Podstawy prawne resocjalizacji

Zasady wychowania resocjalizującego
Wśród zasad wychowania resocjalizującego znajdują się następujące zasady (M. Kalinowski Zasady wychowania resocjalizującego s. 237-239
1. Wszechstronności rozwoju wychowana wyraża konieczność podejmowania w wychowaniu resocjalizującym takich działań, które będą obejmowały wszechstronny, wieloaspektowy rozwój jednostki wychowywanej, a zatem będą się one odnosiły do jej rozwoju intelektualnego, emocjonalnego, społeczno-kulturowego. Prowadzone oddziaływania mają na celu umożliwienie jednostce realizowania zadań wynikających z konstruktywnych ról społecznych wyznaczonych przez społeczeństwo i w pełni akceptowanych przez niego.
2. Zasada reedukacji odwołuje się do prawidłowości procesu uczenia się i zakłada, że człowiek jest zdolny do reedukacji, czyli ponownego uczenia się zachowań pożądanych oraz oduczenia się zachowań niepożądanych. To, co społecznie nieakceptowane może zostać wyeliminowane, a to, co akceptowane nauczone, uzupełnione w drodze oddziaływań resocjalizacyjnych bez względu na etap życia jednostki
3. Zasada wszechstronnego i perspektywnego opiekuństwa oznacza konieczność wskazywania wychowankowi aktualnych i potencjalnych sposobów zaspokajania potrzeb
4. Zasada wymagań dotyczy relacji wychowanka z innymi ludźmi. Realizacja zakłada dostrzeganie i konieczność uwzględniania nie tylko dobra jednostki, ale także dobra zbiorowości, w której jednostka wychowywana żyje. Zasada ma znaczenie w budowaniu postaw prospołecznych
5. Zasada indywidualizacji – indywidualizacja oddziaływań wychowawczych wynika ze złożoności i niepowtarzalności charakterystyki biopsychospołecznych każdego człowieka. Różnice w układzie cech osobowości i sytuacji społecznej każdej osoby poddawanej oddziaływaniu wyklucza stosowanie szablonowych rozwiązań. Ta zasada oznacza konieczność dostosowywania procesu oddziaływań (stosowanych metod i środków) do specyfiki osoby podlegającej temu procesowi.
6. Zasada kompleksowego traktowania przypadku wychowanka oznacza konieczność objęcia wychowaniem w sposób możliwie pełny, dotyczący wszystkich sfer funkcjonowania człowieka, chodzi o uwzględnienie
• Sfery psychicznej: emocje, dążenia zainteresowania
• Sfery społecznej: sytuacja rodzinna, środowisko rówieśnicze
• Sfery pedagogicznej: sytuacja szkolna
7. Zasada akceptowania wyraża konieczność akceptowania wychowanka takiego, jakim on jest bez względu na stopień dezaprobaty jego czynów. Akceptacja człowieka bez względu na to, co zrobił, daje podstawy budowania relacji opartej na zaufaniu, która warunkuje skuteczność podejmowania oddziaływań wychowawczych.
8. Zasada respektowania – konieczność liczenia się z wychowankiem, jako podmiotem wychowania. Chodzi o uznanie jego dążenia do samorealizacji i samowychowania. Działania powinny inspirować proces samowychowania
Metody resocjalizacji penitencjarnej
Jest to sposób oddziaływania penitencjarnego, który umożliwia dokonywanie określonych zmian w osobowości więźniów i w wyniku tego oddziaływania uzyskuje się pożądane zmiany w zachowaniu. Szczególne znaczenie w doborze i wykorzystaniu metod to konieczność uwzględnienia zasad oddziaływania resocjalizującego: indywidualizacji i otwartości na drugiego człowieka. Skuteczność tego: dotarcie do więźnia i otwarcia się więźnia na współdziałanie. Machel podkreśla, że zakres współdziałania więźnia z personelem w procesie wychowawczym i efektywność tego procesu bardziej zależy od subiektywnego postrzegania wychowawcy przez więźnia niż jego obiektywnych kompetencji i poprawności procedur oddziaływania. Stąd istotność zasady otwartości wychowawczej. Realizacja celów wychowawczych jest uzależniona od: postawy więźnia wobec wychowawcy i postawy wychowawcy wobec więźnia.
Na rodzaju relacji osobowej opiera się postawa wobec całego procesu oddziaływań. W tej sferze ma znaczenie pierwszy kontakt wychowawcy z więźniem. Ma to miejsce w trakcie rozmowy wstępnej, która obok celów informacyjnych ma służyć budowaniu, jakości kontaktu. Kontakt zostanie nawiązany wówczas, gdy więzień nie zauważy u wychowawcy uprzedzenia i wrogości, ani chłodnej obojętności, a odczuje rzeczowe życzliwe zainteresowanie. Pierwszy kontakt ma wywołać u więźnia przekonanie, że można mieć zaufanie do wychowawcy i może liczyć na jego pomoc w rozwiązywaniu swoich problemów. Taki kontakt jest możliwy nawet z najbardziej wykolejonymi więźniami i zmiana w postawy więźnia pozwala wychowawcy na budowaniu autorytetu, co ma pozytywny wpływ. Autorytet jest to spostrzeżona przez więźnia właściwość wychowawcy, na których skutek staje się on osobą odniesienia da więźnia. Budowanie autorytety jest procesem opartym na zaufaniu i potwierdzeniu wzajemnych pozytywnych odniesień. Brak autorytetu uniemożliwia oddziaływania.
W ramach metod pracy penitencjarnej należy wymienić metody:
1. Oparte na wpływie osobistym – istotne jest wyjaśnienie pojęć: wewnętrzny jest akceptowaną przez obie strony formy interakcji, w której wychowawca dla więźnia jest autorytetem. W takiej relacji zachowanie wychowawcy ma dla więźnia charakter nagradzający. Zaistnienie tego stosunku jest warunkiem prowadzenia i powodzenia oddziaływań resocjalizacyjnych i zewnętrzny stosunek wychowawczy nie jest relacją opartą na uznaniu i autorytecie, ale relacją opartą na więziach formalnych (podległość przełożony-podwładny). Więzień traktuje kontakt z wychowawcą, jako sposób uniknięcia kar lub uzyskanie korzyści. Relacja typowo instrumentalna. Więzień traktuje kontakt, jako zło konieczne, często ich unika. Wychowawca nie jest postrzegana, jako osoba godna zaufania i pomocna. Przy tym stosunku jest możliwe, aby więzień zachowywał się poprawnie
2. Oparte na wpływie sytuacyjnym:
• Przykład własny to metoda wpływu osobistego, który polega na odwzorowaniu wychowawcy przez więźnia. Warunki skutecznego oddziaływania to: zaistnienie stosunku wychowawczego, stałe wzmacnianie zachowań, które są wynikiem naśladowania dokonywanie przez personel i współwięźniów stanowiących grupę odniesienia, odwzorowane zachowanie powinno pozwalać więźniowi na realizację ważnych celów i wartości, wzory zachowań, które mają być odwzorowane powinny być dla więźnia osiągalne, aby się nie zniechęcił doznając niepowodzeń, odwzorowane zachowanie powinno w pierwszej kolejności realizować wartości bezpośrednio istotne dla więźnia, a dopiero później te, które stanowią cel oddziaływań wychowawczych, skuteczność jest tym większa, jeśli jest połączona z innymi metodami.
• Doradzanie wychowawcze to metoda polegająca na sugerowaniu wyboru zachowania, można wyrazić w sugestii sensu stricte i konkretnej rady. W ramach tego wychowawca pokazuje również więźniowi błędy w sposobie analizowania różnych sytuacji i sposoby wykorzystania analiz, jako podstawy wyboru określonego zachowania. Wychowawcze reagowanie skutkuje nie tylko unikaniem nieprawidłowych zachowań, ale wyeliminowaniem błędnych motywacji, które stanowią postawę zachowania.
• Przekonywanie polega na oddziaływaniu na świadomość i uczucia więźnia, które powinny tę zmienioną świadomość wzmacniać. Zmiana przekonań prowadzi do zmiany postawy, a te z kolei zmiany zachowania, Przekonywanie ma prowadzić do podjęcia przez więźnia określonych działań, przy czym więzień ma akceptować to działanie i jego postawy. Ważne, aby więzień zrozumiał racje zachowania i emocjonalnie pozytywnie reagował na nie. W procesie przekonywania ważne znaczenie mają: dyskusja, sugestia, aprobata i dezaprobata, perswazja
Warunkami skuteczności przekonywania:
• obiektywizm i prawdziwość argumentacji
• konkretność przykładów
• zrozumiały i spokojny sposób przekazania treści
• umiejętność wskazywania zależności pomiędzy negatywnymi doświadczeniami a wadliwością zachowań więźnia
Przekonywanie powinno zmierzać do ukazania więźniowi, że może zrealizować ważne dla niego cele po skorygowaniu dotychczasowego zachowania. Metody oparte na wpływie sytuacyjnym wykorzystują prawidłowość polegająca na tym, że sytuacjami można manipulować i stosować to świadomie do realizacji określonych celów.

