Na Semestr w ULO

Położenie Polski
Polska leży w umiarkowanych szerokościach geograficznych półkuli północnej, w centralnej części Europy, zaliczanej do strefy czasu środkowoeuropejskiego liczonego według 15° E, w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego z dominacją obszarów lasów liściastych i mieszanych oraz w strefie gleb brunatnych i płowych. Inne cechy położenia fizycznogeograficznego Polski to:
- znajduje się w pasie Niżu Europejskiego między Bałtykiem a łukiem Karpat i Sudetów,
- w zlewisku Morza Bałtyckiego (w ponad 99%) oraz w dorzeczach Wisły i Odry (w 87,9%),
- na pograniczu starych płytowych struktur geologicznych Europy Wschodniej i młodszych struktur fałdowych zachodniej i południowej części kontynentu.

Położenie matematyczne wyznaczają współrzędne krańcowo położonych punktów Polski:
– na północy przylądek Rozewie – 54°50´ N,
– na południu szczyt Opołonek w Bieszczadach – 49°00´ N,
– na zachodzie kolano Odry na południowy zachód od Cedyni – 14°07´ E,
– na wschodzie kolano Bugu na południowy wschód od Horodła – 24°08´ E.

Rozciągłość południkowa Polski wynosi 5°50´ szerokości geografi cznej (wzdłuż południka 19° E – 649 km), a równoleżnikowa 10°01´ długości geografi cznej (wzdłuż równoleżnika 52° N – 689 km).

Przyjmuje się, że w Polsce leży geometryczny środek Europy wyznaczony przez przecięcie linii łączących krańcowe punkty kontynentu. Punkt ten położony jest w woj. podlaskim, w miejscowości Suchowola, między Białymstokiem a Augustowem.

Polska znajduje się w obszarze ścierania się różnorodnych kultur i wpływów politycznych, pochodzących z różnych części Europy. Wynika to z jej położenia w największym przewężeniu Niżu Europejskiego. Równocześnie przez Polskę przechodzi najkrótsza linia łącząca Morze Bałtyckie z Morzem Czarnym. To największe zwężenie Europy w głównej osi kontynentu, którego dużą część zajmuje Polska, sprawia, że mówimy o pomostowym położeniu naszego kraju między znacznie rozczłonkowaną zachodnią a zwartą wschodnią częścią lądu. Mimo że przynależność Polan do plemion słowiańskich łączyła Polskę z Europą Wschodnią, to przyjęcie chrztu w 966 r. w obrządku łacińskim spowodowało ścisłe powiązanie z kręgiem kultury zachodniej. Wyrazem przynależności Polski do zachodniego kręgu kulturowego jest m.in. przyjęcie alfabetu łacińskiego.

Rys. Położenie matematyczne Polski

Na uwagę zasługuje również położenie Polski na wschodnich krańcach Unii Europejskiej, co niektórym politykom pozwala głosić tezę o „Europie dwóch prędkości”. To niebezpieczne dla rozwoju naszego kraju założenie nie ma jednak uzasadnienia wobec walorów pomostowego położenia Polski.

Ukształtowanie powierzchni Polski

Powierzchnia naszego kraju od północy ku południowi wykazuje zmiany w ukształtowaniu, przy czym wyraźnie zaczyna się charakterystyczna pasowość: obniżenia występują na przemian z pasami wzniesień. Taki układ rzeźby jest wynikiem długotrwałych i różnorodnych procesów geologicznych, zachodzących zarówno wewnątrz, jak i na powierzchni Ziemi. Ich przebieg i charakter, wyraźnie odmienne w południowej, środkowej i północnej części kraju, zadecydowały o urozmaiceniu współczesnej rzeźby Polski. Na obszarze gór i wyżyn stare struktury geologiczne były wielokrotnie niszczone i zrównywane, aby następnie, w wyniku procesów wypiętrzających, ulec odmłodzeniu. Stąd tak wyraziste w Polsce południowej, najstarsze rysy rzeźby ukształtowały się zasadniczo w okresie trzeciorzędowym. Formował się wtedy również potężny łańcuch górski Karpat z Tatrami, w których położony jest najwyższy szczyt Polski- Rysy(2499mn.p.m.).Rzeźba nizin Polski środkowej i północnej ma inny charakter i pochodzenie. W czwartorzędzie doszło do jej przeobrażenia bądź zupełnego pogrzebania pod grubymi warstwami osadów, gdy w zmieniających się warunkach klimatycznych dochodziło do powstawania i zanikania wielkiego lądolodu. Po jego ustąpieniu, w holocenie, nastąpił ostatni etap kształtowania rzeźby, głównie nizin nadmorskich. Powstawały wówczas mierzeje z wydmami, nadmorskie jeziora i delty. W delcie Wisły, na terenie wsi Raczki, niedaleko Elbląga, znajduje się najniżej położony punkt Polski(1,8mp.p.m.).
Najwyższe szczyty w ważniejszych pasmach górskich:
Karpaty:
· Rysy(2449mn.p.m.)w Tatrach
· Babia Góra(1725mn.p.m.)w Beskidzie Wysokim
· Tarnica(1346mn.p.m.)w Bieszczadach
· Turbacz(1315mn.p.m.)w Gorcach
· Radziejowa(1262mn.p.m.)w Beskidzie Sądeckim
· Skrzyczne(1257mn.p.m.)w Beskidzie Śląskim
· Wysokie Skałki(1050mn.p.m.)w Pieninach
· Lackowa(997mn.p.m.)w Beskidzie Niskim
Sudety:
· Śnieżka(1602mn.p.m)w Karkonoszach
· Śnieżnik(1425mn.p.m.) w Masywie Śnieżnika
· Wysoka Kopa(1126mn.p.m.) w Górach Izerskich
· Wielka Sowa(1015mn.p.m.) w Górach Sowich
· Szczeliniec Wielki(919mn.p.m.) w Górach Stołowych
Góry Świętokrzyskie:
· Łysica(612mn.p.m.) w Łysogórach

