Materialy dotyczace państw Europy Srodkowej, Polska+Saseidzi, rys historyczny, warunki naturalne, zabytki.

Sąsiedzi Polski


Niemcy

Pełna nazwa państwa Republika Federalna Niemiec (D)Bundesrepublik Deutschland
Stolica Berlin
Powierzchnia 357 tys. km2
Ludność 82,1 mln (1997)
Gęstość zaludnienia 230 osób/km2
Ustrój Republika federalna
Podział administracyjny 16 krajów związkowych (landów)
Język urzędowy Niemiecki
Jednostka monetarna 1 marka =100 fenigów
Produkt narodowy brutto Na 1 mieszkańca: 27 510 dol. USA (1997)
Święto państwowe 3 października (dzień zjednoczenia Niemiec – 1990)
Ambasada Republiki Federalnej Niemiec Warszawa, ulica Dąbrowiecka 30

Wiadomości ogólne
Republika Federalna Niemiec leży w środkowej Europie, między Morzem Północnym i Morzem Bałtyckim na północy a Alpami na południu (oś pn.- pd. wynosi 876 km). Rozciąga się między 4717- 5503 szerokości geograficznej północnej i 558 - 1502 długości geograficznej wschodniej. Graniczy z dziewięcioma krajami: Austrią (długość granicy 784 km), Belgia (167 km), Czechami (646 km), Danią (68 km), Francją (451 km), Holandią (577 km), Luksemburgiem (138 km), Polską (467 km) i Szwajcarią (334 km). Niemcy są republiką o systemie parlamentarno – gabinetowym. Głowa państwa jest prezydent (funkcja reprezentacyjna), wybierany na 5 lat przez Zgromadzenie Federalne, na które składają się posłowie Bundestagu i przedstawiciele parlamentów krajów związkowych. Władza ustawodawcza należy do dwuizbowego parlamentu: izby niższej Bundestagu (656 posłów) i izby wyższej Bundesratu (69 przedstawicieli rządów krajowych). Władzę wykonawcza sprawuje rząd z kanclerzem na czele (wybieranym na 5 lat przez Bundestag). Konstytucja z 1949 r. Była wielokrotnie nowelizowana. Kraje związkowe mają własne konstytucje, parlamenty i rządy. Niemcy dzielą się administracyjnie na 16 krajów związkowych (z byłej RFN – 10, byłej NRD – 5, szesnastym jest połączony Berlin). Niższe jednostki administracyjne to powiaty (444) i gminy (14 805).

Zarys historyczny
Zachodnią część terytorium Niemiec zamieszkiwali w I tysiącleciu p.n.e. Celtowie, stopniowo wypierani przez plemiona germańskie. Plemiona te zjednoczyli od VI-VIII w. Frankowie, którzy utworzyli potężne państwo. Po podziale tego państwa w 843 r., jego wschodnia część stała się zaczątkiem odrębnego królestwa. Pierwsza połowa XI w. To szczyt potęgi średniowiecznych Niemiec. Od drugiej połowy XI stopniowo słabnie władza królewska, następuje kryzys społeczny i polityczny. W XVI w. Reformacja doprowadziła do rozbicia Niemiec na katolickie południe i protestancką północ. Wszystkich księstw było wówczas około 300. w XVIII w. W duchu oświeconego absolutyzmu nastąpił rozwój filozofii i literatury. Na przełomie XIX i XX w. Niemcy były najpotężniejszym mocarstwem kontynentu. Po I wojnie światowej obalono monarchie i utworzono Republikę Weimarską. Trudności gospodarcze, brak stabilizacji politycznej były główną przyczyną ruchu nazistowskiego pod wodzą Adolfa Hitlera. Od 1933 r. Rozpoczął on rządy dyktatorskie i terror polityczny. Agresja niemiecka na Polskę zapoczątkowała 1.IX.1939 r. II wojnę światową. Niemcy okupowane przez Francję, USA, Wielką Brytanię i ZSRR przegrały wojnę. W wyniku, czego zostały podzielone w 1949 r. Na Republikę Federalną Niemiec i Niemiecką Republikę Demokratyczną. Także stolica Niemiec - Berlin został podzielony tzw. murem berlińskim na Berlin Zachodni (część RFN) i Berlin Wschodni (enklawa NRD). Mur ten został zburzony 9.XI.1989 r. A od 3.X.1990 r. Zarówno obie części miasta, jak i NRD i RFN są jednym państwem.

