Zabytki południowo-zachodniej Polski

Ratusz w Zielonej Górze
Zbudowany w XV w. Niszczony przez pożary w latach: 1582, 1627, 1651, odbudowany i rozbudowany w latach: 1777, 1846, 1919. Murowany z kamienia i cegły. Złożony z czterech prostokątnych skrzydeł. Główna, zachodnia część jest piętrowa, przyległe zaś trzykondygnacyjne. Zachodnia i północna elewacja frontowa - klasycystyczne. Wieża o wysokości 54 m., czworoboczna, w części poddachowej przechodząca w ośmiobok jest zwieńczona hełmem.

Stare Miasto.
Stare Miasto z zabytkowymi kamienicami z XVIII i XIX wieku oraz ratuszem, mimo korekt naniesionych w ciągu stuleci, ma nadal rozplanowanie średniowieczne. Zespół staromiejski niejednokrotnie trawiony był pożarami, był widownią procesów czarownic jak też i buntu czeladników sukienniczych. Kamienice posiadają bogate dekoracje sztukatorskie, ozdobne fasady, ornamenty roślinne, itp.

Pałac królewski we Wrocławiu, także pałac Sptgenów we Wrocławiu.
Zespół pałacowy stanowiący od XVIII do XX wieku wrocławską rezydencję pruskich królów z dynastii Hohenzollernów, obecnie obiekt muzealny. Początkowo utrzymany w formach klasycyzującego baroku pałac stanowił. Między placem a ogrodem zwarty budynek, stanowiący obecne skrzydło środkowe. O atrakcyjności położenia stanowiło to, że znajdował się na osi widokowej ulicy prowadzącej z Rynku, zwanej tradycyjnie Zamkową. Na końcu skrzydła, nad przejazdem bramnym, znajdowały się sypialnia i gabinet królewski, dzięki czemu król mógł obserwować manewry wojsk, ewentualnie dowodzić obroną miasta lub łatwo się ewakuować. Tam Fryderyk Wilhelm III Hohenzollern 10 marca 1813 ustanowił Krzyż Żelazny. Po I wojnie światowej i ogłoszeniu w Niemczech republiki przekształcono pałac w muzeum. W tym czasie istniały liczne plany przekształcenia architektury pałacu i placu, m.in. proponowano przebicie przejazdu bramnego pod skrzydłem centralnym w celu usprawnienia komunikacji. W ostatnich latach w głównym budynku pałacu królewskiego mieściły się wrocławskie muzea etnograficzne i archeologiczne, obecnie (2005) w trakcie adaptacji na potrzeby Muzeum Miejskiego.

Ratusz we Wrocławiu
O szybkiej rozbudowie Wrocławia w XIII w zdecydowała lokacja miasta w 1262 r na prawie magdeburskim, co uniezależniało je od władzy książęcej. Wzniesiony wówczas na środku rynku ratusz, siedziba władz miejskich był parterowy. Odbywały się nim doroczne, zgromadzenia mieszczan, na co dzień budynek wykorzystywano na cele handlowe. Wielokrotne przebudowy doprowadziły do powstania jednych z najbardziej okazalszych budowli średniowiecznych Europie. Każdy szczegół- bogato dekorowane fasady, zegar astronomiczny z 1580r., którego tarcza ma ponad 16m2 czy późniejszy, wspaniały barokowy portal nad wejściem z herbem, nadanym Wrocławiowi w 1530r- świadczy zarówno zarówno bogactwie i potędze miasta jak i o władzy gospodarzy ratusza. We wnętrzach zachował się gotycki wystrój- charakterystyczne sklepienia i rzeźbiarskie dekoracje. W gmachu ma obecnie swoją siedzibę Muzeum Historyczne Miasta Wrocławia. Kolejne sale: Hala Mieszczańska, Sala Sądowa, Kancelaria i Izba Rady, mieszczą zbiory poświęcone dziejom grodu nad Odrą i tutejszej mennicy.

Aula Leopoldina
Reprezentacyjna, barokowa aula w głównym gmachu Uniwersytetu Wrocławskiego. Pomyślana jako główne reprezentacyjne pomieszczenie nowo wznoszonego gmachu w latach 1728-1732. Nazwa nadana ku czci fundatora uniwersytetu, cesarza rzymskiego Leopolda I. Bardzo bogate dekoracje stiukowe wykonał bawarski artysta Franz Mangoldt, freski Johann Christoph Handke, a rzeźby drewniane Krzysztof Hollandt. Lekko trapezowate wnętrze podzielone jest na podium i audytorium, oprócz tego nad wejściem umieszczono emporę muzyczną. W centrum podium grupa rzeźbiarska z Leopoldem I na tronie. Obok niego znajdują się personifikacje: Roztropności (starzec z lustrem), Zapobiegliwości (kobieta z ulem), poniżej cesarza odrzucone przez niego alegorie: Zwady (kobieta z włosami w nieładzie) i Głupoty (młodzieniec z oślimi uszami). po obu stronach podium, pod kolumnami są rozmieszczone posągi jego synów i także cesarzy: Józefa I oraz Karola VI. Przed nimi stalle i loże kanclerza (południowa część) i rektora (północna część). Na stropie fresk z poświęceniem uniwersytetu Matce Boskiej. Aula Leopoldina jest obecnie wykorzystywana głównie jako część muzeum uniwersyteckiego, a także jako miejsce obchodzenia głównych uroczystości uczelni (np. immatrykulacji).