Sąsiedzi Polski

Rzeczpospolita Polska sąsiaduje z siedmioma państwami. Długość granic lądowych wynosi 3054 km (85%) a granica morska- 528 km. (15%).
PAŃSTWA GRANICZĄCE OD ZACHODU:
NIEMCY:
Długość granicy z Polską:- 467 km.
Granica naturalna z Polską: Nysa Łużycka i Odra
Stolica: Berlin
Powierzchnia kraju: 357 tyś. km².
Liczba ludności: 82,1 mln.
Rok powstania: 1990 rok
Jednostka monetarna: Euro
Ukształtowanie terenu: wyżynno- górskie Średniogórze Niemieckie, stare góry, płaskowyże hercyńskie, zapadliska tektoniczne. Góry: Harz, Góry Reńskie, Góry Łupkowe, Jura, Kotliny: Szwabska i Frankońska, Nizina Górnoreńska, Alpy, Wyżyna Bawarska.
Klimat: umiarkowany ciepły, wpływ morskich mas powietrza.
Rzeki: zlewisko 3 mórz. Ren, Men, Łaba, Wazera, Ems.
Roślinność: lasy- sosna, świerk, bukowe, mieszane.
Surowce mineralne: węgiel kamienny, brunatny, gaz ziemny, rudy cynku i ołowiu, sól kamienna.
Ośrodki przemysłowe: zagłębie Ruhry, Saary, Saskie, Łużyckie, Nadreńskie.
Przemysł: przetwórczy, metalowy, maszynowy, chemiczny, środków transportu, hutnictwo, ceramiczny, szklarski, poligraficzny, spożywczy.
Rolnictwo: hodowla trzody chlewnej, drobiu, zboża, buraki cukrowe, ziemniaki, warzywa.
Turystyka: Parki narodowe, sporty zimowe, duża ilość zabytków, liczne targi, koncerty, festiwale.
PAŃSTWA GRANICZĄCE OD POŁUDNIA:
CZECHY
Długość granicy z Polską: 790 km.
Granica naturalna z Polską: Sudety
Stolica: Praga
Ustrój: republika
Powierzchnia Kraju: 78,9 tyś. km²
Liczba ludności: 10,3 mln.
Rok powstania: 1993
System monetarny: korona czeska
Ukształtowanie terenu: kraj wyżynny, Masyw Czeski, fragment Karpat Zachodnich, nizina Naddunajska, Sudety.
Klimat: umiarkowany, ciepły.
Rzeki: zlewiska 3 mórz: Łeba, Wełtawa, Izera, Ochrza uchodzą do Morza Północnego, Odra do Bałtyku, Morawa do Morza Czarnego.
Roślinność: duża lesistość, dąb, buk, grab.
Surowce mineralne: węgiel kamienny, brunatny, rudy uranu, ołowiu, cynku, wolframu, kaolin.
Przemysł: środki transportu- Skoda, przemysł przetwórczy- branża elektromaszynowa, metalowa, hutnicza, włókiennicza i spożywcza.
Rolnictwo: zboża, buraki cukrowe, ziemniaki, chmiel, len, owoce, hodowla bydła, trzody chlewnej, owiec oraz drobiu.
Turystyka: jej rozwojowi sprzyjają walory przyrodnicze, zabytkowe miasta, bogaty folklor, liczne zamki, dobrze rozwinięta baza turystyczna.
SŁOWACJA
Długość granicy z Polską: 539 km.
Granica naturalna z Polską: Tatry, Spisz, Bieszczady
Stolica: Bratysława
Ustrój: republika
Powierzchnia kraju: 49 tyś. km2
Liczba ludności: 5,4 mln.
Rok powstania: 1992
Jednostka monetarna: korona słowacka
Ukształtowanie terenu: fałdowanie alpejskie, większość terenów ma charakter górzysty, Karpaty, kotliny Liptowska, Spiska, Zwoleńska, liczne doliny rzek, nieliczne niziny.
Klimat: umiarkowany ciepły, z przewagą kontynentalnego.
Rzeki: Dunajec i Poprad- zlewisko Bałtyku, Dunaj wraz z dopływami- zlewisko Morza Czarnego.
Roślinność: znaczny udział lasów.
Surowce mineralne: węgiel brunatny, rudy manganu, żelaza, miedzi i cynku, rtęć, magnezyt, gaz ziemny.
Przemysł: hutnictwo, przemysł rafineryjny, petrochemiczny, drzewny, papierniczy, obuwniczy, odzieżowy, liczne zakłady chemiczne.
Rolnictwo: uprawa zbóż, buraki cukrowe, ziemniaki, chmiel, tytoń, winnice, sady, warzywa, hodowla trzody chlewnej, owiec, drobiu, bydła.
Turystyka: jej rozwojowi sprzyja dobrze rozbudowana baza turystyczna, piękne krajobrazy, liczne parki narodowe, walory przyrodnicze np. jaskinie, szczyty górskie.
PAŃSTWA GRANICZĄCE OD WSCHODU:
UKRAINA
Długość granicy z Polską: 529 km.
Granica naturalna z Polską: Prypeć, Bug.
Stolica: kijów
Ustrój: republika
Powierzchnia kraju: 603,7 tyś. km2
Liczba ludności: 50,7 mln.
Rok powstania: 1991
Jednostka monetarna: hrywna
Ukształtowanie terenu: kraj nizinny, Nizina Wschodnioeuropejska, nieliczne wyżyny i wzniesienia- Wyżyna Wołyńsko- Podolska, pasma górskie- Gółogóry, Góry Krzemienieckie, Wyżyna Naddnieprzańska, Wyżyna Azowska, tereny bagniste, Nizina Czarnomorska, szerokie doliny rzek, Karpaty Wschodnie, Góry Krymskie.
Klimat: umiarkowany ciepły, kontynentalny, a także klimat podzwrotnikowy typu śródziemnomorskiego (południowy Krym)
Rzeki: zlewiska Morza Czarnego, Azowskiego i Bałtyckiego. Dniepr, Prypeć, Desna, Suła, Doniec, Boh, Dniestr, Dunaj, Cisa.
Roślinność: las, lasostep, stepy, sosna, dąb, grab.
Surowce mineralne: węgiel kamienny i brunatny, ropa naftowa, gaz ziemny, rudy: żelaza, manganu, sól potasowa i kamienna, cynk, ołów, rtęć.
Przemysł: elektrownie, przemysł metalurgiczny, elektromaszynowy, chemiczny, włókienniczy, odzieżowy, obuwniczy, spożywczy. Zakłady zlokalizowane są w różnych regionach kraju, najwięcej w okręgu Donieckim.
Rolnictwo: pszenica, kukurydza, buraki cukrowe, tytoń, jęczmień, konopie, żyto, len, chmiel, ziemniaki. Hodowla drobiu, trzody chlewnej, owiec, pszczół i zwierząt futerkowych.
Turystyka: na rozwój turystyki składa się duża ilość uzdrowisk, piękne plaże, walory kulturowe i przyrodnicze. Stare miasta z zachowanymi zabytkami- Lwów, Poczajów, Kijów.
BIAŁORUŚ
Długość granicy z Polską: 416 km.
Granica naturalna z Polską: Bug
Stolica: Mińsk
Ustrój: republika
Powierzchnia kraju: 207,6 tyś. km2
Liczba ludności: 10,2 mln.
Rok powstania: niepodległość 1991
Jednostka monetarna: rubel białoruski
Klimat: umiarkowany przejściowy, pomiędzy kontynentalnym a morskim.
Ukształtowanie terenu: kraj nizinny, Nizina Wschodnioeuropejska, rzeźba polodowcowa, tereny bagienne, pasma wzgórz morenowych, Wyżyna Białoruska
Rzeki: zlewisko Morza Bałtyckiego- Dźwina, Niemen, zlewisko Morza Czarnego- Dniepr z Prypecią, Berezyna, Soż.
Roślinność: lasy mieszane, lasy iglaste świerkowe i sosnowe, grab, brzoza, olcha, liczne torfowiska
Surowce mineralne: sole potasowe, fosforyty, niewielkie ilości ropy naftowej, wapienie.
Przemysł: przetwórstwo surowców mineralnych, nawozy potasowe, rafinerie ropy, przemysł drzewny, spożywczy, maszynowy
Rolnictwo: chów bydła i trzody chlewnej, uprawa zbóż, konopie, len
Turystyka: na rozwój turystyki mają wpływ zabytki wielkich miast, walory przyrodnicze, bogata przeszłość historyczna. Są to walory obecnie słabo wykorzystywane, choć w przyszłości mogą stać się ważną atrakcją turystyczną kraju.
LITWA
Długość granicy z Polską: 103 km.
Granica naturalna z Polską: Niemen
Stolica: Wilno
Ustrój: republika
Powierzchnia kraju: 65,2 tyś. km2
Liczba ludności: 3,7 mln.
Rok powstania: 1991
Jednostka monetarna: 1 litas
Ukształtowanie terenu: kraj nizinny, liczna rzeźba polodowcowa, część Litwy znajduje się na obszarze Niziny Wschodnioeuropejskiej, Nizina Pomorska, Wysoczyzna Żmudzka, Pojezierze Wileńskie, Wyżyna Miednicka.
Klimat: umiarkowany przejściowy między kontynentalnym a morskim.
Rzeki: zlewisko Morza Bałtyckiego- Niemen, Święta, Widawa.
Roślinność: lasy mieszane, sosna, świerk, brzoza, olcha, dąb, bagna, torfowiska.
Surowce mineralne: wapień, dolomity, kreda, gips, bursztyn, torf.
Przemysł: spożywczy- Kowno, Wilno. Materiałów budowlanych, drzewno- papierniczy, maszynowy, paliwowo- energetyczny, chemiczny.
Rolnictwo: zboża- jęczmień, pszenica, żyto, ziemniaki, buraki, len, hodowla bydła, trzody chlewnej, drobiu, rybołówstwo.
Turystyka: atrakcjami turystycznymi są zabytkowe miasta, walory kulturowe i przyrodnicze, uzdrowiska (Druskienniki), parki narodowe.
PAŃSTWO GRANICZĄCE Z POLSKĄ OD PÓŁNOCNEGO WSCHODU:
ROSJA (OBWÓD KALININGRADZKI)
Długość granicy: 210 km.
Granica naturalna: jezioro Wisztynieckie
Stolica: Moskwa
Ustrój: republika
Powierzchnia kraju: 17,7 mln. km2
Liczba ludności: 147 mln. (cała Rosja)
Rok powstania: 1991
Jednostka monetarna: rubel
Ukształtowanie terenu: dużą część zajmują tereny równinne, niziny, jedynie część wschodnią zajmują góry i wyżyny. Nizina Wschodnioeuropejska, Ural, Nizina Zachodniosyberyjska, Wyżyna Środkowosyberyjska.
Klimat: strefa klimatu umiarkowanego i okołobiegunowego.
Rzeki: zlewisko oceanu Atlantyckiego i Spokojnego. Wołga, Jenisej, Ob, Amur.
Roślinność: tundra, lasotundra, tajga, lasy mieszane i liściaste, roślinność półpustynna
Surowce mineralne: gaz ziemny, ropa naftowa, węgiel kamienny i brunatny, torf, łupki bitumiczne, rudy uranu, żelaza i miedzi, cynk, ołów, nikiel, Wolfram, złoża złota, srebra i platyny, sól potasowa, apatyty, fosforyty, siarka, sól kamienna.
Przemysł: metalurgiczny, chemiczny, elektromaszynowy, samochodowy, materiałów budowlanych, drzewno- papierniczy, spożywczy.
Rolnictwo: zboża- pszenica, żyto. Ryż, kukurydza, proso, gryka, burak cukrowy, ziemniaki, słonecznik, len, sadownictwo, winorośl. Hodowla bydła, trzody chlewnej, owce, kozy, rybołówstwo.
Turystyka: rozwojowi turystyki sprzyja różnorodność krajobrazów, liczne zabytki architektury, folklor, liczna rezerwaty przyrody (gejzery, wulkany).