Wykorzystywanie metod opartych na wpływie sytuacyjnym w pracy resocjalizacyjnej polega na:
1. wprowadzaniu takich zmian w sytuacji, aby wpłynęły one na więźnia w sposób zgodny z oczekiwaniami wychowawcy
2. utrzymywanie tych elementów sytuacji które wywierają pożądany wpływ na więźnia
3. wprowadzanie i utrzymywanie takich zmian sytuacji które eliminują niepożądany wpływ na więźnia
4. organizowanie nowych sytuacji w zależności od potrzeb wyznaczonych wskazaniami resocjalizacyjnymi
Wpływ sytuacyjny polega na:
• uczeniu zachowań pożądanych, prawidłowych, akceptowanych, zgodnych z celami prowadzonego procesu oddziaływań
• oduczanie zachowań niepożądanych, nieprawidłowych, takich, które w świetle realizowanych celów resocjalizacji należy eliminować.
W ramach metod opartych na wpływie sytuacyjnym należy wymienić:
1. Organizowanie doświadczenia polega na stwarzaniu takich sytuacji, w których pożądane zachowanie więźnia powoduje w sposób naturalny wzmacnie w wyniku sukcesów w postaci osiągnięcia celów do których więzień dążył. Kary i nagrody w wypadku tej metody nie są bezpośrednim wynikiem ingerencji wychowawcy, tylko są skutkiem określonych wyborów zachowań. Jest to trening w zakresie dokonywania wyborów zachowań , keidy istnieją dwa lub więcej możliwości zachowania.Zadaniem wychowawcy jest w procesie stworzyć określoną sytuację, a więc sztuczne zachowanie więźnia i karzące i nagradzające skutki zachowania są naturalne.
2. Nagradzanie jako metoda wpływu sytuacyjnego i wynik bezpośredniej ingerencji . wychowawcy realizuje następujące cele:
 ma utrwalić tendencję więźnia do wykonywania pewnej czynności w określonej sytuacji, aby w określonej sytuacji więzień reagował w określony sposób
 ma wywołać intensyfikację tej czynnosci- chodzi o wywołanie większego zaangażowania więźnia w wykonanie określonej czynności.
Nagradzanie pełni funkcję wzmacniającą i w całym procesie wpływu wychowawczego jest atrakcyjność nagród, ich atrakcyjność musi być odpowiednia do:
• włożonego wysiłku
• jakości zachowania nagradzającego
Należy ponadto zwrócić uwagę, że niewłaściwie realizowany proces nagradzania może wywołać negatywne skutki, czyli zmniejszyć siłę oddziaływania nagrody lub wywował odwrotne do zamierzonych skutki.
Wywoływanie wyżej wymienionych skutków jest możliwe w przypadku:
• nagrody spóźnionej
• nagrody zapowiedzianej, a niezrealizowanej
• nagrody nieatrakcyjnej

• Karanie dyscyplinarne ma następujące cele: eliminowanie zachowań niepożądanych i intensyfikację pewnych czynności czy zachowań. Kara jest reakcją awersyjną, która polega na wprowadzaniu pewnych czynników awersyjnych, odebraniu pewnych czynników atrakcyjnych.
Siła oddziaływania kary jako reakcji awersyjnej opiera się na wykorzystaniu strachu jako czynnika, którego człowiek unika, ponieważ jest dla niego to emocją przykrą i identyfikowaną jako czynnik negatywny.
Oddziaływanie kary, która polega na odebraniu czynnika atrakcyjnego, opiera się na frustracji, pojawiającej się w następstwie odebrania tego czynnika. Chodzi o zablokowanie realizacji pewnych potrzeb. Z tego względu człowiek również dąży do uniknięcia kary. Frustracja w następstwie kary może spowodować następujące reakcje:
• agresję bierną
• agresję czynną skierowaną na innych, mienie lub samego siebie
• zapobieganie poprzez modyfikację zachowania
• ucieczkę- uciekanie bez modyfikacji zachowania
Najbardziej pożądaną reakcją jest reakcja unikania sytuacji karzącej poprzez modyfikację zachowania.
Ważne jest, aby karanie dyscyplinarne opierało się na zasadach. Wśród zasad wymierzania kar wymienia się:
• zasadę indywidualizacji dostosowanie kary do osobowości więźnia
• zasadę odpowiedzialności dostosowanie rodzaju i wymiaru kary do wagi nagannego czynu
• zasadę stopniowania najpierw łagodniejsze kary, a na kolejne surowsze
• zasadę konsekwencji kara musi być wykonana
• zasadę niestosowania odpowiedzialności zbiorowej.
Karanie może być nieskuteczne, gdy:
• czyn jest dla więźnia atrakcyjny
• reakcją na ukaranie jest złość lub gniew albo więzień nie dostrzega żadnej reakcji uzasadniającej ukaranie
• ukarany nie akceptuje karzącego wychowawcy albo nałożonej kary

4. Uświadomienie skutków zachowań opiera się na wykorzystywaniu prawidłowości zgodnie z którą człowiek podejmuje decyzję o wyborze określonego zachowania, mając na uwadze konsekwencje zachowania. Metoda wykorzystuje zapowiedzi wzmocnień w postaci nagród uwarunkowanych odpowiednim zachowaniem. Treścią zapowiedzi wychowawcy może być wskazanie na karę w przypadku kiedy więzień dokona wyboru nieprawidłowego zachowania. Metoda ta pokazuje
Warunkami skuteczności tej metody są:
• ukazywane konsekwencje zachowania muszą być dla więźnia realne
• wyobrażone konsekwencje zachowania muszą mieć dla więźnia wartość nagrody lub kary
5. Trening polega na powtarzaniu pewnych zachowań w celu ich utrwalenia. Warunkami skutecznego treningu są:
• celowe tworzenie odpowiednich warunków i sytuacji, w których więzień może powtarzać zachowania, które mają być utrwalone. Organizowanie tych warunków może być sztuczne lub naturalne
• systematyczność treningu
• karanie zachowań nieprawidłowych
• nagradzanie zachowań prawidłowych
W ramach treningu można wymienić:
• trening autogenny polega na uczeniu się przez więźnia kontroli swojego zachowania w sytuacjach działania różnych bodźców
• trening interpersonalny polega na uczeniu się więźnia reakcji w kontaktach z innymi ludźmi

