Układ rozrodczy

Narządy płciowe męskie

Narządy płciowe dzielą się na wewnętrzne i zewnętrzne. Wewnętrznymi narządami płciowymi mężczyzny są:
- jądra
- najądrza
- nasieniowody
- pęcherzyki nasienne
- gruczoł krokowy
Do narządów zewnętrznych należą:
- prącie
- moszna
Jądra (testes) są gruczołami płciowymi męskimi, w których powstają plemniki, czyli komórki płciowe. Jądro bezpośrednio okrywa gruba torebka łącznotkankowa zwana błoną białawą, od której odchodzą w głąb przegródki, dzielące miąższ jądra na zraziki. Miąższ składa się z poskręcanych kanalików (cewek) nasiennych, które łącząc się ze sobą tworzą siatkę jądra. Od siatki biegną przewodziki wyprowadzające jądra, podążające do najądrza. W ścianach kanalików nasiennych powstają komórki płciowe (plemniki). W obrębie tkanki śródmiążowej występują komórki tworzące tzw. gruczoł śródmiąższowy jądra. Należy on do okładu gruczołów dokrewnych, a jego komórki wydzielają hormony płciowe męskie. U noworodka jądra położone są już w worku mosznowym, lecz w życiu płodnym znajdują się jeszcze w jamie brzusznej.

Moszna (scrotum). Worek mosznowy powstaje przez wypuklenie wszystkich warstw przednio-dolnej ściany jamy brzusznej. W toku rozwoju zarodka ludzkiego jądra opuszczają się w dół i przez kanał pachwinowy wchodzą do moszny. Proces ten nazywa się „zstępowaniem jąder” . Najgłębszą warstwą wpuklonej ściany jamy brzusznej jest otrzewna, która tworzy w mosznie uchyłek – wyrostek pochwowy otrzewnej. Przejście jądra przez kanał pachwinowy odbywa się wzdłuż wymienionego wyrostka pochwowego. W warunkach normalnego rozwoju ustroju połączenie wyrostka pochwowego z pierwotną jamą otrzewnej zanika. Tworzy się zamknięta szczelinowata jama, utworzona przez dwie blaszki otrzewnej pokrywającej jądro. Jedna z nich – blaszka trzewna – zrasta się ściśle z błoną białawą; powstaje błona pochwowa jądra. Jeżeli połączenie wyrostka pochwowego z resztą jamy otrzewnej nie zniknie , wówczas do moszny może wpuklić się pętla jelita i powstanie tzw. przepuklina pachwinowo- mosznowa wrodzona.



Najądrze (epididymis) pokrywa cały tylny brzeg jądra. Składa się ono z licznych pokręconych przewodzików, połączonych u górnego bieguna jądra z przewodzikami wyprowadzającymi jądra, a u bieguna dolnego przechodzących w nasieniowód.

Nasieniowód (ductus deferens) jest przewodem o długości ok. 50 cm. Początkowo biegnie poza najądrzem, dalej wchodzi do kanału pochwowego jako część składowa powrózka nasiennego (funiculus spermaticus), w którym oprócz nasieniowodu znajdują się tętnice, żyły, nerwy, naczynia limfatyczne oraz część osłonek przechodzących z przedniej ściany brzucha. Po przejściu przez kanał pachwinowy nasieniowód dostaje się do macicy małej i pod otrzewna podąża ku tylnej ścianie pęcherza moczowego; pod dnem pęcherza łączy się z przewodem pęcherzyka nasiennego.

Pęcherzyki nasienne (vesiculae seminales) są narządami parzystymi o kształcie wydłużonym woreczków leżących między pęcherzem moczowym a odbytnicą. Dolny koniec pęcherzyka tworzy przewód łączący się pod kątem z nasieniowodem. Powstaje wspólny przewód zwany przewodem wyrostkowym (ductus ejaculatorius).

Gruczoł krokowy, czyli strecz (prostata) podobny jest z kształtu do kasztana. Waga jego wynosi ok. 20g. Podstawa streczu łączy się z dnem pęcherza moczowego za pomocą włókien mięśni gładkich. Przez gruczoł krokowy przechodzi początkowy odcinek cewki moczowej; przebijają go także oba przewody wytryskowe, kierujące się i uchodzące do cewki moczowej. Gruczoł krokowy składa się częściowo z mięśni gładkich, częściowo z tkanki gruczołowej.
Ujścia gruczołu otwierają się kilkunastoma otworkami do części kroczowej cewki. Wydzielina gruczołu krokowego wraz z wydzieliną jądra i pęcherzyków nasiennych tworzy nasienie (spermę).

Cewka moczowa (urethra) męska składa się z 3 odcinków. Są to:
- część sterczowa
- część błoniasta
- część gąbczasta
Cewka moczowa mężczyzny biegnie od pęcherza moczowego i rozpoczyna się w nim ujściem cewki moczowej wewnętrznej. Początkowy jej odcinek przechodzi przez gruczoł krokowy. Następny odcinek, bardzo krótki, otoczony jest tylko mięśniami prążkowanymi i przechodzi przez przeponę moczowa-płciową. Końcowy, najdłuższy odcinek przebiega w ciele gąbczastym prącia o charakterystycznej budowie. Cewka kończy się ujściem zewnętrznym na żołędzi prącia.

