Zabytki ziemi lubuskiej (41 str) zdjęcia własne

Wstęp
Ziemia lubuska ma wiele wspaniałych miejsc, którymi turyści nie tylko z polski zachwycają się. Bardzo dużo zabytków zachowało się między innymi na północnym zachodzie naszego województwa. Największym skupiskiem zabytków jest Kostrzyńska starówka. Co prawda stare miasto zostało niemal doszczętnie zniszczone w wyniku walk w 1945 r. to dziś jednak trwa proces odbudowy. Budynki i ich pozostałości, które można zobaczyć to między innymi: brama berlińska, zamek, kościół parafialny, brama chyżyńska, bastion filip, bastion Brandenburgia. Niedaleko, bo w Dąbroszynie można zwiedzić zamek w barokowym stylu wybudowany dla kochanki króla Fryderyka II.
W oddalonej o około 130 km Zielonej górze również zachowało się wiele zabytków, piękne wąskie uliczki a przede wszystkim gotycki ratusz jest chlubą owego miasta.
W prawie każdej wiosce w lubuskim jest zabytkowy kościół lub inny budynek.
Każdy zabytek ma inną historię, inni ludzie go budowali przebywali w nim i inni owe piękne budowle niszczyli zniszczyli. Nie sposób opisać całą historię, choć jednego zabytku, ponieważ nigdy nie są znane wszystkie fakty.
Każdy dzień tworzy historię świata.

Brama Berlińska na kostrzyńskiej starówce


Zdjęcie własne

Brama Berlińska wzniesiona została na północno- zachodnim skraju Starego miasta Kostrzyna i stanowiła zamknięcie ulicy Berlińskiej.
Brama została wybudowana w drugiej połowie XVI wieku. Początkowo miała jedną komorę i nazywana była Bramą Gorzyńską (Długiej Grobli). Stanowiła ostatnie z trzech przegrodzonych przejść, które trzeba było minąć, aby dostać się do miasta. Wówczas przedostać się przez nią można było tylko przez drewniany, zwodzony most. Do dzisiaj zachowane filary dźwigały zapewne masywną bramę. Udostępniona dla podróżnych została dopiero w roku 1604 ze względów obronnych. W pierwotnej formie nad bramą znajdował się budynek, będący mieszkaniem służbowym dowódcy załogi, a w XIX wieku inżyniera twierdzy. Swój obecny kształt i nazwę przybrała w latach 1877-79. Wtedy też miejsce mostu, głównie ze względów komunikacyjnych, zajęła szeroka grobla oraz pojawiły się dwie komory. Pojawienie się tramwajów w Kostrzynie spowodowało, że przebiegała przez nią dwutorowa trakcja tramwajowa, po której do dzisiaj widać ślady na sklepieniu. Najprawdopodobniej wówczas pojawił się napis "Boehmerwald" ("Czeski Las") wskazujący zarazem pobliską gospodę i jednocześnie rekreacyjny park. W 1931 roku, po likwidacji siostrzanej Bramy Sarbinowskiej, umieszczono nad nią żelaznego orła pruskiego, co ukształtowało ostatecznie jej charakterystyczny wygląd.
Obecnie Brama Berlińska została niemal w całości odrestaurowana i jest bezpłatnie udostępniona dla zwiedzających. W pomieszczeniach bramnych znajduje się także Punkt Informacji Turystycznej oraz ekspozycja zabytków pochodzących ze Starego i Nowego Miasta. Największą atrakcją Muzeum jest cynowe wieko trumny Katarzyny Brunszwickiej (1518-1574), żony założyciela twierdzy - Margrabiego Jana Hohenzollerna. Można tu także zakupić pamiątki.

Zamek na kostrzyńskiej starówce

Ruiny zamku - schody na wieże. Kostrzyn nad Odrą, Polska, woj. Lubuskie Jan Jerszyński