Granice Polski

Granice Polski – pod względem powierzchni (312 679 km²) Polska zajmuje 9. miejsce wśród 43 państw kontynentu europejskiego. Graniczy z 7 krajami: Niemcami na zachodzie, Słowacją i Czechami na południu, Rosją na północy, Litwą, Białorusią i Ukrainą na wschodzie. Na północy granica państwa przebiega wzdłuż wybrzeża Morza Bałtyckiego. Razem granice Polski wynoszą 3511 km.
Długość granic Polski:
Ogółem – 3511 km
z Czechami – 796 km[1]
ze Słowacją – 541 km[1]
z Ukrainą – 535 km[1]
z Niemcami – 467 km[1]
z Białorusią – 418 km[1]
z Rosją – 210 km[1]
z Litwą – 104 km[1]
morska – 440 km (jest to długość odcinków rozgraniczających obszar morza terytorialnego z Niemcami i Rosją oraz linii, której każdy punkt jest oddalony o 12 mil morskich od morskiej linii brzegowej, a w Zatoce Gdańskiej — od linii podstawowej morza terytorialnego. Długość linii brzegowej wynosi 770 km)

Obecne granice

Granica Polski oddziela terytorium państwa polskiego od innych państw i od morza. Rozgranicza również przestrzeń powietrzną i wody. W celu ochrony granic ustanowiono pas drogi granicznej (15 m) i strefę nadgraniczną (15 km), a także powołano uzbrojoną, umundurowaną formację – Straż Graniczną Rzeczypospolitej Polskiej. Kształt obszaru Polski jest stosunkowo regularny. Pod względem fizyczno-geograficznym granica na największej długości przebiega górami - 34,5%, granice rzeczne stanowią 27% długości, morska – 14,7%, a pozostałe – 23,8%. Współczesne granice Polski zostały ustalone w 1945 roku w Poczdamie i Jałcie. O kształcie powojennych granic zdecydowały trzy zwycięskie mocarstwa: Stany Zjednoczone, Związek Radziecki i Wielka Brytania. Ustalono wschodnią granicę na Bugu, zachodnią na Odrze i Nysie Łużyckiej, północną wzdłuż wybrzeża Bałtyku i południową wzdłuż pasm górskich Sudetów i Karpat. Po II wojnie światowej sąsiadami Polski zostali: Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich, Czechosłowacja i od 1949 roku Niemiecka Republika Demokratyczna. Po zjednoczeniu Niemiec w 1990 roku, rozpadzie ZSRR w 1991 roku i podziale Czechosłowacji w 1993 roku Polska graniczy z siedmioma krajami. Polska wyłączna strefa ekonomiczna na morzu obejmuje obszar 33 307 km². Wraz z morskimi wodami wewnętrznymi (2005 km²) i morzem terytorialnym (8682 km²) zajmuje obszar 43 994 km². W obrębie swojej strefy ekonomicznej Polska ma prawo do prowadzenia badań oraz rozpoznawania i eksploracji zasobów naturalnych-połowu ryb i wydobywania bogactw mineralnych. Może też tworzyć i użytkować sztuczne wyspy oraz inne konstrukcje i budowle morskie.

Przemysł Polski

Przemysł to dział gospodarki narodowej, który zajmuje się wytwarzaniem produktów w celach konsumpcyjnych i produkcyjnych. Od wieków pełnił ważną rolę dla rozwoju społeczeństw cywilizacyjnych, stąd też jego różnorodne funkcje:
funkcja społeczna, czyli dostarczanie nowych miejsc pracy dla ludzi i zmiana warunków bytu społeczeństwa
funkcja ekonomiczna polegająca na wytwarzaniu dóbr i oddziaływaniu na rozwój gospodarczy kraju
funkcja przestrzenna to szereg zmian zachodzących w środowisku naturalnym na skutek działalności przemysłowej.
Polski przemysł został podzielony na tzw. gałęzie przemysłowe, a te z kolei na poszczególne branże przemysłowe, co przedstawia się następująco:
mineralny: branża- ceramiczna, budowlana, szklarska
paliwowo- energetyczny: branża- energetyczna, paliw płynnych
chemiczny: branża- rafineryjna, chemiczna, włókien sztucznych
metalurgiczny: branża- hutnictwo
elektromaszynowy: branża- elektroniczny, elektrotechniczny, maszynowy, metalowy, środków transportu, recyzyjny
celulozowo-papierniczy: branża- papierniczy, drzewny
spożywczy: branża- wszystkie działy produkcyjne w przemyśle spożywczym
lekki: branża- odzieżowa, skórzana, włókiennicza
pozostały: branża- na przykład poligraficzna
Lokalizacja przemysłu w danym miejscu jest uzależniona od wielu czynników, najważniejsze z nich to:
baza surowcowa (występowanie złóż danego surowca by mógł rozwijać się przemysł wydobywczy);
dostęp do wody (czynnik decydujący o rozwoju wielu gałęzi przemysłu, gdyż woda jest niezbędna do produkcji, stąd lokalizacja zakładów przemysłowych w pobliżu rzek);
rynki zbytu (możliwość dostarczenia wytworzonych produktów szybko i tanio na sprzedaż, ważne przede wszystkim dla gałęzi przemysłu wytwarzających produkty szybko psujące się- przemysł spożywczy);
wykwalifikowana siła robocza,
infrastruktura techniczna (drogi, kanalizacja itp., która nie wpłynie na wzrost cen produkcyjnych przy budowie zakładów przemysłowych);
stosowne regulacje prawne.

W rozwoju przemysłu określono kilka pojęć:

ośrodkiem przemysłowym nazywa się miasta, w których rozwija się dana gałąź przemysłu, na przykład Starachowice, Bydgoszcz;

okręgiem przemysłowym nazywa się region, który skupia kilka miast, gdzie koncentruje się działalność przemysłowa;

regionem przemysłowym nazywa się zespół kilku okręgów przemysłowych.

Warto pamiętać, iż przemysł to nie tylko same plusy dla regionu, miejsca pracy i poprawa warunków bytu społeczeństw lokalnych, to także degradacja środowiska naturalnego i zmiany nieodwracalne w krajobrazie przestrzennym. Przemysł w Polsce, podobnie jaki i na świecie, rozwijała się etapami, biorąc pod uwagę warunki społeczno-ekonomiczne i sytuację polityczną, stąd też możemy wymienić następujące fazy rozwoju przemysłu:

faza porozbiorowa
Od wieku XIX do rozpoczęcia I wojny światowej na ziemiach polskich; wówczas obserwowano duże zróżnicowanie poziomu rozwoju gałęzi przemysłowych, co było odzwierciedleniem istnienia zaborów, najlepiej rozwijał się przemysł w zaborze pruskim, w którym wyznaczono okręgi przemysłowe (rybnicki, sudecki, górnośląski, wrocławski i zielonogórski). Na ziemiach zaboru rosyjskiego przemysł rozwijała się gorzej ale okręgi przemysłowe występowały — warszawski, łódzki, dąbrowski, zaś najgorzej sytuacja wyglądała na ziemiach zaboru austriackiego — tylko bielski okręg przemysłowy.

faza dwudziestolecia międzywojennego
Zakres czasowy od 1919 do 1939 roku; wówczas rozpoczęto nowe inwestycje w przemyśle, nowe gałęzie przemysłowe doinwestowano, na przykład powstaje port w Gdyni i zaczyna rozwijać się na większa skalę przemysł stoczniowy, powstaje również Centralny Okręg Przemysłowy.

faza gospodarki socjalistycznej
To lata od zakończenia II wojny światowej do roku 1989; intensywny rozwój przemysłu ciężkiego, zwłaszcza hutnictwa metali: budowa Nowej Huty w Krakowie, huty w Częstochowie; powstają między innym zakłady siarkowe w zagłębiu Tarnobrzeskim, zakłady azotowe w Puławach czy elektrownia w Solinie, Bełchatowie.
faza restrukturyzacji przemysłu
Od roku 1989 polegają na przekształceniach i wprowadzeniu innych, bardziej opłacalnych technologii przemysłowych, prywatyzacji wielu zakładów przemysłowych, napływie kapitału zagranicznego na polski rynek, miedzy innymi rozwija się przemysł lekki, elektromaszynowy, a coraz mniejsze znaczenie ma przemysł ciężki.

faza gospodarki rynkowej
W przemyśle dominuje kapitał prywatny, wolna konkurencja na rynku, napływ obcego kapitału, swobodny dostęp do informacji.

Rozwój przemysły w Polsce był możliwy dzięki obecności surowców mineralnych, przede wszystkim złoża: węgla kamiennego, węgla brunatnego, rud żelaza, siarki, cynki, miedzi, soli kamiennej, soli potasowej, ropy naftowej i gazu ziemnego; także dobrze rozwiniętej sieci hydrograficznej i zapleczu pracowników. Dlatego też w Polsce mamy okręgi przemysłowe, każdy wyspecjalizowany w wytwarzaniu określonych produktów, zróżnicowany przestrzennie, dający źródło utrzymania dla wielu mieszkańców. Rozwój okręgów przemysłowych jest ściśle powiązany z:
rynkami zbytu, polskimi i zagranicznymi,
rozwojem bazy technicznej,
stosowaniem nowoczesnych technologii produkcyjnych,
rozwojem nauki,
kadrą specjalistów.
Charakterystyka wybranych okręgów przemysłowych Polski

Warszawski Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe należy wymienić: Warszawę, Wołomin, Otwock, Piaseczno, Legionowo, Konstancin-Jeziorna, Pruszków; bardzo duży udział inwestycji zagranicznego kapitału, który przyciąga stolica państwa, duże rynki zbytu, rozwój przemysłu: poligraficznego, odzieżowego, elektromaszynowego- tutaj samochody, maszyny budowlane, sprzęt TV i gospodarstwa domowego, hutnictwo metal;

