Terroryzm

Ogólnie o problemie
W obecnych czasach jednym z najważniejszych problemów ludzkości jest przestępczość zorganizowana. Jej początki sięgają końca XIX wieku i wiążą się z powstaniem włoskiej mafii. Do najsilniejszych organizacji mafijnych należy sycylijska cosa nostra i neapolitańska camorra. Silne organizacje przestępcze działają również na terenie Stanów Zjednoczonych, Rosji, Azji Południowo-Wschodniej, Kolumbii i Nigerii.

Organizacje mafijne na świecie zajmują się głównie produkcją narkotyków i handlem nimi, przemytem broni, handlem żywym towarem, czyli porwaniami młodych dziewcząt i ich sprzedażą do domów publicznych.

Roczne obroty mafii szacowane są na kilkadziesiąt miliardów dolarów. Uzyskane z przestępstwa środki inwestowane są w legalne przedsięwzięcia. Organizacje przestępcze zdobywają wpływy nie tylko w środowiskach przemysłowców i finansistów, ale przenikają także do świata polityki.

Jednak najgroźniejszym zjawiskiem powodującym często destabilizację ładu społecznego jest terroryzm. Pojęcie to oznacza używanie siły i przemocy, organizowanie i stosowanie zamachów zbrojnych na ludzi powiązanych z władzą, przeciwników politycznych, religijnych, osoby innej narodowości w celu zdobycia władzy, wyrażenia protestu, uzyskania okupu, wymuszenia określonych zachowań i zastraszenia opinii publicznej. Jednak tak rozumiane zjawisko nie jest typowe tylko dla dzisiejszych czasów. Porwania, wymuszenia, zabójstwa z powodów ideologicznych zdarzały się praktycznie od zawsze w dziejach rozwoju ludzkości.

Formę zorganizowaną, terroryzm przyjął na Bliskim Wschodzie, już w XI wieku, kiedy to na terenie Persji działało muzułmańskie bractwo asasynów, stworzone i kierowane przez Hasana ibn Sabbah?a, którego nazywano ?Starcem z gór?. Asasyni jako pierwsi stosowali terror na wielką skalę, przeprowadzali zamachy i mordy polityczne. Ich fanatyzm religijny, odwaga i bezwzględne posłuszeństwo przywódcy budziło grozę zarówno na Bliskim Wschodzie, jak również wśród uczestników wypraw krzyżowych organizowanych przez rycerstwo europejskie. Asasyni mogli więc skutecznie wpływać na układ sił politycznych w poszczególnych krajach regionu. W ciągu następnych wieków asasyni stali się świetnie wyszkolonymi, bezwzględnymi, groźnymi mordercami ? najemnikami.

W XX wieku, doszło do nasilenia działań terrorystycznych. Wpływ na rozwój terroryzmu w drugiej połowie XX wieku miał przede wszystkim dwubiegunowy układ sił w powojennym świecie, wyścig zbrojeń, eksport idei rewolucyjnych zwłaszcza przez ZSRR, oraz realizowana przez USA doktryna powstrzymywania. Jednak najsilniejsze bodźce do powstania zjawiska terroryzmu dały procesy dekolonizacyjne, ruchy separatystyczne, czy radykalizacja ruchów religijnych. W efekcie pojawiały się liczne organizacje terrorystyczne o różnym podłożu ideologicznym. Do największych zalicza się terroryzm islamski, etniczny i lewacki.
Terroryzm_arabski
Terroryzm arabski ściśle utożsamiany jest z islamem. Na jego powstanie w epoce nowożytnej, a dokładnie w XX wieku, w znacznym stopniu wpłynęło powstanie w 1948 roku państwa Izrael. Powodem jest wroga polityka prowadzona przez to państwo w stosunku do krajów arabskich, głównie Egiptu, Syrii, Jordanii i Libanu, a przede wszystkim odmawianie uznania praw Palestyńczyków do utworzenia własnego państwa. Wszystko to doprowadziło do utrwalenia wizerunku Izraela jako wroga islamu, wroga historycznego i religijnego. A w konsekwencji doprowadziło do postawy wg, której Izrael należy zniszczyć możliwie jak najszybciej.

