Unia Europejska

Unia Europejska (skrótowo UE) – gospodarczo-polityczny związek dwudziestu siedmiu krajów europejskich, będący efektem wieloletniego zbliżania się krajów z Europy Zachodniej. Obecna Unia Europejska nie ma osobowości prawnej. Podstawę do jej funkcjonowania stanowi traktat z Maastricht, zwany też Traktatem o Unii Europejskiej. Kraje Unii Europejskiej składającej się z 27 państw mają łącznie produkt krajowy brutto drugi na świecie (po Stanach Zjednoczonych). Pod względem dochodu na głowę mieszkańca kraje "starej" Unii są w światowej czołówce, niektóre regiony Europy, na przykład Bawaria czy le-de-France, mają prawie dwukrotnie wyższy niż obecny poziom z 27 państwami.
Unia Europejska opiera się na trzech filarach:
*Zakres działania dwóch Wspólnot Europejskich (głównie sprawy gospodarcze, w tym Unia Gospodarczo-Walutowa). W 2002 roku wygasł zawarty na 50 lat traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali. Obecnie obowiązujące traktaty to: Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską oraz Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
*Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa
*Współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych - do 1999 r. współpraca w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.
Według podpisanego w 1992 roku traktatu z Maastricht podstawowymi celami Unii są:
*promowanie ekonomicznego i społecznego postępu poprzez zacieśnianie współpracy gospodarczej i likwidowanie barier w obrocie handlowym między państwami członkowskimi,
*wzmacnianie obrazu Unii jako jednego ciała politycznego mówiącego jednym głosem na arenie międzynarodowej poprzez prowadzenie wspólnej polityki zagranicznej,
*dążenie do stworzenia obywatelstwa europejskiego i poczucia przynależności do jednej wspólnoty u zwykłych obywateli poprzez zapewnienie jednakowych norm prawnych i pełnej swobody przepływu ludzi w obrębie Unii,
*rozwijanie obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwego traktowania, którym ma być UE poprzez wprowadzanie wspólnych norm prawnych, socjalnych i stałą poprawę poziomu życia państw uboższych.
ORGANIZACJE UNII
Rada Europejska to organ polityczny Unii Europejskiej mający za zadanie wyznaczanie ogólnych kierunków rozwoju Unii.
Rady Europejskiej nie należy mylić z Radą Unii Europejskiej ani Radą Europy. Ta ostatnia nie jest w ogóle instytucją unijną, lecz niezależną od UE organizacją międzynarodową.
Mianem Rady Europejskiej określa się spotkania głów państw lub szefów rządów państw członkowskich (w przypadku Francji i Finlandii są to prezydenci, choć zwykle towarzyszą im też premierzy) oraz przewodniczącego Komisji Europejskiej. W obradach biorą też udział ministrowie spraw zagranicznych państw członkowskich, a także jeden z członków Komisji.
Przewodniczącym Rady jest przedstawiciel państwa sprawującego w danym momencie przewodnictwo Unii, zmienia się, więc co pół roku. Konstytucja dla Europy podpisana 29 października 2004 r. przewiduje, że przewodniczący Rady ma być wybierany przez wszystkie państwa członkowskie na 2,5 roku.
Rada Europejska zbiera się średnio 3-4 (co najmniej 2) razy w roku, na krótkich, zwykle dwudniowych spotkaniach. Zgodnie z Traktatem nicejskim, od momentu rozszerzenia Unii 1 maja 2004 r. wszystkie spotkania Rady odbywają się w Brukseli.
OSTATNI PRZEWODNICZĄCY
-Silvio Berlusconi, Włochy (VII-XII 2003)
- Bertie Ahern, Irlandia (I-VI 2004)
-Jan Peter Balkenende, Holandia (VII-XII 2004)
-Jean-Claude Juncker (po raz 2), Luksemburg (I-VI 2005)
-Tony Blair, Wielka Brytania (po raz 2) (VII-XII 2005)
-Wolfgang Schssel, Austria (I-VI 2006)
-Matti Vanhanen, Finlandia (VII-XII 2006)
-Angela Merkel, Niemcy (I-VI 2007)
Parlament Europejski to jednoizbowy parlament reprezentujący obywateli państw należących do Unii Europejskiej. Oficjalną siedzibą Parlamentu jest Strasburg, choć komisje parlamentarne i władze klubów mieszczą się w Brukseli. Sekretariat i biblioteka ma zaś swoją siedzibę w Luksemburgu.
