Unia Europejska.

I. Historia integracji europejskiej

1. Idea

Koncepcje zjednoczonej gospodarczo i politycznie Europy pojawiały się już w minionych stuleciach. Jednakże dopiero w okresie międzywojennym XX wieku idea integracji europejskiej nabierała powoli kształtu i barwy. Po I wojnie światowej pojawił się na arenie międzynarodowej Ruch Paneuropejski. Na jego czele stanął austriacki dyplomata hrabia Coudenhove- Kalergi. Organizacja ta powstała w 1922 roku i postulowała o stworzenie „Stanów Zjednoczonych Europy”, stawiając za wzór prężnie rozwijające się państwo - USA. Idea ta była podejmowana przez wielu ówczesnych polityków europejskich, jednakże nie znalazła większego poparcia wśród szerokich kręgów politycznych Europy. Popierało ją także dwóch znacznych wówczas ludzi, ministrów spraw zagranicznych: Francji Aristide Brian oraz Niemiec Gustav Stresemann. Przedstawili na forum Ligi Narodów w dniu 5 września 1929 roku projekt utworzenia unii europejskiej działającej w ramach Ligi. Zamysłem ich, było zacieśnienie współpracy państw członkowskich Ligi, współpracy politycznej i gospodarczej, współpracy która nie ograniczałaby suwerenności państw członkowskich.
Niestety czas i miejsce nie sprzyjały idei integracji. W Europie istniały jeszcze silne tendencje imperialistyczne i nacjonalistyczne a ponadto rodził się faszyzm. Nie dziwi więc, że idea integracji została pogrzebana pod gruzami przez II wojnę światową. Ponownie pojawiła się dopiero na dymiących jeszcze rumowiskach Europy. Szkoda tylko, że trzeba było aż dwóch wojen światowych by znaleźć odpowiedź na przyszłość Europy odpowiedź która brzmi: INTEGRACJA.
W tym miejscu należy zadać sobie pytanie: co sprawiło, że powrócono do idei integracji, jakie były motywy? Oto najważniejsze odpowiedzi:
· Świadomość własnej słabości
· Zapobieżenie nowym konfliktom
· Pragnienie lepszego, bezpieczniejszego życia
Rozwijając - po drugiej wojnie na arenie międzynarodowej pojawiły się dwa supermocarstwa dysponujące arsenałem nuklearnym zdolnym zniszczyć całą Europę. Świadomość tej słabości i wewnętrznego rozbicia oraz zagrożenie komunizmem popychały Europę ku integracji nie tylko militarnej ale przede wszystkim politycznej i gospodarczej. Doświadczenia dwóch wojen sprawiły, iż dla dyplomatów europejskich maksymą wszelkich działań stało się hasło „nigdy więcej wojny”. „Europa” miała świadomość, że kolejna wywołana wojna doprowadzi do jej całkowitego unicestwienia. Doszła do tego ludzka, upragniona potrzeba życia w świecie bezpiecznym, wolnym i sprawiedliwym. W 1946 roku 19 września Winston Churchill w Zurichu powiedział, że należy stworzyć „pewnego rodzaju stany zjednoczone”