Górnośląski Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Katowice, Rybnik, Sosnowiec, Zabrze, Bytom, Dąbrowa Górnicza, Jastrzębie, Gliwice; największy okręg przemysłowy Polski, wytwarza około 20 % całej produkcji przemysłowej; bark tutaj dominacji jednego dużego ośrodka przemysłowego, najgęściej zaludniony, opiera się na wydobyciu surowców mineralnych, stąd duża dewastacja środowiska naturalnego; tutaj rozwinęły się wszystkie gałęzie przemysłowe; przemysł energetyczny, hutniczy, lekki, spożywczy, poligraficzny, samochodowy, maszynowy i inne;

Poznański Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Poznań, Swarzędz, Kórnik, Mosina; dogodne położenie komunikacyjne i zaplecze kadry pracowniczej sprawia, że jest atrakcyjnym miejscem dla inwestorów; rozwój przemysłu odzieżowego, meblarskiego spożywczego, elektromaszynowego, kosmetycznego;

Staropolski Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Kielce, Starachowice, Radom, Skarżysko-Kamienna, Ćmielów, Ożarów, Opoczno, Ostrowiec Świętokrzyski; to bardzo stary okręg przemysłowy, oparty na wydobyciu surowców mineralnych (słynne dymarki), przede wszystkim rozwój przemysłu hutniczego, mineralnego, ceramicznego — zakłady w Ćmielowie, chemicznego, spożywczego, obuwniczego, środków transportu;

Łódzki Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Łódź, Pabianice, Ozorków, Zduńska Wola, Sieradz, Zgierz, Tomaszów Mazowiecki, Aleksandrów; założony w XIX wieku jako okręg włókienniczy, początki to bardzo dynamiczny rozwój i liczne miejsca pracy, zwłaszcza dla kobiet, dlatego występuje tu najwyższy współczynnik feminizacji w Polsce; lata następne to restrukturyzacja przemysłu i kryzys przemysły włókienniczego — załamanie rynku wschodniego i brak odbiorców, napływ tanich włókien z Azji; obecnie dominacja przemysłu lekkiego, także przemysł chemiczny, elektromaszynowy, spożywczy; stosunkowo wysokie bezrobocie i patologie społeczne;

Gdański Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Gdańsk, Gdynia, Sopot, Starogard Gdański, Tczew, Kwidzyn; utworzony przez aglomerację Trójmiasta (Gdańska, Gdyni i Sopotu) oraz miast ościennych; duży rynek zbytu i bliskość morza sprawia, że rozwija się przede wszystkim przemysł: stoczniowy, rafineryjny, przetwórstwo ryb, spożywczy, chemiczny i elektroniczny;

Krakowski Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Kraków, Brzesko, Bochnia, Krzeszowice, Skawina, Wieliczka, Myślenice, Chrzanów; dominacja Krakowa jako centrum aglomeracji krakowskiej, a mniejsze ośrodki satelickie są powiązane z centrum; liczne gałęzie przemysłu: przemysł spożywczy to Zakłady Wawel w Krakowie, cukrowniczy, piwny w Brzesku, tytoniowy, metalurgiczny, hutniczy, chemiczny, elektromaszynowy, poligraficzny; relatywnie słabe zaplecze naukowo-badawcze w całej aglomeracji krakowskiej;

Bielski Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Andrychów, Bielsko-Biała, Kęty, Cieszyn, Żywiec, Ustroń, Skoczów, Czechowice-Dziedzice; nastawiony na przemysł włókienniczy, przede wszystkim tkaniny wełniane; także przemysł elektromaszynowy, samochodowy (samochody osobowe), chemiczny, metalowy, spożywczy;

Wrocławski Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Wrocław, Brzeg, Oława, Oleśnica, Jelcz, Twardogóra; dominacja Wrocławia — tutaj skupia się głownie przemysł elektromaszynowy (tabor kolejowy, maszyny, autobusy i samochody osobowe, sprzęt AGD, obrabiarki), chemiczny (lakiery, farby, garbniki syntetyczne, lekarstwa), przemysł spożywczy (piwowarski, cukrowniczy, tłuszczowy, młynarski), przemysł lekki (odzieżowy, obuwniczy — Oleśnica);

Bydgosko-Toruński Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Toruń, Bydgoszcz, Janikowo, Inowrocław, Kruszwica; obecność złóż soli kamiennej stała się podstawą do rozwoju przemysłu górnictwa (Inowrocław); inne gałęzie: przemysł spożywczy (mięsny, tłuszczowy, cukrowniczy), włókien syntetycznych, mineralny (cement, szkło, wapno), elektromaszynowy, meblarski; przemysł jest skupiony głównie w Toruniu i Bydgoszczy;

Sudecki Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Jelenia Góra, Wałbrzych, Bogatynia, Bolesławiec, Kłodzko, Świdnica, Lubań, Kamienna Góra, Zgorzelec, Strzegom, Strzelin; dużo małych ośrodków przemysłowych, liczne gałęzie przemysłu: paliwowo- energetyczny (Turoszów), przemysł lekki (tkaniny z lnu, dywany), mineralny (porcelana, szkło gospodarcze, fajans, pozyskiwanie granitu, min. Wałbrzych), chemiczny, farmaceutyczny; duży problem z degradacją środowiska naturalnego i bezrobociem, na skutek załamania rynków zbytu i produkcji przemysłowej;

Karpacki Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Krosno, Jasło, Gorlice, Jedlicze, Sanok, Nowy Sącz; raczej słabo wykształcony — brak dużych pokładów surowców mineralnych; przemysł elektromaszynowy, szklarski, zakłady wydobywające i przetwarzające ropę naftowa — Jedlicze, Krosno, Jasło;

Rzeszowski Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Rzeszów, Dębica, Mielec, Łańcut; rozwój przemysłu mineralnego (szkło, porcelana), spożywczego(spirytusowy, cukierniczy, mięsny), chemiczny (opony Dębica, farby, lakiery), elektromaszynowy (sprzęt AGD, samoloty);

Tarnobrzeski Okręg Przemysłowy — główne ośrodki przemysłowe: Tarnobrzeg, Stalowa Wola, Leżajsk, Sandomierz, Nisko, Nowa Dęba; niegdyś podstawą rozwoju były złoża siarki, dziś wydobycia zaprzestano, a tereny pokopalniane są objęte restrukturyzacją; obecne gałęzie przemysłowe: elektromaszynowy (sprzęt dla wojska), spożywczy (piwny, mięsny, przetwórstwo owocowo-warzywne), mineralny.