arunki naturalne
v Ukształtowanie powierzchni
Terytorium Niemiec leży na terenie trzech rozległych regionów fizyczno-geograficznych, układających się równoleżnikowo i różniących się typami krajobrazów. Północną część kraju zajmuje Nizina Niemiecka, będąca częścią Niziny Zachodnioeuropejskiej. Jej oba wybrzeża całkowicie się różnią. Wybrzeże Morza Bałtyckiego jest wyrównane, przeważnie z piaszczystymi plażami, zatokami, mierzejami, półwyspami przybrzeżnymi wyspami (Rugia, Uznam, Fehmarn). Na Rugii występują wzniesienia kredowe i klifowe brzegi. Nizinne wybrzeże Morza Północnego w wielu miejscach jest zabagnione, niekiedy piaszczyste z ciągiem wałów wydmowych. Na północnym wschodzie niziny występują tereny młodoglacjalne (Pojezierze Szlezwicko – Holsztyńskie, Meklemburskie i Brandenburskie) z ciągiem moren czołowych, równinami sandrowymi, jeziorami i pradolinami. Północno zachodnia część niziny jest bardziej wyrównana. Występują tu zabagnione pradoliny zajęte przez torfowiska lub piaszczyste wrzosowiska. Na południe od pasa nizin młodoglacjalnych ciągną się równiny lessowe.
Największy obszar, około połowy terytorium kraju, zajmuje wyżynno – górskie Średniogórze Niemieckie. Są tu stare góry i płaskowyże orogenezy hercyńskiej, rozdzielone kotlinami i zapadliskami tektonicznymi. Wśród masywów górskich można wymienić: Harz, Góry Reńskie, Góry Łupkowe, bazaltowe góry Vogelsberg i Rhn, Las Turyński, Smreczany, Rudawy, Las Czeski i Schwarzwald.
Od południa Średniogórze Niemieckie zamyka Jura Szwabska i Frankońska, przedłużenie szwajcarskich gór Jura. Centralne miejsce zajmują kotliny: Basen Szwabsko – Frankoński i Basen Turyński. Wzdłuż granicy z Francja ciągnie się Górnoreńska.
Trzeci pas zajmują obszary fałdowań alpejskich i zapadlisk przedgórskich. Najdalej na południu wznoszą się Alpy – na terenie Niemiec leżą Alpy Algowskie i Alpy Bawarskie 9 z najwyższym szczytem kraju – Zugspitze, 2963 m n.p.m.) i Alpy Salzburskie. Charakteryzują się one stromymi stokami i głębokimi dolinami. Na północ od Alp rozciąga się pogórze alpejskie – pagórkowata Wyżyna Bawarska.

v Klimat
Na terenie Niemiec występuje klimat umiarkowany, na ogół ciepły z przeważającym wpływem morskich mas powietrza. Ku wschodowi nabiera on nieco cech typu przejściowego między morskim a kontynentalnym. Średnie temperatury stycznia kształtują się od 1C na zachodzie do -3C na Wyżynie Bawarskiej, lipca – od 16C na wybrzeżu do 21C na Nizinie Górnoreńskiej. Opady występują przez cały rok (zimą opady śniegu). Najmniej notuje się ich na nizinach (600 – 800 mm rocznie), a na osłoniętej Nizinie Górnoreńskiej nawet poniżej 500 mm. zachodnie stoki górskie otrzymują od 1000 – 1400 mm opadów rocznie, najwięcej w Alpach, ponad 2000 mm. Na Wyżynie Bawarskiej wieją suche i ciepłe wiatry – feny.

v Rzeki i jeziora
Niemcy należą do zlewiska trzech mórz: Północnego, Bałtyckiego i Czarnego. Do Morza Północnego uchodzą najważniejsze rzeki Niemiec: Ren (długość w granicach Niemiec- 867 km) z Menem i Łaba (długość na terytorium Niemiec- 752 km), ponadto Wezera i Ems. Do Morza Bałtyckiego – krótkie rzeki i graniczna Odra z Nysą Łużycką. Dunaj (w granicach Niemiec- 647 km) wraz z dopływami Iller, Lech, Izara i Inn odwadnia południowe Niemcy, odprowadzając wody do Morza Czarnego. Zlewiska wszystkich trzech mórz są połączone kanałami i rzekami, m.in. system kanałów na Nizinie Niemieckiej. Największe skupiska jezior występują na pojezierzach i na przedgórzu Alp. Największe jezioro Niemiec – Mritz (110 km2) występuje na Pojezierzu Meklemburskim. Na granicy z Austrią i Szwajcarią leży malowniczo położone Jezioro Bodeńskie (541 km2).

