Narządy płciowe żeńskie

Człowiek, podobnie jak większość zwierząt i roślin, rozmnaża się płciowo, w wyniku połączenia się wyspecjalizowanych komórek zwanych gametami tj. jaj produkowanych przez osobniki żeńskie i plemników produkowanych przez osobniki męskie. Wszystkie części złożonego układu rozrodczego obu płci, jak również wszystkie zjawiska fizjologiczne i psychologiczne związane z płcią, mają jeden cel: zapewnienie skutecznego zapłodnienia jaja, a zatem i rozwoju naszego osobnika. Dziewczyny zwykle zaczynają dojrzewać wcześniej niż chłopcy bo w wieku 9-12 lat. W tym okresie w ich ustroju następują ważne dla życia i charakterystyczne- a co za tym idzie widoczne zmiany, stymulowane głównie przez wydzielanie się w jajnikach żeńskie hormony płciowe – estrogeny. Zmiany te obejmują wzrost narządów płciowych i rozwój piersi, znaczne poszerzenie miednicy, typowe dla kobiet odkładanie się tkanki tłuszczowej na biodrach i wzrost tkanki mięśniowej oraz pojawienie się owłosienia łonowego. Estrogeny, wraz z innymi żeńskimi hormonami płciowymi, odgrywają też ważna rolę w złożonym cyklicznym procesie przygotowania organizmu kobiet do ciąży.


Czynności płciowe żeńskie są bezpośrednio związane z rozmnażaniem i dlatego można je podzielić na dwie zasadnicze fazy: pierwsza polega na przygotowaniu ustroju kobiety do zapłodnienia i ciąży –druga- obejmuje okres samej ciąży.
Narządy płciowe żeńskie dzielimy na wewnętrzne i zewnętrzne oraz piersi. Do wewnętrznych należą:
-jajniki,
-jajowody,
-macica,
-pochwa.
Do zewnętrznych zalicza się srom niewieści

Narządy płciowe żeńskie wewnętrzne



Jajnik

Jajnik czyli gruczoł płciowy żeński, jest odpowiednikiem jądra u mężczyzny, jest to twór parzysty wielkości małego orzecha włoskiego, barwy białej lub lekko różowawej o matowej powierzchni, konsystencji twardej, sprężystej, bardzo wrażliwy na ucisk. Jajnik leży w miednicy mniejszej, gdzie jest umocowany w więzadle szerokim macicy za pośrednictwem bardzo krótkiej krezki. Ponadto w umocowaniu jajnika bierze udział więzadło wieszadłowe jajnika oraz wiązadło właściwe jajnika. Wewnętrzne więzadła wieszadłowe biegną do jajnika naczynia i nerwy idące do wnęki jajnika od ściany miednicy. Wspomniane więzadło jajnika właściwie łączy biegun dolny narządów z ujściem macicznym jajowodu. Zawiera ona włókna sprężyste oraz pasma mięśni gładkich, dzięki czemu może się skręcać i wydłużać. Jajnik jest narządem ruchomym, mogącym zmieniać swe położenie w dosyć szerokim zakresie. W odróżnieniu od jądra, w jajniku nabłonek płciowy pozostaje na powierzchni. Pod nim znajduje się warstwa łącznotkankowa tworząca delikatną błonę białkową, pod nią leży warstwa tkanki łącznej luźnej, która tworzy zrąb jajnika. W zrębie znajdują się pęcherzyki jajników. Jajnik noworodka żeńskiego zawiera bardzo liczne pęcherzyki jajnikowe pierwotne, każdy składa się z centralnie położonej komórki jajowej- oogonii, biorą one udział w jego odżywianiu. Wiele z tych pęcherzyków pierwotnych ulega w okresie dzieciństwa i pokwitania zanikowi. Liczbę pęcherzyków szacuje się na około 200000.



Jajowody

Jajowody zwane też workami (rurkami) Fallopiusza. W liczbie dwóch (prawy i lewy) , są to cewkowate przewody długości 14-20 cm służące do przyjęcia i przeprowadzenia komórki jajowej z jajnika do jamy macicy. Każdy jajowód ciągnie się do końca jajowodowego jajnika do górnego kąta macicy, biegnąc w górnych brzegu więzadła szerokiego macicy pod otrzewną. Koniec jajowodu otwierający się do jamy otrzewnej, kształtem przypomina trąbki – zwanej lejkiem jajowodu. Na brzegach lejka zwisają wypustki tak zwane strzępki jajowodu, powierzchnie wewnętrzną pokrywa błona śluzowa, na większych strzępkach tworząca podłużne fałdy są one przedłużeniem fałdo śluzówki lejka. Strzępek jajnikowy, wyróżnia się tym, iż jest dłuższy, głębiej wyżłobiony i przylega do części górnej jajnika. Lejek przechodzi w bańkę, która stanowi ponad połowę całej długości jajowodu. Za bańką jajowód zwęża się tworząc cieśń. Ostatni odcinek jajowodu przechodzący przez ścianę macicy (długość ok. 1.5 cm) jest najwęższy, odcinek ten kończy się ujściem macicznym. Ściana jajowodu zbudowana jest z:
-błony surowiczej,
-błony mięśniowej
-błony śluzowej.