Początki zamku w Kostrzynie sięgają pierwszej połowy XIII w., kiedy to zakon templariuszy, któremu Władysław Odonic w 1232 r. darował gród kostrzyński, wzniósł tu swoje obronne założenie. Nie wiadomo jak wyglądał ów najstarszy zamek. Jego pozostałością była południowa cylindryczna wieża o grubości murów dochodzących do 3 m, która została wkomponowana w późniejsze założenia. W 1249 r. Bolesław Rogatka oddał Ziemię Lubuską wraz z Kostrzynem arcybiskupowi magdeburskiemu. W drugiej połowie XIII w. zamek opanowali joannici, którzy wznieśli na założeniu templariuszy pierwsze umocnienia murowane. Zamek składał się wówczas z wieży i przylegającego do niej prostokątnego 33/8 m dwukondygnacyjnego skrzydła. W 1402 r. zamek, drogą kupna, dostał się w ręce krzyżaków. W latach 1444-1452 wznieśli oni od strony rzeki wielki dom mieszkalny 43,0/11,5 m i przebudowali pozostałą część zamku. Zamek posiadał już, zatem dwa skrzydła. W 1455 r. zamek stał się własnością margrabiów brandenburskich. Przebudowa zamku na ich siedzibę rozpoczęła się po 1535 r. i trwała do końca XVI w. Powstała wówczas czteroskrzydłowa zabudowa z dziedzińcem pośrodku i czterema basztami narożnymi oraz fortyfikacje bastionowe założone na planie czworoboku. Autorem XVI -wiecznej rozbudowy, połączonej z przekształceniem całego założenia i nadania mu charakteru renesansowego, był architekt włoski Franciszek Giromello. Jednocześnie w drugiej połowie XVI w. Brandenburczycy zbudowali w Kostrzynie nową twierdzę bastionową.
Tworzyło ją sześć bastionów: Król, Królowa, Księżniczka, Filip - bastiony narożne i Książę, Brandenburgia - bastiony pośrednie. Twierdza ta była świadkiem szczególnie dramatycznych wydarzeń od 4.09.1730 r., kiedy to więziono tu z rozkazu Fryderyka Wilhelma I jego syna, przyszłego Fryderyka II Wielkiego. Osadzony tu został on za podjęcie próby ucieczki spowodowanej tyranią ojca. Pomagający mu w tym przedsięwzięciu przyjaciel młodości Hans Herman von Katte został stracony w obecności Fryderyka II w dniu 6.11.1730 obok kancelarii na terenie fortu Brandenburgia.
W okresie wojny trzydziestoletniej zamek uległ zniszczeniu i dewastacji. Jego odbudową i renowacją, przeprowadzoną w 1690 r., kierował architekt holenderski Kornel van Ryckwaert. Ponownie zamek został zniszczony w 1758 r., w czasie wojny siedmioletniej. W latach 1820-1825 zamek przebudowany został na koszary. W okresie Wiosny Ludów Prusacy więzili w nim polskich oficerów - powstańców z Wielkopolski. W 1945 r. zamek został silnie zniszczony w czasie działań wojennych.
Obecny zaś stan całkowitych ruin (95% zniszczeń) warownia zawdzięcza niespełna dwumiesięcznemu oblężeniu w 1945 r., w wyniku, którego została zdobyta przez Armię Czerwoną. Teren dawnego Starego Miasta, istniejący na obszarze twierdzy, zwany bywa odtąd "kostrzyńskimi Pompejami". Obecnie w odbudowie i rekonstrukcji.
Kościół parafialny na kostrzyńskiej starówce


zdjęcie M.K. Cholewa 2008

zdjęcie własne

Dziś po istniejącym jeszcze kilkadziesiąt lat temu rozległym założeniu zamkowym, usytuowanym w ujściu Warty do Odry pozostały nikłe ślady. Historia zamku sięga 1444 roku, kiedy to zakon krzyżacki począł go wznosić celem zabezpieczenia zachodniej granicy zakupionej w 1402 roku Nowej Marchii. W tym samym czasie przebudowie uległy dwie inne warownie krzyżackie w Drezdenku i Świdwinie. Warownia ukończona w 1452 roku miała strzec przeprawy przez Odrę i komory celnej. Miejscowa osada otrzymała prawa lokacyjne już w 1300 roku od margrabiego brandenburskiego Albrechta III. Zamek krzyżacki miał również inne znaczenie- stanowił przeciwwagę zlokalizowanej w pobliżu siedziby joannitów w Słońsku.
Założenie zamkowe zostało posadowione na planie zbliżonym do trapezu. Główny dom zamkowy ulokowano na zachodnim jego krańcu, w bezpośredniej bliskości do rzeki Odry. W sąsiedztwie domu głównego umieszczono wolnostojącą, cylindryczną wieżę, broniącą most. Brama wjazdowa do założenia została ulokowana w kurtynie wschodniej na wysokości domu głównego. Założenie zostało otoczone kordonem murów obwodowych wyposażonych w narożne wieże.
Ziemie Nowej Marchii przypadły znów w posiadanie brandenburskie w roku 1454. Po roku 1535 kiedy to Kostrzyn stał się stolicą rozwijającego się księstwa nastąpiła również znaczna rozbudowa zamku. Powstało wtedy trójskrzydłowe założenie uzupełnione w 1600 roku czwartym skrzydłem zamykającym od południowego wschodu wewnętrzny dziedziniec. W południowym narożniku założenia umieszczono ośmioboczną wieżę nakrytą hełmem. Zamek otoczony był fortyfikacjami zewnętrznymi oraz fosą. Po przeciwnej stronie wjazdu głównego znajdował się tzw. Rennplatz- Plac Wyścigowy. W jego obrębie znalazły się budynki gospodarcze oraz dwa arsenały. W niedalekiej odległości od założenia znajdował się kościół parafialny, który skomunikowany został poprzez krytą galerią łączącą bezpośrednio apartamenty książęce z lożą kolatorską. Elewacje zamku dekorowany były licznymi sgraffitami. Oprócz nich od strony dziedzińca formę artystyczną uzupełniały bogato dekorowane portale z terakoty. Nie znamy z imienia autora renesansowej przebudowy zamku. Możliwe, że był nim architekt związany z Hansem Schenck-Scheusslichem- autorem nowej siedziby elektorów brandenburskich w Berlinie. Równocześnie do renesansowej przebudowy zamku, w jego otoczeniu powstawała w latach 1537-1543 bastionowa twierdza. Zaprojektował ją Francesco Chiaramella z Gandino na polecenie margrabiego Jana. Przebudowa twierdzy nastąpiła już w latach 1578-1596 a prowadził je inny Włoch- fortyfikator, hrabia Rocha Guerrini-Linari. Twierdza stała się miejscem uwięzienia, z rozkazu ojca królewicza pruskiego, późniejszego Fryderyka II. Założenie zamkowe wraz z twierdzą zostały znacznie zniszczone w 1945 roku. Po wojnie ruiny znalazły się w strefie nadgranicznej. W latach 50 tych zostały rozebrane.