v Fauna i flora
Lasy zajmują 30% powierzchni kraju, w dużej mierze stanowią sztuczne drzewostany (na nizinach monokultury sosny, a w górach świerku). Zachowały się natomiast lasy dębowo – brzozowe i wrzosowiska na Nizinie Niemieckiej. Na pojezierzach, wyżynach i w niższych partiach gór występują lasy bukowe i mieszane. Świat zwierząt jest typowy dla środkowej Europy. Żyją tu różne gatunki ssaków, m.in. jelenie, sarny, dziki, w Alpach – kozice i świstaki, i ptaków oraz inne.

Ludność i osadnictwo
Pod względem liczby ludności Niemcy zajmują drugie (po Rosji) miejsce w Europie, stanowiąc jeden z najsilniej zaludnionych obszarów kontynentu. Do szybkiego wzrostu liczby ludności po drugiej wojnie światowej przyczyniły się:
· przesiedlenia ludności niemieckiej (ok. 15 mln), głównie z terenów Polski, Czechosłowacji i ZSRR
· masowa migracja (4 mln) po podziale kraju w 1949 r., z Niemiec Wschodnich do Zachodnich
· zapotrzebowanie na siłę roboczą, nasilone zwłaszcza od początku lat 60. (imigranci, głównie z południa Europy: Jugosłowianie, Włosi i Turcy – nazywani „gastarbeiterami”)
Kolejna o wiele mniejsza, fala imigracji uciekinierów nastąpiła po zjednoczeniu Niemiec w 1990 r. z biedniejszych krajów Europy Wschodniej, Azji i Afryki. Byli i są to przeważnie uchodźcy z krajów dotkniętych kataklizmem wojny, powodzi, trzęsień ziemi itp. Napływ nielegalnych imigrantów doprowadził do wzrostu przestępczości i patologii społecznej w Niemczech. Z kolei to stało się przyczyną niechęci narodu niemieckiego do przybyszów, co w praktyce oznacza odrodzenie się ruchu neonazistowskiego.
Społeczeństwo niemieckie należy do jednorodnego, co przedstawia poniższy wykres:

Utrzymujący się w obu państwach niemieckich (RFN i NRD) od lat 60. ujemny przyrost naturalny, wzrósł na krótko po zjednoczeniu kraju (0,3‰ – 1991) i ponownie spadł (-0,8‰ – 1997). W rezultacie Niemcy należą do starzejącego się społeczeństwa; tylko 16,4% ogółu populacji stanowią dzieci do 15 lat, zaś ludzie w wieku 65 lat i więcej aż 15,6% ogółu. Na terytorium Niemiec zaznacza się wyraźny podział religijny, zapoczątkowany podczas reformacji: protestantyzm (luteranizm) dominuje głównie na północy kraju, a katolicyzm na południu. Wśród imigrantów prócz katolików przeważają muzułmanie.
Ludność w Niemczech jest nierównomiernie rozmieszczona. W miastach koncentruje się 85,3% ludności. Wiele miast niemieckich ma długą historię sięgającą czasów rzymskich bądź celtyckich (np. Kolonia, Trewir, Augsburg, Kempten). W całym kraju rozrzucone są miasta lokowane przez średniowiecznych książąt. Osiedla wiejskie (poza niektórymi obszarami byłej NRD) mają nowoczesną zabudowę i każde jest wyposażone w infrastrukturę techniczną.