Izrael jak wiadomo posiada możnego protektora w postaci USA, dlatego też Stany Zjednoczone, utożsamiane z Izraelem również stanowią wroga islamu. Do najważniejszych organizacji palestyńskich, walczących o niepodległość swojego kraju należą:
? Ludowy Front Walki, do 1967 kierowany przez Samira Ghosheha;
? Ludowy Front Wyzwolenia Palestyny, założony przez Georgia Habisha w 1967 roku;
? Demokratyczny Front Wyzwolenia Palestyny, którego przywódcą od 1969 roku jest Naif Hawatmeh,
? al-Fatah Jasira Arafata

Od 1988 roku Jasir Arafat oficjalnie zerwał współpracę z organizacjami terrorystycznymi. W 1993 roku spotkał się w Paryżu z premierem Izraela Icchakiem Rabinem. Efektem tego spotkania było podpisanie porozumienia w 1994 roku dotyczącego utworzenia Autonomii Palestyńskiej. W październiku 1994 roku J. Arafat wraz z Icchakiem Rabinem i Szymonem Peresem otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla.

Grupami terrorystycznymi o nieco innym charakterze są egipski Dżihad, palestyński Hamas, libańsko-irański Hezbollah i saudyjsko-afgańska Al-Kaida. Wyznacznikiem tych organizacji jest fundamentalizm islamski, głoszący idee świętej wojny z niewiernymi, głównie z Izraelczykami i Amerykanami, wyzwolenie Jerozolimy z rąk ?Szatana? (Izraela), likwidowanie zdrajców islamu.

Do największych ataków Dżihadu należał zamach w 1981 roku w wyniku, którego śmierć poniósł prezydent Egiptu Anwar Sadat. Hamas swoje najkrwawsze ataki przeprowadził w Jerozolimie w 1997 roku, kiedy to od bomb zamachowcy samobójcy zginęło 29 osób a rannych zostało 348, oraz wcześniej w 1996 roku, kiedy to bomba rzucona na autobus zabiła 26 osób.

Al-Kaida czyli Baza, Osamy bin Ladena jest rodzajem sieci wielu organizacji fundamentalistycznych z różnych krajów arabskich. Dysponując potężnymi środkami finansowymi. Jest w stanie prowadzić działalność terrorystyczną na skalę międzynarodową, nawet z wykorzystaniem broni biologicznej, chemicznej oraz sieci informatycznych. Osama bin Laden odpowiedzialny jest za kierowanie wieloma akcjami przeciwko Amerykanom, między innymi za zbombardowanie w sierpniu 1998 roku ambasad amerykańskich w Dar-es-Salam i w Nairobi, czy za atak na WTC w Nowym Jorku w 1993 roku, kiedy od bomby umieszczonej w samochodzie zaparkowanym w podziemnym garażu gmachu zginęło sześć osób, a około tysiąca zostało rannych. Osiem lat później, 11 września 2001 roku doszło do uprowadzenia samolotów pasażerskich przez terrorystów Al-Kaidy, które zostały skierowane na wieże WTC oraz Pentagon. Śmierć poniosło około 3000, a rannych zostało znacznie więcej.

Terroryzm etniczny
Inną formą przemocy jest terroryzm etniczny, którego podłożem są tendencje separatystyczne, konflikty etniczne, dążenia niepodległościowe. Za pomocą bomb, wymuszeń czy broni palnej poszczególne organizacje chcą osiągnąć cel dla siebie najważniejszy - suwerenność polityczną regionu w którym działają.