Metody oparte na wpływie grupowym
Wykorzystują znaczenie grupy społecznej w procesie wychowania jednostki. Grupa jest to zespół co najmniej 3 osób, która charakteryzuje się:
• pewnym rodzajem związku społecznego występujących pomiędzy tymi osobami
• posiadaniem organizacji wewnętrznej
• posiadanie środków integrujących
• posiadanie właściwości indywidualnych, które odróżniają ją od innych
Znaczenie grupy społecznej w procesie oddziaływań wynika z tego, że wielu przestępców popełniających przestępstwo w grupie przestępczej. Grupa stanowi ważny punkt odniesienia, wartość oddziaływań opartych na grupie społecznej przyniesie dalej idące korzyści niż inne metody. Ważne jest tworzenie alternatywnych dla przestępców grup społecznych opartej na silnej więzi społecznej.
Istotne znaczenie ma metoda samorządu. Polega na tworzeniu namiastki demokracji w grupie. Zadaniem samorządu jest tworzenie podstaw ponoszenia demokratycznej odpowiedzialności za zachowanie na forum grupy. W wykorzystaniu tej metody zwraca sie uwagę na to, że aby odnosiła pozytywne efekty w oddziaływaniach resocjalizacyjnych, samorząd więźniów musi być wyposażony w realne kompetencje. Istnieje też grupa więźniów, która jest przeciwna funkcjonowaniu grup, wynika to z ich przekonania że żaden więzień w warunkach więziennych nie powinien kierować drugim więźniem.
Wpływ metod grupowych w oddziaływaniach resocjalizacyjnych wyraźnie widać w funkcjonowaniu różnego rodzaju grup zajęciowych, a mianowicie:
• grup do prowadzenia zajęć oświatowo wychowawczych i sportowych
• grup do działań zadaniowych
• grup do psychoterapii.
Znaczenie grup zajęciowych w oddziaływaniach resocjalizacyjnych wynika z wewnętrznej więzi społecznej łączącej członków tych grup, która zapewnia poczucie przynależności, odrębności itp.
Aby funkcjonowanie takich grup nie ulegało wypaczeniu i nie spowodowało odwrotnych do zamierzonych skutków wychowawca powinien:
• koordynowanie działalności grupy
• ustalać cele i polityke grupy
• pilnować sposobt i środki osiągania ustalonych celów
• reprezentować grupę na zewnątrz
• kontrolować stosunki wewnątrzgrupowe
• typować od nagród i kar
• być arbitrem, mediatorem i ekspertem grupy

Metody zorganizowane
W ramach tych metod wyróżnia się:
• nauczanie resocjalizacyjne
• pracę
• działalność kulturalno oświatową
• rekreację i sport
Nauczanie resocjalizacyjne obejmuje uzupełnienie brakującego doświadczenia i przygotowanie zawodowe. W trakcie nauczania oprócz uzyskania wiedzy i umiejętności wynikających z realizowania programu więzień jest poddawany procesowi oddziaływań wychowawczych. Przejmując rolę ucznia jest zobowiązany do określonego zachowania, które obejmuje:
• odpowiedzialność
• dyscyplinę
• obowiązkowość
• pracę nad sobą
Ważne znaczenie ma zasada, że świadectwo, jakie otrzymuje więzień po ukończeniu nauczania w zorganizowanej formie nie może zawierać żadnych informacji na temat uzyskania go w więzieniu. Nauczanie ze względu na treść i formę realizowanego przekazu ma bardzo ważne znaczenie resocjalizacyjne i readaptacyjne. Więzień mając przygotowanie teoretyczne i praktyczne w jakimś zakresie, ma większą szansę na znalezienie zatrudnienia po wyjściu na wolność i prawidłową readaptację w środowisku zewnętrznym.
Praca jako środek oddziaływania resocjalizacyjnego jest niekwestionowane od początku funkcjonowania systemowo zorganizowanych instytucji izolacyjnych.
Resocjalizacyjne znaczenie pracy opiera się na złożoności jej funkcji w warunkach wolnościowych. Zatrudnienie więźnia w trakcie wykonywania kary pozbawienia wolności powoduje:
• wykształcenie umiejętności i potrzeby pracy
• uczenie systematyczności, dokładności, obowiązkowości, współpracy z innymi ludźmi
• utrzymanie sprawności zawodowej
• utrzymanie w pewnym zakresie samodzielności ekonomicznej
Resocjalizacyjne znaczenie pracy powoduje, że oddziaływanie przez pracę powinno być wspierane metodami wpływu osobistego. Więzień pracując w więzeiniu często po raz pierwszy zdaje sobie sprawę ze znaczenia wysiłku jaki wiąże się z koneicznością realizacji konkretnych zadań zawodowych, bardziej docenia efekty tej pracy. Praca pozwala wypełnić czas wolny w sposób zróżnicowany i pożyteczny. Organizowanie pracy dla osób pozbawionych wolnosci musi ściśle odpowiadać zasadom wynikającym z obowiązujacych przepisów

Działalność kulturalno oświatowa może być realizowana w więzieniu w następujących formach:
• pracy tworczej: malarstwo, pisarstwo
• pracy w zespołach zainteresowań: muzycznych, literackich
• pracy klubowej: koncerty, dyskusje
• pracy z filmem, małe formy kabaretowo-teatralne
Działalność kulturalno oświatowa pozwala na pożyteczne i ciekawe zorganizowanie czasu wolnego, pozwala na rozwijanie zainteresowań więźnia i umożliwia samorozwój

Rekreacja i sport służą wypełnieniu czasu wolnego poprzez:
• wyzwolenie dodatkowej aktywności, a zatem zwalczają nudę, postawę bierności i rezygnacji
• wykształcenie nowych zainteresowań
• organizowanie zajęć sportowych, które umożliwiają wyładowanie energii i odprężenie, co zapobiega reakcjom agresywnym i samo agresywnym więźnia
• redukowanie reakcji lękowych
• naukę rywalizacji i współpracy zespołowej
Resocjalizacyjne znaczenie tej formy aktywizacji więźniów polega na tym, że w każdym przypadku podejmowana i realizowana aktywność ma być zgodna z aksjonormatywnym przekazem wychowawczym.