2. Narodziny

„My nie tworzymy koalicji państw, my jednoczymy ludzi” powiedział ojciec integracji europejskiej Jean Monnet.
9 maja 1950 roku francuski minister spraw zagranicznych Robert Schuman przedstawił projekt Moneta dotyczący powołania do życia Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Projekt został życzliwie przyjęty.
18 kwietnia 1951 roku w Paryżu podpisano, na 50 lat, traktat powołujący do życia Europejską Wspólnotę Węgla i Stali. Sygnatariuszami traktatu było sześć państw: Francja, Niemcy (RFN), Belgia, Holandia, Luksemburg, Włochy. Powstała organizacja mająca zarządzać wydobyciem węgla i produkcja surówki stali. Zadaniem Wspólnoty było stworzenie jednego rynku węgla i stali oraz kontroli, planowania i wykorzystania tych surowców. Projekt ten miał także na celu usunięcie wzajemnych francusko-niemieckich uprzedzeń. Traktat Paryski wszedł w życie 23 lipca 1952 roku. Na jego podstawie organem wykonawczym EWWiS miała być Wysoka Władza, wykonawczym Specjalna Rada Ministrów. Ponadto organami wspólnoty były: Zgromadzenie oraz Trybunał i Komisja Konsultatywna. Po raz pierwszy stworzono ponadnarodową organizację, otwierając tym samym drogę dalszej integracji.
Na początku czerwca 1955 roku zebrała się w Messynie konferencja ministrów spraw zagranicznych „Szóstki”. Po długich pertraktacjach osiągnięto tu porozumienie co do celowości stworzenia wspólnoty gospodarczej. Decyzja była tylko jedna - o rozpoczęciu prac nad przygotowaniem planu integracji ekonomicznej. Specjalna komisja powołana do tego celu zakończyła prace w kwietniu 1956 roku przedstawiając sprawozdanie nazwane później „Raportem Spaaka” ( tak nazywał się minister spraw zagranicznych Belgii). Raport ten stał się dokumentem wyjściowym do dalszych rozważań nad integracją w kolejnych dziedzinach. W rezultacie dalszych rokowań przedstawiciele „Szóstki” podpisali 25 marca 1957 roku w Rzymie traktaty powołujące do życia Europejską Wspólnotę Gospodarczą oraz Europejską Wspólnotę Energii Atomowej. Traktaty te przyjęły nazwę „Rzymskie”. Zostały one dość szybko ratyfikowane przez parlamenty państw-sygnatariuszy. Mocy obowiązującej nabrały 1 stycznia 1958 roku, a okres ich ważności jest nieograniczony. EUROATOM służył ułatwieniu powstania i rozwoju przemysłu związanego z energią jądrową w państwach członkowskich. Najważniejszym postanowieniem traktatu o EURATOM-ie było zobowiązanie o rozszczepianiu atomu wyłącznie w celach pokojowych. Wspólnota ta zapewniała również zaopatrzenie w niezbędne surowce.
Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej odegrała w późniejszym czasie największą rolę. Władza wykonawcza leżała w rękach Komisji, Rada Ministrów pełniła funkcję organu prawodawczego, Parlament Europejski zaś debatował nad sprawozdaniami i utrzymywał kontakty z parlamentami narodowymi z kolei Trybunał kontrolował zgodność stosowania Traktatu. Powstałe trzy Wspólnoty miały w przyszłości ulec połączeniu tworząc jedną organizację.