Najlepszym przykładem takich działań jest Irlandzka Armia Republikańska, założona w 1969 roku jako zbrojne ramię Sinn Feinn, dążące do wyzwolenia Irlandii Północnej od zależności brytyjskiej i przyłączenia jej do Republiki Irlandii. W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych działalność IRA cieszyła się poparciem wielu Irlandczyków i miała na całym świecie bardzo wielu sympatyków. IRA otrzymywała uzbrojenie i instruktorów od Libii i OWP, a środki finansowe od środowisk irlandzkich w USA.
Do zawieszenia broni w 1994 roku, IRA przeprowadzała ataki na brytyjskich polityków, siły policyjne i wojsko brytyjskie stacjonujące w Irlandii Północnej oraz na lojalistów protestanckich. Po zerwaniu rozejmu bojownicy IRA, dokonywali ataków bombowych w środkach komunikacji, centrach handlowych i w budynkach użyteczności publicznej na terenie Wielkiej Brytanii. Za najkrwawszy zamach przeprowadzony przez IRA uważa się atak na centrum handlowe w Irlandii Północnej w mieście Omagh, w wyniku, którego zginęło 28 osób. Powszechne oburzenie i protest społeczności zarówno katolickiej jak i protestanckiej wpłynęły na zawieszenie działalności terrorystycznej.

Podobnymi metodami jak IRA posługuje się baskijska separatystyczna organizacja o nazwie ETA założona w 1959 roku, żądająca samostanowienia dla Kraju Basków i oderwania go od Hiszpanii. Ofiarami zamachów są przede wszystkim politycy hiszpańscy, sędziowie, urzędnicy. Najbardziej spektakularną akcją był udany zamach na premiera Hiszpanii Carrero Blanco w 1973 r.

Innymi organizacjami o podobnych celach i sposobach walki są tak zwane Tamilskie Tygrysy żądające oderwania prowincji Tamil od Sri Lanki (obecnie Cejlon), Front Wyzwolenia Narodowego Korsyki i Partia Pracy Kurdystanu.

Terroryzm lewacki
Terroryzm lewacki powstał na gruncie powszechnego potępienia amerykańskiej interwencji w Indochinach i wzmagającej się w latach sześćdziesiątych krytyki konsumpcyjnego trybu życia głoszonej przez kontestacyjne ruchy akademickie i środowiska inteligenckie w Stanach Zjednoczonych i zachodniej Europie. Jednocześnie duża popularność różnych odmian myśli komunistycznej, takich jak marksizm, trockizm i anarchizm, miała wpływ na rozwój terroryzmu lewackiego skierowanego na walkę z państwem, porządkiem prawnym i systemem gospodarczym. Do najbardziej znanych grup należą włoskie Czerwone Brygady, niemiecka Frakcja Czerwonej Armii, japońska Czerwona Armia, czy peruwiański Świetlisty Szlak.

Czerwone Brygady w latach sześćdziesiątych były jedną z najgroźniejszych grup terrorystycznych. W służbie marksizmu i leninizmu organizowały liczne akcje przeciwko politykom, ludziom z kręgu biznesu itp. Kulminacją ich działalności było w 1978 roku porwanie, a po dwóch miesiącach przetrzymywania zabicie włoskiego polityka, byłego premiera - Aldo Moro. Aresztowanie przywódców tej organizacji, w tym głównego ideologa Renato Curzio, wewnętrznie spory ideologiczne, niechęć włoskiej opinii publicznej przyczyniły się do spadku jej aktywności.

Zapobieganie konfliktom i walka z terroryzmem
Społeczność światowa dąży do likwidacji konfliktów i rozwiązywania spornych problemów przy pomocy organizacji międzynarodowych, których zadaniem jest utrzymanie pokoju. Głównie jest to ONZ. Ale skuteczne są również działania militarne podejmowane miedzy innymi przez NATO.

W przeszłości konflikty miedzy państwami z reguły rozstrzygane były na drodze wojny, a powszechną zasadą w ich rozstrzyganiu było twierdzenie, że zwycięzca ma rację. Współczesne sposoby rozwiązywania konfliktów międzynarodowych i konfliktów lokalnych opierają się na zaniechaniu używania siły i przemocy. Różnorodność sytuacji, które stanowią potencjalne zagrożenie dla pokoju wykształciła kilka typowych środków pokojowego załatwiania sporów. Ogólny ich podział to środki dyplomatyczne i sądowe.