-Najważniejsze uprawnienia Parlamentu obejmują:
-współudział w tworzeniu prawa poprzez procedury konsultacji, współpracy, współdecydowania i akceptacji(zgody; uprawnienie to dotyczy tylko niektórych dziedzin polityki wspólnotowej, co do wielu pozostałych dziedzin wyłączne kompetencje prawodawcze ma Rada Unii Europejskiej)
-procedura konsultacji
-procedura współpracy
-procedura współdecydowania
-procedura akceptacji (zgody)
-uprawnienia budżetowe - Parlament zatwierdza corocznie budżet i udziela Komisji-bsolutorium z jego wykonania
-uprawnienia kontrolne
-zatwierdzanie Komisji i jej przewodniczącego
-prawo uchwalenia wotum nieufności wobec Komisji (większością 2/3 głosów)
-prawo zadawania pytań Komisarzom
-zwyczajowa możliwość zadawania pytań Radzie
-powoływanie Rzecznika Praw Obywatelskich
-obrona praw człowieka, demokracji i państwa prawa
-przyznawanie Nagrody Sacharowa
Parlament Europejski liczy obecnie 785 eurodeputowanych, sprawujących mandat wolny, wybieranych na pięcioletnią kadencję.
Przewodniczący:
-Nicole Fontaine, 1999-2002
-Pat Cox, 2002-2004
-Josep Borrell Fontelles, 2004-2007
-Hans-Gert Pttering, 2007-
Rada Unii Europejskiej jest głównym organem decyzyjnym Wspólnot Europejskich, posiada siedzibę w Brukseli. Dawniej była nazywana Radą Ministrów lub Radą Ministrów Unii Europejskiej.
Rada UE przybrała obecną nazwę na mocy własnej decyzji w 1993 roku. Jednakże w traktatach stanowiących podstawę Unii cały czas widnieje nazwa Rada (Wspólnot Europejskich)
Komisja Europejska – instytucja wspólnotowa, odpowiedzialna za bieżącą politykę Unii, nadzorująca prace wszystkich jej agencji i zarządzają funduszami Unii. Siedzibą Komisji jest Bruksela. Jos Manuel Durão Barroso (przewodniczący)
Trybunał Sprawiedliwości z siedzibą w Luksemburgu - jeden z organów głównych Wspólnot Europejskich, pełniący funkcję sądu międzynarodowego, konstytucyjnego i administracyjnego. W skład Trybunału wchodzi 27 sędziów, mianowanych przez każde państwo członkowskie. Osoby te muszą spełniać w swym kraju przesłanki powoływania na najwyższe stanowiska sędziowskie lub są najwybitniejszymi autorytetami w dziedzinie prawa. Sędziowie Trybunału są z zasady przedstawicielami Unii Europejskiej i nie mogą orzekać w sprawach, których stroną jest państwo, które ich nominowało. Wybierają spośród siebie przewodniczącego na trzy lata; obecnie funkcję tę pełni Vassilios Skouris, a polskim sędzią jest Jerzy Makarczyk.
Utworzenie waluty euro
Decyzja o utworzeniu wspólnej waluty Unii Europejskiej została zapisana w traktacie z Maastricht. Jednak na skutek porażki Unii Monetarnej, zwanej popularnie "wężem walutowym", wprowadzenie wspólnej waluty zostało znacznie opóźnione. Dopiero utworzenie Europejskiego Banku Centralnego i systemu Eurosystem, będącego skutkiem traktatu amsterdamskiego, doprowadziło do faktycznego wdrożenia tej waluty. Emisja euro
Banknoty euro są drukowane pod bezpośrednią kontrolą Europejskiego Banku Centralnego (w 12 różnych drukarniach) i mają jednolity wygląd we wszystkich krajach
Natomiast monety są produkowane przez mennice poszczególnych krajów i mają jednakowy kształt, materiał i awers, natomiast rewersy są inne w każdym z krajów. Na awersach od 1 do 5 eurocentów przedstawiono Europę na mapie świata. Zaznaczono wszystkie kraje, również te, które nie należą do Unii. Monety od 10 do 50 eurocentów przedstawiają poszczególne kraje członkowskie w pewnej odległości od siebie. Natomiast 1 i 2 euro, kraje złączone w jedną całość. Odzwierciedla to dewizę Jedność w różnorodności.
Dystrybucją banknotów i monet zajmują się poszczególne banki centralne krajów strefy euro pod ścisłą kontrolą Europejskiego Banku Centralnego.