3. Ewolucja

Proces ujednolicenia strukturalnego rozpoczął już się w chwili podpisania traktatów rzymskich. Wtedy to została także podpisana Konwencja o niektórych wspólnych instytucjach. Na jej podstawie Zgromadzenie Parlamentarne (Parlament Europejski) i Trybunał stały się wspólnymi organami EWWiS, EWG i EURATOM-u.
8 kwietnia 1965 roku podpisany został Traktat o Fuzji. Na jego podstawie w lipcu 1967 roku ustanowiono dla trzech Wspólnot jedną Radę i jedna Komisję.
Przełomową datą dla ówczesnych wspólnot był dzień 1 stycznia 1973 roku. Wtedy to pełnoprawnymi członkami Wspólnot stały się : Dania, Irlandia i Wielka Brytania. Kraje te wraz z Norwegią rozpoczęły negocjacje 3 czerwca 1970 roku, a już 22 stycznia 1972 roku podpisano umowy akcesyjne. Niestety, mieszkańcy Norwegii, w przeprowadzonym referendum nie wyrazili zgody na przystąpienie do Wspólnot.
W grudniu 1974 roku na „szczycie” w Paryżu szefowie państw i rządów „Dziewiątki” postanawiają spotykać się regularnie na tzw. Radzie Europejskiej. Rada postanawia w 1976 roku o przeprowadzeniu wyborów powszechnych do Parlamentu.
Aż do 1979 roku posłowie europejscy wywodzili się z parlamentów państwowych, które delegowały ich do Strasburga. Pierwsze, bezpośrednie i powszechne wybory do Parlament Europejskiego odbyły się 7 - 10 czerwca 1979 roku. Obywatele państw członkowskich Wspólnot wybrali 410 deputowanych na pięcioletnią kadencję.
Dwa tygodnie przed wyborami, do Wspólnot dołączyła Grecja. Stając się pełnoprawnym członkiem w dniu 1 stycznia 1981 roku.
W czerwcu 1985 roku w Schengen państwa Beneluksu, RFN oraz Francja podpisały umowę dotyczącą usunięcia kontroli granicznych, wprowadzenia swobodnego przepływu wszystkich osób pochodzących z krajów sygnatariuszy Układu, z innych krajów Wspólnot czy też z krajów trzecich. Układ z Schengen wszedł w życie 26 marca 1995 roku, miesiąc później pod tekstem Układu podpisała się Austria.
Ponadto Układ ten mówił o ujednoliceniu procedury dla osób proszących o azyl oraz legalnych imigrantów na terenie „Schengenlandu”. Postanowiono, że kontrole na granicach zewnętrznych zostaną wzmożone a policja wykonywać będzie swoje zadania na granicach wewnętrznych: w portach, lotniskach itp.
Od 1 stycznia 1986 roku Wspólnoty powiększyły się o nowych członków : Hiszpanię i Portugalię
Cel Traktatu o EWG jakim było utworzenie wspólnego rynku, został częściowy zrealizowany w latach sześćdziesiątych, poprzez zniesienie wewnętrznych granic celnych i ilościowych ograniczeń w wymianie handlowej. Kolejnym krokiem ku realizacji wspólnego rynku, był podpisany w lutym 1986 roku przez Jednolity Akt Europejski. Zmieniał i uzupełniał Traktaty założycielskie. Przede wszystkim włączał on jednoznacznie Radę Europejską do systemu instytucji europejskich.
Ponadto, zmieniał procedury podejmowania decyzji, zwiększając kompetencje Parlamentu Europejskiego. Zapowiadał także, realizację do końca 1992 roku Jednolitego Rynku Wewnętrznego oraz wyznaczał prawne ramy współpracy politycznej państw członkowskich.
Kolejnym i dotychczas najbardziej dalekosiężnym przedsięwzięciem, wyznaczającym nowy etap historii Wspólnot jest Traktat o Unii Europejskiej (z Maastricht). Prace nad tym dokumentem trwały bardzo długo. W 1983 roku Rada Europejska, obradując w Stuttgarcie przyjęła „Uroczystą Deklarację w sprawie Unii Europejskiej”. Traktat o Unii Europejskiej podpisany został na szczycie Rady Europejskiej w Maastricht, w dniu 7 lutego 1992 roku. Wyznacza on nowy etap w procesie tworzenia coraz ściślejszego związku pomiędzy narodami Europy. Artykuł A tego dokumentu mówi: „Niniejszym Traktatem Wysokie Umawiające się Strony ustanawiają pomiędzy sobą Unię Europejską, zwaną dalej „Unią”. Z Traktatu wynika, że dotychczasowe trzy Wspólnoty i Unia Europejska funkcjonują paralelnie. Unia Europejska jest swego rodzaju polityczną „nadbudową” (uzupełnieniem) Wspólnot. Nie jest jednak, samodzielną organizacją międzynarodową i nie ma podmiotowości prawnej. Podmiotowość taką mają tylko Wspólnoty i poprzez Wspólnoty Unia z podmiotowości prawnej korzysta.
Traktat z Maastricht określił też zadanie Unii, a mianowicie: organizację stosunków pomiędzy państwami członkowskimi. Ponadto określił „podstawy” Unii, które nazwane są filarami. Pierwszy z nich ma charakter gospodarczy i stanowią go trzy Wspólnoty. Drugi filar, na którym wspiera się Unia to Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa, trzeci to sprawy wewnętrzne i Wymiar sprawiedliwości.
Ostatecznie Traktat wszedł w życie 1 listopada 1993 roku. Jeszcze przed podpisaniem Traktatu starania o dołączenie do państw-członków Wspólnot podjęły Austria i Szwecja a po nich w 1992 roku Finlandia i po raz drugi Norwegia. Po stosunkowo niedługich negocjacjach 1 stycznia 1995 roku Finlandia, Austria i Szwecja stają się pełnoprawnymi członkami Unii. Obywatele Norwegii nie wyrazili, w referendum, zgody na przystąpienie ich kraju do Wspólnot.


4. Kraje stowarzyszone

Pragnąc przyśpieszyć integrację kontynentu, Unia zawarła szereg specyficznych umów o stowarzyszeniu z krajami Europy Środkowej i Wschodniej. Umowy te nazywane są inaczej Układami Europejskimi. Stowarzyszenie jest bardzo specyficzną formą stosunków z krajami trzecimi. Gwarantuje poza regulacjami czysto handlowymi, ścisłą współpracę gospodarczą i wsparcie finansowe. Są różne formy umów stowarzyszeniowych. Najbardziej interesująca, z punktu widzenia integracji, jest umowa przygotowująca możliwe przystąpienie do Unii. Zadaniem stowarzyszenia zawartego przez tego typu umowę jest oczywiście przygotowanie nowych członków do przystąpienia do Unii Europejskiej. W czasie jej trwania dąży się do zbliżenia warunków gospodarczych kandydata do warunków Unii. Taką drogę Unia wybrała w celu regulacji swoich stosunków z krajami Europy Środkowo-Wschodniej. Umowy tego typu (Układy Europejskie) Zawarły kraje : Bułgaria, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Polska, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Węgry. Ponadto umowy stowarzyszeniowe Unia zawarła z Cyprem, Maltą, Turcją.