Prącie (penis) Zbudowane jest z dwóch ciał jamistych prącia i nieparzystego ciała gąbczastego prącia. Mają one utkanie beleczkowate. W prąciu odróżniamy nasadę i część ruchową. Nasada prącia łączy się odnogami ciał jamistych jamistych kośćmi łonowymi. Ciało gąbczaste prącia, w którym przebiega końcowy odcinek cewki moczowej, leży między obydwoma ciałami jamistymi, przylegając do nich od strony tylnej. Zakończenie ciała gąbczastego tworzy żołądź prącia, która ma kształt zbliżony do dzwonu i pokrywa końce ciał jamistych prącia. Prącie pokrywa łatwo przesuwalna skóra, która ponad żołędzią tworzy podwójny fałd zwany napletkiem.

Narządy płciowe żeńskie

Do narządów płciowych wewnętrznych należą:
- jajniki
- jajowody
- macica
- pochwa
Do narządów płciowych zewnętrznych należą srom niewieści. Z wyjątkiem dolnego odcinka pochwy, narządy wewnętrzne pokrywa podwójny fałd otrzewnej, bo obu stronach przyczepiający się do ścian miednicy małej i noszący nazwę więzadła szerokiego macicy.

Jajnik (ovarium) jest parzystym gruczołem płciowym żeńskim o kształcie jajowatym, wielkości 3cm X 2cm X 1cm, i wadze 5-2 g. Jajnik leży przy bocznych ścianach miednicy małej na tylnej powierzchni więzadła szerokiego macicy. Więzadło jajnika właściwe łączy biegun dolny gruczołu z macicą, a koniec góry leży przy ujściu brzusznym jajowodu. Przez okres 35-40 lat od czasu osiągnięcia dojrzałości płciowej w jajnik mniej więcj co 28 dni dojrzewa pęcherzyk Agraafa, zawierający komórkę jajową. Dojrzały pęcherzyk ma średnicę do 20 mm, zaś komórka jajowa – ok. 0,2 mm. Po pęknięciu pęcherzyka jajo dostaje się do jajowodu, natomiast z pozostałej części pęcherzyka powstaje tzw. ciało żółte, które zaczyna odgrywać rolę gruczołu o wydzielaniu wewnętrznym i którego wydzielina (hormon) przygotowuje błonę macicy do wszczepienia się zapłodnionego jajnika.


Różnicowanie się układu rozrodczego u człowieka: A) układ rozrodczy niezróżnicowany: a) mezonerka, b) gonada, c) przewód Mllera, d) przewód Wolfa; B) układ rozrodczy męski: e) pęcherzyk nasienny, f) nasieniowód, g) prostata, h) najądrze, i) jądro; C) układ rozrodczy żeński: j) macica, k) jajowód, l) jajnik, m) pochwa.


Jajowód (oviductus s. tuba uterina) jest przewodem parzystym, biegnącym w więzadle szerokim od okolicy końca jajowodowego jajnika do górno- bocznego kąta macicy. Długość jego wynosi ok. 12cm. Przewodem tym jajo dostaje się do macicy.

Macica (uterus) jest narządem nieparzystym. Kształtem podobna jest do spłaszczonej gruszki. Położona jest w miednicy małej między pęcherzem moczowym a odbytnicą. Uwypuklona górna część nosi nazwę dna, które ku dołowi przechodzi trzon, a niżej w szyjkę, w której odróżniamy część nadpochwową i część pochwową szyjki, wpuklającą się do pochwy. Na przekroju poprzecznym lub w płaszczyźnie pośrodkowej jama macicy ma kształt szczeliny. Część pochwowa otwiera się do pochwy. Ścianę macicy tworzą 3 warstwy: Błona surowicza. Błona śluzowa macicy uległa złuszczeniu się i następnie odnawianiu podczas cyklu menstruacyjnego trwającego przeważnie 28 dni.
Mięsień macicy składa się z 3 warstw włókien mięśniowych gładkich tworzących bardzo złożony skład. Otrzewna pokrywa z tyłu nie tylko całą macicę, ale nawet schodzi niżej., na górną część pochwy, po czym zginając się ku górze na odbytnicę wytwarza zagłębienie odbytniczo- maciczne. Z przodu otrzewna pokrywa tylko trzon, dalej przerzuca się na pęcherz tworząc zagłębienie pęcherzowo- maciczne. Na brzegach bocznych macicy otrzewna jako zdwojony jej fałd (dwie blaszki) obustronnie przechodzi w więzadło, szerokie, które dochodzi do ściany bocznej macicy. Prócz tego więzadła umocowują miednicę parzyste wiązadła obłe macicy, które jako łącznotkankowe powrózki rozpoczynają się ku brzegu bocznego macicy biegnąc wpierw w więzadle szerokim, dalej pozaotrzewnowo po bocznej ścianie miednicy wchodzą do kanału pachwinowego i po wyjściu z niego kończą się w skórze warg sromowych większych. W umocowaniu macicy biorą też udział więzadła odbytniczo- maciczne i pęcherzowo- maciczne. Typowym położeniem jest pochylenie całej macicy ku przodowi (przodopochylne) i zgięcie jej (przodozgięcie), czyli załamanie się trzonu w stosunku do szyjki.