Rolnictwo w Polsce

Charakterystyka polskiego rolnictwa

Rolnictwo polskie odznacza się znacznym rozdrobnieniem gospodarstw, wysoką liczbą pracujących, przewagą gleb o średniej i małej przydatności rolniczej, a także stosunkowo niskim zużyciem przemysłowych środków produkcji. Mimo to Polska jest znaczącym w świecie i Europie producentem szeregu produktów rolniczych, ogrodniczych i pochodzenia zwierzęcego. Polska należy również do czołowych producentów owoców jagodowych, głównie truskawek, malin i porzeczek jak również jest jednym z największych producentów cebuli, kapusty, kalafiorów oraz jabłek. Polska należy do krajów o dużej różnorodności biologicznej i charakteryzuje się zróżnicowaniem siedlisk i krajobrazów naturalnych. Znaczna część rolników, zwłaszcza posiadających małe obszarowo gospodarstwa, prowadzi produkcję metodami tradycyjnymi, przeznaczając je głównie na samozaopatrzenie własnych rodzin. Produkcja zwierzęca prowadzona jest w większości przy małym natężeniu chowu, co sprzyja czystości środowiska naturalnego. Warunki glebowo-klimatyczne i tradycje w poszczególnych regionach decydują o specjalizacji produkcji. Tereny Polski centralnej, wschodniej i północnej, to obszary upraw ziemniaków i żyta oraz użytki zielone. Sady i plantacje owoców jagodowych zlokalizowane są na Mazowszu, w województwie lubelskim, na Sandomierszczyźnie, a także w Wielkopolsce i w województwie łódzkim. W latach przed integracją z UE niska opłacalność produkcji rolniczej i trudności w zbycie wytworzonych w gospodarstwach rolnych produktów powodowały nasilanie się zjawiska odłogowania i ugorowania gruntów rolnych. Według Powszechnego Spisu Rolnego przeprowadzonego w 2002 roku odłogowano i ugorowano łącznie 2,3 mln ha gruntów ornych, co stanowiło 17,6% ich ogólnej powierzchni. W 2004 roku zmniejszono areał odłogów i ugorów do 1,3 mln ha, co w znacznym stopniu związane jest z realizacją w Polsce Wspólnej Polityki Rolnej. Uzyskanie dopłat bezpośrednich, uwarunkowane utrzymaniem ziemi w kulturze rolniczej oraz możliwość uzyskania środków z funduszy strukturalnych na rozwój gospodarstw, sprzyja poprawie racjonalizacji gospodarki rolnej. Ograniczenie produkcji roślinnej oraz niekorzystne relacje cen produktów rolnych powodowały systematyczne zmniejszanie się udziału rolnictwa w PKB. Jednak w 2004 roku na skutek okresowego - bezpośrednio po integracji - wzrostu cen w rolnictwie, udział rolnictwa w dochodzie narodowym zwiększył się.
Zgodnie z ewidencją geodezyjną na koniec 2004 roku powierzchnia użytków rolnych wynosiła 19 148 tys. ha, co lokuje Polskę na 3 miejscu w UE, po Francji i Hiszpanii. Jednak użytkowanych rolniczo było w 2004 roku 16 327 tys. ha, tj. 52,2 % powierzchni ogólnej kraju. Do 2003 roku systematycznie zmniejszał się areał UR, głównie z tytułu przeznaczenia ich pod budownictwo mieszkaniowe i infrastrukturę towarzyszącą osiedlom mieszkaniowym. W 2004 roku, w związku z dopłatami bezpośrednimi, wzrosło w gospodarstwach rolniczych zainteresowanie uprawą ziemi co zrekompensowało wyłączenie gruntów na cele nierolnicze. Łącznie w 2004 roku użytki rolne zwiększyły się o 158 tys. ha.
Charakterystyczne dla polskiego rolnictwa jest duże zróżnicowanie wielkości gospodarstw rolnych: od jednohektarowych do kilkutysięcznohektarowych. Te ostatnie występują zarówno w sektorze prywatnym, jak i publicznym. Największe gospodarstwa powstały na bazie byłych państwowych gospodarstw rolnych. Problem rozdrobnienia gospodarstw występuje jedynie w sektorze gospodarstw rodzinnych, których w 2004 roku było 1852 tys. Średnia wielkość indywidualnego gospodarstwa rolnego wynosi 7,5 ha, przy dużym zróżnicowaniu regionalnym. Na południu Polski średnie gospodarstwo ma 3,3 ha, na północnym-zachodzie ponad 20 ha. W 2000 roku w 15 krajach UE było 6,7 mln gospodarstw rolnych, najwięcej we Włoszech (ponad 2 mln), Hiszpanii (prawie 1,3 mln), Grecji (ok. 800 tys.) i we Francji (664 tys.). Średnia wielkość gospodarstwa wynosiła w UE 18,7 ha, ale w niektórych krajach Unii były nawet mniejsze niż w Polsce: w Grecji (4,4 ha) i we Włoszech (6,1 ha). Po 1990 roku systematycznie zmniejsza się liczba gospodarstw rolnych, przy czym odbywa się to kosztem gospodarstw średnich, natomiast wzrasta liczba gospodarstw najmniejszych i największych. Choć gospodarstw powyżej 10 ha jest tylko 20%, to użytkują one ponad 60%. Powiększanie gospodarstw rolnych jest stałym procesem wspieranym kredytami preferencyjnymi. Od 2003 roku wzrasta zainteresowanie zakupem ziemi rolniczej, co głównie jest związane z oczekiwaniem poprawy opłacalności produkcji rolniczej po wdrożeniu Wspólnej Polityki Rolnej.
W 2004 roku wartość globalnej produkcji rolniczej wyniosła 66 mld zł (14,6 mld EUR) mimo, że była znacznie wyższa niż w 2003 roku, nadal była niższa niż w 1990 roku o ponad 3% Spadek nastąpił w produkcji roślinnej i wyniósł 8,3%, a wartość produkcji zwierzęcej była w omawianym okresie o 0,8% niższa. Po przejściu na warunki rynkowe w rolnictwie w 1989 roku (m.in. uwolnienie cen rolnych, wprowadzenie swobodnego obrotu produktami rolnymi w kraju i w handlu zagranicznym) towarowość produkcji rolniczej ulegała wahaniom od 62,5% w 1990 roku do 50,1% w 1995 roku i do 64,4 % w 2004 roku Wahania te spowodowane były ograniczonymi możliwościami zbytu produktów rolnych po opłacalnych cenach. Przy braku popytu, nadmiernej podaży lub zbyt niskich cenach, zwiększano zużycie wewnętrzne gospodarstw na samozaopatrzenie i na pasze, zapewniając tym samym wzrost liczebności stada zwierząt gospodarskich. Na wartość produkcji rolniczej ma wpływ wolumen produkcji i kształtowanie się cen produktów rolnych. Od szeregu lat ceny produktów rolnych wykazywały tendencję spadkową i niekorzystne relacje w stosunku do cen innych produktów. Poprawa sytuacji w 2004 roku nie wydaje się tendencją trwałą z uwagi na występujące wahania cen i spodziewany mniejszy urodzaj w 2005 roku W całym okresie od 1990 roku do 2004 roku do wyjątków należały lata, w których ceny produktów rolnych wykazywały realny wzrost. Zjawisko to występowało zarówno w pierwszych latach transformacji społeczno-gospodarczej, charakteryzujących się wysoką inflacją, jak i w ostatnich latach, kiedy to inflacja była wielokrotnie niższa (w 1990 roku - 585,8%, w 1995 roku - 27,8%, w 2000 roku - 10,1%, w 2003 roku - 0,8% i w 2004roku - 3,5%).
Ogólna powierzchnia zasiewów w 2004 roku wynosiła 11,3 mln ha i w porównaniu do roku poprzedniego była większa o 3,6%. Tym samym zahamowany został proces ograniczania rolniczego użytkowania ziemi trwający z różnym nasileniem od wielu lat. W strukturze zasiewów dominują zboża, stale zwiększające swój udział przy systematycznie zmniejszającym się udziale ziemniaków i roślin pastewnych. Powierzchnie uprawy poszczególnych roślin dostosowywały się do możliwości zbytu produkcji i opłacalności poszczególnych kierunków produkcji. Z wyjątkiem lat o wyjątkowo niekorzystnych warunkach pogodowych na rynku utrzymała się nadwyżka podaży. Pod względem warunków agroklimatycznych rok 2004 był bardzo sprzyjający produkcji roślinnej. W rezultacie uzyskano bardzo wysokie plony prawie wszystkich roślin uprawnych, które zapewniły wydatny wzrost zbiorów nawet tych roślin, których zasiewy zostały zmniejszone w 2004 roku (ziemniaków, roślin pastewnych). Mimo wysokiego udziału w strukturze zasiewów zbóż, Polska w większości lat jest ich importerem netto. Importujemy nie tylko wysokoglutenowe odmiany pszenicy i ryż, dla których nie mamy odpowiednich warunków agroklimatycznych, ale także zboża paszowe (zwłaszcza kukurydzę) oraz jęczmień browarny. Bardzo wysokie zbiory zbóż w 2004 roku zahamowały ich import w końcu 2004 roku Powstały też wysokie zapasy ziarna zbóż trudne do upłynnieni Uzyskane w 2004 roku plony zbóż znacznie (o 18%) przekroczyły plon referencyjny ustalony w trakcie negocjacji akcesyjnych w wysokości 3,0 tony/ha. W 2004 roku nie zostały w żadnej uprawie przekroczone limity produkcyjne uzgodnione z Komisją Europejską w negocjacjach o członkostwo w UE. Istotne znaczenie, szczególnie w niektórych regionach kraju, mają uprawy warzyw i owoców. W 2004 roku zanotowano wzrost powierzchni uprawy i plonów większości podstawowych gatunków warzyw gruntowych. Zwiększyła się także, choć nieznacznie powierzchnia warzyw pod osłonami. Warunki agroklimatyczne sprzyjały wegetacji podstawowych upraw warzyw gruntowych, z wyjątkiem ciepłolubnych (pomidory, ogórki), których plony i zbiory były niższe od uzyskanych w poprzednim sezonie wegetacyjnym. W Polsce pod osłonami uprawia się przede wszystkim pomidory i ogórki, zajmujące łącznie 68,2% ogólnej powierzchni upraw pod osłonami. Pod osłonami uprawia się także kwiaty, które zajmują 6173 tys. m2 w tym 3529 tys. m2 powierzchni szklarni, 2618 tys. m2 tuneli foliowych i 26 tys. m2 inspektów. W 2004 roku wpływy z eksportu świeżych warzyw wynosiły 226 mln EUR, tj. były o 20% wyższe niż w 2003 roku Wzrósł eksport przede wszystkim do krajów UE, do których trafiło 70% świeżych warzyw. Zwiększył się także eksport przetworów z warzyw, głównie mrożonek, do 334 mln EUR (o prawie 10%), w tym do krajów UE do 233,5 mln EUR (o 3,5%). Łącznie warzyw świeżych i przetworów wyeksportowano ponad 1020 tys.ton (z tego ponad 71% do UE) o wartości 560 mln EUR (w tym 76% do 24 krajów UE). Korzystne wyniki uzyskano także w zbiorach owoców. W 2004 roku zbiory owoców z drzew, krzewów owocowych i plantacji jagodowych wynosiły 3521 tys. ton i były o ponad 212 tys. ton, tj. o 6,4% wyższe od zbiorów uzyskanych w 2003 roku W produkcji owoców z drzew dominują jabłka, które stanowią ponad 80% ogólnych zbiorów. W ostatnich latach zmieniła się znacząco struktura odmianowa jabłoni. Wprowadzone stosunkowo niedawno nowe odmiany takie jak: Jonagold, Szampion, Gloster nabierają coraz większego znaczenia. Największy udział w zbiorach jabłoni ma jednak odmiana Idared, w znacznej części kierowana na eksport do krajów b. ZSRR, dopiero w dalszej kolejności Jonogold i Szampion. Te trzy odmiany stanowiły w 2004 roku 37,2% ogólnych zbiorów. W 2004 roku zwiększyła się o 15,8% produkcja owoców z krzewów owocowych i plantacji jagodowych. Największy udział w zbiorach i największy wzrost zbiorów wystąpił w truskawkach.
W Polsce od wielu lat notowano spadek pogłowia bydła, owiec i koni, natomiast pogłowie trzody chlewnej ulegało wahaniom, a pogłowie i produkcja drobiu po okresowym spadku po 1990 roku z roku na rok wzrastały. Rok 2004 był okresem dalszego spadku pogłowia bydła i owiec. Jednocześnie zmniejszyło się wydatnie pogłowie trzody chlewnej na skutek pogorszenia opłacalności produkcji żywca wieprzowego w 2003roku Produkcja żywca drobiowego nadal wzrastała Konsekwencją zmniejszania pogłowia bydła i owiec jest spadek obsady na 100 ha użytków rolnych. W 2004 roku obsada kształtowała się następująco: bydła - zmniejszyła się z 54 szt. w 1990 roku do 33 szt./100 ha, owiec - zmniejszyła się odpowiednio z 22,2 szt. do 1,9 szt./100 ha, koni - zmniejszyła się z 5,0 szt. do 2,0 szt./100 ha w 2004 roku, a trzody chlewnej utrzymała się na poziomie roku 1990, tj. 104 szt/100 ha, przy czym w roku 2003 kształtowała się na poziomie 115 szt/100 ha. Przygotowania do integracji z UE i związana z tym konieczność dostosowań sanitarno-weterynaryjnych nie tylko w przetwórstwie rolno-spożywczym, ale także w gospodarstwach rolnych, przyspieszyły proces koncentracji chowu zwierząt rzeźnych i krów mlecznych i w konsekwencji spowodowały eliminację z rynku niewielkich producentów. Szczególnie widoczne to było w chowie bydła mlecznego, gdzie małe gospodarstwa zrezygnowały z chowu 1-2 sztuk krów. Mimo wzrostu koncentracji chowu zwierząt gospodarskich nadal jest ona niska i nie zagraża środowisku naturalnemu. Krajowe przepisy w zakresie ochrony środowiska, prowadzone kontrole ich przestrzegania w fermach trzody chlewnej i działania władz samorządowych mają na celu hamowanie nadmiernej koncentracji produkcji żywca wieprzowego. Polska weszła do UE jako znaczący producent mięsa i mleka z ustabilizowanym rynkiem tych produktów. Integracja z UE pozwoliła zwiększyć opłacalność produkcji wołowiny i mleka. Na skutek atrakcyjnych cen oferowanych na rynku Wspólnoty, eksport bydła żywego do krajów "piętnastki" zwiększył się ilościowo o 44%, a wartościowo o 78%. Jeszcze bardziej wzrósł eksport mięsa wołowego ilościowo o 161%, a wartościowo o 129%. W 2004 roku zmieniła się struktura geograficzna eksportu produktów mleczarskich. Prawie 70% eksportu mleczarskiego trafiło do krajów UE. Łączna wartość eksportu produktów mleczarskich wynosiła 555 mln EUR i była wyższa niż w 2003 roku o 70%. Inaczej sytuacja kształtuje się w produkcji wieprzowiny. Opłacalność produkcji nie wynika z integracji z UE ale głównie z kosztów produkcji Produktywność bydła mięsnego i mlecznego jest znacznie niższa w Polsce niż średnio w 15 krajach UE, a trzody chlewnej zbliżona, co związane jest z odmiennymi warunkami chowu bydła (niski udział w żywieniu pasz przemysłowych w Polsce). Według danych za 2000 roku uzysk mięsa wołowego od 1 sztuki przeciętnie w roku wynosił w UE - 278 kg, a w Polsce - 148 kg, trzody chlewnej odpowiednio 87 i 86 kg, a udój mleka od 1 krowy wynosił w UE 5753 litry, a w Polsce 3778 litrów. Postępująca, jakkolwiek powolna, koncentracja chowu krów, spowodowała wzrost jednostkowej produkcji mleka. W 2004 roku przeciętny roczny udój mleka od jednej krowy wzrósł do 4082 litrów, tj. o 113 litrów więcej w porównaniu do 2003 r i o 946 litrów w stosunku do 1995 roku Natomiast nie zanotowano w ostatnich dwóch latach wzrostu przeciętnej liczby jaj od jednej kury nioski, która wyniosła 198 szt. rocznie wobec 203 szt. w 2003 i 163 szt. w 1995 roku.