Pałac w Dąbroszynie

zdjęcie z archiwum Lubuskiego Konserwatora Zabytków


Autor:allakai
Pałac w Dąbroszynie zlokalizowany znajdu¬jącego się w centralnej części miejscowości, po obu stronach drogi prowadzącej z Gorzo¬wa do Kostrzyna.
Pałac został wzniesiony w latach 80. XVII wieku w stylu barokowym. Budowla otrzyma¬ła formę prostopadłościenną, dwukondygnacyjną, z wysokim dachem dwuspadowym, o dwóch narożnych ryzalitach. Obiekt został wzniesiony w technice tradycyjnej z cegły ce¬ramicznej na zaprawie wapiennej, o tynkowanych elewacjach. Ponad wejściem głównym umieszczono herb rodziny von Schöning. Elementem wystroju barokowej rezydencji są za-chowane w kilku pomieszczeniach parteru barokowe dekoracje sztukatorskie, wykonane prawdopodobnie przez artystów saksońskich – braci Rust zw. Berlińczykami.

Pierwsza poważna przebudowa pałacu miała miejsce po zniszczeniach wojny siedmiolet¬niej w 3. ćw. XVIII wieku, kiedy to od południa dodano kolumnowy portyk nad którym założono taras, przebudowano układ pomieszczeń, a w czworobocznej sieni wybudowa¬no reprezentacyjną, zabiegową klatkę schodową z rokokową balustradą. Na początku XIX wieku zmieniono częściowo wystrój pomieszczeń. Z tego okresu zachowały się w dwóch pomieszczeniach parteru boazerie pokryte malowanymi groteskami oraz sala, w której od¬bywały się przedstawienia teatralne, zdobiona terakotowymi medalionami antycznych po¬staci. Inny charakter mają natomiast pomieszczenia na piętrze, gdzie boazerie ozdobione są groteskami w typie chińskim (tzw. chinoiserie).

Ostateczny kształt budowla uzyskała poprzez przebudowę w stylu neogotyckim w 1851 roku, prawdopodobnie według projektu Georga Friedricha Hitziga. Ten znany berliński architekt był autorem szeregu realizacji architektonicznych wykonanych na zamówienie Hermanna von Schwerina, ówczesnego właściciela dóbr dąbroszyńskich. W trakcie prze¬budowy pałacu zmieniono częściowo układ pomieszczeń, skrócono ryzality oraz nadbu¬dowano trzecią kondygnację z przeznaczeniem na mieszkania dla służby. Bryłę pałacu na¬kryto niskim dachem czterospadowym ukrytym za krenelażem. Elewacje ukształtowano w sposób rytmiczny i symetryczny z prostokątnymi otworami okiennymi z opaskami, gzymsem cokołowym, podokiennym i koronującym. Bryłę zaakcentowano w narożnikach sterczynami. Z tego okresu zachowała się też stolarka okienna i drzwiowa.
Na wyposażeniu pałacu znajdowały się cenne dzieła malarstwa, rzeźby i rzemiosła arty¬stycznego. W sali na piętrze mieściła się galeria antenatów, z portretami przedstawicieli tu¬tejszych rodów szlacheckich. W pomieszczeniach parteru znajdowały się z kolei portrety Fryderyka Wielkiego i księcia Henryka Pruskiego.

Los większości obiektów znajdujących się niegdyś w pałacu pozostaje nieznany. Do zacho¬wanych należy popiersie księcia Henryka Pruskiego, odlane w brązie w 1789 roku przez paryskiego rzeźbiarza Jeana Houdona. Rzeźba stanowi jeden z cenniejszych eksponatów Muzeum Lubuskiego im. Jana Dekerta w Gorzowie Wlkp. Na ekspozycji znajdują się po¬nadto dwa XVII-wieczne portrety Joachima von Wreecha – teścia Eleonore Louise von Wreech, a także cenna barokowa dwudrzwiowa szafa, datowana na 1698 rok.

W latach 70. XX wieku wykonano z inicjatywy Państwowego Gospodarstwa Rolnego kompleksowy remont elewacji pałacu. W latach 90. XX wieku założono piec centralnego ogrzewania. W ostatnich latach przeprowadzono kompleksowy remont polegający na ada¬ptacji wnętrz na cele hotelowe. W ramach prac wymieniono stolarkę okienną, schody oraz poddano konserwacji sztukaterie w pomieszczeniach parteru i piętra.