Bunkier Strzegomski
Cylindryczny wolno stojący schron przeciwlotniczy znajdujący się we Wrocławiu przy ulicy Legnickiej, koło Placu Strzegomskiego. Ma żelbetowe ściany grubości 1,1 m i półtorametrowe stropy, wysokość schronu wynosi 25 metrów. Swoją dzisiejszą nazwę zawdzięcza właśnie temu placowi. Schron wybudowany został w roku 1942 jako jeden z kilku powstałych w tym czasie schronów przeciwlotniczych dla ludności cywilnej. Zaprojektowany został przez znanego wrocławskiego projektanta Richarda Konwiarza. Początkowo w znajdującym się od zachodniej strony ryzalicie schronu znajdowały się dwa wejścia, poprzedzone pięcioosiowym portykiem (obecnie zabudowanym), zaś płycinę zdobiła sylwetka orła ze swastyką . W czasie oblężenia Festung Breslau pełnił funkcję szpitala fortecznego nr II (Festunglazaret II), a następnie punktu oporu. Za czasów PRL, w latach 50., za bunkrem, na pl. Strzegomskim obozowali Cyganie, ze swoim taborem. W latach 90. w bunkrze mieściły się różnego rodzaju sklepy i hurtownie, pub. Funkcjonuje też jako sztuczna ściana wspinaczkowa. Bunkier Strzegomski znajduje się blisko centrum miasta, stoi przy trasie wylotowej w kierunku Zielonej Góry.
Cmentarz Mater Dolores
Początki bytomskiego cmentarza parafialnego sięgają XVII w. Dzięki przemysłowi, w drugiej połowie XIX w., Miasto gwałtownie się rozwijało. Na cmentarzu, który był tuż za murami miejskimi powoli zaczęło brakować miejsca. Rozpoczęły się starania o utworzenie nowej parafii i budowę kościoła. W 1866 r. poświęcono ziemię pod cmentarz. Ostatecznie powstały dwa cmentarze - w 1868 r. Mater Dolorosa I przy ul. Piekarskiej 71 i w 1886 r. Mater Dolorosa II przy ul. Piekarskiej 75. Cmentarz "Mater Dolorosa" posiada neogotycką kaplicą cmentarną z 1882 r. jest najważniejszą nekropolią Bytomia, zarówno od strony historycznej jak i zabytkowej. Oprócz cmentarza, który został wpisany na listę zabytków, wpisano również poszczególne grobowce, kaplice cmentarne o bardzo wysokich walorach architektonicznych. Aleje cmentarne mogą poszczycić się starodrzewiem. Cenne jest nawet ogrodzenie cmentarza. Cmentarz Mater Dolorosa jest zaniedbany. Po deszczu boczne alejki robią się błotniste, zabytkowe grobowce i pomniki są poniszczone, pod pomnikami leżą śmieci. Towarzystwo Miłośników Bytomia wspólnie z redakcją "Życia Bytomskiego" zainicjowało w 2000 r. zbiórkę środków finansowych na odnowienie zabytków znajdujących się na bytomskim cmentarzu Mater Dolorosa. Zostało uruchomione konto, na które można wpłacać pieniądze na rzecz ratowania zabytków nekropolii, organizowane są kwesty. I dzięki tym działaniom udało się odnowić kilka grobowców

Kamienica przy ulicy Mickiewicza 22
Zabytkowy secesyjny. Kamienica ta została zbudowana w 1906. Zaprojektował i zbudował ją niemiecki zakład budowlany Perla i Trappa, z siedzibą w Katowicach. W 1907 roku w budynku na parterze został otwarty "Casino-Bar", który istniał przez kilka następnych lat. Po jego zamknięciu została uruchomiona "Wein-Restaurant". W kolejnej dekadzie urządzono tu winiarnię. Obok znajdowała się piekarnia.. Dziś znajduje się tu kawiarnio-cukiernia. Kamienica została zbudowana z stylu secesyjnym, na planie litery "U". Na rogach znajdują się ryzality zwieńczone ozdobnymi hełmami. Na środku znajduje się ryzalit zakończony wieżyczką.
Stary dworzec kolejowy w Katowicach
Secesyjny budynek dworca kolejowego w Katowicach wybudowany został w XIX wieku. Przez dziesięciolecia był najważniejszym obiektem kolejowym Górnego Śląska. Po II wojnie światowej okazał się za mały i podjęto decyzję o budowie nowego dworca, który został oddany do użytku w 1972.

Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego
Jest największą sceną teatralną na Śląsku. Znajduje się w Katowicach. Teatr Śląski jest największą sceną dramatyczną Górnego Śląska. Prezentuje dorobek polskiej i światowej dramaturgii; m.in. inscenizacje utworów Wyspiańskiego, Fredry, Gombrowicza, Moliera, Czechowa, a także autorów współczesnych. Z zespołem artystycznym teatru współpracują najlepsi reżyserzy i scenografowie polscy. Teatr Śląski przedstawia propozycje własne oraz interesujące zdarzenia kulturalne powstałe w innych ośrodkach kraju i zagranicy. Budowę teatru rozpoczęto w 1905 a oddano do użytku w 1907, jako teatr niemiecki. Fronton budynku ozdobiono płaskorzeźbami, a schody prowadzące do wejścia ozdobiono okazałymi latarniami. Na frontowym tympanonie widniał napis niemiecki Deutschem wort deutscher art (pol. Niemieckie słowo niemieckiej sztuce). Fronton budynku wielokrotnie przebudowywano, w okresie międzywojennym usunięto płaskorzeźby, w latach 60. ubiegłego stulecia usunięto rzeźby stojące w niszach pomiędzy oknami oraz przebudowano schody likwidując ozdobne latarnie. W 1976 na frontowym tympanonie umieszczono napis Teatr im. St. Wyspiańskiego. Po ostatnim, mającym miejsce na przełomie stuleci, gruntownym remoncie budynku przewrócono na fronton budynku rzeźby.

Sanktuarium Matki Boskiej Częstochowskiej na Jasnej Górze
Klasztor Paulinów na Jasnej Górze jest jednym z najważniejszych miejsc kultu religijnego w Polsce. Oparł się atakom Szwedów Szwedów 1655 oras Rosjan w 1771 roku, ocalał niemal bez strat z I i II wojny światowej. Wzniesiony został w XV wieku, część gotyckich murów zachowała się do dziś. Podczas gruntownej przebudowy w początkach XVII stulecia otoczono go potężnymi fortyfikacjami, dzięki którym przetrwał szwedzkie oblężenie. Wejścia na teren klasztoru strzegą cztery bramy. Najważniejszy cel przybywających licznie wiernych stanowi Kaplica Najświętszej Marii Panny. Obok cudownego obrazu korowanego w 1717roku, znajdującego się w pięknym, wyłożonym hebanem i srebrem ołtarzu, widnieje złota róża podarowana przez Jana Pawła II podczas pielgrzymki do Polski w 1979r Na ścianach umieszczone sa liczne wota ofiarowane przez pątników. W renesansowym krużganku wisi kopia obrazu Matejki Śluby Jana Kazimierza, przedstawiająca scenę w Lwowskiej katedrza, gdy w 1656r Matka Boska Częstochowska została obrana Królową Polski i Litwy.

Kalwaria Zebrzydowska
Powstała jako pierwsza w naszym kraju z inicjatywy wojewody krakowskiego., Mikołaja Zebrzydowskiego, który pod wpływem lektury księgi zawierającej opis i plan Jerozolimy w czasach Chrystusa postanowił w okolicach Lanckorony ufundować Drogę Męski Pańskiej. Większość kaplic Kalwarii wzniesiono w latach 1606-1611, oprócz stacji drogi krzyżowej dodając także budowle poświęcone Marii oraz różnym świętym. Główny projektant, flamandzki architekt i złotnik Paweł Baudarth, zastosował wiele oryginalnych planów architektonicznych, np. pierwszy raz użyty w Polsce plan eliptyczny(Dom Kajfasza) czy plan w formie serca (Kaplica Serca Maryi), oraz manierystyczne i barokowe dekoracje. Dominantą całego założenia stał się kościół wraz z klasztorem Bernardynów, postawiony w latach 1605-1609. W 1677 w dobudowanej do świątyni bogato zdobionej kaplicy umieszczono wizerunek Matki Bożej z Dzieciątkiem. Obraz podarowany został zakonowi w 1641r przez rodzinę Paszowskich i w wkrótce zasłynął licznymi łaskami. Co roku w Wielkim Tygodniu tłumy pielgrzymów oraz mieszkańców okolicznych wiosek i miast uczestniczą w niezwykłej inscenizacji, wspominając mękę, śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa. Tutejsze misteria należą do najstarszych w Polsce.