II. Unia Europejska a Polska

1. Zarys historii integracji Polski z Unią Europejską

Początki realnej współpracy Polski z krajami tworzącymi w późniejszą Unię Europejską datują się od 1988r., kiedy to Polska nawiązała stosunki z Europejską Wspólnotą Gospodarczą. W latach poprzedzających nawiązanie stosunków dyplomatycznych, współpraca Polski z krajami wspólnoty opierała się na dwustronnych umowach handlowych oraz rozporządzeniach Wspólnoty regulujących import towarów z krajów, których cechował model gospodarki scentralizowanej. Z chwilą nawiązania stosunków dyplomatycznych rozpoczęły się negocjacje Polski z Europejską Wspólnotą Gospodarczą w sprawie umowy o handlu oraz współpracy gospodarczej. Umowa ta została podpisana 19 września 1989r. w Warszawie. Negocjatorzy podpisując powyższą umowę zdawali sobie sprawę, że jest ona pierwszym elementem i podstawą do rokowań w szerszym zakresie.
W czerwcu 1989r. na paryskim szczycie siedmiu najbardziej uprzemysłowionych państw świata podjęto decyzję, o przyznaniu Polsce i Węgrom pomocy ekonomicznej i uruchomieniu programu PHARE. Kordynację programu powierzono Komisji Wspólnot Europejskich. Po wstępnych, nieoficjalnych rozmowach Wspólnoty Europejskie w kwietniu 1989r. przedstawiły warunki przystąpienia Polski do rokowań w sprawie stowarzyszenia. Do warunków tych zaliczono stały postęp w realizacji reform politycznych i gospodarczych, wprowadzenie rządów prawa, przestrzeganie praw człowieka, pluralizm polityczny, demokratyczne wybory oraz wejście Polski na drogę gospodarki rynkowej. W maju 1990r. Polska przedstawiła oficjalny wniosek o rozpoczęcie negocjacji o stowarzyszenie ze Wspólnotami Europejskimi.
16 grudnia 1991r. w Brukseli nastąpiło podpisanie umowy, której oficjalna nazwa brzmi
" Układ Europejski ustanawiający stowarzyszenie między Rzecząpospolitą Polską z jednej strony i ich państwami członkowskimi z drugiej strony".
Zgoda Sejmu na ratyfikację układu została wyrażona w ustawie z 4 lipca 1992r. Tego samego dnia Sejm podjął uchwałę o powołaniu komisji nadzwyczajnej, nadzorującej realizację Układu Europejskiego, oraz zobowiązywał nasz rząd do przedstawienia programu działań dostosowujących polską gospodarkę i polski system prawny do wymagań wynikających z postanowień Układu Europejskiego. Parlament Europejski ratyfikował układ 16 września 1992r.
W tym miejscu należy także nadmienić, że już w lipcu 1989r. utworzono Przedstawicielstwo Rzeczypospolitej Polskiej Przy Wspólnotach Europejskich w Brukseli. Układ Stowarzyszeniowy w swoich założeniach nie gwarantował członkostwa w Unii Europejskiej i w związku z tym nie przygotowywał Polski w wystarczającym stopniu do osiągnięcia tego statusu. Przełomowe znaczenie miała decyzja o charakterze politycznym podjęta przez Radę Europejską na szczycie w Kopenhadze w dniach 21-22 czerwca 1993r. Decyzja ta stworzyła możliwość przystąpienia państw Europy środkowej i Wschodniej do Unii Europejskiej po spełnieniu przez nie warunków politycznych i ekonomicznych wymaganych do uzyskania członkostwa.
Warunki te nazwane potocznie warunkami kopenhaskimi, obejmowały następujące grupy zagadnień:
1. osiągnięcie przez państwo kandydujące stabilności instytucji gwarantujących demokrację, praworządność, respektowanie praw człowieka oraz poszanowanie i ochronę praw mniejszości narodowych,
2. istnienie sprawnej gospodarki rynkowej, jak również zdolność przeciwstawienia się presji konkurencji oraz siłom rynkowym działającym wewnątrz Unii Europejskiej,