Ratusz w Zielonej Górze


Ratusz wzniesiony w centrum placu rynkowego zwrócony został fasadą w kierunku zachodnim. Jego rozczłonkowana bryła jest świadectwem kolejnych faz budowy. Korpus główny stanowi centralną część budowli z wieżą od północnego wschodu. Przylegają do niego dobudówki rozmieszczone od strony wschodniej, południowej i północnej. Nad całością rozpięte są wielospadowe dachy. Nad budowlą góruje wieża na rzucie czworoboku przechodzącego górą w oktogon.
Choć najstarsza wzmianka o zielonogórskim Ratusz pochodzi już z 1321roku, to jednak badania przeprowadzone 2006 r. wskazują na XV-wieczną genezę budowli. Murowany gotycki ratusz był budowlą piętrową, na rzucie prostokąta, nakrytą wysokim dwuspadowym dachem, który ujmowały szczyty schodkowe - nie była ona podpiwniczona.
Obiekt posiadał wieżę, która wychodząc z czworobocznej podstawy nakryta była namiotowym dachem. Artykulację ceglanych elewacji ratusza na wysokości piętra, zarówno od strony zachodniej (frontowej) jak i północnej, wykonano przy pomocy prostokątnych blend, cztero- i sześciopolowych. Między blendami rozmieszczono okna nakryte łękami odcinkowymi.
W trakcie badań odsłonięto fragment uskokowego szczytu wieńczącego elewację północną, który dekorowały poziome pasy blend z łękami kotarowymi i odcinkowymi a dołem wydzielała płycina. Taka sama płycina wieńczyła elewację wschodnią i zachodnią oraz zapewne również południową. W trakcie badań w 2006 r. określono z dużą dozą prawdopodobieństwa pierwotną kolorystykę elewacji, którą stanowiła czerwona powłoka malarska naniesiona na ceglane elewacje o spoinach wyróżnionych białym kolorem i tynkowanych blendach, które również pomalowano.
Badania określiły również dyspozycję przestrzenną i funkcjonalną wnętrz przyziemia gotyckiej budowli. Największe z nich stanowila sala w trakcie frontowym od południowego zachodu, skomunikowana z sienią leżącą po jej północnej stronie, w centralnej części przyziemia. Nakrywa ją gotycki strop belkowy z górnym pułapem wykonany z belek o sfazowanych krawędziach ze śmigami. Jest to najstarsze z zachowanych wnętrz użyteczności publicznej w Zielonej Górze. W bezpośrednim sąsiedztwie sali mogły znajdować się pomieszczenia związane z handlem, jego obsługą i kontrolą (np. urząd wagi, szrotu, ceł, itp.). Wprawdzie dopiero od XVII wieku wzmiankowane są w źródłach odbywające się w ratuszu regularnie posiedzenia sądu jednak funkcję tę musiał on pełnić już w średniowieczu. Najprawdopodobniej na piętrze znajdowała się siedziba organów władzy municypalnej, na co wkazuje dostęp z wieży mieszczącej w części dolnej loch więzienny. Jak ustalono, najstarsze piwnice, zlokalizowane pod południowo-zachodnią częścią gotyckiego ratusza, pochodzą dopiero z XVI wieku i wykonane zostały w trakcie nowożytnej fazy jego przebudowy.
Najbardziej znane piwnice zielonogórskiego ratusza, w których działa winiarnia „Bachus”, wykonano dopiero w drugiej fazie przebudowy, w wieku XVII. Koniec wieku XVIII przyniósł znaczące przeobrażenia formy architektonicznej budowli. W latach 1788-90 przeprowadzono gruntowną przebudowę obiektu, rozpoczynając od likwidacji schodkowych szczytów. W trakcie prowadzonego remontu pomniejszono okna i otynkowano elewacje. Wówczas też ratusz uzyskał klasycystyczny wystrój zachowany do dnia dzisiejszego. W 2 poł. XIX w. wybudowano skrzydło północne i południowe ratusza. W tym samym czasie remontowano elewacje – ratusz wraz z wieżą został otynkowany. W tym okresie ostatecznie uzyskał on znany nam dzisiaj wygląd.



Wieża w Dzietrzychowicach

Rowerowe wędrówki Marek G.

Dzietrzychowice położone są na północ od Żagania. W części zachodniej wsi, w niedu¬żej odległości od drogi prowadzącej w kierunku Starego Żagania, po jej północnej stronie znajduje się wieża mieszkalna. Zajmuje ona część naturalnego wyniesienia, od strony pół¬nocno-zachodniej ograniczonego stawem.