usługi w Polsce

Usługa - działanie podejmowane zwykle w celach zarobkowych w celu zaspokojenia potrzeb innego człowieka lub organizacji.
Może obejmować czynności: od niematerialnych, jak porada techniczna, reprezentowanie kogoś przed urzędem czy sądem aż po wykonawstwo konkretnych przedmiotów (na przykład: dokumentacji).
W drugiej połowie XIX wieku, w wielu krajach rosło i nadal rośnie zapotrzebowanie na usługi. Obecnie usługi są ważnym, III sektorem gospodarki. W krajach rozwiniętych gospodarczo w usługach pracuje 60-70% ogółu zatrudnionych, wytwarzając ponad 50% Produktu Krajowego Brutto. Rozwijająca się działalność usługowa dostarcza nowych miejsc pracy, co zmniejsza liczbę bezrobotnych. Przed wstąpieniem Polski do Unii Europejskiej, usługi w naszym
PODOBNA PRACA 70%
Główne typy jezior w Polsce
kraju były znacznie słabiej rozwinięte niż w innych krajach członkowskich. Obecnie stan ten uległ znacznej poprawie.
Działy 1999
Ogółem pracujących( 15,9 mln) w tym w usługach ponadprzemysłowych 100,o43,0
Handel 12,9
Turystyka 1,3
Komunikacja: transport i łączność 5,4
Finanse 1,9
Obsługa nieruchomości i firm 4,3
Administracja i obrona narodowa 2,7
Edukacja 5,7
Ochrona zdrowia i opieka socjalna 6,5
Pozostałe usługi 2,3
Pracujący w usługach w Polsce według działów w %

Handel to proces gospodarczy, polegający na sprzedaży, to znaczy na wymianie dóbr i usług na pieniądze, realizowany przez zawodowych pośredników w celu osiągnięcia zysku.
Polska gospodarka jest w pełni gospodarką rynkową. Zapoczątkowany w 1989 roku proces transformacji w Polsce najbardziej dynamicznie przebiegał w handlu, szczególnie w handlu detalicznym. Zasadniczym rysem przemian ustrojowych stał się proces prywatyzacji. W miejsce państwowych jednostek sprzedaży detalicznej, które były ogniwami przedsiębiorstw państwowych, masowo podjęli działalność przedsiębiorcy indywidualni. Niezależni detaliści to zdecydowanie najliczniejsza grupa wśród ogółu jednostek handlu detalicznego. W polskim handlu detalicznym wzrasta znaczenie sklepów wielkopowierzchniowych i sieci handlowych. W latach 2000-2004 liczba supermarketów zwiększyła się o niemal 50 %. Wzrasta zarówno liczba klientów, jak i powierzchnia sprzedażowa tego typu obiektów. Zwiększa się także liczba konsumentów dokonujących w nich zakupów. Przyczynia się do tego przede wszystkim coraz większa dostępność tego rodzaju sklepów, jak również atrakcyjność cenowa oferowanych w nich artykułów.
Zdecydowanie zmalała pozycja hurtowni państwowych. W 1993 r. udział handlu prywatnego całkowitym obrocie handlu hurtowego wyniósł 82,6 %. Tylko w ciągu jednego roku (1994-1995) liczba państwowych hurtowni zmalała z 524 do 378. W 1996 r. udział prywatnego handlu hurtowego wzrósł do ponad 90 % w łącznej liczbie przedsiębiorstw. hurtowych. Zdecydowana większość przedsiębiorstw hurtowych bez względu na formę własności, ma kłopoty z utrzymaniem się na rynku.
Przedmiotem międzynarodowej wymiany handlowej są towary i usługi. Obecnie coraz większego znaczenia nabierają usługi nowoczesne- finansowe, bankowe, sprzedaż patentów, licencji i nowych technologii. W Polsce handel zagraniczny obejmuje:
- obroty towarowe,
- usługi transportowe, budowlane, bankowe
- usługi techniczne(sprzedaż patentów, licencji)
- wymianę naukowo- techniczną i kulturalną
- ruch
PODOBNA PRACA 70%
Główne typy jezior w Polsce
turystyczny

Handel zagraniczny nie zajął, jak dotąd należytej pozycji w gospodarce polskiej. Świadczy o tym mały udział naszego kraju w wymianie międzynarodowej i duży deficyt w obrotach handlowych.