3. zdolność do wywiązywania się ze zobowiązań wynikających z członkostwa, szczególnie zaś z realizacji celów postawionych przez Unię Polityczną, Gospodarczą i Walutową.
Konsekwencją ustaleń poczynionych w stolicy Danii było przyjęcie podczas szczytu Rady Europejskiej w niemieckiej miejscowości w Essen w dniach 8-10 grudnia 1994r. strategii przedczłonkowskiej w której Unia europejska wyraziła szeroko rozumianą wolę intensyfikacji i poszukiwania nowych szerokich form współpracy z państwami stowarzyszonymi w ramach tak zwanego dialogu strukturalnego. Celem głównym powyższego dialogu miało być wsparcie procesów dostosowawczych do standardów unijnych państw stowarzyszonych. Rada zobowiązała wtedy Komisję Europejska do sporządzania corocznych raportów dotyczących realizacji strategii przed -członkowskiej, a także do przedstawienia analizy na temat rozszerzenia Unii Europejskiej o nowych członków.
Wynikiem tego zobowiązania była przygotowana przez Komisję Europejska
"Biała Księga w sprawie integracji stowarzyszonych krajów Europy środkowej i Wschodnie z rynkiem wewnętrznym Unii Europejskiej" .
Dokument ten został przyjęty na szczycie Rady Europejskiej w Cannes w dniach 26-27 czerwca 1995r.. Dokument ten priorytety i kolejność działań w dostosowywaniu polskiego prawa do regulacji obowiązujących w poszczególnych sektorach rynku wewnętrznego Unii Europejskiej.
Opracowano także:
"Harmonogram działań dostosowujących polski system prawny do zaleceń Białej Księgi Komisji Europejskiej w sprawie integracji z jednolitym rynkiem Unii Europejskiej".
Harmonogram działań został zaakceptowany przez Radę Ministrów RP w dniu 15 lipca 1997r. Powyższy harmonogram stał się aktem rządowym mającym służyć organizowaniu i monitorowaniu przebiegu działań dostosowawczych na obszarze rynku wewnętrznego. Przygotowując się do opracowania Opinii
(jeden z elementów procedury akcesyjnej przygotowywany przez Komisję Europejską, stanowiący dla Rady Europy formę rekomendacji do rozpoczęcia negocjacji akcesyjnych) 26 kwietnia 1996r. Komisja Europejska przekazała rządom państw stowarzyszonych, w tym Rządowi RP, obszerny kwestionariusz zawierający pytania dotyczące dwudziestu trzech dziedzin życia politycznego, gospodarczego i społecznego państwa.
Wtedy też Rada Ministrów RP swoją decyzją zobowiązała Pełnomocnika Rządu ds. Integracji Europejskiej i Pomocy Zagranicznej do koordynacji prac związanych z przygotowaniem rzetelnej odpowiedzi na kwestionariusz Komisji. Działalność Pełnomocnika Rządu polegać miała na zbieraniu szczegółowych informacji z ministerstw i urzędów centralnych i przedstawienie Radzie Ministrów informacji w tym zakresie.
Instytucją merytorycznie przygotowaną oraz odpowiedzialną w naszym kraju za proces integracji z Unią Europejską jest Urząd Komitetu Integracji Europejskiej, urząd w randze ministerstwa. Do priorytetowych zadań Komitetu należy programowanie i koordynowanie działań dostosowawczych Polski do standardów europejskich. Komitet koordynuje także wszelkie działania administracji państwowej w zakresie otrzymywanej pomocy zagranicznej.
Kolejnym krokiem w przygotowaniu procesu akcesyjnego z Unią Europejską było przyjęcie przez Radę Ministrów RP 28 stycznia 1997r. Narodowej Strategii Integracji (NSI) - dokumentu systematyzującego dotychczasowe przedsięwzięcia integracyjne i określającego zarazem zadania dostosowawcze w okresie bezpośrednio poprzedzającym nasze członkostwo w Unii Europejskiej. NSI opierała się na założeniu, że przystąpienie Polski do Unii Europejskiej obejmie integrację we wszystkich dziedzinach życia i przyczyni się wydatnie do przyśpieszenia tempa wzrostu gospodarczego, zwiększenia liczby miejsc pracy, przy jednoczesnym dążeniu Polski do stopniowego wypełniania kryteriów Unii Gospodarczej i Walutowej.