Gospodarka
Niemcy nalezą do krajów wysoko rozwiniętych, są jedną z potęg gospodarczych świata. Pod względem PKB zajmują pierwsze miejsce w Europie i trzecie miejsce w świecie, po USA i Japonii.

v Rolnictwo
Wytwarza 1% PKB zatrudniając 3% aktywnych zawodowo. Użytki rolne zajmują 50% obszaru kraju, z tego ponad ²/3 to grunty orne. Intensywne i wysoko towarowe rolnictwo zaspokaja potrzeby żywieniowe kraju. Około 70% wartości produkcji rolnej dostarcza hodowla, głównie trzody chlewnej i bydła oraz drobiu. Główne uprawy stanowią: zboża, buraki cukrowe, ziemniaki, rośliny oleiste, pastewne i warzywa. Niemcy zajmują czołowe miejsce wśród producentów artykułów rolnych: są największym producentem chmielu (30% produkcji światowej). W dolinach Renu i Mozeli uprawia się winną latorośl.
Lasy zajmują 305 powierzchni kraju i są cennym bogactwem. W 1995 r. pozyskano 39 hm2drewna. Zapotrzebowanie na ten surowiec jest większe w związku z tym sprowadza się drewno z krajów skandynawskich oraz środkowej Afryki. Nowoczesna flota rybacka coraz częściej łowi na Oceania Atlantyckim i Spokojnym wskutek zubożenia łowisk Morza Bałtyckiego i Północnego.

v Przemysł
Pod względem produkcji przemysłowej Niemcy zajmują pierwsze miejsce w Europie. Przemysł zatrudnia 38% zawodowo czynnych i wytwarza 35% PKB. Niemcy bogate są w zasoby węgla kamiennego (zagłębia: Ruhry, Saary, Saskie) i brunatnego (zagłębia: Saskie, Łużyckie i Nadreńskie), jednak ich eksploatacja zmalała ze względu na nierentowność kopalń (węgiel kamienny) lub szkody ekologiczne (węgiel brunatny). Mniej zasobne są złoża ropy naftowej, gazu ziemnego, rud cynku i ołowiu, żelaza, miedzi, soli kamiennej i potasowej. Braki surowcowe pokrywa się importem.
Energie elektryczną wytwarza się w elektrowniach cieplnych (68% ogółu energii), jądrowych (28,5%) i wodnych (3,5%).
Przemysł przetwórczy jest bardzo różnorodny, jednak najważniejszą rolę odgrywa przemysł metalowy i maszynowy (48% wartości produkcji przemysłowej) oraz chemiczny (20%). Bardzo dobrze rozwinięty jest przemysł elektrotechniczny, elektroniczny i środków transportu, zwłaszcza produkcji samochodów osobowych (3 miejsce w świecie). W Niemczech mają swoje siedziby wielkie międzynarodowe koncerny, np. Siemens i AEG (wyroby elektryczne), Zeiss (wyroby optyczne), Volkswagen, General Motors, Mercedes, BMW, Ford (samochody). Spośród gałęzi przemysłowych należy wymienić hutnictwo, przemysł materiałów budowlanych, szklarski, ceramiczny, celulozowo – papierniczy, poligraficzny, spożywczy, zwłaszcza piwowarski (2. miejsce w świecie po USA) i przemysł lekki (włókienniczy, odzieżowy, itp.)
Niemcy zajmują drugie miejsce, po USA w obrocie międzynarodowym. Mają dodatni bilans handlowy. W tym kraju eksportuje się głównie: pojazdy drogowe, urządzenia mechaniczne, wyroby chemiczne, sprzęt elektroniczny, wyroby spożywcze i inne. Najważniejszymi partnerami są kraje Unii Europejskiej, USA i Japonia.