Euro w Polsce
Jak wynika z informacji podanych przez ministerstwo finansów (8 lutego 2006), Polska będzie gotowa aby wejść do strefy euro w 2009 r. Przyjmując za obowiązujący zaktualizowany program konwergencji Polska nie spełni do 2008 roku wyznaczonych kryteriów - jednym z nich jest deficyt. Zgodnie z decyzją Eurostatu o klasyfikowaniu środków przekazywanych do OFE poza sektorem instytucji rządowych i samorządowych w 2008 roku przekroczy 3 proc. i wyniesie 3,7 proc. PKB.
KONSTYTUCJA UE
Projekt Konstytucji dla Europy został opracowany przez powołany specjalnie w tym celu Konwent Unii Europejskiej pod przewodnictwem Valry'ego Giscard d'Estaing. Efektem zakończonych 10 lipca 2003 r. prac Konwentu stał się obszerny, liczący 278 stron dokument [7]. Rada Europejska zatwierdziła projekt konstytucji z kilkoma zmianami dnia 18 czerwca roku 2004. Od tego momentu rozpoczął się proces jego ratyfikacji traktatu przez kraje członkowskie. 29 października 2004 roku przedstawiciele 25 krajów Unii Europejskiej podpisali Konstytucję w sali Horacjuszy i Kuriacjuszy w Rzymie. Po odrzuceniu Konstytucji w referendach w Holandii i Francji przyszłość tego dokumentu jest niepewna, mimo ratyfikacji go przez parlamenty 13 krajów.
Traktat składa się z 4 części:
Część I [bez tytułu] - zawiera podstawowe postanowienia dotyczące Unii i jej kompetencji, liczy 60 artykułów
Część II - Karta Praw Podstawowych Unii
Część III - Polityka i funkcjonowanie Unii - najobszerniejsza część, liczy 342 artykuły
Część IV - Postanowienia ogólne i końcowe.
Poza tym dołączono kilka protokołów i deklaracji.
Konstytucja dla Europy miałaby wejść w zamian dotychczasowych praw pierwotnych Unii. Uchylone mają zostać traktat rzymski (TWE) i traktat z Maastricht oraz wszystkie traktaty i akty je zmieniające i uzupełniające. Jednocześnie Unia Europejska miałaby uzyskać podmiotowość prawną. Ponadto dokonano wyraźnego podziału na kompetencje Unii, państw członkowskich oraz kompetencje dzielone.
Istotnie wzmocniona miałaby zostać przede wszystkim współpraca w sprawach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Projekt zakłada powołanie europejskiego Ministra Spraw Zagranicznych - Wielka Brytania, Polska i Hiszpania wolałyby, by nosił on dotychczasowy tytuł Wysokiego Przedstawiciela. Poza tym znosi się wymóg jednomyślności przy głosowaniach w sprawach większości dziedzin.
Traktat przewiduje zmianę sposobu głosowania w Radzie Ministrów - nowa nazwa Rady Unii Europejskiej. Do 2009 r. mają obowiązywać zasady zapisane w traktacie nicejskim. Po tej dacie planuje się wprowadzenie głosowania podwójną większością: 55% większość państw reprezentujących co najmniej 65% ludności Unii. Tylko jeśli Rada działa bez wniosku Komisji lub inicjatywy Ministra Spraw Zagranicznych wymagana jest większość 72% krajów.
Nowy podział głosów odpowiadający dokładnie liczbie ludności jest korzystniejszy dla największych państw UE. Co prawda Polska uzyskuje procentowo większą liczbę głosów, niż przyznano jej w Nicei, jednak porównując np. indeksy siły Shapleya-Shubika dla poszczególnych krajów widać, że Polska traci w stosunku do systemu nicejskiego możliwość blokowania niekorzystnych dla siebie decyzji, zyskują natomiast głównie kraje największe, zwłaszcza Niemcy.
Zwolennicy traktatu konstytucyjnego twierdzą, że korzystną zmianą jest rozbudowa instytucji europejskich, które działają dla dobra całej wspólnoty, a nie w egoistycznym interesie poszczególnych krajów. Europa z konstytucją ma być rzekomo bardziej sprawna i skuteczna w niesieniu pomocy biedniejszym państwom członkowskim.
Natomiast przeciwnicy traktatu uważają, że traktat ten odbiera obywatelom państw członkowskich prawo do samostanowienia dając instytucjom ponadnarodowym nieposiadającym dostatecznej legitymacji demokratycznej zbyt daleko idące możliwości ingerencji w suwerenne decyzje oraz życie poszczególnych narodów.