Środki dyplomatyczne charakteryzuje bardziej lub mniej bezpośrednie współdziałanie stron zainteresowanych rozwiązaniem sporu, z jednoczesnym zarezerwowaniem sobie do ostatniej chwili możliwości odstąpienia od uzgodnień, a także niewiążący prawnie charakter ostatecznych rozstrzygnięć. Do najważniejszych środków dyplomatycznych można zaliczyć rokowania bezpośrednie inaczej negocjacje, dobre usługi, mediacje, komisje śledcze i koncyliacyjne.

Negocjacje są najprostszym i najczęściej stosowanym środkiem rozwiązywania sporów międzynarodowych. Strony wymieniają poglądy w bezpośrednich rozmowach i poprzez wzajemne ustępstwa starają się wypracować taką formułę, którą mogłyby zaakceptować obie strony.

Rokowania mogą mieć charakter dwu lub wielostronny. Mogą też być prowadzone na różnym poziomie przedstawicielstwa. Od zwykłych pełnomocników, przez ambasadorów, ministrów spraw zagranicznych, aż po głowy państw i szefów rządów, te ostatnie, to tzw. spotkania na szczycie. Rokowania bezpośrednie mają sens tylko wtedy, gdy obie strony gotowe są do kompromisów i nie upierają się przy własnych stanowiskach, bez gotowości do ich modyfikacji.

Dobre usługi są procedurą pomocniczą w rokowaniach bezpośrednich. Mają one na celu doprowadzenie zwaśnionych stron do stołu obrad, bądź przywrócenie zerwanych rozmów. Strona trzecia jest zaangażowana w proces rozmów tylko w fazie przedwstępnej. Przygotowując miejsce spotkania, odpowiednie zaplecze konferencyjne, nie bierze natomiast bezpośredniego udziału w negocjacjach.

Mediacja polega na tym, że w rokowaniach dyplomatycznych obok bezpośrednich stron sporu uczestniczy strona trzecia. Może nią być państwo, organizacja międzynarodowa, lub osoba prywatna. W praktyce funkcje mediatora często pełni Stolica Apostolska, prezydenci USA i Rosji, Sekretarz Generalny ONZ lub dyplomaci głównie amerykańscy, mający duże doświadczenie w tej dziedzinie. Mediator musi cieszyć się dużym zaufaniem obu stron. Jest wobec nich i ich problemu neutralny. Zadaniem mediatora jest znalezienie kompromisu w drodze dyskutowania ze stronami różnych ich propozycji, a także przedkładania własnych.

Komisje śledcze są stosunkowo rzadko stosowane i w zasadzie są procedurą pomocniczą. Powołuje się je w sytuacji, gdy miedzy stronami istnieje spór, co do faktów. Ich ustalenie, na ogół w formie sprawozdania lub ekspertyzy, może być niezbędne dla dalszego postępowania dyplomatycznego lub sądowego.

Koncyliacja jest postępowaniem pojednawczym, ugodowym. Jej stosowanie było szczególnie popularne w okresie międzywojennym. Polega na rozpatrzeniu sporu przez specjalnie powołaną komisję, której skład jest zaakceptowany przez jego strony. Komisja jest uprawniona do przedstawienia własnych rozwiązań, co różni całe postępowanie od mediacji. Może działać nie na podstawie obowiązującego prawa, ale zasad słuszności.

W sporach międzynarodowych państwa mogą również odwoływać się do arbitrażu i sądów stałych. Zasadnicza różnica miedzy efektami włączenia się do sporu tych instytucji a środkami dyplomatycznymi wynika z tego, że wydane przez nie orzeczenie ma charakter wiążący dla stron. Strony muszą się mu podporządkować.

Arbitraż międzynarodowy polega na zakończeniu sporu orzeczeniem wydanym przez arbitra lub arbitrów wybranych przez strony. Znamienna cechą arbitrażu jest bezpośredni wpływ stron na dobór składu sądzącego oraz możliwość ustalenia podstaw prawnych orzekania i zasad proceduralnych. Taki sposób rozwiązywania sporów przewidują zwłaszcza liczne umowy gospodarcze.