Realizując strategię przedczłonkowską Przewodniczący Komitetu Integracji Europejskiej powołał na początku marca 1997r. zespół, którego zdaniem jest przygotowywanie dokumentacji na potrzeby negocjacji o członkostwo Polski w Unią Europejską.
W lipcu 1997r. został utworzony Międzyresortowy Zespół do Spraw Negocjacji Akcesyjnych z Unią Europejską. W skład Zespołu weszli przedstawiciele urzędów centralnych, którzy stanęli na czele dwudziestu ośmiu wyodrębnionych podzespołów sektorowych oraz pięciu podzespołów horyzontalnych. Dnia 3 lipca 1997r. Rada Ministrów RP przyjęła "Harmonogram Działań Implementacyjnych Narodowej Strategii Integracji", który określił podstawowe zadania oraz odpowiedzialne za wprowadzenie ich w życie instytucje, a także terminy ich realizacji. Jednocześnie Unia Europejska rozpoczęła przygotowanie do rozszerzenia. W opublikowanym w lipcu 1997r. projekcie Agendy 2000 Komisja Europejska przedstawiła zarys kompleksowej reformy instytucji, procedur oraz głównych dziedzin polityki Unii Europejskiej, niezbędnej do sprostania wyzwaniom przyszłości, a przede wszystkim przygotowującej Unii Europejska do przyjęcia nowych członków.
Po prezentacji na forum Parlamentu Europejskiego Agenda 2000 stała się przedmiotem obrad Rady Ministrów Unii Europejskiej. Podczas szczytu szefów państw i rządów w Luksemburgu w dniach 12-13 grudnia 1997r. Rada Europejska postanowiła rozpoczęcie 30 marca 1998r. procesu rozszerzania Unii Europejskiej, który obejmie wszystkie kandydujące państwa z Europy środkowej i Wschodniej oraz Cypr.
W Polsce mając świadomość z ogromu prac związanego z procesem stowarzyszenia 28 czerwca 1998r. Rada Ministrów RP przyjęła "Narodowy Program Przygotowania do Członkostwa w Unii Europejskiej" (NPPC). Dokument ten wyznacza kierunek koniecznych działań dostosowawczych oraz określa harmonogram ich realizacji w latach 1992 - 2000. Znacznie wcześniej, 30 marca 1998r. Prezes Rady Ministrów RP powołał Pełnomocnika Rządu do Spraw Negocjacji o Członkostwo Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej oraz Zespół Negocjacyjny w Sprawie Negocjacji o Członkostwo Rzeczypospolitej w Unii Europejskiej.
Pełnomocnikiem Rządu (Głównym Negocjatorem), a następnie Przewodniczącym Zespołu Negocjacyjnego został Jan Kułakowski. Proces negocjacji członkowskich zakończy się podpisaniem Traktatu Akcesyjnego przez państwa członkowskie Unii Europejskiej i Polskę. Po ratyfikacji traktatu przez sygnatariuszy Polska stanie się członkiem Unii Europejskiej. Na grudniowym szczycie państw unii w Helsinkach niestety nie padł jednak nawet przybliżony termin włączenia Polski w struktury europejskie. W związku z powyższym zaczęły pojawiać się głosy, że przy takim stanie Polska powinna zastanowić się nad celowością zawieszenia Układu Stowarzyszeniowego. Państwa Unii zaczęły używać argumentów, że Unia Europejska straciła zdolność do przyjęcia nowych członków, to Układ Stowarzyszeniowy traci znaczenie. Dopiero mająca nastąpić wewnętrzna reforma Unii Europejskiej daje Polsce jaśniejszą wizję przystąpienia do jej struktur i dlatego też zdaniem ekspertów, ażeby nie tracić osiągniętego olbrzymim trudem dorobku, należałoby zawiesić Układ Stowarzyszeniowy. W okresie zawieszenia Układu powinno się jednak prowadzić prace dostosowawcze na zasadzie partnerstwa oraz samodzielnych decyzji, a nie niejako przymusu wynikającego Układu Stowarzyszeniowego.