Pałac w Załężu (nazywany również Dworem w Załężu)
Neoklasycystyczny pałac położony w Załężu, dzielnicy Katowic przy ulicy Gliwickiej 159. W pałacyku dworskim od 1886 do 1945 roku mieściła się regionalna dyrekcja Spółki Akcyjnej Spadkobierców Jerzego von Giesche. Od 1887 roku mieszkał tu generalny dyrektor "Giesches Erben" Fryderyk Bernhardi, który w 1896 roku kierował akcją ratowniczą w KWK Kleofas. Dziś mieści się tu Górniczy Zakład Lecznictwa Ambulatoryjnego. Przy pałacu mieści się park składający się z dwóch części oddzielonych ulicą Gliwicką: północnej - tam gdzie zlokalizowany jest dwór oraz południowej - obecny plac Londzina (nazywany również Gruszka placem). W pobliżu pałacu znajduje się przystanek tramwajowy oraz autobusowy "Załęże Dwór".

Obóz Koncentracyjny w Oświęcimiu
Pierwszy obóz, głównie pracy przymusowej, pełniący również funkcję centrum zarządzającego dla całego kompleksu. Pierwszy, potem główny obóz zespołu i jego centrum zarządcze, znany też jako Stammlager (obóz macierzysty), istniał na terenie opuszczonych austriackich, następnie polskich koszar artyleryjskich, w dwudziestu jeden dwu i jednopiętrowych ceglanych budynkach, powiększonych o siedem dalszych bloków zbudowanych siłami więźniów, otoczonych dużym łańcuchem straży oraz wyludnionym tzw. obszarem interesów obozu (40 km?). Rozkaz założenia obozu wydał Heinrich Himmler 27 kwietnia 1940 r. Obóz początkowo był przeznaczony do przetrzymywania polskich inteligentów oraz Polaków czynnie walczących z okupantem. Jego założenie było związane z narastającym polskim ruchem oporu, który był zwalczany przez nazistów bezwzględnym terrorem, co szybko doprowadziło do przepełnienia istniejących więzień. Brama wejściowa do obozu nosiła szyderczy napis Arbeit macht frei (pol. Praca czyni wolnym). Jedna z liter na bramie ("b" w słowie Arbeit) ułożona jest do góry nogami. Według niektórych relacji więźniów zostało to wykonane specjalnie jako drobny akt oporu. Według innych relacji była to po prostu pomyłka. Kolumny więźniów (zestawionych w komanda) wyprowadzanych do pracy i powracających do obozu przekraczały tę bramę często przy dźwiękach obozowej orkiestry symfoniczne.
Niektóre bloki i budynki obozowe pełniły specjalne funkcje:
? Dziewięć bloków (1, 2, 3, 12, 13, 14, 22, 23, 24) od października 1941 r. do marca 1942 r. stanowiły odgrodzony obóz dla radzieckich jeńców wojennych
? Blok 10 stanowił miejsce zbrodniczych medycznych eksperymentów, który poszukiwał szybkiej i taniej metody sterylizacji kobiet.
? Bloki od 1 do 10 w okresie od marca do sierpnia 1942 stanowiły pierwszy obóz kobiecy,
? Blok 11 był wewnętrznym więzieniem przeznaczonym do odbywania kar za naruszenia prawa obozowego ? dotyczyło to zarówno załogi jak i więźniów.
? Blok 24 mieścił od lata 1943 r., na rozkaz Himmlera, obozowy dom publiczny. Między blokami, wzdłuż osi środkowej, znajdował się plac apelowy. Przy obozie funkcjonowały budynki administracji obozowej oraz komendantura. Tuż za drutami stał dom komendanta wraz z ogrodem ? mieszkał w nim razem z rodziną.

Zamek Sułkowskich w Bielsku Białej
Bielski zamek wznosi się na skarpie Wzgórza Miejskiego. Już w końcu XIII w. istniał w miejscu drewniany gródek, strzegący szlaku handlowego z Krakowa do Cieszyna. Ów pierwotny zameczek wraz z powstałą obok niego osadą na początku XIV w. został otoczony kamiennym murem obronnym. Wówczas powstała też dzisiejsza wieża zamkowa jako tzw. dolna brama miejska. Pierwsze murowane budynki zamkowe wzniesiono po 1358 r. Stopniowo rozbudowywany, od XVI w. zamek zyskiwał coraz bardziej charakter rezydencji, choć jeszcze końcem XVII w. zaliczano go do ważniejszych warowni w tej części Śląska. Obecną postać uzyskał po przebudowach w latach 1855 - 1864, które zatarły ostatecznie pierwotne cechy obronne budowli.