Najważniejszym współcześnie sądem międzynarodowym jest Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości w Hadze. Ponadto na podstawie Konwencji o prawie morza w 1996 roku utworzono Międzynarodowy Trybunał Prawa Morza w Hamburgu. W Europie spory wynikające z prawa wspólnotowego rozstrzyga Europejski Trybunał Sprawiedliwości w Luksemburgu, a spory wynikające ze stosowania europejskiej ?Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności? Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu.

Należy pamiętać, że nie wszystkie konflikty międzynarodowe można rozwiązać za pomocą wymienionych ośrodków, choć są one preferowane przez Kartę Narodów Zjednoczonych. Dlatego też w stosunku do wielu konfliktów podejmuje się czynności o charakterze zewnętrznym, są to przede wszystkim różnej natury działania Rady Bezpieczeństwa ONZ, a także konferencje międzynarodowe, na których państwa niezaangażowane w spór próbują wypracować jakąś koncepcję rozwiązania problemu.

Kolejne bardzo ważne zagadnienie, to walka z terroryzmem. Atak na światowe centrum Handlu (WTC) w Nowym Jorku 11 września 2001 roku spowodował pojawienie się nowego typu konfliktów, uzasadniających konieczność eliminacji światowego terroryzmu. Do tej grupy konfliktów zaliczyć można zbrojną akcję w Afganistanie i w Iraku. Pierwsza z nich, nazwana operacją ?Trwała wolność? rozpoczęła się 7 października 2001 roku atakiem amerykańskiego lotnictwa na domniemane siedziby odpowiedzialnej za tragedię Al ? Kaidy i jej przywódcy Osamy bin Ladena. Akcja ta uzyskała logistyczne wsparcie ze strony NATO i nie spotkała się z zastrzeżeniem społeczności międzynarodowej. Zdecydowała o tym bliskość w czasie obu wydarzeń, a także upowszechnione na świecie informacje o poważnych naruszeniach praw człowieka i niespotykanej dyskryminacji kobiet, a także niszczeniu bezcennych dóbr kultury w Afganistanie. Stały się one istotnym uzupełnieniem formalnej podstawy ataku, jaką był artykuł 51 Karty Narodów Zjednoczonych, przyznający państwom prawo do samoobrony. Następstwem wojny było obalenia rządów Talibów, objęcie 22 grudnia 2001 roku kierownictwa tymczasowego gabinetu przez Hamada Karzaia i wprowadzenie do Afganistanu, na podstawie rezolucji Rady Bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych, Międzynarodowych Sił Wspierania Bezpieczeństwa.(ISAF).

Znacznie bardziej skomplikowana jest sprawa kwalifikacji konfliktu zbrojnego, do którego doszło w 2003 roku w Iraku. Na podjecie interwencji wpłynęło przekonanie międzynarodowej opinii publicznej o masowym łamaniu praw człowieka w tym państwie i sprzyjaniu ruchom terrorystycznym, jednak jej formalną przesłanką była teza o zagrożeniu użyciem broni masowego rażenia przez Saddama Husajna. Brak dowodów posiadania takiej broni przez Irak, nie wyrażenie zgody Rady Bezpieczeństwa na interwencję, wreszcie brak jednomyślności wśród sojuszników NATO sprawiło, że interwencja rozpoczęta 20 marca 2003 roku, a zakończona 1 maja 2003 roku, jednostronnym oświadczeniem prezydenta Bush?a, pozostawia otwartym pytanie, czy nie spełniała ona warunków napaści zbrojnej.

Oczekiwana przez koalicjantów USA, po obaleniu Husajna, akceptacja obecności międzynarodowych sił stabilizacyjnych powiodła się tylko częściowo. Przywrócono podstawowe prawa obywatelskie, zaczęto tworzyć demokratyczne struktury państwowe, rozpoczął się również proces odbudowy kraju ze zniszczeń wojennych. Nie wszyscy Irakijczycy akceptują jednak zmiany i często dochodzi do ataków, które są wymierzane zarówno przeciw siłom międzynarodowym jak i osobom popierającym nowy porządek.