Pochwa (vagina) ma kształt spłaszczonej cewki, która łączy ujście macicy z przedsionkiem pochwy. Rozciągliwe ściany umożliwiają znaczne zwiększenie jej i długości, co uwidacznia się przy porodzie. Ku przodowi od pochwy leżą pęcherz i cewka moczowa., ku tyłowi – odbytnica. Wspomniane już zagłębienie odbytniczo- maciczne wytwarzane przez otrzewną, zwane inaczej jamą Douglada, jest najniżej położonym zagłębieniem jamy otrzewnej. W przypadku powstawania w jamie brzusznej płynu (np. ropnego) zbiera się on przede wszystkim w tym zagłębieniu.



Srom (pudendum muliebre). Ponad spojeniem łonowym dobrze rozwinięta podściółka tłuszczowa podskórna tworzy wyniosłość zwaną wzgórkiem łonowym. Poniżej niego znajdują się wargo sromowe większe, zamykające z obu stron podłużną szparę sromu. W głębi znajduje się przedsionek pochwy ograniczony obustronnie wargami sromowymi mniejszymi. Ku górze od nich leży narząd jamisty zwany łechtaczką (clitoris), a pod nią zewnętrzne ujście cewki moczowej oraz wejście do pochwy, częściowo zamknięte błoną dziewiczą (hymen) utworzoną przez fałd błony śluzowej.




Rozmnażanie i rozwój
Ludzie rozmnażają się drogą płciową.

Dojrzałość płciowa (pokwitanie)
Faza, w której narządy płciowe osiągają dojrzałość, a osoba staje się zdolna do rozmnażania. U dziewcząt występuje przeważnie pomiędzy 11 - 15 rokiem życia, u chłopców – między 13 – 15. pokwitanie wywołuje istotne zmiany spowodowane obecnością hormonów w organizmie. Wszystkie nowe atrybuty pojawiające się wówczas wówczas są nazywane u człowieka drugorzędnymi cechami płciowymi w odróżnieniu od cech pierwszorzędnych, czyli narządów płciowych obecnych od chwili narodzin.

Cykl menstruacyjny
Szereg zmian przygotowujących wyściółkę macicy (błonę śluzową) do zapłodnienia. W wyściółce stopniowo rozwija się nowa, wewnętrzna warstwa bogata w naczynia krwionośne. Jeśli zapłodniona komórka jajowa nie pojawi się, ulega ona złuszczeniu i opuszcza organizm przez pochwę podczas krwawienia miesiączkowego. Każdy cykl menstruacyjny trwa ok. 28 dni i powtarza się regularnie od momentu osiągnięcia dojrzałości płciowej (zwykle pomiędzy 11 – 15 rokiem życia) az do menopauzy (zwykle pomiędzy 40 – 50 rokiem życia), kiedy ustaje wytwarzanie komórek jajowych. Cykl menstruacyjny zachodzi w ścisłym związku z cyklem owulacyjnym (dojrzewaniem komórki jajowej w pęcherzyku jajowym). Kończy się on uwolnieniem komórki jajowej do jajowodu i rozpadem ciałka żółtego. Ciałko to uwalniane jest z pękniętego pęcherzyka Graafa. (uwolnienie ciałka żółtego nie zachodzi, gdy komórka jajowa zostaje zapłodniona). Oba cykle są kontrolowane przez grupę hormonów.



Stosunek płciowy
Zwany również kopulacją lub spółkowaniem. Polega na wprowadzeniu prącia do pochwy, któremu towarzyszą rytmiczne ruchy miednicy. Kulminacyjnym momentem stosunku jest ejakucja, czyli wytrysk nasienia z cewki moczowej mężczyzny do pochwy. Nasienie zawiera plemniki (męskie komórki płciowe) i płynną mieszaninę (płyn nasienny).