Metody psychokorekcyjne
Są stosowane do specyficznych kategorii więźniów tj. takich, którzy przejawiają zaburzenia zachowania warunkowane psychogenicznie albo takie, które ustępują pod wpływem stosowania środków niebiologicznych.
Metody wg kryterium typów aktywności:
• werbalno-dyskusyjne
• psychoanamnestyczne
• psychodramatyczne
• psychopantomimizne
• muzyko-korekcyjne
• choreo-korekcyjne
• hipnokorekcyjne
• ergo-korekcyjne i zajęciowe
• bibliokorekcyjne
Metody wg kryterium sposobu oddziaływania:
• racjonalne
• sugestywne
• relaksacyjno-odreagowujące
• interpersonalno -korektywne
• treningowe
Metody wg kryterium orientacji teoretycznej:
• psychoanalityczne
• behawioralne
Cechą każdego działania psychokorektywnego jest:
• kierunkowość działania
• celowość
• planowość
• systematyczność
W ramach psychokorekcji wyróżnia się:
• oddziaływanie indywidualne
• oddziaływanie grupowe
Ten sposób oddziaływania wykorzystuje rolę grupy w wywieraniu psychologicznego wpływu na jednostkę. Podkreśla się duże znaczenie tej metody w resocjalizacyjnym oddziaływaniu na takie kategorie osób jak: przestępcy, narkomani, alkoholicy, psychopaci, socjopaci, które często są pozbawione pozytywnych doświadczeń funkcjonowania w grupie. W prowadzonych oddziaływaniach grupowych mają szansę na trening prawidłowych zachowań społecznych. Warunkiem skuteczności działań opartych na psychokorekcji jest:
1. oderwanie więźnia od negatywnego środowiska społecznego
2. przekonanie więźnia że funkcjonowanie w grupie niesie za sobą potrzebę wzajemnej pomocy a nie negatywnej rywalizacji i walki
3. przekonanie więźnia że funkcjonowanie w grupie opiera się na szczerości, spontaniczności i potrzebie zachowania tajemnicy
W ramach metod psychokorekcyjnych znajdują się:
1. Psychodrama (socjodrama, drama) jest improwizacją dramatyzacją w wykonaniu członków grupy terapeutycznej w obecności psychoterapeuty. Resocjalizacyjne znaczenie tej metody oparte jest na następujących prawidłowościach:
• improwizowanie zdarzeń pozwala przeżyć jeszcze raz w bezpiecznych warunkach
• warunki towarzyszące inscenizacji pozwalają niejednokrotnie na stwierdzenie nieadekwatności własnych reakcji mających miejsce w przeszłości na takie zdarzenia (pozwalają na uwolnienie się od negatywnych emocji)
• inscenizowanych zdarzeniom towarzyszy tolerancyjna postawa psychoterapeuty i grupy, co powoduje że jednostka nie obawia się akr w postaci ośmieszenia, dezaprobaty grupy czy wyrażania swoich emocji
• istnieje możliwość wyrażania konfliktowości i emocji w różny sposób
• psychodrama daje możliwość identyfikacji poprzez obserwowanie odreagowania zdarzeń stanowiących przedmiot inscenizacji u innych osób
2. Psychopantomima jest formą psychokorekcji grupowej, która polega na spontanicznym przedstawieniu przez jednostkę pewnych pojęć, sytuacji zadanych przez terapeutę w postaci niewerbalnej. Taki sposób psychokorekcji ma służyć:
• poznaniu
• kształtowaniu zachowania
• zmianie zachowania
3. Relaksacja i trening autogenny służą realizacji następujących celów:
• odprężeniu psychofizycznemu
• wprowadzeniu jednostki w stan odprężenia psychofizycznego aby stosować inne metody
• eliminowaniu psychogennych dolegliwości.
Relaksacja i trening autogenny sprzyjają resocjalizacji, ponieważ pozwalają więźniowi na uwolnienie się od negatywnych emocji, budują pozytywne podłoże psychiczne, konieczne do innych oddziaływań. Uświadomienie sobie znaczenia tych metod jest tym większe jeśli zwróci się uwagę na fakt, że więzienie jest miejscem szeregu ograniczeń sprzyjającym napięciom psychofizycznym, stanom frustracyjnym, agresji i zniechęceniu.
4. Muzykoterapia to oddziaływanie za pomocą odpowiednio dobranej muzyki. Dobór jest zależny od celu, jaki chce sie osiągnąć w trakcie oddziaływań. Oddziaływanie może uspokajać, pobudzać i wywoływać określone przeżycia emocjonalne.
5. Trening asertywności i umiejętności społecznych polega na uczeniu więźnia odważnego, otwartego wypowiadania swojego zdania i obrony swoich praw bez naruszania praw innych osób. Przyczynia się to do kształtowania pozytywnego obrazu siebie, samoakceptacji, które mają istotne znaczenie w podejmowaniu trudu zmiany zachowania. Pozytywny obraz siebie jest podstawą wiary w możliwości zmiany życia i jest to szczególnie ważne, jeśli zwróci się uwagę na stygmatujący charakter izolacji penitencjarnej. Ponadto zajęcia realizowane w ramach tej metody mają ułatwić więźniowi komunikację interpersonalną opartą na poszanowaniu godności innych, bez wchodzenia w konflikty z innymi ludźmi.

Podstawowe zasady prawa karnego wykonawczego
Zasady prawa to reguły, dyrektywy, stanowiące wypowiedzi normatywne ważniejsze i bardziej ogólne w stosunku do poszczególnych przepisów prawa. Wskazują one na podobne wartości, jakimi kierował się ustawodawca, przyjmując konkretne rozwiązania prawodawcze i mając ułatwić interpretację poszczególnych przepisów. Problematyka zasad prawa karnego wykonawczego nie jest przedstawiona w doktrynie w sposób jednolity. Katalog zasad prawa karnego wykonawczego przedstawiany przez S.Pawełę zawiera podział zasad na:
1. zasady wspólne dla postępowania karnego i prawa wykonawczego:
• humanizmu
• praworządności
• sprawiedliwości
• prawdy materialnej
• kontradyktoryjności
• współdziałania ze społeczeństwem
2. zasady swoiste dla prawa karnego wykonawczego:
• realizacji w postępowaniu wykonawczym celów i funkcji kary
• modyfikowania kar i środków w postępowaniu wykonawczym
• podporządkowaniu sądowi procesu wykonywania orzeczeń
W ramach zasad prawa karnego wykonawczego J. Hołda i Z. Hołda wymieniają następujące zasady:
1. poszanowaniu godności ludzkiej skazanego
2. ustawowego ograniczenia korzystania z praw i wolności jednostki
3. podmiotowego traktowania skazanego
4. sądowej kontroli pozasądowych organów postępowania wykonawczego
5. prawa do obrony materialnej i formalnej
6. udziału społeczeństwa w wykonywaniu orzeczeń oraz pomocy w społecznej readaptacji skazanych
7. ochrony społeczeństwa przed przestępczością
8. podporządkowania sądowi procesu wykonywania orzeczeń
9. elastycznej modyfikacji kar i innych środków penalnych w postępowaniu wykonawczym
10. indywidualizacji
11. resocjalizacji
Występuje również podział zasad prawa karnego wykonawczego na:
1. kodeksowe
2. pozakodeksowe
Wśród podstawowych zasad prawa karnego wykonawczego należy wymienić:
1. poszanowanie godności ludzkiej skazanego
2. podmiotowego traktowania skazanego
3. praworządności
4. sprawiedliwości
5. współdziałania ze społeczeństwem
6. indywidualizacji
7. resocjalizacji
8. podporządkowania sądowi procesu wykonywania orzeczeń.