Wieża została zbudowana prawdopodobnie w XIV wieku. Była lokalnym punktem obron¬nym na szlaku z kasztelanii żagańskiej do nowogrodzkiej. W dokumentach z 1474 roku budowla jest określana jako ,,siedziba rycerska”. Powstała na planie zbliżonym do kwadra¬tu. Zbudowano ją z kamienia polnego, cegły i rudy darniowej, spojonych zaprawą wapien¬ną. Grube, około półtorametrowe mury wskazują na obronny charakter obiektu. Ten trzy-kondygnacyjny budynek nakryty jest stromym dachem czterospadowym. Posiada jedno¬przestrzenną piwnicę sklepioną kolebkowo. Według legendy w pomieszczeniu tym mia¬ło znajdować się tajemne wejście, prowadzące pod stawem w kierunku folwarku klasz¬tornego. W elewacjach znajdują się otwory okienne rozmieszczone nieregularnie, na róż¬nych wysokościach, pierwotnie gotyckie małe, ze śladami przemurowań, obudowane ce¬głą. Umieszczono je od wewnątrz w głębokich, szeroko rozglifionych wnękach. W elewacji zachodniej, frontowej, umieszczone są otwory wejściowe do części przyziemnej i piwnic. Są one zamknięte ostrołukowo. Wejście do piwnic znajduje się też w elewacji wschodniej. Obiekt zwieńczony jest ceglanym gzymsem. W przyziemiu można zaobserwować ślady po kamiennych fundamentach siedemnasto- i dziewiętnastowiecznych przybudówek, przyle¬gających do wieży. Jedna z nich, od strony wschodniej, nakryta dachem pulpitowym, peł¬niła funkcję kuchni, o czym świadczy komin w murze wieży na pierwszej i drugiej kondy¬gnacji. Posiadała ona również piwnicę, skomunikowaną z piwnicą wieży. Wnętrze jest po¬dzielone na kondygnacje o zróżnicowanej wysokości. Dzieliły je drewniane stropy. Komu¬nikacja między nimi odbywała się za pomocą drabiniastych schodów. W przyziemiu pod¬łoga wyłożona została ułożoną płasko cegłą. Piwnica nie posiadała posadzki.

Wieża była w ciągu kilku stuleci przebudowywana. Nie zachowały się przekazy źródłowe dotyczące tych prac, jednak ich ślady można zauważyć na elewacjach zabytku. Jak wynika z przekazów ikonograficznych, po II wojnie światowej obiekt był zrujnowany i pozbawio¬ny dachu. W tym czasie wyburzono dobudówki.

Obecnie wieża jest własnością prywatną. Od lat 90. XX wieku jest remontowana. Uzyska¬ła nową więźbę dachową i dach pokryty dachówką ceramiczną.

Pałac
w Kalsku

Kalsk- pałac Verlag: A. Bellach, Gubin, 1910
Siedziba PWSZ z Sulechowa w dawnym pałacu w Kalsku fot. Tomasz Kaczorowski




Pałac usytuowany jest w centralnej części wsi, po wschodniej stronie głównej drogi z Sulechowa do Świebodzina. Do po¬siadłości od strony południa przylega teren szkoły i kościoła. Rezydencja użytkowana jest wraz z całym założeniem przez Instytut Zarządzania i Inżynierii Rolnej Państwowej Wyż¬szej Szkoły Zawodowej w Sulechowie.

Pałac zbudowany został na przełomie XVII i XVIII wieku. W 2. poł. XIX wieku obiekt powiększono dostawiając od północy skrzydło boczne. W latach 1910-1920 dobudowa¬no skrzydło południowe, a następnie powiększono je, przez co budynek stał się trzyskrzy¬dłowy z ryzalitami. Założony jest na planie podkowy, z ośmioboczną wieżą usytuowaną w narożniku północno-wschodnim. Dwukondygnacyjną, podpiwniczoną bryłę akcentu¬ją ryzalit i pseudoryzalit z dobudówką, umieszczone na osi wschód-zachód oraz trzykon¬dygnacyjna wieża zwieńczona krenelażem. Korpus nakrywa dach czterospadowy z naczół¬kiem od południa. Nad skrzydłem północnym rozpięty jest dach trzyspadowy, a nad po¬łudniowym niższy – dwuspadowy. Fasada wyróżniona jest w centralnej części trzyosio¬wym ryzalitem, mieszczącym w parterze główne wejście, przesłonięte gankiem wspartym na dwóch kolumnach. Powyżej nad środkowym oknem wmurowana jest kamienna ta¬blica z kartuszem, przedstawiającym herb rodziny von Sydow. Po lewej stronie ryzalitu, na wysokości piętra znajduje się balkon podtrzymywany trzema kolumnami, a pod nim drugie drzwi prowadzące do wnętrza budynku. W przeciwległym narożniku ulokowana jest wieża. Elewację ogrodową – zachodnią tworzą ściany skrzydeł bocznych i elewacji tylnej korpusu. Centralną jej część zajmuje pseudoryzalit nakryty trzyspadowym daszkiem. Do wysokości okien poddasza dostawiona jest jednoosiowa dobudówka zwieńczona trójkątnym szczytem. Na elewacji północnej znajduje się zadaszony taras. Elewacje zdobione są dekoracją architektoniczną w postaci gzymsów, lizen, pilastrów, płycin, obramień okien i drzwi, boni oraz rozet. Wewnątrz pałacu częściowo zachował się amfiladowy układ pomieszczeń pię¬tra, reprezentacyjna sień z klatką schodową i drewnianymi schodami, sztukatorska deko¬racja sufitów, stolarka drzwi.