Zapłodnienie
Zapłodnienie
Proces, który zachodzi po ejakulacji, gdy plemniki docierają do komórki jajowej w jajowodzie. Tylko jeden plemnik przebija wewnętrzną osłonę komórki jajowej (warstwę przejrzysta), a jego jądro komórkowe łączy się z jądrem komórkowym komórki jajowej. W ten sposób powstaje pierwsza komórka dziecka zwana zygotą. Przemieszcza się ona w stronę macicy podlegając w tym czasie licznym podziałom. Uformowana w ich wyniku kulista grupa komórek osadza się następnie w ścianie macicy. Nazywamy to implantacją. Od tego momentu nowe komórki nazywamy embrionem.
Nowo rozwijający się organizm, powstaje z jednej komórki (zygoty) na skutek szeregu podziału komórkowych. U człowieka z pierwszej komórki najpierw tworzy się kulista morula, a następnie, również kulista, ale pusta w środku blastula, która po implantacji nazywana jest embrionem. Podczas dalszego wzrostu komórki zaczynają się różnicować, tzn. każda rozwija się w komórkę ściśle określonego typu, np. w komórkę narwową.


Budowa plemnika: a) główka, b) witka, c) jądro komórkowe, d) akrosom, e) wstawka z włóknem osiowym zawierająca mitochondria.


WYBRANE POJĘCIA Z GINEKOLOGII I POŁOŻNICTWA
Ginekologia
Ginekologia (z greckiego gyne = kobieta) jest nauką zajmującą się rozpoznawaniem i leczeniem chorób układu rodnego kobiety. W szerszym rozumieniu tej dyscypliny medycznej jest to nauka zajmująca się ogólnie pojętym zdrowiem kobiety, z uwzględnieniem działań profilaktycznych. Ginekologię jako dziedzinę wiedzy określa się często mianem "choroby kobiece". Oddaje to specyfikę wynikającą z odrębności anatomicznej i fizjologii płci.

Położnictwo
Położnictwo jest nauką związaną z odmiennym stanem kobiety - ciążą oraz z porodem i połogiem.

Perinatologia
Obecnie często używa się terminu: perinatologia do określenia nauki zajmującej się szeroko pojętą opieką perinatalną. W tym pojęciu kryje się nie tylko okres "okołourodzeniowy". Opieka perinatalna jest definiowana jako opieka ciągła, obejmująca planowanie rodziny, opiekę prekoncepcyjną (sprzyjającą zajściu w ciążę), przedporodową, śródporodową, poporodową, interkoncepcyjną oraz opiekę nad noworodkami i niemowlętami do pierwszego roku życia.
Coraz częściej używa się także pojęcia medycyny matczyno-płodowej dla podkreślenia faktu, iż dbałość o kobietę ciężarną jest w równym stopniu dbałością o płód.




Narządy płciowe żeńskie
Narządy płciowe żeńskie dzieli się na zewnętrzne i wewnętrzne. Zewnętrzne narządy płciowe nazywa się sromem.

Wygląd żeńskich nażądów płciowych zewnętrznych

W skład zewnętrznych narządów płciowych wchodzi: wzgórek łonowy, wargi sromowe większe, przedsionek pochwy, wargi sromowe mniejsze, łechtaczka, gruczoły przedsionkowe większe (gruczoły Bartholina), błona dziewicza. Wewnętrzne narządy płciowe znajdują się w tzw. miednicy mniejszej . Stanowią je: pochwa, macica, jajowody, jajnik.

Stosunki topograficzne narządów płciowych dojrzałej kobiety:
A. budowa, proporcje poszczególnych części narządów płciowych,
B. stosunki topograficzne narządów płciowych w przekroju miednicy mniejszej


Przymacicza (aparat więzadłowo-wieszadłowy)
Przymacicza stanowią zespół tkanek łącznych pełniących rolę więzadeł zlokalizowanych w przestrzeni wokół macicy i poza jamą otrzewnej. Dzielą się one na przymacicza boczne, przednie i tylne. Przymacicza są jednym z czynników warunkujących prawidłowe zawieszenie macicy i pochwy w miednicy. Ich uszkodzenie, zwiotczenie lub ograniczenie sprężystości na skutek stanów chorobowych, mogą prowadzić do zaburzeń statyki narządu rodnego.

Przydatki maciczne
Przydatkami macicznymi określa się jajniki, jajowody i więzadła macicy.


Cykl miesiączkowy
Czynność narządów rodnych kobiety dojrzałej płciowo podlega ciągłej regulacji neurohormonalnej. Jajnik (żeński gruczoł płciowy) przejawia w tym okresie czynność wewnątrzwydzielniczą (hormonalną) i rozrodczą, które są ze sobą ściśle powiązane. Czynność wewnątrzwydzielnicza jajnika jest jednym z ogniw obejmujących "wyższe piętra" układu wydzielania wewnętrznego - przysadkę mózgową i podwzgórze. Dlatego często używa się określenia: oś podwzgórze-przysadka-jajnik. Cykl płciowy kobiety jest szczególnego rodzaju biorytmem sterowanym osią podwzgórze-przysadka-jajnik. Hormony gonadotropowe produkowane przez przysadkę mózgową (hormon folikulotropowy - FSH i luteinizujący - LH), działając na jajnik, sterują szeregiem przemian zachodzących cyklicznie i określanych cyklem płciowym. Obserwując zmiany w jajniku doprowadzające w sposób cykliczny do wzrostu pęcherzyka Graafa, jego pękania i uwalniania komórki jajowej, czyli owulacji (jajeczkowania), łatwiej zrozumieć procesy będące konsekwencją tych zmian a nazywane cyklem miesiączkowym.