1. Zasada poszanowania godności ludzkiej jest jedną z zasad o fundamentalnym znaczeniu dla prawa karnego wykonawczego. Jest wyrażona w art. 4§ 1 KKW „Kary, środki karne, zabezpieczające i zapobiegawcze i wykonuje się w sposób humanitarny z poszanowaniem godności ludzkiej skazanego. zakazuje się stosowania tortur lub nieludzkiego albo poniżającego traktowania i karania skazanego.” Przepis jest kontynuacją na gruncie wykonawczym przepisu art. 3 KK, który stanowi że kary oraz inne środki przewidziane w tym kodeksie stosuje się z uwzględnieniem zasad humanitaryzmu, w szczególności z poszanowaniem godności człowieka. Uzasadnienie rządowego projektu KKW wskazuje na kierunek wykładni celowości przepisów KKW. Poszanowanie godności ludzkiej skazanego stanowi wartość, na której oparto tworzenie prawa karnego wykonawczego, jego ocenę i interpretację. Przyjęcie zasady oznacza zakaz stosowania tortur, nieludzkiego albo poniżającego traktowania i karania skazanego. Godność ludzka oznacza godność osobową: cechę niezbywalną, przysługującą każdemu człowiekowi, która wyznacza granice ingerencji organom postępowania wykonawczego. Zasada należy do fundamentalnych zasad porządku konstytucyjnego i znajduje również wyraz w dokumentach międzynarodowej ochrony praw człowieka. O poszanowaniu godności skazanych mówi przepis art. 2 pkt 3 ustawy z 9.04.2010 o Służbie Więziennej. Zgodnie z jego treścią do podstawowych zadań SW należy zapewnienie osobom skazanym na kary pozbawienia wolności lub tymczasowo aresztowane przestrzegania ich praw a zwłaszcza humanitarnych warunków, poszanowania godności, opieki zdrowotnej i religijnej.
2. Zasada podmiotowego traktowania skazanego. Przepis art. 5 § 1 KKW „skazany jest podmiotem określonym w niniejszym kodeksie praw i obowiązków. Prawa i obowiązki to te, które są elementami stanu prawnego między skazanym a organem wykonującym orzeczenie, a nie prawa wolności człowieka i obywatela”. Szczególnym obowiązkiem skazanego jest stosowanie się do wydanych przez właściwe organy poleceń, zmierzających do wykonywania orzeczenia art. 5 § KKW. Formułując zasadę ustawodawca umacnia pozycję skazanego względem organów postępowania wykonawczego, wobec których znajduje się on w relacji podporządkowania.
3. Zasada praworządności oznacza, że postępowania wszystkich podmiotów postępowania wykonawczego organów wykonujących orzeczenia oraz podstawowe prawa i obowiązki. W tym stadium postępowania określone są w ustawie w tym szczególnie w KKW i przepisach wykonawczych tej postawy. Podstawowe znaczenie ma tu przepis art. 9 § 1 KKW, który nakazuje organom wykonawczym wszcząć postępowanie wykonawcze bezzwłocznie, gdy orzeczenie stało się wykonalne. Zasada znajduje odzwierciedlenie w wielu przepisach prawa karnego wykonawczego, które dotyczą kontroli i nadzoru nad wykonywaniem orzeczeń. Istotne tym zakresie omawianej zasady jest prawo skazanego do składania wniosków i wnoszenia zażaleń na postanowienia wydane w postępowaniu wykonawczym art. 6 KKW.
4. Zasada sprawiedliwości ma charakter destruktywny ogólno prawnej, której wyjaśnienie wymaga posłużenia się pojęciami ze sfery moralności, odwołując się do tego, co jest słuszne lub nie. Kategoria słuszności nakazuje podobne przypadki traktować podobnie, a różne przypadki-różnie, co wskazuje, że dzięki sprawiedliwości jest możliwe zapewnienie równowagi i likwidacji nierówności w życiu społecznym. Zasada sprawiedliwości ma zastosowanie w przypadkach wartościowania zachowań skazanego. Treścią tej zasady jest zakaz takiego postępowania, które jest zgodne ze społecznym poczuciem sprawiedliwości. Trybunał Konstytucyjny w jednym ze swoich orzeczeń wypowiedział się na temat sprawiedliwego postępowania ,,Niezbywalna godność człowieka… aby każda osoba była traktowana przez prawo sprawiedliwie wg jednakowej miary i bezstronnie…, by spraw, które występują w sposobie znoszenia bezprawia była wolna od subiektywnych interesów i subiektywnych postaci oraz przyporządkowanej siły a tym samym by była sprawiedliwą nie niszczącą się, lecz karzącą. W tym ujęciu sprawiedliwość jest silniejsza nawet od prawa”.
5. Zasada współdziałania ze społeczeństwem oznacza włączenie przedstawicieli społeczeństwa (na zasadach określonych w przepisach prawa karnego wykonawczego) w proces wykonywania orzeczeń. W myśl art. 15 § 2 KPK wszystkie instytucje państwowe i samorządowe są zobowiązane w zakresie swojego działania do udzielania pomocy organom prowadzącym postępowanie karne w terminie wyznaczonym przez te organy. Przepis 10 § 4 KKW stanowi, że organy i instytucje państwowe, organy samorządu terytorialnego oraz stowarzyszenia i organizacje społeczne w zakresie swojego działania udzielają pomocy organom wykonującym orzeczenie KKW reguluje współdziałanie ze społeczeństwem w przepisach art. 38-43 (roz. 7 uczestniczenie społeczeństwa w wykonywaniu orzeczeń pomoc społeczna w readaptacji skazanego), art. 56-59, art. 169-176 dotyczących wykonywania środków probacyjnych w tym art. 66-84 KKW dotyczących wykonywania kary ograniczenia wolności przez zakłady pracy, placówki służby zdrowia, opieką społeczną, a także organizacje niosące pomoc charytatywną. Zasada współdziałania ze społeczeństwem ma szczególne znaczenie w procesie wykonywania kary pozbawienia wolności. Udział przedstawicieli społeczeństwa w wykonywaniu kary pozbawienia wolności sprzyja procesowi resocjalizacji i readaptacji społecznej skazanych, wychodzi naprzeciw zasadzie moralności i otwartości więzień, tj takiej organizacji wykonywania kary pozbawienia wolności, aby była maksymalnie zbliżona do warunków wolnościowych i ułatwiała osobom opuszczającym zk pomocą integracyjno – społeczną. Paradoks kary pozbawienia wolności polega na tym, że w trakcie jej wykonywania próbuje się przygotowywać skazanego do powrotu do społeczeństwa, co odbywa się w warunkach izolacji od danego społeczeństwa. Oparcie procesu wykonywania kary pozbawienia wolności na zasadnie współdziałania ze społeczeństwem ma w pewien sposób łagodzić barierę i dystans, jaki dzieli skazanego od społeczeństwa wolnościowego. Doborze metod i środków oddziaływania na skazanego w taki sposób, aby zapewnić ich dostosowanie do osobowości skazanego i celu wykonywania kary pozbawienia wolności. Rozdział 3 KKW pt ,, Wykonywanie kary i jej indywidualizm” zawiera przepisy wskazujące na sposób wykonywania kary zgodnie z zasadą indywidualizacji. Zasada indywidualizacji znajduje również zastosowanie w odniesieniu do wykonywania innych kar.
6. Zasada resocjalizacji. Zasady prawa karnego wykonawczego odzwierciedlają cel wyznaczone mu przez ustawodawcę. Dotyczy wykonywania kary pozbawienia wolności i ograniczenia wolności. Zgodnie z poglądem A. Murzynowskiego „orzekając i wykonując karę trzeba mieć na uwadze to, aby dany człowiek zmienił swą postawę życiową po odbyciu tej kary i potrafił się włączyć do normalnego życia społecznego, nie stanowiąc zagrożenia dla porządku prawnego. Resocjalizacja jest procesem zindywidualizowanego oddziaływania, którego celem jest przynajmniej jurydyczna poprawa przestępcy, czyli taka, która polega na zmianie zachowania zgodnego z prawem. KKW z 1997 r. przyjął nową koncepcję resocjalizacji „przestaje być obowiązkiem dla skazanych, a staje się ich prawem”. Zgoda na resocjalizację wydawana przez samego skazanego ma zwiększyć szansę jej skuteczności i jest zaakcentowaniem zasady podmiotowego traktowania więźniów. Przyznanie skazanemu prawa do resocjalizacji jest istotnym krokiem na drodze poszanowania godności skazanego i humanizacji wykonywania kary pozbawienia wolności. Kodeks przewiduje jednak odstępstwo. Dotyczy to skazanych młodocianych, dla których resocjalizacja jest obowiązkiem, odbywają oni karę pozbawienia wolności obowiązkowo w systemie programowego oddziaływania. W tym samym systemie odbywają karę skazani dorośli, którzy po przedstawieniu im projektu programowego oddziaływania wyrażają zgodę na współudział w jego opracowaniu i wykonaniu.
7. Zasada podporządkowania sądowi procesu wykonywania orzeczeń. KKW przyznaje sądowi szczególne kompetencje w zakresie wykonywania orzeczeń świadczy o tym treść wielu przepisów np. art. 7 KKW stanowi o uprawnieniach sądu dotyczących kontrolowania zgodności z prawem decyzji organów postępowania wykonawczego. Zgodnie z brzmieniem art. 11 § 5 KKW organy wykonujące orzeczenia zawiadamiające sąd o przystąpieniu do wykonania orzeczeń oraz zakończeniu jego wykonania. Przepis 13 KKW stanowi o kompetencji sądu w kwestii rozstrzygania wątpliwości w kwestii wykonywania zarzutów, co do obliczenia kar. Sąd jest również właściwy w kwestii zawieszenia postanowienia wykonawczego, jeśli zachodzi długotrwała przeszkoda uniemożliwiające to postępowanie. Może również umorzyć postępowanie z przyczyn, o którym mowa w art. 15 KKW.