We współczesnym świecie turystyka jest bardzo szybko rozwijającą się dziedziną życia, czynnikiem rozwoju kultury, wzajemnego poznania i działalności gospodarczej.
Turystyka jest bardzo ważnym źródłem dochodów ludności wielu krajów i regionów o szczególnych walorach turystycznych. Jej rozwój związany jest z wydłużającym się wolnym czasem, ze wzrostem zamożności społeczeństwa i rozwojem transportu. Rozmieszczenie obiektów turystycznych i wczasowo-wypoczynkowych w Polsce jest bardzo nierównomierne. Ma na to wpływ rzeźba terenu, klimat, bogactwo wód, szata roślinna. O atrakcyjności oprócz położenia decyduje tez: komunikacja, baza noclegowa, gastronomiczna, urządzenia sportowo-rekreacyjne, placówki handlowe i kulturalno-rozrywkowe. Najbardziej atrakcyjne są regiony górskie, nadmorskie, pojezierza. Wybrzeże Morza Bałtyckiego przyciąga turystów głównie latem. O atrakcyjności stanowią plaże, kąpiele oraz wdychanie dobroczynnego jodu. Najpopularniejszym regionem górskim w Polsce są Karpaty, a szczególnie Tatry i "zimowa stolica Polski" - Zakopane. Turyści jeżdżą również w Sudety, by odpocząć w Kotlinie Kłodzkiej i Jeleniogórskiej. Region pojezierzy w Polsce to przede wszystkim Mazury, obszar suwalsko-augustowski, Kartuski (liczne jeziora, rzeki, kompleksy leśne). Czwarty region to Wyżyna Małopolska: Góry Świętokrzyskie, Kraków i okolice. Tradycyjna forma turystyki w Polsce jest ruch uzdrowiskowy. Do największych polskich uzdrowisk należą: w Karpatach Krynica, Iwonicz-Zdrój, Rabka, w Sudetach Kudowa-Zdrój, Duszniki-Zdrój, Polanica-Zdrój, Swieradów-Zdrój, na nizinach Inowrocław, Ciechocinek, nad morzem Międzyzdroje, Kołobrzeg, Ustka. Poziom zagospodarowania regionów turystycznych Polsce jest nieco niższy niż w krajach Europy Zachodniej.

Transport: Zadaniem transportu jest przemieszczanie osób lub ładunków. Może się ono odbywać na obszarze kraju lub na obszarze międzynarodowym. Można wyróżnić cztery rodzaje transportu:
1. Transport kolejowy - początek polskiego kolejnictwa wiąże się z rokiem 1841, w którym uruchomiono połączenie kolejowe między Wrocławiem, a Oławą i z rokiem 1848, kiedy ruszyła kolej Warszawsko-Wiedeńska. Obecnie długość linii kolejowych w Polsce wynosi 23,9 tys. km , zaś gęstość ? 7,3 km / 100 km2. Transport kolejowy nadaje się najbardziej do przewożenia
PODOBNA PRACA 70%
Główne typy jezior w Polsce
na dużą odległość ładunków masowych, cieczy i gazów.
2. Transport samochodowy-podobnie jak i w przypadku transportu kolejowego istotną rolę pełni centralne położenie Polski.
Zaletą transportu samochodowego jest możliwość dowiezienia pasażerów lub towarów bezpośrednio na miejsce przeznaczenia. Jego wadą jest energochłonność i szkodliwy wpływ na środowisko.

3. Transport rzeczny: Rzeki i jeziora zawsze stanowiły ważne i wygodne szlaki transportu i komunikacji. Transport rzeczny również i dzisiaj należy do najtańszych rodzajów transportu, lecz ze względu na sezonowość i koszty inwestycji nie jest w Polsce rozwijany.

4. Transport morski: Dostęp Polski do morza na długości 528 km umożliwia rozwój gospodarki morskiej. Polskie morskie porty handlowe skupiają się w zasadzie w dwóch ośrodkach: zespole portowym Szczecin ? Świnoujście oraz Gdańsk ? Gdynia. Rozwijał się także ruch pasażerski. Główną rolę spełniał tu zespół Szczecin ? Świnoujście, który w 1995 roku przyjął ponad 380 tys. ? na ogólną liczbę ponad 450 tys. pasażerów, korzystających z usług polskiej floty morskiej. Ważną rolę w przewozach pasażerów pełnią linie promowe, łączące Polskę ze Skandynawią. Mniejsze znaczenie ma żegluga kabotażowa, odbywająca się między portami

5. Ze wszystkich dziedzin transportu najszybsze tempo rozwoju i ekspansji terytorialnej wykazuje transport lotniczy. Transport lotniczy jest najszybszym, mającym największy zasięg, lecz zarazem najdroższym rodzajem transportu. Przewozi pasażerów, pocztę, wartościowe przedmioty, lekarstwa i szybko psujące się produkty. Do ożywienia ruchu lotniczego ? krajowego i międzynarodowego ? powinny przyczynić się z jednej strony przekształcenia własnościowe Polskich Linii Lotniczych ?LOT?, z drugiej zaś perspektywa związków z Unią Europejską.

Łączność jest techniką przekazywania informacji i dzieli się na usługi pocztowe i telekomunikacyjne. W skład usług pocztowych wchodzi przede wszystkim przekazywanie korespondencji, paczek i przesyłek pieniężnych. Telekomunikacja ? to telefonia, telegrafia, radiofonia, telewizja ,radio-komunikacja oraz inne wyspecjalizowane usługi. Łączność jest ważnym elementem infrastruktury technicznej, ponieważ umożliwia działalność wszystkich działów gospodarki. Niezwykle ważną formą łączności jest radio i telewizja. Zarówno radio jak i telewizja pełni ogromnie ważną rolę w kształtowaniu poglądów, opinii i postaw społecznych.W ostatnich latach rozwija się bardzo szybko telefonia komórkowa. Sytuacja uległa zmianom gdy w Polsce i na świecie został wprowadzony system GSM ( Global System for Mobile Telecommunication ? telefony cyfrowe). Na początku 1999 roku Polacy używali ponad 2 mln. telefonów komórkowych, teraz jest ich znacznie więcej.

Finanse-W okresie transformacji osiągnęliśmy w Polsce bardzo wysoki udział wydatków społecznych w dochodzie narodowym - 1/3 Produktu Krajowego Brutto. Wydatki te obejmują naukę, oświatę i wychowanie, szkolnictwo wyższe, kulturę i sztukę, ochronę zdrowia i opiekę społeczną, kulturę fizyczną, sport, turystykę i wypoczynek, administrację państwową, wymiar sprawiedliwości i prokuratury, ubezpieczenia społeczne, obronę narodową oraz fundusze celowe budżetu państwa. Jest to wskaźnik charakterystyczny dla krajów o bardzo rozbudowanym systemie świadczeń i wydatków socjalnych takich jak Belgia, Dania, Holandia, Niemcy czy Francja.
Wydatki społeczne % PKB
ogółem 30,7
emerytalno - rentowe 15,6
zdrowotne 4,7

Transport w Polsce

Transport dzieli się kilka typów przewozów:
transport lotniczy,
transport samochodowy,
transport kolejowy,
transport morski,
transport śródlądowy ,
transport rurociągowy.
Każdy z nich wymaga odpowiedniego zaplecza technicznego aby mógł się prawidłowo rozwijać. W Polsce warunki geopolityczne sprzyjają rozwojowi transportu; chodzi tutaj przede wszystkim o ukształtowanie powierzchni — przewaga terenów nizinnych, dostęp do Morza Bałtyckiego, sieć hydrograficzna Polski oraz położenie w centrum Europy. Wymienione czynniki decydują w znacznej mierze o rozwoju gałęzi transportu ale już niekoniecznie o rozwoju środków transportu. W tym przypadku dużo zależy od działań podjętych przez władze państwa, celem poprawy bazy technicznej i zaplecza transportowego wybranego środka lokomocji.

W przewozach na obszarze Polski dominuje transport samochodowy, zarówno uwzględniając ilość przewiezionych towarów i osób, a także licząc wpływy ze sprzedaży usług transportowych. Oprócz tego transport samochodowy posiada kilka zalet: przede wszystkim możliwość transportowania towarów „od drzwi do drzwi”, o różnym gabarycie, w miarę szybko; jako wady należy wymienić dużą wypadkowość na polskich drogach, wysokie koszty transportu i stosunkowo niewielką masę załadunkową.

Transport kolejowy jest jednym z najstarszych środków transportu, w Polsce nieco zaniedbany, przeżywający współcześnie kryzys; wśród zalet należy wymienić możliwość przewozu towarów o dużej masie, zaś jako wadę — małą prędkość (powolny środek transportu).

Przyglądając się bliżej tym dwóm środkom lokomocji w Polsce, można zauważyć wiele prawidłowości, które zadecydowały o poziomie ich rozwoju. Początki rozwoju transportu samochodowego sięgają czasów starożytnych, co miało związek z rozwojem handlu, który wymusił przemieszczanie się z miejsca na miejsce, często na dalekie odległości. Z samochodu jako środka lokomocji korzystają ludzie, ale jest także wykorzystywany do przewozu towarów. Biorąc pod uwagę czynniki historyczne, społeczno-polityczne i ekonomiczne, widać przestrzenne zróżnicowanie sieci dróg oraz środków lokomocji. Inaczej wygląda sieć dróg kołowych w krajach biednych, inaczej w krajach bogatych, co za tym idzie używane są inne rodzaje samochodów/pojazdów.

Od rozmieszczenia sieci dróg zależy w konsekwencji rozwój osadnictwa i przemysłu, wiec jest to niezwykle ważne zagadnienie. Transport samochodowy zanieczyszcza w znacznym stopniu środowisko, stąd prowadzi się badania nad wynalezieniem alternatywnego do benzyny i ropy paliwa, tak by ograniczyć degradację środowiska i zakłócanie naturalnych ekosystemów. Stąd też budowa dróg poza strefami chronionego krajobrazu, budowa ekranów chroniących przed hałasem tereny mieszkaniowe czy obowiązek używania benzyny bezołowiowej w samochodach.