Zmiany zachoddzące w błonie śluzowej macicy (dolna część ryciny) oraz w jajniku
(górna część ryciny) w związku z cyklem miesiączkowym. Kolor czarny - miesiączka

Cykl miesiączkowy trwa najczęściej 28 dni (nie powinien trwać dłużej 35 dni i krócej niż 25 dni). W każdym cyklu miesiączkowym występują w całym organizmie kobiety, a szczególnie w błonie śluzowej macicy, charakterystyczne zmiany, które można podzielić na cztery fazy:
1. faza wzrostu (proliferacji),
2. faza owulacji (jajeczkowania),
3. faza wydzielnicza,
4. faza krwawienia miesiączkowego.
Faza wzrostu obejmuje odbudowę błony śluzowej jamy macicy (endometrium) po miesiączce oraz jej rozrost pod wpływem wydzielanych przez jajniki estrogenów, których stężenie we krwi stale wzrasta. Trwa ona około 10-14 dni. Faza owulacji to pęknięcie pęcherzyka Graafa i uwolnienie z niego dojrzałej komórki jajowej. Czynnikiem, który pobudza jajeczkowanie jest hormon luteinizujący - LH; stężenie tego hormonu we krwi kobiety znacznie wzrasta na kilkanaście godzin przed owulacją. Przy regularnych, 28-dniowych cyklach owulacja odbywa się w połowie cyklu, czyli około 14. dnia cyklu. Jest to najlepszy okres do poczęcia dziecka. W fazie wydzielniczej, pod wpływem rosnącego poziomu progesteronu wydzielanego przez przekształcony pęcherzyk Graafa - tzw. ciałko żółte (a po zajściu w ciążę przez łożysko), dochodzi do dalszych zmian w błonie śluzowej macicy. Zmiany te polegają na rozwoju gruczołów błony śluzowej, ich charakterystycznym skręceniu i wzbogaceniu ich wydzieliny w różne substancje odżywcze. Ma to na celu przygotowanie błony śluzowej macicy na przyjęcie zapłodnionego jaja, czyli zagnieżdżenia.
Jeżeli nie dochodzi do zapłodnienia, to pojawia się faza krwawienia miesiączkowego (trwającego prawidłowo 3-5 dni), czyli złuszczenia i wydalenia błony śluzowej jamy macicy. Warto wspomnieć, że złuszczaniu nie ulega błona śluzowa szyjki macicy, reagująca w czasie całego cyklu miesiączkowego na bodźce hormonalne znacznie słabiej niż błona śluzowa jamy macicy.


Przekwitanie (klimakterium) i menopauza
Przekwitanie (klimakterium) jest okresem przejściowym między dojrzałością płciową a starością. Przekwitanie spowodowane jest stopniowym wygasaniem prawidłowej czynności jajników, co objawia się zaniknięciem dwufazowości cyklu (cykle bezowulacyjne), zaburzeniami cyklu miesiączkowego, aż do ustania miesiączkowania. Ostatnia miesiączka nazywana jest menopauzą. Menopauza nie jest jednak równoznaczna z początkiem przekwitania, które rozpoczyna się około 6 lat przed menopauzą. Wystąpienie menopauzy często poprzedza okres nieregularnie powtarzających się miesiączek. Tylko to krwawienie miesiączkowe można uznać za menopauzę, po którym występuje co najmniej 6-miesięczna przerwa w krwawieniu.
Menopauza dzieli okres przekwitania na okres przedmenopauzalny i pomenopauzalny - trwający również około 6 lat. Tak więc okres przekwitania jest procesem długotrwałego, stopniowego wygasania czynności jajników. Zmiany zachodzące w tym okresie w organizmie kobiety, zarówno zmiany czynnościowe, jak i organiczne, niosą ze sobą niebezpieczeństwo pojawienia się patologii. Dlatego też, wystąpienie np. krwawienia z dróg rodnych u kobiety po menopauzie wymaga konsultacji lekarskiej.