RESOCJALIZACJA SKAZANYCH KOBIET.
Jednym z kryteriów klasyfikacji jest płeć art. 82 § 2 KKW. Odmienność biopsychiczna kobiet wskazuje na potrzebę zróżnicowanego ich traktowania. Badania wskazują, że kobiety gorzej znoszą przebywanie w instytucji izolacji wynika ze specyfiki:
• fizjologicznej (potrzeba wysokich standardów stanitarno-higienicznych)
• psychicznej (większej rozrywki)
• społecznej (pełnienia roli matki i żony)
Kobiety wykazują duży poziom stresu wywołany rozłąką, poczucie samotności, beznadziejności i bezradności, braku bezpieczeństwa. Poza tym kobiety odczuwają niemożność zaspokojenia potrzeb seksualnych, niewłaściwe traktowanie przez przełożonych i inne skazane, brak swobody działania, obojętność, dyscyplinę więzienną. Istotne znaczenie mają kontakty więźniarek ze światem zew zwłaszcza z rodziną. Pomimo specyfiki wykazują różny stopień demoralizacji, pochodzą z różnych środowisk, mają różne doświadczenia, co uzasadnia potrzebę indywidualizacji oddziaływań tej kategorii więźniów. Zwraca się uwagę na względy psychiczne i społeczne, często stanowią podstawę trudności w pracy wychowawczej ze skazanymi. Uwarunkowania biopsychospołeczne zdecydowały o wyraźnym określeniu specyfiki wykonywania kary pozbawienia wolności
Przepis art. 87 § 1 KKW stanowi, że kobiety odbywają karę odrębnie od mężczyzn
Przepis art 87 § 2 KKW stanowi, że skazana odbywa karę w zakładzie typu półotwartego, chyba, że stopień demoralizacji lub względy bezpieczeństwa przemawiają za odbyciem kary w innym typie.
Szczególną kategorią kobiet są ciężarne oraz matki małych dzieci. W odmienny sposób zostało uregulowane odbywanie kary przez nich.
Przepis art 87 § 3 KKW stanowi o opiece specjalistycznej kobiety ciężarnej lub karmiącej.
W świetle art 87 § 4 KKW w celu umożliwienia matce pozbawienia wolności sprawowania stałej i bezpośredniej opieki nad dzieckiem organizuje się przy wskazanych zakładach dom dla matki i dziecka, w których dziecko może przebywać do 3 roku życia. Chyba, że są inne względy. Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z 17.09.2013 w sprawie trybu przyjmowania matek pozbawienia wolności do domu matek i dziecka przy wskazanych zakładach karnych oraz szczegółowych zasad organizowania i działania tych placówek, określa szczegóły postępowania ze skazanymi kobietami umieszczonymi w domach matki i dziecka. Przyjęcie wraz z matką dziecka do domu przy zakładach karnych następuje na podstawie pisemnego wniosku złożonego przez matkę do dyrektora zakładu karnego. Złożenie wniosku dyrektor zawiadamia sąd opiekuńczy, umieszczenie dziecka wymaga zgody ojca o ile ma prawa rodzicielskie. W przypadku braku zgody niemożliwości uzyskania decyduje rozstrzygnięcie sądu opiekuńczego. Matka wraz z dzieckiem zostaję przyjęta do domu z chwilą uzyskania zgody sądu opiekuńczego. Matka korzystająca z zezwoleń na czasowy pobyt poza zk opuszcza zk wraz z dzieckiem. W przypadku gdzie lekarz lub psycholog wydał na piśmie, że względy wychowawcze lub psychiczne pozwalają na oddzielenie dziecka od matki albo przedłużeniem lub skróceniem okresu pobytu w domu dyrektor zakładu informuje o tym sąd. Jeżeli zachodzi konieczność opuszczenia przez dziecko domu przed zwolnieniem matki zk umożliwia matce podjęcie starań o oddanie dziecka pod opiekę rodzinie bądź o umieszczenie go w placówce wychowawczej położonej w pobliżu zk w którym przebywa matka. Wyposażenie wszystkich pomieszczeń domu powinno być zbliżone do warunków domowych. W domu powinny znajdować sie, co najmniej następujące pomieszczenia:
• pokoje sypialniane matki i dziecka
• sale do zajęć pielęgnacyjnych i wychowawczych
• pomieszczenia do udzielania świadczeń zdrowotnych
• do przygotowywania posiłków
• pokoje sanitarne i gospodarcze
• pokoje dla personelu
• izba chorych
Funkcjonariusze sw mając bezpośredni kontakt z dzieckiem w czasie pełnienia służby nie używają umundurowania.
Dyrektor zk powołuje zespół wychowawczo-opiekuńczy w skład, którego wchodzą:
• kierownik domu pełniący funkcję kierownika zespołu
• pediatra
• psycholog
• pielęgniarka
• wychowawcy
Do zadań zespołu należy w szczególności:
1. programowanie zajęć dydaktycznych, edukacyjnych, wychowawczych, terapeutycznych i resocjalizacyjnych wobec matek
2. prowadzenie przy udziale matki działalności opiekuńczej, zapewniającej dzieciom prawidłowy rozwój psychofizyczny
3. dokonywanie kwartalnych ocen postaw macierzyńskich matki
4. rozpoznanie i przygotowanie warunków właściwej adaptacji społecznej matek i dzieci poprzez utrzymywanie kontaktów z ich rodzinami organami pomocy społecznej i publicznymi placówkami opiekuńczo-wychowawczymi.
Dzieciom przysługuje stosowne do wieku i indywidualnych potrzeb bielizna, odzież obuwie i inne niezbędne przedmioty osobistego użytku. Zgodnie z normami należności zawartymi w załączniku nr 2 do rozporządzenia ms w sprawie trybu przyjmowania matek pozbawionych wolności do domów dla matek i dziecka przy wskazanym zk oraz szczegółowych zasad organizowania i działania tych placówek.
Domy dla matek i dziecka są zorganizowane w sposób, które wychodzi na przeciw wymaganiom, aby ze względów rozwojowych i wychowawczych dzieci mogły przebywać ze swoimi matkami w pierwszym okresie życia.