Po wojnie majątek przejął Skarb Państwa. Od 1969 roku pałac był użytkowany przez Rol¬niczy Zakład Doświadczalny, następnie Wojewódzki Ośrodek Postępu Rolniczego. W la¬tach siedemdziesiątych mieścił się w nim Ośrodek Szkoleniowy Mechanizatorów, przed¬szkole, biblioteka, magazyn BHP. Od 1995 roku budynek wszedł w skład Zasobu Wła¬sności Rolnej Skarbu Państwa i w 1998 został przekazany przez Agencję Rolną Skarbu Państwa na potrzeby Wyższej Szkoły Zawodowej Administracji Publicznej w Sulechowie. Został wówczas wyremontowany i adaptowany na potrzeby szkoły

Dwórek w Rzepinie

zdjęcie z archiwum Lubuskiego Konserwatora Zabytków

Rowerowe wędrówki Marek G.

Przy drodze w kierunku Ośna, na północny zachód od układu Starego Miasta, w central¬nej części parceli wielkości ok. 30 arów, mieści się dwór wzniesiony na przełomie XVIII i XIX wieku. Jest to pozostałość dużo większego majątku, wymienianego już w 1329 roku, jako uposażenie wójta i sądu miejskiego o powierzchni 4 łanów. W XVI wieku właścicie¬lem majątku była domena w pobliskim Gajcu, a następnie elektor przekazał go w lenno Amtmanowi Georgowi Enderleinowi, które utrzymał jeszcze w 1598 roku jego syn. Na¬stępny właściciel Bartold Friedrich odprzedał posiadłość w 1644 roku Radzie Miejskiej Rzepina, która była w jego posiadaniu do 1839 roku, tj. do czasu przekazania w wieczy¬stą dzierżawę osobie prywatnej za 4150 talarów i 355 talarów rocznej dzierżawy. Wkrótce folwark powiększony został jeszcze o jeden łan i w połowie XIX wieku obejmował 188 ha. W majątku zajmowano się głównie hodowlą owiec, wspominaną już w XVI wieku. Do¬kumenty z 1850 roku wymieniają liczbę 500 owiec, 10 koni i 25 krów, a dochód z par¬celi i owczarni wynosił 566 talarów rocznie. Pod koniec XIX wieku w Rzepinie rozwinął się drobny przemysł: sukienniczy, maszynowy, drzewny i inne. Zabudowania folwarczne w większości zostały rozebrane, a tereny przeznaczono pod zabudowę mieszkalną i dwo¬rzec kolejowy.

Klasycystyczny dwór – dawna siedziba dzierżawców – stanowi pozostałość zabudowań folwarku. Jest to budynek założony na planie prostokąta, jednokondygnacyjny, częścio¬wo podpiwniczony, nakryty wysokim, naczółkowym dachem mansardowym. Dolna par¬tia poddasza zaadaptowana na cele użytkowe. Elewacje podłużne były pierwotnie siedmio-osiowe, natomiast boczne dwuosiowe. Południową elewację wyróżnia dwukondygnacyjny, trzyosiowy ryzalit z centralnym, półowalnym wykuszem, w którym znajduje się wejście, nakryty jest on trzypołaciowym daszkiem. Symetryczne wejście w elewacji północnej zaak¬centowane zostało w dolnej części dachu trójkątnym szczytem. Ściany zewnętrzne zbudo¬wane zostały z cegły, wewnętrzne częściowo ceglane, a częściowo ryglowe z wypełnieniem ceglanym. Więźba dachowa w układzie krokwiowo-jętkowym.

Po II wojnie światowej budynek dworu mieścił Inspektorat PGR, w latach 90. XX wieku należał do Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa, a obecnie jest w posiadaniu prywat¬nej firmy. Pierwotny klasycystyczny wystrój elewacji został skuty podczas remontu general¬nego w latach 60. XX wieku, jedynie bryła budynku i przede wszystkim forma dachu sta¬nowią o wyrazie architektonicznym obiektu.

Po roku 2000 nowy właściciel wykonał kompleksowy remont budynku z wymianą okien i drzwi na drewniane, nowych elewacji i przystosował wnętrza do współczesnych standar¬dów. Wymieniono również poprzednie pokrycie dachowe z blachy na dachówkę ceramicz¬ną karpiówkę, ułożoną w koronkę i wstawiono w dachu okna połaciowe.

Pałac w Sosnach

Sosny- pałac od frontu Hans La Roche, Vietz, ok.1920r.

Pałac w Sosnach Fot. Krzysztof Radzikowski

Pałac znajduje się w obrębie zespołu pałacowo-parkowego i poprzedzony jest od strony za¬chodniej założeniem folwarcznym. Obiekt zlokalizowany jest po południowej stronie dro¬gi prowadzącej z Lubna do Witnicy. Część rezydencjonalna usytuowana jest w północnej partii założenia. Dostęp do pałacu umożliwia droga wyznaczona przez aleję kasztanowców, wiodąca przez obszerny dziedziniec folwarczny. Drzewa zasadzone zostały również półko¬listym szpalerem przed elewacją frontową pałacu, tworząc odrębny od założenia folwarcz¬nego dziedziniec, pośrodku którego wybudowano kolistą fontannę. Od strony południo¬wej pałacu znajduje się parkowa polana, schodząca tarasowo do jeziora w ramach parku krajobrazowego.