Postęp cywilizacyjny i zmiany gospodarcze jakie zaszły przez ostanie lata, spowodowały, iż ilość samochodów na całym świecie wzrosła w bardzo szybkim tempie. Podobnie sytuacja wygląda w Polsce. Transport samochodowy w Polsce opiera się na drogach publicznych, a ich gęstość i długość ulegała zmianom przez wiele lat i ciągle podlega wahaniom, z tą zależnością, ze dróg przybywa. Analizując długość polskich dróg od roku 1950 widzimy tendencję przybywania ilości dróg publicznych (dane według rocznika GUS): rok 1950 — długość sieci dróg publicznych wynosiła 120 tysięcy km, rok 1970 — 155 tysięcy km, rok 1980 — 170 tysięcy km, rok 1990 — 220 tysięcy km, rok 1995 — 230 tysięcy km, rok 1998 — 245 tysięcy km, rok 2000 — 250 tysięcy km, rok 2003 — poziom zbliżony do stanu z roku 2000.

Budowa dróg wymaga ogromnych nakładów finansowych z budżetu państwa i samorządów, a także wielu procedur mających na celu wyznaczenie nowych dróg. Bardzo ważna z punktu widzenia państwa i tranzytu międzynarodowego jest budowa autostrad według standardów europejskich. Niestety ten typ dróg jest wyjątkowo drogi, stąd w Polsce wciąż mało autostrad; w roku 1990 posiadaliśmy 257 km autostrad, w roku 1999 było ich 268 km, w roku 2000 nie wybudowano ani kilometra, w roku 2001 — 399 km autostrad, w roku 2003 już 500 km autostrad, rok 2004 to 554 km autostrad.

Po wstąpieniu Polski do struktur Unii Europejskiej rozpoczęto planowanie kolejnych odcinków. Na tle innych krajów UE Polska jest daleko w tyle, biorąc pod uwagę zarówno drogi ekspresowe jak i autostrady; w ilości posiadanych autostrad dominują w Europie Niemcy (według danych za 2003 rok – 11,5 tysięcy km autostrad), dalej Francja (9,3 tysięcy km autostrad) i Włochy (6,5 tysięcy km autostrad).

Autostrady w Polsce są zlokalizowane tak, by łączyć duże aglomeracje miejskie z zachodu na wschód lub z północy na południe: autostrada A4-na trasie Kraków- Katowice- Wrocław, autostrada A6-rejon Szczecina, autostrada A2 na trasie Konin- Łódź, autostrada A1- Piotrków- Tuszyn. Średnia gęstość dróg publicznych w Polsce wynosi 79,6 km na 100 km2, przy czym długość dróg na rok 2006 to 377 tysięcy kilometrów.

Polskie drogi są niskiej jakości, mało remontowane, o niskiej przepustowości, nie przystosowane do pojazdów ciężkich, często zatłoczone, gdyż nie ma obwodnic miejskich. Sieć dróg w Polsce jest różna w zależności od regionu; najgęstsza sieć dróg kołowych jest w województwie śląskim i wynosi 162,4 km na 100 km2, co ma związek z rozwojem przemysłu i aglomeracji śląskiej, a co z tym idzie dużego skupiska ludzi, którzy korzystają ze środków transportu kołowego; kolejne województwo z gęstą siecią dróg to: województwo małopolskie — 124,1 km na 100 km2, województwo świętokrzyskie — 100,1 km na 100 km2. Średnie zagęszczenie sieci dróg kołowych jest w województwach środkowej Polski, czyli w łódzkiem, mazowieckiem, wielkopolskiem, kujawsko-pomorskiem, lubelskiem, podkarpackiem. Ma na to wpływ rozwój gałęzi przemysłowych i plany zagospodarowania przestrzeni wprowadzane przez władze samorządowe. Z kolei najmniej dróg jest na terenie województwa warmińsko- mazurskiego (zaledwie 50,5 km na 100 km2), także województwa podlaskiego (to 53 km na 100 km2), oraz województwa lubuskiego (to 56 km na 100 km2). Takie rozmieszczenie sieci dróg to efekt postępu gospodarczego, rozwoju przemysłu i zróżnicowania ukształtowania powierzchni, także występowania terenów rolniczych.

Liczba samochodów w Polsce rośnie z roku na rok, co ma odzwierciedlenie na polskich drogach. Pierwszy bum samochodowy miał miejsce w latach 60-tych XX wieku, gdy powstała fabryka FSO na Żeraniu oraz fabryka FSM w Bielsku-Białej. Lata 90. XX wieku to następna faza wzrostu ilości samochodów, co miało związek z nasileniem importu samochodów z zachodu. Kolejny bum samochodowy to wejście Polski do Unii Europejskiej w 2004 roku. Liczba samochodów w roku 2003 wynosiła około 16 milionów, by w 2004 roku osiągnąć poziom 17 milionów; współcześnie liczba samochodów wynosi ok. 20 milionów sztuk, co wskazuje że co drugi Polak ma samochód. Wzrost liczby samochodów nie przekłada się na ilość i jakość stanu polskich dróg kołowych, stąd ogromna ilość wypadków drogowych. W Polsce najwięcej jest starych aut. Średnio na 1000 osób przypada 314 samochodów, co w porównaniu do średniej dla krajów Unii Europejskiej nie jest dużą ilością — tutaj na 1000 osób przypada 463 samochody.

Rozwój kolejnictwa w Polsce to wiek XIX, kiedy na ziemiach polskich założono pierwszą linię kolejową na trasie miedzy Wrocławiem a Oławą (rok 1842); wówczas Polska była pod zaborami i rozwój kolei był uzależniony od warunków polityczno-gospodarczych. Rozwój kolei przyczynił się do rozwoju osadnictwa; powstawały okręgi przemysłowe (surowce mineralne eksploatowane w zagłębiach były wywożone wagonami kolejowymi), a kolej stanowiła niezbędny środek transportu. Na terenie Polski kolej odgrywała bardzo ważną rolę aż do roku 1990 (najwięcej towarów było przewożonych koleją, podobnie dominowały przewozy pasażerskie), co wynikało z niskiego poziomu rozwoju pozostałych gałęzi transportu.

Na skutek zachodzących zmian w przemyśle i podjętym działaniom na rzecz restrukturyzacji nierentownych gałęzi gospodarki w Polsce, nastąpił spadek udziału kolei w przewozach. Zaczęły upadać fabryki i zakłady przemysłowe, co ograniczyło zapotrzebowanie na transport zbiorowy do pracy, ludzie tracili pracę, społeczeństwo zubożało, a zmiany gospodarcze spowodowały wzrost udziału transportu samochodowego. Również obecnie problemy polskich kolei związane są brakiem opłacalności przewozów towarów i osób. Dzięki prywatyzacji Polskich Kolei można było ograniczyć bądź też przesunąć w czasie upadek tego środka lokomocji.

Wiek XX to dominacja transportu samochodowego i lotniczego, zaś transport kolejowy nie odgrywa już większego znaczenia. Maleje długość wykorzystywanych linii kolejowych, a te które nadal funkcjonują nie są w najlepszym stanie, gdyż brak funduszy na ich ulepszanie. Według danych od roku 1993 widzimy stopniowy spadek ilości PKP osób korzystających z usług kolei. W roku 1990 przewozy pasażerskie wyniosły 550 milionów osób, rok 1994 — to 490 milionów, rok 1996 — to już 430 milionów, rok 1998 — 400 milionów osób, rok 2000 — 350 milionów pasażerów, rok 2002 — 300 milionów pasażerów, rok 2004 — 270 milionów pasażerów i nadal zaznacza się tendencja spadkowa.

Podobnie jak pozostałe środki transportu, kolej również wykazuje znaczne dysproporcje w rozmieszczeniu na terenie Polski. Najgęstsza sieć kolejowa jest na obszarze województw południowo-zachodniej Polski (czyli województwo śląskie — 15 km na 100 km2, województwo dolnośląskie i województwo opolskie — wartości zbliżone), ma to związek z rozwojem przemysłu i historyczną sytuacją na ziemiach polskich) zabory. Z kolei najsłabiej sieć kolejowa jest rozwinięta na obszarze województwa lubuskiego i województwa podlaskiego — około 4 km na 100 km2. Całkowita długość sieci kolejowej jest szacowana na około 20 tysięcy kilometrów, z czego blisko 60% jest zelektryfikowana.

Najważniejsze linie kolejowe w Polsce to:
tzw. magistrala węglowa — linia kolejowa łącząca Górny Śląsk z Trójmiastem (Górnośląskie Zagłębie Węglowe z portem w Gdyni; założona aby transportować wydobyty węgiel kamienny na Śląsku do Gdyni i dalej statkami przez Morze Bałtyckie na północ)
linia kolejowa łącząca Warszawę z aglomeracją krakowską oraz z Górnośląskim Okręgiem Przemysłowym)
linia kolejowa na trasie Terespol–Kunowice, obsługująca ruch tranzytowy przez Polskę z zachodu na wschód (sprawny przewóz towarów)
linia kolejowa zwana LHS (Linia Hutniczo–Siarkowa), łącząca GOP z Ukrainą (na linii Dąbrowa Górnicza–Tarnobrzeg–Hrubieszów), co ją wyróżniało to rozstaw szyn —