v Sieć komunikacyjna
Niemcy maja najdłuższą sieć autostrad w Europie (11 tys. km), doskonale rozbudowaną sieć dróg i kolei oraz wysoce rozwiniętą sieć łączności. Duże znaczenie w przewozach towarów ma tutaj żegluga śródlądowa i transport morski. Główną arterią wodną jest Ren, nad którym leży największy śródlądowy port europejski – Duisburg. Z kolei największym portem morskim Niemiec jest Hamburg. Przewóz pasażerów obsługuje również transport lotniczy. Międzynarodowe porty lotnicze znajdują się we: Frankfurcie nad Menem, Monachium, Berlinie, Hamburgu, Dsseldorfie, Kolonia-Bonn. Dobrze rozwinięta jest sieć rurociągów.
Ochrona przyrody i turystyka
Obszary chronionej przyrody zajmują 26,4% powierzchni kraju. Ze względu na duże skażenie środowiska naturalnego władze przywiązują dużą wagą do ochrony przyrody. Społeczeństwo niemieckie charakteryzuje się dużym stopniem świadomości ekologicznej. W niemieckich domach powszechne stało się segregowanie odpadów. W kraju wiele surowców jest wykorzystywanych powtórnie. Dodatkowo ostre przepisy dotyczące ochrony przyrody w tym kraju, znacznie pomniejszają skażenie środowiska.
Niemcy mają ujemny bilans w turystyce, gdyż wpływy z przyjazdów do ich kraju są wielokrotnie mniejsze niż pieniądze, jakie Niemcy wydają na odpoczywanie za granicą. Mimo to do Niemiec przyjeżdża dużo turystów. Głównym ich celem są: sporty zimowe, wypoczynek na przybrzeżnych wyspach, zwiedzanie miast lub udział w targach, kongresach, festiwalach, wystawach oraz innych imprezach międzynarodowych.
Berlin – stolica zjednoczonych Niemiec
Miasto to leży na Pojezierzu Brandenburskim, w Pradolinie Warszawsko – Berlińskiej, nad Hawelą i jej dopływem Szprewą. Stanowi dziś odrębny kraj związkowy o powierzchni 883 km2, zamieszkany przez 4 mln osób. Współczesny Berlin jest wielkim ośrodkiem gospodarczym i kulturalno – naukowym kraju. Rozwinął się tu przemysł elektrotechniczny, elektroniczny, maszynowy, metalowy, produkcji środków transportu, precyzyjny, spożywczy, chemiczny, poligraficzny i odzieżowy. Ponadto znajdują się w nim również: międzynarodowe przedsiębiorstwa handlowe, banki, instytucje finansowe, trzy lotniska, śródlądowy port, uniwersytety i inne szkoły wyższe, muzea, teatry, filharmonie, galerie itd. Najsłynniejsze muzea to: Muzeum Egipskie i Muzeum Pergamońskie.
Nowy zjednoczony Berlin jest dzisiaj wielkim placem budowy, lecz nie brakuje w nim wielu zabytków. Są to: Gmach Reichstagu, Katedra Berlińska, Brama Brandenburska, Kolumna Zwycięstwa, Kościół Pamięci i wiele innych, tych mniej znanych.
Około 30% powierzchni miasta stanowią tereny zielone. Należą do nich: kompleksy leśne, naturalne obszary trawiaste i parki. Na terenie Berlina znajduje się wiele różnej wielkości i kształtu jezior, co wynika z położenia miasta.
Słynna postać

Opisy do ilustracji
Il. 1 i 2
Kartki pocztowe, oczywiście niemieckie. Jedna z nich to kartka z okazji Nowego Roku, z kolei druga to typowa kartka z pozdrowieniami, np. z wakacji
Il. 3 i 4
Panorama Berlina z wysokości wieży telewizyjnej
Il. 5
Brama Brandenburska od strony Berlina Wschodniego
Il. 6
Gmach Reichstagu podczas przebudowy
Il. 7
Katedra Berlińska
Il. 8
Brama do ogrodu i świątyni buddyjskiej
Il. 9
Linderhof; jeden z pałaców Ludwika II Bawarskiego, położony w pobliżu Oberammergau

MATERIAŁY DODATKOWE:
1) „Europejska podróż – Odkrywanie Europy” – str.14 – 17
2) Lubeka




Czechy

Pełna nazwa państwa Republika Czeska (CZ)esk Republika
Stolica Praga
Powierzchnia 78,9 tys. km2
Ludność 10,3 mln (1997)
Gęstość zaludnienia 131 osób/km2
Ustrój Republika
Podział administracyjny 7 regionów i 1 miasto wydzielone
Język urzędowy Czeski
Jednostka monetarna 1 korona czeska = 100 halerzy
Produkt narodowy brutto Na 1 mieszkańca3250 dol. USA (1997)
Święto narodowe 28 października (ogłoszenie suwerenności państwa Czechosłowacji w 1918 r.)
Ambasada Republiki Czeskiej Warszawa, ulica Koszykowa 18