POSTĘPOWANIE Z ALKOHOLIKAMI
Wśród więźniów istotną kategorią stanowią osoby uzależnione. Aktywność przestępcza wielokrotnie pozostaje w związku z uzależnieniem. Wykolejenie społeczne i przestępcze nakładające się fizyczną i psychiczną degradację osoby stanowi istotny problem penitencjarny z punktu widzenia zapewnienia prawidłowej opieki medycznej i socjalno-bytowej ale także resocjalizacyjnej i terapeutycznej. Alkoholizm jest chorobą, której objawami są:
• przymusowe picie alkoholu
• uzależnienie fizyczne i psychiczne
• tendencja do zwiększania dawek alkoholu
• zespół abstynencji występujący przy nagłym odstawieniu alkoholu
Alkoholizm jest określony jako choroba woli, w której człowiek utracił możliwość trwałego powstrzymania się od spożywania alkoholu. Jak określa B. Hołsyt alkoholizm to stan nadmiernego picia, występujący u osób u których zależności od alkoholu doprowadziły do występowania zaburzeń psychicznych lub spowodowała jakiś rodzaj szkody w sferze zdrowa psychicznego bądź relacji społecznych. Czynniki mogące wpływać na alkoholizm:
• fizyczne (rola dziedzicznych uwarunkowań)
• psychiczne (cechy osobowości)
• społeczne (wpływ środowiska na powstanie uzależnienia).
Mając na uwadze powyższe należy podkreślić rolę prawidłowej diagnostyki medycznej. Pod wpływem alkoholu zmienia się postępowanie człowieka. Pojawiają się sie następujące charakterystyczne reakcje:
• poprawa samopoczucia
• obniżenie samokrytycyzmu
• wzrost poczucia pewności siebie
• zaburzenie w sferze postrzegania
• zmniejszenie szybkości reagowania na bodźce
• osłabienie hamulców moralnych
• wzrost agresywności.
Złożoność rekcji organizmu na alkohol zakres degradacji fizycznej, psychicznej i społecznej wpływa na trudności postępowania resocjalizacyjnego. W tej płaszczyźnie oddziaływań muszą zachodzić równolegle następujące procesy:
• leczenie medyczne
• psychokorekcja
• oddziaływania resocjalizacyjne
• rehabilitacja
Osoby uzależnione od alkoholu odbywają karę pozbawienia wolności w systemie terapeutycznym zgodnie z art. 96 i 97 KKW. Powszechną praktyką postępowania ze skazanymi uzależnionymi od alkoholu jest oprócz wykorzystywania specjalistycznych oddziaływań terapeutycznych również wykorzystuje wsparcie społecznego grup samopomocowych funkcjonujących poza zk. Istotnym problem w przypadku więźniów alkoholików jest ich późniejsza readaptacja społeczna, która jest uzależniona od następujących czynników:
• stopnia odbudowania woli pacjenta
• skuteczność dozoru kuratorskiego
• stopnia wsparcia społecznego.
W literaturze zwraca się uwagę na problem, że „obecny system penitencjarny niekoniecznie bierze pod uwagę fakt, że leczenie odwykowe powinno odbywać się bezpośrednio przed zwolnieniem”.
Ważne znaczenie w zakresie omawianej problematyki ma treść rozporządzenia ms z 25.01.2012 r. w sprawie sposobu przeprowadzenia badań na obecność alkoholu lub środków odurzających i substancji psychotropowych w organizmie skazanego pozbawionego wolności ich dokumentowania oraz weryfikacji. Rozporządzenie ms z 16.01.2012 r. w sprawie sposobu przeprowadzenia badań obecność alkoholu lub środków odurzających i substancji psychotropowych w organizmie.

POSTĘPOWANIE Z NARKOMANAMI.
Podobnie do alkoholików narkomani wymagają specjalistycznego traktowania. Choroba ta związana jest z używaniem środków odurzających i substancji psychotropowym.
Ustawa z 29.07.2005 o przeciwdziałaniu narkomanii pod pojęciem narkomanii rozumie stałe lub okresowe używanie w celach innych niż medycznych środków odurzających lub substancji psychotropowych albo substancji zastępczych w wyniku, czego moze powstać lub powstało uzależnienie.
Środek odurzający to substancja psychoaktywna, która może doprowadzić do zmian strukturalnych lub funkcjonalnych w organizmie. Jest to substancja, która ma wpływ na układ nerwowy. Zmiany zaistniałe na skutek działania substancji psychoaktywnej obejmują:
• postrzeganie zmysłowe
• świadomość
• nastrój
• zachowanie
Szkodliwość używania środków odurzających związana jest z ich właściwościami, które powodują różne reakcje organizmu. Zmiany psychiczne jakie są wywołane działaniem środków odurzających wpływają na motywację sięgania po nie, dalszego ich używania oraz uzależnienia. W wielu przypadkach uzależnienia od środków odurzających jest podłożem zachowania przestępczego. Osoby uzależnione od narkotyków odbywają karę pozbawienia wolności w systemie terapeutycznym. Sposób postępowania z więźniami narkomanami składa się z dwóch równoległych oddziaływań:
• oddziaływania które mają na celu wyeliminowania wykolejenia społecznego w tym przestępczego
• oddziaływania terapeutyczne które ma likwidować uzależnienie.
Specyfika oddziaływania na osoby uzależnione polega na tym, że często nie dostrzegają one czynników które znajdują się u podstaw ich uzależnienia a także zmian swojego zachowania w związku z uzależnieniem. Nie widzą one również nieadekwatności swojego zachowania wobec oczekiwań społeczeństwa. Ważnym problem jest przemycanie narkotyków do zk. Istotnym znaczeniem omawianej problematyki ma treści rozporządzenie ms z 25.01.2012 i z 16.01.2012.

ZASADY POSTĘPOWANIA Z NIELETNIMI
Należy wymienić następujące zasady:
• kierowania się dobrem nieletniego
• stosowanie środków wychowawczych i poprawczych
• prawdy materialnej
• indywidualizacji.

Zasada kierowania się dobrem nieletniego oznacza, że:
1. w sprawie nieletniego należy się kierować przede wszystkim jego dobrem „dobro nieletniego rozumiane jest, jako dążenie do osiągnięcia korzystnych zmian w jego osobowości i w zachowaniu które pozwolą mu w przyszłości na uzyskanie samodzielności i stabilizacji życiowej oraz zajęcie miejsca w społeczeństwie odpowiadającego jego możliwościom”
2. należy dążyć do osiągnięcia korzystnych zmian w osobowości i zachowania się nieletniego
3. zmierzać w miarę potrzeby do prawidłowego spełniania przez rodziców lub opiekuna ich obowiązku wobec nieletniego.
Ustawa nakazuje również, aby w sprawie nieletniego obok dobra nieletniego kierować się także interesem społecznym, jeżeli nie jest sprzeczny z dobrem nieletniego. Ustawa wyraża również zasadę zgodnie z którą zapobieganie i zwalczanie demoralizacji oraz przestępczości nieletnich powinno być realizowane z wykorzystaniem środków wychowawczych i poprawczych. Kara ma być stosowana wobec nieletnich w ostateczności, kiedy inne środki nie mogą zapewnić resocjalizacji nieletniego. Każdy, kto dowiedział się o popełnieniu czynu przestępczego przez nieletniego ma społeczny obowiązek zawiadomić sąd rodzinny lub policję.

Zasada indywidualizacji postępowania z nieletnimi. Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich w art. 3 2 określa kryteria indywidualizacji w oparciu, o które stosowane są w ustawie przewidziane środki. W świetle tego przepisu postępowaniu z nieletnim bierze się pod uwagę osobowości nieletniego, a w szczególności:
• wiek
• stan zdrowia
• stopień rozwoju psychicznego i fizycznego
• cechy charakteru
• zachowanie się
• przyczyny i stopień demoralizacji
• charakter środowiska
• warunki wychowania nieletniego
Wymienione kryteria oceny osobowości nieletniego nie mają charakteru wyczerpującego o wskazuje określenie „ w szczególności”. W literaturze podkreśla się, że pełna ocena osobowości nieletniego powinna uwzględniać wiele innych czynników:
• potrzeby
• dążenia
• postawy
• zdolności
• obraz świata
• temperament
Ponad to ważne znacznie w indywidualizacji postępowania z nieletnimi niewymienione w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich mają również płeć i związane z nią czynniki biologiczne i psychiczne, które mają wpływ na zróżnicowanie przejawów nasilenia oraz trwałości nieprzystosowania społecznego i demoralizacji.
Pojęcie nieletniego
W świetle ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich nieletnia to osoba, wobec której prowadzonej jest przewidziane w tej ustawie postępowanie. Podstawą wszczęcia postępowania w sprawie nieletniego w świetle tej ustawy jest: popełnienie czynu karalnego i wykazanie przejawów demoralizacji. Nieletnim jest osoba, która:
• nie ukończyła 18 lat (w zakresie zapobiegania i zwalczania demoralizacji)
• popełnia czyn karalny po ukończeniu 13 r. ż. ale przed 17 rokiem życia (w postępowaniu w sprawach o czyny karalne)
• nie ukończyła 21 lat (w zakresie wykonywania orzeczonych środków wychowawczych i poprawczych)