Macica

Macica jest miejscem rozwoju zarodka do czasu narodzin w około 280 dni osiąga zdolność do samoistnego życia poza ustrojem matki. W tym okresie macica ma za zadanie dostarczać rozwijającemu się płodowi substancji odżywczych oraz wszelkich materiałów na budowę jego tkanki. Z chwilą zakończenia rozwoju płodu, macica ma za zadanie jako narząd mięśniowy, wydalenie płodu na zewnątrz, następuje to w czasie porodu. Macica przypomina spłaszczoną gruszkę, długości od 7-9 cm, Rozróżniamy w nie dwie zasadnicze części – grubszą i szerszą zwana trzonem, oraz węższą – szyjkę. Górna cześć macicy zwana jest dnem. Po obu stronach macicy wchodzą jajowody. Natomiast szyjka macicy ma kształt półkulistego czopu, po środku znajduję się ujście macicy. U kobiet które nie rodziły, ma ono kształt okrągłego otworka, natomiast u kobiet które już rodziły ma kształt wąskiej szpary, ograniczonej wargami – przednią i tylnią. Wewnątrz trzonu znajduje się szczelinowata przestrzeń – jama macicy. Ma kształt odwróconego trójkąta, w katach bocznych znajdują się ujścia maciczne jajowodów. Ścianę macicy tworzy gruba warstwa mięśniową, pokryta jest od zewnątrz omociczem, natomiast od wewnątrz wysłana błoną śluzową który ściśle przylega gdyż nie ma w macicy podśluzówki. Szyjka macicy zbudowana jest głownie ze zbitej tkanki włóknistej. Warto zauważyć iż, po za okresem ciąży i silniejszych menstruacji, mięśnie macicy nie maja prawie żadnych zadań.



Pochwa

Jest przewodem mięśniowo-błonistym, który łączy przedsionek pochwy z macicą. Głównym zadaniem pochwy jako narządu płciowego jest przyjęcie nasienia wprowadzonego do niej podczas stosunku płciowego przez członek męski. W czasie porodu pochwa służy jako kanał wyprowadzający płód, poza tym stanowi drogę odpływu krwi menstruacyjnej i innych produktów wydzielania macicy. Pochwa prawie w całości leży w miednicy pomiędzy pęcherzem i cewką moczową do przodu, a odbytnicą do tyłu. Krótki odcinek końcowy przebija przeponę moczowo-płciową. Ściany pochwy przylegają do siebie i na przekroju poprzecznym pochwa w górnym odcinku ma kształt poprzecznej szczeliny, w dolnym – kształt litery H. Długość pochwy bywa zmienna i może się wahać miedzy skrajnymi wartościami od 5 do 14 cm . Przeciętna długość pochwy mierzona wzdłuż ściany przedniej wynosi ok. 7,5 cm, wzdłuż ściany tylniej – 9cm, a to wskutek tego, iż ściana tylnia przyczepia się nieco wyżej od szyjki macicy niż ściana przednia. Dzięki takiemu umocowaniu górna cześć pochwy tworzy zachyłki zwane sklepieniami pochwy: najgłębsze – sklepienie tylnie, następnie dwa sklepienia boczne i sklepienie przednie. Przednia ściana pochwy jest zrośnięta ściśle z podstawą pęcherza i cewką moczową. Ściana tylna pochwy jest związana z odbytnica znacznie luźniej. Ściana pochwy, grubości ok. 3mm, składa się z trzech warstw:
1) błony zewnętrznej,
2) błony mięśniowej
3) błony śluzowej.

1): błonę zewnętrzną stanowi cienka warstwa zbitej tkanki łącznej oraz tkanka łączną luźna, łączy pochwę z narządami sąsiadującymi.

2): Środkowa warstwa mięśniowa składa się z włókien mięśniowych gładkich ułożonych w dwie warstwy – zewnętrzną podłużną i wewnętrzną okrężną. Warstwa podłużna stanowi u góry przedłużenie mięśniówki macicy, u dołu – wplata się w utkanie włókien poprzecznie prążkowanych mięśni dna macicy.