Budowla założona została na planie wydłużonego prostokąta, na osi wschód-zachód z nie¬wielką przybudówką po stronie wschodniej oraz czworobocznym skrzydłem wraz z oran¬żerią i wieżą po stronie zachodniej. Obiekt wzniesiony został w technice tradycyjnej, jako murowany z cegły ceramicznej na zaprawie wapiennej, o tynkowanych elewacjach. Bu¬dynek pobudowany jest na wysokim cokole z łamanych kamieni granitowych. Pałac jest w całości podpiwniczony, dwukondygnacyjny, nakryty wysokim dachem dwuspado¬wym krytym dachówką ceramiczną karpiówką. Elewacje frontowa i tylna akcentowane są gzymsem cokołowym, podokiennym oraz koronującym z ozdobnymi kroksztynami. Ele¬wacja frontowa wskutek przebudowy jest dziesięcioosiowa z pseudoryzalitem w szóstej osi, w którym znajduje się reprezentacyjne wejście główne, umieszczone w półkoliście za¬mkniętej wnęce z monumentalnym nadświetlem. Elewacja tylna zakomponowana zo¬stała jako trzynastoosiowa z centralnie umieszczonym trzyosiowym pseudoryzalitem, w którym otwory okienne i drzwiowy ujęte zostały lizenami dźwigającymi belkowanie. Pośrodku znajduje się wyjście na prostopadłościenny taras widokowy ze schodami. Elewa¬cje boczne zostały ukształtowane jako trzyosiowe, obecnie wskutek XIX-wiecznej rozbu¬dowy są nieczytelne.

W 1886 roku pałac został rozbudowany o skrzydło wschodnie i zachodnie wraz z wieżą. Przebudowa miała miejsce według projektu ówczesnego właściciela dóbr ziemskich. Przy¬budówka wschodnia jest parterowa, nakryta dachem dwuspadowym. Część zachodnia zło¬żona jest z kilku elementów, z dominantą w formie czterokondygnacyjnej wieży, połączo-nej z narożnym trzykondygnacyjnym skrzydłem. Po stronie południowej znajduje się par¬terowy, czworoboczny budynek oranżerii, nakryty dachem pulpitowym.


Wnętrze pałacu zakomponowane zostało jako trzytraktowe z amfiladowym układem po¬mieszczeń, zatartym częściowo wskutek przebudów i modernizacji. Najpoważniejsza spo¬śród nich miała miejsce w 1909 roku i wiązała się z modernizacją rezydencji w duchu swo¬jej epoki.

Posadzka w piwnicy jest ceramiczna, w pomieszczeniach mieszkalnych drewniana, obec¬nie niezachowana. Stropy w piwnicach są ceramiczne, odcinkowe w pomieszczeniach bel¬kowe z podsufitką na matach trzcinowych. Więźba dachowa nad częścią klasycystycznego pałacu jest oryginalna, drewniana, w typie krokwiowo-płatwiowa. W pozostałych partiach budowli pozostaje niedostępna.

Z historycznego wystroju zachowały się fragmenty pieców i kominków, boazerii w po¬mieszczeniach parteru oraz sztukatorskiego wystroju sufitów.

Pałac nie posiada dokumentacji konserwatorskiej. W 1966 roku przeprowadzono remont budynku o nieznanym zakresie, prawdopodobnie w celu adaptacji części pomieszczeń na ośrodek kolonijny. Od 1971 roku pałac stopniowo popadał w ruinę. W 2005 roku pry¬watny właściciel zabytku przeprowadził prace polegające na prowizorycznym zabezpiecze¬niu dachu oraz zamontowaniu rur spustowych w celu bezpiecznego odprowadzenia wód opadowych.

Stanowice – Pałac

zdjęcie z archiwum Lubuskiego Konserwatora Zabytków

autor grzechull


Pałac przetrwał działania wojenne w stanie nienaruszonym, jednak po 1945 roku znisz¬czeniu lub rozproszeniu uległ jego wystrój oraz wyposażenie wnętrz. Park pałacowy wo¬bec braku opieki oraz rabunkowej gospodarki uległ w znacznej mierze dewastacji. W okre¬sie powojennym w budynku pałacu umieszczono biura Państwowego Gospodarstwa Rol¬nego w Baczynie – Zakład Rolny w Stanowicach. Na piętrze korpusu głównego założono przedszkole, natomiast w skrzydłach zlokalizowano mieszkania pracownicze, zlikwidowa¬ne ostatecznie w 1976 roku.