Choroby i objawy chorobowe układu rozrodczego

Nadżerka szyjki macicy

Schematyczny obraz nadżerki szyjki macicy:
A. przekrój (podłużny) części pochwowej macicy,
B. tarcza szyjki macicy.
Nadżerka części pochwowej szyjki macicy jest to zmiana powstała z różnych przyczyn, polegająca na braku nabłonka wielowarstwowego płaskiego, pokrywającego w warunkach prawidłowych tarczę części pochwowej (tarczą szyjki macicy jest jej część pochwowa widoczna we wzierniku ginekologicznym). Zamiast nabłonka wielowarstwowego płaskiego stwierdza się różne formy morfologiczne błony śluzowej kanału szyjki macicy
Nadżerka części pochwowej szyjki macicy jest jedną z najczęstszych zmian patologicznych rozpoznawanych u kobiet. Występuje u co czwartej kobiety. Nadżerka może być następstwem zmian zapalnych, poporodowych lub występować jako tzw. nadżerka wrodzona. Nadżerka albo nie daje objawów, albo klinicznie objawia się krwawieniem kontaktowym (po stosunku płciowym) lub upławami (patologiczną, obfitą wydzieliną z pochwy). Nazywana jest stanem przedrakowym, bowiem nie leczona może przekształcić się w raka szyjki.
Nadżerkę rozpoznaje się podczas oglądania szyjki we Wziernikach w czasie badania ginekologicznego. Pełna diagnostyka nadżerki polega na wykonaniu badań: kolposkopowego lub kolpomikroskopowego, mikrobiologicznego i cytologicznego rozmazu z pochwy oraz badania histopatologicznego wycinka z miejsca zmienionego patologicznie.

Mięśniaki macicy
Mięśniaki to nowotwory łagodne, wywodzące się z włókien mięśniowych macicy. Osiągają różne rozmiary, od bardzo małych do wielkości głowy dorosłego człowieka. Mogą występować pojedynczo bądź jako mięśniaki mnogie, bardzo licznie. Mięśniaki macicy są chorobą dotyczącą około 20% kobiet w różnym wieku. Mięśniaki rozpoznaje się podczas badania ginekologicznego. Wykonuje się także badanie ultrasonograficzne celem określenia ich lokalizacji i rozmiarów. Przed planowym zabiegiem operacyjnym wykonuje się biopsję błony śluzowej jamy macicy (biopsję endometrium).

Endometrioza
Endometrioza, zwana także gruczolistością, jest chorobą polegającą na występowaniu skupisk komórek endometrium poza jamą macicy. Istota choroby związana jest z faktem, że fragmenty śluzówki macicy, występujące np. w zagłębieniu odbytniczo-macicznym (podobnie jak w każdym innym miejscu, takim jak np.: ściana jelit, mięsień macicy, ściana pęcherza moczowego, skóra, rana pooperacyjna) podlegają takim samym zmianom hormonalnym jak śluzówka jamy macicy, a więc cyklicznemu rozrostowi, krwawieniu i złuszczaniu. Powoduje to bóle, dyspareunię (bolesne stosunki płciowe), a także wtórne zrosty w jamie brzusznej, mogące doprowadzić do niedrożności jajowodów i niepłodności. W diagnostyce endometriozy, obok badań nieinwazyjnych: ginekologicznego i ultrasonograficznego, najistotniejszym jest badanie laparoskopowe.

Niepłodność małżeńska
Niepłodność oznacza niemożność zajścia w ciąże. Umownie przyjmuje się, że para małżeńska może być niepłodna, jeśli regularne współżycie seksualne w ciągu roku, bez stosowania antykoncepcji, nie doprowadza do wystąpienia ciąży.
Niepłodność małżeńska to szeroki problem nie tylko medyczny, ale także społeczny. Oblicza się, że dotyczy co piątego małżeństwa. Na pojęcie niepłodności małżeńskiej składa się niepłodność kobieca i męska. Dlatego nie można poddawać kobiety diagnostyce inwazyjnej przed wykluczeniem niepłodności ze strony jej partnera, czyli przed oceną jego nasienia. W diagnostyce niepłodności wykonuje się wiele badań. Należy wymienić następujące: rozmaz cytohormonalny pochwy, badanie ultrasonograficzne narządów rodnych kobiety, histerosalpingografia, histerosalpingosonografia, pertubacja, histeroskopia, badanie dopplerowskie naczyń macicznych i jajnikowych, laparoskopia. Wykonuje się także (u kobiety i mężczyzny) badania laboratoryjne krwi.

Torbiel jajnika
Torbielą nazywa się patologiczną jamę otoczoną mniej lub bardziej wyraźnie wykształconą ścianą. Torbiel jajnika jest to często stwierdzana patologia ginekologiczna. Wśród torbieli wyróżnia się: surowicze - tzw. torbiele proste, torbiele endometrialne, tworzące się w przebiegu endometriozy (zwane również torbielami czekoladowymi), torbiele dermatoidalne (tzw. skórzaste), torbiele wypełnione śluzem, torbiele lite bądź zawierające elementy lite. W zależności od pochodzenia torbiel może być, w rozumieniu potocznym, zmianą łagodną (np. nie pęknięty pęcherzyk Graafa, tzw. przetrwały pęcherzyk Graafa), ale może również stanowić zmianę złośliwą (rak jajnika). Dlatego dla rokowania i leczenia bardzo istotne jest wczesne rozpoznanie. Torbiel jajnika jest zmianą, która klinicznie może objawiać się zaburzeniem cyklu miesiączkowego, krwawieniem z dróg rodnych poza terminem miesiączki, bólem podbrzusza.
Podstawą rozpoznania torbieli jest badanie ginekologiczne. Podstawowym badaniami dodatkowymi są ultrasonografia, badanie ultrasonograficzne dopplerowskie, niekiedy również biopsja torbieli i laparoskopia.