3): Błona śluzowa jest ściśle zrośnięta z warstwą mięśniową. Składa się z warstwy właściwej pokrytej wielowarstwowym nabłonkiem płaskim, przypominający naskórek, ale nie rogowaciejący. Błona śluzowa pochwy nie zawiera gruczołów i jest nawilżana przez śluz pochodzący z gruczołów szyjki macicy oraz płyn surowiczy przesiąkający ze splotu naczyniowego otaczającego jej ścianę. Dzięki wytwarzanym płyną nawilżającym pochwę jest możliwe wprowadzenia członka, a co za tym idzie zapłodnienie partnerki.
Po osiągnięciu dojrzałości płciowej nabłonek pochwy grubieje, zwiększa się w nim także zawartość glikogenu. U dziewicy dolny koniec pochwy jest zamknięty częściowo poprzecznym fałdem śluzówki o cienkim zrębie łącznotkankowym, zwanym potocznie błoną dziewiczą.




Narządy płciowe żeńskie zewnętrzne



Do zewnętrznych części płciowych żeńskich obejmowanych także nazwą sromu niewieściego należą:
1) wzgórek łonowy,
2) wargi sromowe większe
3) wargi sromowe mniejsze,
4) łechtaczka,
5) przedsionek pochwy,
6) opuszka przedsionka
7) gruczoły przedsionkowe większe.



Wzgórek łonowy

Jest to zaokrąglona wyniosłość przed spojeniem łonowym, utworzona przez większe skupienie tkanki tłuszczowej. Ma on kształt trójkąta, którego wierzchołek skierowany jest ku dołowi, łącząc się jednocześnie z wargami sromowymi większymi. Grubość wzgórka wynosi ok. 2 do 3 cm . W okresie pokwitania wzgórek łonowy pokrywa się stopniowo szorstkimi włosami łonowymi. Granica obszaru pokrycia włosami ma przebieg poziomy.



Wargi sromowe większe

Są to dwa podłużnie silnie rozwinięte fałdy skórne, są one odpowiednikiem moczny. Każda z nich ciągnie się od wzgórka łonowego ku dołowi i tyłowi a co za tym idzie ograniczając szparę sromową. W tylniej części wargi zbliżając się do odbytu stopniowo zanikają staja się bardziej płaskie i gubią się w skórze krocza w małej odległości od siebie. Wargi można podzielić na dwie powierzchnie, na zewnątrz jest ciemno zabarwiona i jest owłosiona skóra, obficie zaopatrzona w gruczoły łojowe i potowe. Natomiast cześć wewnętrzna, znacznie delikatniejsza, w głębi wilgotna, przypominająca błonę śluzowa. Najgrubsze są wargi od przodu. Od tyłu wargi są połączone szerszą listewką skórną, zwaną spoidłem tylnim, które jest położone ok. 2.5 cm od odbytu.



Wargi sromowe większe

Ukazują się w sparzę sromowej po rozchyleniu warg sromowych większych, są to dwa cienkie różowoczerwone fałdy skóry ciągnące się od łechtaczki skośnie w dół i ku dołowi. Od przodu każda z tych warg dzieli się na dwa ramiona. Ramiona górne obu stron łączą się ze sobą nad łechtaczką, tworząc fałd skórny pokrywający ją na kształt kapturka, tak zwany napletkiem łechtaczki. Ramiona dolne łączą się na dolnej powierzchni łechtaczki tworząc wędzidełko. Przyśrodkowe powierzchnie warg sromowych mniejszych ograniczają boczne ujście pochwy. W tyle wargi sromowe mniejsze łączą się za ujściem pochwy tworząc delikatny fałd, zwany wędzidełkiem warg sromowych, które przeważnie rozrywa się przy pierwszym porodzie. Wędzidełko to ogranicza od tyłu płytkie zagłębienie, zwane dołem przedsionka pochwy. Wargi sromowe mniejsze pokryte są nabłonkiem wielowarstwowym płaskim spoczywającym na zrębie łącznotkankowym zaopatrzonym obficie w naczynia krwionośne, ale pozbawionym tkanki tłuszczowej, Na obu powierzchniach warg mniejszych znajdują się liczne gruczoły łojowe.



Przedsionek pochwy

-Przedsionek pochwy ukazuje się po rozchyleniu warg sromowych większych i mniejszych jako eliptyczna płytka przestrzeń, ograniczona z boków wargami mniejszymi; od przodu - wędzidełkami łechtaczki; od tyłu – wędzidełkiem warg sromowych mniejszych. W sparze tej znajduje się ujście zewnętrzne cewki moczowej i ujście pochwy.