TRAKTATY UNII
Traktat z Nicei, podpisany 26 lutego 2001 r., wszedł w życie 1 lutego 2003 r. Dotyczył głównie reform instytucjonalnych umożliwiających skuteczne funkcjonowanie Unii po rozszerzeniu do 25 Państw Członkowskich. Traktat z Nicei, Traktat o Unii Europejskiej oraz Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską zostały ujęte w wersji skonsolidowanej.
Traktat z Amsterdamu, podpisany 2 października 1997 r., wszedł w życie 1 maja 1999 r. Wprowadził zmiany oraz nową numerację artykułów do Traktatów WE i UE. Załączone są do niego skonsolidowane wersje Traktatu o Unii Europejskiej i Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską. Traktat z Amsterdamu zmienił numerację artykułów Traktatu o Unii Europejskiej zastępując litery od A do S liczbami.
Maastricht, Traktat o Unii Europejskiej, podpisany 7 lutego 1992 r. wszedł w życie 1 listopada 1993 r. Traktat z Maastricht zmienił nazwę Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej na Wspólnotę Europejską. Wprowadził również nowe formy współpracy pomiędzy rządami Państw Członkowskich, np. w zakresie obrony oraz w obszarze "sprawiedliwości i spraw wewnętrznych". Poprzez włączenie współpracy międzyrządowej do istniejącego "wspólnotowego" systemu, Traktat z Maastricht stworzył nową strukturę składającą się z trzech filarów o charakterze politycznym i gospodarczym. Ta właśnie struktura stanowi Unię Europejską (UE).
Traktat Rzymski ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG), podpisany 25 marca 1957 r., wszedł w życie 1 stycznia 1958 r. Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euratom) został podpisany w tym samym czasie. Oba Traktaty znane są pod wspólną nazwą Traktaty Rzymskie.
Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (EWWiS), podpisany 18 kwietnia 1951 r. w Paryżu, wszedł w życie 23 lipca 1952 r. i wygasł 23 lipca 2002 r.
Integracja Polski z Unią Europejską
Polska do 1989 roku należała do konkurencyjnej w stosunku do EWG Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG). Jeszcze przed jej rozwiązaniem, we wrześniu 1988 r., nawiązała stosunki dyplomatyczne ze Wspólnotami. 19 września 1989 roku podpisano umowę Polska-EWG.
26 lutego 1990 roku pierwszym ambasadorem Polski przy Komisji Wspólnot Europejskich został Jan Kułakowski. Nieco później, 25 maja 1990 r. Polska złożyła oficjalny wniosek o rozpoczęcie negocjacji umowy o stowarzyszeniu ze Wspólnotami Europejskimi. Umowa taka, znana pod nazwą Układu Europejskiego, została podpisana 16 grudnia 1991 roku, a weszła w życie 1 lutego 1994 roku (część handlowa - 2 lata wcześniej).
W 1993 r. na szczycie Rady Europejskiej w Kopenhadze ustalono polityczno-ekonomiczne kryteria (kryteria kopenhaskie), jakie musiały spełnić państwa Europy Środkowo-Wschodniej, aby mogły ubiegać się o przystąpienie do Unii. Oficjalny wniosek o członkostwo Polska złożyła 8 kwietnia 1994 roku w Atenach.
8 sierpnia 1996 roku powołano Komitet Integracji Europejskiej. 28 stycznia 1997 roku uchwalono Narodową Strategię Integracji.
Podczas posiedzenia Rady Europejskiej w Luksemburgu w grudniu 1997 r. zapadła decyzja o podjęciu negocjacji członkowskich z sześcioma państwami: Polską, Węgrami, Czechami, Słowenią, Estonią i Cyprem - tzw. grupa luksemburska. Polska rozpoczęła negocjacje 31 marca 1998 roku. Negocjacje poprzedził tzw. screening czyli przegląd zgodności prawa wewnętrznego z prawem wspólnotowym.
Wszystkie sprawy związane z integracją Polski z UE koordynował utworzony w październiku 1996 r. Komitet Integracji Europejskiej. Negocjacje w imieniu rządu prowadził Pełnomocnik Rządu do spraw Negocjacji o Członkostwo Polski w Unii Europejskiej. Od marca 1998 r. był nim Jan Kułakowski. W październiku 2001 r. zastąpił go Jan Truszczyński. Na szczycie w Kopenhadze, zakończonym 13 grudnia 2002 r., ówczesny rząd Leszka Millera sfinalizował negocjacje. 16 kwietnia 2003 r. Polska podpisała traktat akcesyjny. Referendum w sprawie członkostwa odbyło się w dniach 7-8 czerwca 2003. W jego wyniku Polska, razem z pozostałymi z dziewięcioma innymi krajami, wstąpiła do Unii 1 maja 2004 roku.