Zespół policystycznych jajników
Zespół policystycznych jajników (zespół PCO; z angielskiego polycystic ovary syndrome) polega na występowaniu wielotorbielowatych jajników (stąd nazwa). W jajnikach stwierdza się liczne torbielowate pęcherzyki położone podosłonkowo (blisko zewnętrznej powierzchni jajników) oraz pogrubienie osłonki białawej jajników. Zespół PCO jest częstym powodem niepłodności u kobiet. Szczególną postacią tego zespołu jest zespół Steina-Leventhala, przebiegający z brakiem owulacji, nieprawidłowymi krwawieniami miesiączkowymi (brak miesiączki lub rzadkie miesiączkowanie), otyłością i niepłodnością oraz nadmiernym owłosieniem (hirsutyzm).
Badania stosowane dla rozpoznania zespołu PCO to: badanie ginekologiczne, laparoskopia (pelviskopia), a także badania laboratoryjne krwi (oznaczenie stężenia niektórych hormonów).

Choroby nowotworowe narządu rodnego
Nowotwory narządu rodnego mogą być łagodne (np. mięśniaki macicy) lub złośliwe. Najczęściej występującymi nowotworami złośliwymi narządu rodnego są w kolejności: rak szyjki macicy (60% wszystkich nowotworów narządów płciowych), rak trzonu macicy, rak jajnika, rak sromu, rak pochwy, rak jajowodu.
Rak szyjki macicy może mieć różne postacie nabłonkowe oraz wykazywać różne stopnie zaawansowania. Nadżerka części pochwowej macicy stanowi najczęściej punkt wyjścia dla raka szyjki. Rak ten jest często wykrywany w granicach nadżerek we wczesnej fazie jego rozwoju, kiedy możliwe jest skuteczne leczenie. Bardzo istotne jest zatem poddawanie się regularnym badaniom profilaktycznym. Badania związane z wykrywaniem tej choroby to: badanie ginekologiczne, badanie cytologiczne, badanie kolposkopowe, badanie histopatologiczne wycinka z części pochwowej szyjki macicy. W zależności od sytuacji klinicznej wykonuje się także inne badania, jak np.: łyżeczkowanie kanału i jamy macicy, badanie ultrasonograficzne, urografię, cystoskopię, histerografię, histeroskopię, badanie radiologiczne jelita grubego.
Rak trzonu macicy jest chorobą częściej występującą u kobiet w wieku pomenopauzalnym, kobiet otyłych, o zmniejszonej płodności, ze skłonnością do obfitych krwawień miesiączkowych w okresie klimakterium. We wczesnym wykrywaniu raka trzonu macicy istotną rolę odgrywa regularne badanie ginekologiczne, a ponadto badanie ultrasonograficzne transvaginalne (przezpochwowe), badanie histopatologiczne wyskrobin z kanału szyjki i jamy macicy, badanie histerograficzne lub histeroskopowe.
Rak jajnika jest chorobą częściej występującą u młodych kobiet. Dlatego wszelkie zmiany wykrywane w obrębie jajnika, w tym bardzo częste zmiany czynnościowe, powinny być dokładnie diagnozowane w celu wykluczenia zmian złośliwych. Wczesnemu wykrywaniu raka jajnika służy badanie ginekologiczne, a także badanie ultrasonograficzne i tomografia komputerowa.
















Co mnie najbardziej interesuje – ciąża
Ciąża, powstaje w wyniku zapłodnienia, tj. połączenia komórki żeńskiej jajowej z komórką męską plemnikową (tzw. gamet), zazwyczaj w bańce jajowodu. Zapłodnione jajo wędruje do jamy macicy, gdzie ulega implantacji, czyli zagnieżdżeniu w doczesnowo zmienionej błonie śluzowej macicy.
Czas trwania ciąży jest różny u poszczególnych gatunków i na ogół skrelowany z wielkością osobnika i tak np.: u myszy ciąża trwa 20 dni, kotki - 60 dni, świni domowej - 115, krowy - 282, klaczy - 336, słonicy - 609. Są to dane uśrednione, a w rzeczywistości długość ciąży zależy od m.in. rasy zwierzęcia.