-Ujście zewnętrzne cewki moczowej , leży w przedsionku pochwy. Około 2.5 cm poniżej łechtaczki. Jest to okrągły lub szczelinowaty otwór na niewielkiej brodawce cewkowej. Poniżej brodawki cewki moczowej znajduje się ujście pochwy.



Błona dziewicza

Błona dziewicza ma najczęściej kształt pierścienia. Niekiedy błona dziewicza ma kształt regularnego pierścienia z otworem w środku. Czasami wolny brzeg tej błony bywa od samego początku karbowany, postrzępiony lub płatkowy. Po pierwszym stosunku płciowym kobiety błona dziewicza pęka, możliwe ,że nastąpi wtenczas krwawienie, zależnie od grubości błony. Błona pęka najczęściej w jednym lub kilku miejscach w części tylniej, wskutek czego powstaje na nim kilka płatków.



Łechtaczka

Łechtaczka jest nieparzystym narządem, pełniącym rolę receptora i transformatora bodźców czuciowych inicjujących wzmagających pobudzenie płciowe. Jest odpowiednikiem członka męskiego. Utworzony przez ciała jamiste trzon łechtaczki ma kształt cylindra długości ok. 2 cm, zakończonego zaokrąglonym wierzchołkiem dookoła powleczonym skórą, zwanym żołędzia łechtaczki. Żołądź jest bardzo wrażliwy na dotyk. Pod naskórkiem jej znajdują się bardzo liczne nerwy oraz ciała czuciowe (ciałka Pacinego). W odróżnieniu od żołędzi prącia, łechtaczka nie przebija cewka moczowa. Łechtaczka także działa na pobudzenie zwodem płciowym, którego mechanizm jest podobny jak w prąciu, następuje wtenczas powiększenie znaczne żołędzi. Jednak najszybciej łechtaczka reaguje na drażnienia.



Opuszki przedsionka

Opuszki przedsionka są to parzyste twory zbudowane z tkanki łącznej gąbczastej, zawarte w ścianie sromu u podstawy warg sromowych mniejszych, po obu stronach ujścia pochwy. Mają one kształt migdała długości 3-4 cm . Od przodu łączą się ze sobą wąskim pasmem, zwanym spoidłem opuszka. Koniec tylniego opuszka styka się z gruczołami przedsionkowym większym. Wypełnienie zatok żylnych opuszki tworzą z niej rodzaj poduszki wyścielającej wejście do pochwy. Opuszki, podobnie jak ciało jamiste prącia, nie ulegają silniejszemu wzwodowi.



Gruczoły przedsionkowe większe

Gruczoły przedsionkowe większe są odpowiednikiem gruczołów cewkowych męskich. Są to małe okrągławe lub owalne twory wielkości małego ziarnka fasoli, barwy czerwono-żółtej, położone po obu stronach ujścia pochwy, bocznie od części tylniej przedsionka pochwy. Każdy z tych gruczołów styka się z opuszkami przedsionka odpowiedniej strony, a częściowo jest przez nią pokryty. Przewód wyprowadzający każdego gruczołu, grubości ok. 2 cm, otwiera się bocznie do błony dziewiczej w rowku pomiędzy brzegiem przytwierdzonym błony a wargami sromowymi mniejszymi. Gruczoły przedsionkowe produkują wydzielinę śluzową.



Sutek

Sutek jest parzystym narządem o kształcie półkulistym lub stożkowatym, który rozwija się u kobiety w okresie pokwitania. Sutki są położone symetrycznie na przedniej ścianie klatki piersiowej, gdzie znajdują okolicę pomiędzy trzecim a szóstym żebrem oraz pomiędzy mostkiem i dołem pachowym. Szerokość zawartej między sutkami przestrzeni jest indywidualnie zmienna. Nieco poniżej środka sutka zazwyczaj na poziomie czwartej przestrzeni międzyżebrowej lub piątego żebra, wznosi się na powierzchnie narządu cylindryczna lub stożkowata, ciemniej zabarwiona brodawka sutkowa. U kobiet, które rodziły, pigmentacja brodawki jest silniejsza. Brodawka leży w środku okrągłego silniej zabarwionego pola, zwanego otoczką brodawki. Na wierzchołku brodawki znajdują się 12-15 drobnych otworów stanowiących ujścia przewodów mlecznych. Brodawka jest zaopatrzona we włókna mięśniowe gładkie o układzie okrężnym i spiralnym. U podstawy brodawki włókna te przechodzą w utkane otoczki. Skurcz mięśniówki powoduje erekcję brodawki. W czasie ciąży gruczoły sutkowe rozrastają się i pod koniec ciąży zaczynają produkować mleko. Obrzmienie sutka przed menstruacja następuje wskutek przekrwienia tkanki międzyzrazikowej.