2. Unia Europejska a polska gospodarka

W ciągu ostatnich kilku lat polska gospodarka rozwija się bardzo dynamicznie,
a nasz kraj jest jednym z najszybciej rozwijających się krajów europejskich. Sektor prywatny dominuje w gospodarce zarówno pod względem wytwarzania Produktu Krajowego Brutto (ponad 60% PKB), jak i zatrudnienia (łącznie ponad 63% miejsc pracy).
Potwierdzeniem dynamicznego rozwoju gospodarki stało się przystąpienie Polski do Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), skupiającej 28 najbogatszych państw świata, oraz do Światowej Organizacji Handlu (WTO).
Unia Europejska jest już dziś dla Polski najważniejszym partnerem handlowym. W 1998 roku na 15 krajów Unii przypadało 63,4% wymiany handlowej Polski z zagranicą (w eksporcie 64%, a w imporcie 63,9%). Zwiększenie tej wymiany będzie możliwe przez (pozbawiony ograniczeń) eksport polskich towarów na rynek Unii, gdy Polska stanie się jej członkiem.
Dążenie Polski do członkostwa w Unii Europejskiej wymaga utrzymania kierunku reform gospodarczych, których celem jest zorganizowanie sprawnej gospodarki rynkowej. Wymaga też uporządkowania prawa gospodarczego oraz przekształceń organizacyjnych, własnościowych i restrukturyzacyjnych.
Celem Polski jest udział we wszystkich obszarach integracji z pełnią praw członkowskich. Celem długookresowym jest dołączenie do krajów Unii Europejskiej tworzących Unię Gospodarczą i Walutową.
Tworzenie instytucjonalnych i organizacyjnych podstaw dostosowania polskiej gospodarki i polskiego prawa do wymogów UE jest bardzo zaawansowane. Nie ulega jednak wątpliwości fakt, że problemy wiążące się z działalnością niektórych sektorów gospodarki wymagać mogą ich szczególnego potraktowania w procesie integracji Polski z Unią Europejską. Dotyczy to w szczególności rolnictwa, ochrony środowiska i sektora finansowego. Dla nich zostaną przygotowane strategie dostosowawcze o długim horyzoncie czasowym.
Polska w trakcie negocjacji w sprawie przystąpienia do UE domagać się może zastosowania wobec wybranych gałęzi gospodarki okresów ochronnych (przejściowych), które pozwolą na pełne dostosowanie się do wymogów Unii. Przystępując do Unii Europejskiej, Polska korzysta z bezzwrotnej pomocy finansowej w ramach programu PHARE.
Polska liczy, że jeszcze przed uzyskaniem członkostwa w Unii skorzysta ze specjalnych funduszy pozwalających na dokonanie niezbędnych dostosowań gospodarczych. Natomiast od momentu wstąpienia do Unii Europejskiej Polska będzie uprawniona do korzystania z pomocy rozwojowej w ramach środków finansowych skupionych w tzw. funduszach strukturalnych.

3. Unia Europejska a polskie rolnictwo

Proces przystosowania polskiego rolnictwa do wymogów Unii Europejskiej oznacza konieczność modernizacji wsi i rolnictwa. Muszą w związku z tym nastąpić dwa równoległe procesy:
poprawa struktury agrarnej, wzrost efektywności i konkurencyjności produkcji rolnej, odpływ ludności rolniczej do zawodów pozarolniczych, wspieranie innych źródeł zarobkowania poza gospodarstwem rolnym przy jednoczesnym intensywnym rozwoju technicznym i społecznym wsi.
Rolnictwo odgrywa w polskiej gospodarce inną rolę niż w Unii Europejskiej. Wynika to ze znacznie wyższego udziału rolnictwa w zatrudnieniu ogółem i z niskiego udziału rolnictwa w Produkcie Krajowym Brutto (PKB). Rolnictwo Unii od lat znajduje się pod parasolem ochronnym, podczas gdy zakres ochrony polskiego rolnictwa jest znacznie mniejszy.
Paradoksalnie, może to dać polskim rolnikom przewagę - mogą się okazać lepiej przygotowani do gospodarki rynkowej. Z zapowiedzi państw członkowskich Unii już dziś wynika, że kolejnym etapem reformy Wspólnej Polityki Rolnej będzie ograniczenie dotychczas stosowanej ochrony.
Polskie rolnictwo może śmiało konkurować z rolnictwem Unii. Jest bardziej ekologiczne ze względu na mniejsze zużycie nawozów sztucznych. Jest bardziej urozmaicone - w Polsce hoduje się wiele odmian, które zostały wycofane w Unii Europejskiej, gdzie dominuje intensywna, przemysłowa produkcja rolna. Siła ekonomiczna naszych gospodarstw rolnych nie daje możliwości finansowania rozwoju z własnych środków. Dlatego też konieczna będzie tu pomoc Unii Europejskiej. Głównym celem Polski jest pełne otwarcie rynków Unii dla polskich produktów rolnych.