Czas trwania ciąży u kobiety wynosi przeciętnie 280 dni (40 tygodni, 10 miesięcy księżycowych), licząc od daty pierwszego dnia ostatniej prawidłowej miesiączki (cykl miesiączkowy) lub 266 dni, licząc od daty zapładniającego stosunku płciowego. Uważa się jednak, że 260-294 dni trwania ciąży jest prawidłowa (poród).
Od tych okresów bywają odchylenia in plus i in minus, dochodzące nawet do kilku tygodni. Najkrótszy cytowany w piśmiennictwie czas trwania ciąży zakończonej urodzeniem dojrzałego płodu wynosi 229 dni od chwili poczęcia, najdłuższy zaś okres ciąży zakończonej urodzeniem żywego dziecka wynosi 323 dni od chwili poczęcia. Są to przypadki wyjątkowo rzadkie.
Znaczna rozpiętość czasu trwania ciąży wynika z niemożności indywidualnego ustalenia początku ciąży, który zależy od terminu jajeczkowania, zaplemnienia i zagnieżdżenia się zapłodnionej komórki oraz indywidualnych różnic w rozwoju jaja płodowego.
Do najważniejszych powikłań ciąży należą: ciąża pozamaciczna (ektopowa), zatrucie ciążowe z czasem towarzyszącą rzucawką porodową, ciąża obumarła. Patologicznym zakończeniem ciąży jest jej zakończenie przed 16 tygodniem trwania - poronienie, między 16-27 tygodniem - poród niewczesny, między 27-38 tygodniem - poród przedwczesny.
Objawy ciąży
Objawy tzw. domyślne, subiektywne: nudności, ślinotok, wymioty, wstręt do pewnych potraw i zapachów, zachcianki - jako wynik pobudzenia układu wegetatywnego (autonomiczny układ nerwowy), częste oddawanie moczu (parcie na mocz), zaparcia, bolesność sutków, ociężałość, znużenie.



Objawy obiektywne, prawdopodobne: powiększenie sutków, przebarwienie brodawek, pojawienie się siary, rozpulchnienie i zmianana kształtu macicy z gruszkowatego na okrągły, rozpulchnienie i zasinienie przedsionka pochwy i tarczy części pochwowej, zatrzymanie miesiączek.
Według Hegara - stwierdzenie badaniem oburęcznym rozpulchnienia cieśni (I objaw), możność uchwycenia mięśniówki macicy w związku z niewspółmiernym wzrostem macicy w stosunku do jaja płodowego (II objaw).
Według Piskacka - uwypuklenie jednego rogu macicy na skutek implantacji jaja płodowego.
Objawy pewne: wysłuchanie tętna płodu, wybadanie części płodu, wyczucie ruchów płodu, radiologiczne zdjęcie płodu, ultrasonografia, zapis Ekg płodu (elektrokardiografia płodowa), próby biologiczne próby ciążowe.
W miarę wzrostu płodu zwiększa się u ciężarnej tempo i intensywność przemiany materii, do czego przystosowują się: układ pokarmowy, oddechowy i krążenia, a nawet ośrodkowy układ nerwowy. W następstwie zwiększa się zapotrzebowanie organizmu kobiety na substancje odżywcze, witaminy, sole mineralne.



Dla zapewnienia prawidłowego przebiegu ciąży, porodu i połogu niezbędne jest: regularna kontrola lekarska, higieniczny tryb życia, wykonywanie odpowiedniej pracy, ruch na świeżym powietrzu, odpowiednia gimnastyka, prawidłowe odżywianie, hartowanie brodawek sutkowych w drugiej połowie ciąży, zaniechanie picia alkoholu i palenia papierosów, zaniechanie stosunków płciowych na 6 tygodni przed porodem.

Zapobieganie ciąży
Może polegać na tzw. metodach naturalnych. Opierają się one na naukowo zbadanych i potwierdzonych zasadach, że poczęcie dziecka jest możliwe tylko w okresie jajeczkowania oraz że okresowi jajeczkowania towarzyszą charakterystyczne, dające się zaobserwować objawy.
Obecnie znane są trzy naturalne metody regulacji poczęć:
1) termiczna, oparta na mierzeniu temperatury podstawowej,
2) owulacyjna, zwana też metodą Billingsa lub objawowa, oparta na obserwacji śluzu szyjkowego, oraz
3) objawowo-termiczna, zwana też metodą Rtzera, która uwzględnia równoczesną obserwację dwóch wymienionych czynników, co daje kobiecie największą pewność.
Specjalnie kwalifikowani nauczyciele metod naturalnych tworzą w Polsce dobrze zorganizowaną i ogólnie dostępną sieć poradnictwa. Częstym sposobem unikania ciąży jest stosunek przerywany, który jest dość ryzykowny.
Znane i używane są też sztuczne środki antykoncepcyjne, które dzielą się na:
1) chemiczne, czyli stosowane dopochwowo środki plemnikobójcze,
2) mechaniczne, jak prezerwatywy oraz błony, krążki, kapturki, tampony i gąbki. Do mechanicznych należą też wkładki domaciczne, które stanowią środek wczesnoporonny, dający znaczny odsetek powikłań zapalnych i onkologicznych,
3) ostatnią grupę stanowią bardzo rozpowszechnione doustne środki hormonalne, których celem jest hamowanie jajeczkowania. Są one przeciwwskazane w przypadku schorzeń wątroby, zakrzepowych schorzeń naczyń, alergii, chorób układu krwiotwórczego, mięśniaków macicy, przebytych nowotworów, ciężkich schorzeń serca i nerek. Mają one też istotny wpływ na centralną regulację hormonalną ustroju, toteż mogą być stosowane pod ścisłą kontrolą lekarską.