Budynek pałacu w swym obecnym kształcie jest wynikiem przebudowy i rozbudowy z lat 70. XIX wieku. Obiekt jest murowany z cegły ceramicznej na kamiennym cokole, o tyn¬kowanych elewacjach. Budynek składa się z korpusu głównego oraz skrzydeł wschodnie¬go i zachodniego wraz z wieżą o strzelistym hełmie. Korpus budowli jest podpiwniczony, dwukondygnacyjny, nakryty dachem kopertowym o niewielkim nachyleniu połaci dacho¬wych. Elewacje posiadają zróżnicowaną kompozycję, akcentowaną boniowaniem, gzymsa¬mi cokołowymi, międzykondygnacyjnymi i koronującymi oraz architektonicznym opra-cowaniem otworów okiennych i drzwiowych. W elewacji wschodniej znajduje się pseu¬doryzalit z naczółkiem oraz ryzalit z oknem weneckim. Zachodnie skrzydło akcentowane jest obustronnie pseudoryzalitami zwieńczonymi neorenesansowymi szczytami i lukarna¬mi z wolutami. W dwóch schodkowych szczytach, w kolistym polu, umieszczony jest herb von Treichelów. Trzykondygnacyjna wieża zwieńczona czteropołaciowym hełmem krytym łupkiem.

Pomieszczenia pałacu zakomponowane zostały w układzie dwutraktowym, przy czym trakt frontowy jest głębszy z charakterystycznym układem amfiladowym. Dostęp do wnę¬trza stanowią wejścia w elewacji południowo-wschodniej, południowo-zachodniej i pół-nocno-wschodniej korpusu głównego, północno-wschodniej skrzydła zachodniego oraz w przyziemiu wieży. Pomieszczenia piwniczne zostały sklepione odcinkowo na belkach stalowych. Konstrukcja więźby dachowej jest historyczna, w typie krokwiowo-płatwio¬wa z nieregularnym wzmocnieniem kleszczowym. Historyczna stolarka okienna znajduje się jeszcze w południowo-wschodniej elewacji, gdzie występują okna z końca XIX wieku, skrzynkowe o zróżnicowanej kompozycji.

Z historycznego wystroju wnętrz pałacu zachowały się: drewniane boazerie, klatka schodo¬wa w korpusie budowli, drewniana podłoga deskowa i parkiet oraz posadzka z ośmiokąt¬nych płytek ceramicznych, stolarka drzwiowa z supraportami, a także sztukatorski wystrój sufitów w części pomieszczeń.

W architekturze pałacu wskazuje się przynajmniej cztery fazy budowlane. Pierwsza z nich datowana na przełom XVII i XVIII wieku, czytelna jest w obrysie korpusu głównego z dwoma tylnymi pseudoryzalitami. Rozmieszczenie pomieszczeń oraz kompozycja elewa¬cji zostały zmienione w kolejnej fazie budowlanej - w 2. po. XVIII wieku, kiedy to wpro¬wadzono amfiladowy układ wnętrz traktu frontowego wraz z salą o ściętych narożnikach. W trzeciej fazie, przypadającej na połowę XIX wieku, nadbudowano budynek o mezza¬nino i nadano nowy wyraz architektoniczny fasadzie, zmieniając kształt otworów okien¬nych oraz podkreślając centralną oś budynku płaskim tympanonem z okulusowymi wnę¬kami. W czwartej fazie, datowanej na lata 1870-1871, rozbudowano wschodni ryzalit w skrzydło oraz dostawiono skrzydło zachodnie wraz z wieżą. Zarazem zmieniono częścio¬wo układ pomieszczeń, dostosowując je pod względem komunikacyjnym i funkcjonalnym do nowo wybudowanych skrzydeł.

W latach 50. XX wieku przeprowadzono remont i adaptację pałacu, wprowadzając nowe ściany działowe. Zlikwidowano kominek w sieni, otynkowano fasadę, zaś główny korpus w miejsce łupku pokryto papą. Niepowodzeniem zakończyły się prace polegające na osu¬szeniu podpiwniczonej części pałacu. Ponadto przeprowadzono prace tynkarskie w elewa¬cji południowo-wschodniej korpusu głównego i elewacji północno-wschodniej skrzydła zachodniego. W 1991 roku wymieniono pokrycie dachowe skrzydła zachodniego, wpro¬wadzając blachę ocynkowaną. Ostatnią inwestycją, mającą miejsce w latach 90. XX wieku, było niewprawne otynkowanie elewacji wschodniej budynku.

Bibliografia
"Zamki, dwory i pałace województwa lubuskiego" Błażej Skaziński
http://www.stanowice.pl/zabytki.php
Google grafika
„Niezwykłe i tajemnicze miejsca Ziemi Lubuskiej” praca zbiorowa dziennikarzy „gazety lubuskiej
„Spacer po starym Kostrzynie” Józef Piątkowski
„Kostrzyn wczoraj i dziś „ Iwona Pastylka- Paterczyk
http://www.muzeum.kostrzyn.pl/KONTAKT/brama.html
http://www.lwkz.pl/page/show/id/2

Spis treści
Spis treści
Wstęp 3
Brama Berlińska na kostrzyńskiej starówce 4
Zamek na kostrzyńskiej starówce 8
Kościół parafialny na kostrzyńskiej starówce 13
Pałac w Dąbroszynie 19
Ratusz w Zielonej Górze 22
Wieża w Dzietrzychowicach 25
Pałac 28
w Kalsku 28
Dwórek w Rzepinie 31
Pałac w Sosnach 34
Stanowice – Pałac 37
Bibliografia 40