III. Unia Europejska, a rolnictwo - ogółem

Istnieją trzy główne cele polityki gospodarczej Unii Europejskiej: trwały i zrównoważony wzrost gospodarczy, podniesienie standardu życia obywateli oraz zapewnienie spójności ekonomicznej i społecznej. Ważnymi celami tej polityki są również: wolna konkurencja, stabilne ceny, równowaga bilansu płatniczego i solidarność gospodarcza między państwami członkowskimi.
Realizacji tych celów służyło przede wszystkim zniesienie ceł i innych ograniczeń przywozowych i wywozowych we wzajemnym handlu, usunięcie utrudnień w przepływie towarów, osób, usług i kapitału oraz zbliżanie (harmonizacja) przepisów prawnych.
Nowym celem Unii Europejskiej (po utworzeniu w 1993 roku Rynku Wewnętrznego) jest Unia Gospodarcza i Walutowa. Bardzo istotna dla gospodarki Unii jest wspólna polityka handlowa, obejmująca handel towarami i usługami. Jej najważniejszym celem jest harmonijny rozwój i znoszenie ograniczeń w handlu międzynarodowym.
Politykę handlową uzupełniają zasady wspólnej ochrony konkurencji. Zgodnie z Traktatem o Wspólnocie Europejskiej, zakazane są działania ograniczające konkurencję w obrębie Rynku Wewnętrznego Unii. Chodzi tu o porozumienia w sprawie łączenia się firm, które wpływałyby negatywnie na handel między państwami członkowskimi. To samo odnosi się do nadużywania pozycji dominującej na rynku. Wyklucza się również pomoc państwa dla firm, prowadzącą do naruszenia zasad konkurencji.
Ważną częścią polityki przemysłowej Unii Europejskiej jest polityka wobec małych i średnich przedsiębiorstw. Stanowią one 95% wszystkich przedsiębiorstw w Unii i dają pracę 70% ogółu zatrudnionych. W latach 1997-2000 Unia wesprze rozwój małych i średnich przedsiębiorstw kwotą 127 mln euro.

Podobnie jak każde państwo, Unia Europejska opiera swój rozwój na solidnie skonstruowanym budżecie. Przeważająca część dochodów Wspólnot pochodzi z wpływów uzyskanych w państwach członkowskich z podatku od wartości dodanej (VAT). Do dochodów należą też opłaty i cła nakładane na towary w imporcie. Wydatki Wspólnot dzielą się na obligatoryjne (obowiązkowe) i nieobligatoryjne (nieobowiązkowe). Do obowiązkowych należą te, które wynikają z traktatów i aktów prawnych (np. dotyczące wspólnej polityki rolnej), do nieobligatoryjnych - m.in. koszty funduszy strukturalnych, badań i nowych technologii. Od 1999 roku państwa członkowskie co roku wpłacają do kasy Unii Europejskiej 1,27 swego Produktu Krajowego Brutto (PKB). Środki te są oddawane do dyspozycji Komisji Europejskiej, realizującej budżet. Budżet Unii w 1997 roku wynosił ok. 80,5 mld ECU. Najważniejszym dla gospodarki Unii Europejskiej wydarzeniem jest utworzenie w 1999 roku Unii Gospodarczej i Walutowej, ze wspólną walutą - euro.


III. Unia Europejska, a obywatel

Jean Monnet, jeden z ojców integracji europejskiej, mówił: "My nie tworzymy koalicji państw, my jednoczymy ludzi". Zgodnie z tą myślą, Unia Europejska staje się unią obywateli Europy, przywiązanych do zasad wolności, demokracji i rządów prawa. W krajach członkowskich Unii wielką wagę przykłada się do ochrony prawa i interesów obywateli. W Traktacie o Wspólnocie Europejskiej znalazł się zapis dotyczący obywatelstwa Unii Europejskiej. Zgodnie z nim obywatele państw członkowskich stali się automatycznie obywatelami Unii Europejskiej.
Każdy obywatel Unii ma m.in. prawo do: swobodnego poruszania się i przebywania na obszarze państw członkowskich, podjęcia pracy w każdym państwie członkowskim, ochrony dyplomatycznej i konsularnej, przedkładania petycji do Parlamentu Europejskiego, zwrócenia się ze skargą do Rzecznika Praw Obywatelskich Unii Europejskiej.
Każdy obywatel Unii nie mający obywatelstwa państwa członkowskiego, w którym mieszka, może w nim głosować i kandydować w wyborach samorządowych. Dotyczy to również wyborów do Parlamentu Europejskiego.
W Unii Europejskiej obowiązuje zasada, że wszelkie decyzje powinny być podejmowane jak najbliżej obywatela. Zasada ta, nosząca nazwę subsydiarności, została zapisana w Traktacie z Maastricht. Subsydiarność oznacza podział zadań i kompetencji między Wspólnotami Europejskimi, państwami członkowskimi oraz ich jednostkami administracyjnymi (np. landami, regionami, departamentami).
Unia Europejska zajmuje się tylko tymi sprawami, które zdaniem jej państw członkowskich będą rozwiązywane lepiej przez współpracę międzynarodową.