MEDIACJE
Instytucja mediacji powstaje w związku z koncepcją sprawiedliwości naprawczej, traktowanej, jako alternatywa modelu sprawiedliwości. Poszukiwanie alternatywnych rozwiązań w walce z przestępczością miało na uwadze:
1. potrzebę większej skuteczności w zakresie przeciwdziałania naruszeniom prawa
2. potrzebę lepszej ochrony ofiar przestępstw.
Idea sprawiedliwości naprawczej opiera się na następujących założeniach:
• pojednaniu sprawcy z ofiarą, która opiera się na przebaczeniu
• pomocy dla ofiar
• poprawienie sprawcy
• zadośćuczynienie ofierze i społeczności
Sprawiedliwość naprawcza w założeniu ma aktywizować: sprawcę, ofiarę i inne osoby. W podejmowaniu działań, których celem jest rozwiązywanie problemów wynikających z popełnienia przestępstwa np. konieczność naprawienia szkód.
Sprawiedliwość naprawcza to dążenie do poszukiwania konstruktywnych reakcji na przestępstwo. Poszukiwanie tych rozwiązań odbywa się przy pełnej aktywności ofiar w tym procesie, który polega na:
1. komunikowaniu przez ofiarę jej potrzeb
2. przedstawieniu przez ofiarę jej oczekiwań
3. przedstawieniu przez ofiarę propozycji zmierzających do rozwiązania konfliktu wywołanego przestępstwem.
Warunki jakie mają być spełnione, aby mówić o sprawiedliwości naprawczej:
• udzielenie pomocy ofierze ma być pierwszą społeczną reakcją na przestępstwo
• sprawca przestępstwa powinien zadośćuczynić za swój czyn ofierze lub społeczeństwu
• strony powinny mieć możliwość spotkania się i wymiany poglądów
• należy zaakceptować wszelkie formy zadośćuczynienia, które zostały wspólnie wypracowane przez strony
• w procesie naprawczym powinien brać czynny udział społeczność lokalna
• należy udzielić pomocy ofiarom, gdy sprawca nie jest znany
Sprawiedliwość naprawcza powinna opierać się na trzech zasadach:
1. prawo ofiary do rekompensaty
2. zobowiązania sprawcy do wzięcia odpowiedzialności za czyn i naprawienie szkody
3. uczestnictwa stron i społeczności w procesie restytucji.
Ważnym elementem sprawiedliwości naprawczej jest zadośćuczynienie, jest ono zróżnicowane pod względem form;
• praca na rzecz społeczności
• zobowiązanie sprawcy do konkretnego zachowania np. nie spotykania się z określonymi osobami
• podjęcie leczenia i uczestnictwo w zajęciach terapeutycznych i wychowawczych
• odszkodowanie finansowe
• przeproszenie ofiary
• naprawa zniszczonego mienia lub jego zwrot
• podjęcie nauki
Sprawiedliwość naprawcza jest sposobem rozwiązania konfliktu wywołanego przestępstwem, który wychodzi na przeciw stron tego konfliktu a także interesu społeczeństwa, które jest zainteresowane ograniczeniem przestępczości i utrzymaniem ładu społecznego. Rola, jaką się przypisuje sprawiedliwości naprawczej, jako alternatywnemu modelowi reagowania na przestępstwo. Wynika przede wszystkim w upatrywania jego skuteczności w zakresie oddziaływania prewencyjnego. Mediacja traktowana, jako alternatywny sposób rozwiązywania konfliktów ma wiele pozytywnych cech. Można wskazać następujące zalety procesu mediacji:
1. możliwość dobrowolnego uczestnictwa w mediacji oraz samodzielnego podejmowania decyzji przez strony konfliktu
2. traktowanie w jednakowy sposób obu stron konfliktu
3. zapewnienie stronom konfliktu warunków do prawidłowej komunikacji
4. poufny charakter mediacji
5. uczestniczenie w formułowaniu porozumienia, które daje poczucie satysfakcji
6. uwzględnienie potrzeb stron konfliktu
7. rozwijanie kompetencji moralnych mediatora
8. poszukiwanie przyczyny konfliktu w celu jego rozwiązania
9. zapewnienie podstaw do pozytywnych współprac stron w przyszłości
10. prowadzenie w trakcie procesu mediacyjnego mniej sformalizowanych rozmów niż w sądzie
11. prowadzenie spotkań przez odpowiednio przygotowanego mediatora, co sprzyja efektywnemu rozwiązywaniu konfliktu
12. skrócenie czasu rozwiązywania konfliktu
13. obniżenie kosztów postępowania
14. odciążenie sądu
15. możliwość dostosowania strategii mediacyjnej do charakteru sprawy
16. udział społeczeństwa w procesie wymiaru sprawiedliwości
17. podniesienie poziomu kultury komunikowania się i świadomości prawnej społeczeństwa.
18. większe prawdopodobieństwo wypełniania zobowiązań wynikających z porozumienia.

Mediacja to proces, który opiera się na zasadzie dobrowolności i który ma zmierzać do rozwiązania konfliktu poprzez analizę jego przyczyn konfliktu. Proces ten przebiega przy udziale stron konfliktu oraz przy bezstronnym mediatorze akceptowanym przez obie strony.
Mediacja jest szczególnym rodzajem interwencji w spór, która odbywa się w oparciu o określone zasady i z wykorzystaniem właściwych metod i technik interwencji. Mediator uczestnicząc w procesie rozwiązania sporu pomaga stronom w wypracowaniu porozumienia. Wykorzystywanymi sposobami, które mają doprowadzić do porozumienia są:
1. rozmowy
2. pertraktacje
3. rokowania
Pomoc mediatora w osiągnięciu porozumienia ściślej wiąże się z jego rolą pośrednika w procesie rozwiązywania konfliktu. Mediacja musi przebiegać w odpowiedniej atmosferze, która ma ułatwić stronom osiągnięcie porozumienia. Strony na drodze dobrowolnej dyskusji wypracowują porozumienie, uwzględniające naprawienie przez sprawcę szkody i powrót do życia w społeczeństwie. Mediacja jest ciągłym procesem interweniowania w sytuacji konfliktu. Etapy mediacji:
1. ustalenie relacji ze stronami
2. wybór strategii mediacyjnej
3. gromadzenie i analiza informacji
4. opracowanie planu mediacji
5. budowanie klimatu mediacyjnego
6. rozpoczęcie sesji mediacyjnej
7. zdefiniowanie i ustalenie kolejności kwestii do opracowania
8. ujawnienie ukrytych interesów stron
9. zbieranie opcji rozwiązań
10. zawarcie formalnej ugody
Zadania stron w postępowaniu mediacyjnym:
1. opowiedzenie zdarzenia wywołującego konflikt
2. wysłuchanie pozostałych członków spotkania
3. przedstawienie swoich potrzeb
4. udostępnienie wymaganych informacji
5. prowadzenia rozmowy w sposób niekonfliktowy oparty na zrozumieniu i współpracy
6. przedstawienie własnych propozycji rozwiązania sytuacji konfliktowej
7. prowadzenie negocjacji opartych na współpracy
8. wykonywanie poleceń mediatora.
Cele procesu mediacyjnego:
1. rozwiązanie sporu przez zawarcie porozumienia
2. zaspokojenie interesów stron przez poprawę ich relacji
3. uzyskanie wewnętrznej przemiany stron nawet jeżeli nie zawarto porozumienia
4. uwzględnienie interesów społeczeństwa
proces mediacji ma prowadzić do poprawy jakości życia stron a zatem jego celem nie jest zmniejszenie liczby przestępczości. Występują trzy grupy celów:
• w wymiarze personalnym
• interpretacyjnym
• społecznym.