Wiadomości ogólne
Położone w centrum Europy Czechy rozciągają się pomiędzy 12º05 a 18º50 długości geograficznej wschodniej oraz między 48º35 a 51º05 szerokości geograficznej północnej. Sąsiadują z czterema sąsiadami: Polską (długość granicy – 790 km), Słowacją (261 km), Austrią i Niemcami (645 km). Czechy są republiką parlamentarną od 1993 r. funkcję głowy państwa pełni prezydent, wybierany prze parlament na 5- letnią kadencję. Władzę ustawodawczą sprawuje 2- izbowy parlament: Izba Poselska, licząca 200 członków i Senat, liczący 80 członków. W Czechach panuje system wielopartyjny. Główne partie to: Demokratyczna Partia Obywatelska, Partia Chrześcijańsko – Demokratyczna, Blok Lewicy, Czeska Partia Socjaldemokratyczna. Pod względem administracyjnym Czechy dzielą się na 7 regionów i 1 miasto wydzielone – Praga.
Zarys historyczny
W starożytności terytorium Czech zamieszkiwały plemiona Celtów, podbite w I w. p.n.e. przez germańskie ludy Markomanów. Później zostały zasiedlone przez Słowian, którzy w VII w. pod wodzą kupca Samona stworzyli zalążki państwowości. W IX w. wchodziło ono w skład Państwa Wielkomorawskiego. Od X w. księstwo pod panowaniem dynastii Przemyślidów, uznających zwierzchnictwo cesarstwa. Początkowo przyjazne stosunki Polski z Czechami później uległy pogorszeniu; doszło do zatargów pomiędzy tymi krajami. W 1198 r. księstwo stało się królestwem. Rozrost państwa na stąpił za panowania Przemysława Ottokara II i Wacława II. W 1306 r. wygasła dynastia Przemyślidów czeskich i władzę w kraju obejmuje dynastia Luksembuergów. W XIV w. państwo przezywało swój rozkwit. Jednak już w kolejnym stuleciu nastąpiło osłabienie spowodowane wojnami husyckimi. Na tronie Czech zasiedli wówczas Habsburgowie, później Jagiellonowie – Władysław II i jego syn Ludwik, który poległ w bitwie pod Mohaczem. Władza ponownie przeszła w ręce Habsburgów. Ograniczali oni przywileje szlacheckie, wolności religijne i odrębność państwową, co stało się wynikiem wybuchu powstania antyhabsburskiego, które zapoczątkowało wojnę 30 –letnią. Po klęsce pod Białą Górą w 1620 r., Czechy stały się prowincja austriacką i zostały poddane germanizacji. Odrodzenie narodu czeskiego nastąpiło w XIX w. po I wojnie światowej i i rozpadzie Austro – Węgier w 1918 r. Czechy ze Słowacją utworzyły Republikę Czechosłowacką. W 1938 r. Czechosłowacja została zmuszona do przyjęcia warunków układu monachijskiego. Niemcy zajęły Sudety, a później cały kraj, tworząc tzw. Protektorat Czech i Moraw. Po wyzwoleniu Czech przez Armię Czerwoną władzę przejmują komuniści. W 1960 r. zmieniono nazwę państwa na Czechosłowacka Republika Socjalistyczna. W 1990 r. przyjęto kolejną nazwę: Czeska i Słowacka Republika Federacyjna. 1 stycznia 1993 r. powstały dwa odrębne państwa – Czechy i Słowacja. Pierwszym prezydentem Czech został Vclav Havel, który sprawuje te funkcję do dziś.
Warunki naturalne
v Ukształtowanie powierzchni
Czechy są krajem wyżynnym, obejmującym Masyw Czeski i niewielki fragment Karpat Zachodnich. Masyw Czeski stanowi rozległą kotlinę, zbudowana ze skał metamorficznych i osadowych, otoczoną pasmami gór zrębowych, stanowiących naturalne granice państwa. Od południowego wschodu otacza go pocięta głębokimi dolinami Wyżyna Czesko – Morawska. Na południowym zachodzie Masywu rozciągają się pasma Szumawy i Lasu Czeskiego. Od północnego zachodu ku Kotlinie opadają Rudawy Czeskie, a od północnego wschodu Sudety. Dolina rzeki Morawy oddziela Sudety od Karpat. Wzdłuż Morawy występują obniżenia, przechodzące ku południu w Nizinę Naddunajską.
v Klimat
W Czechach panuje klimat umiarkowany, ciepły. Średnie temperatury stycznia wahają się od -1ºC do -4ºC, a lipca od 17ºC do 20ºC. Roczne opady wynoszą od 500 mm w głębi Masywu do 1200 mm w górach.
v Rzeki i jeziora
Główne rzeki kraju należą do zlewisk trzech mórz: Łaba z Wełtawą, Izerą i Ochrzą uchodzi do Morza Północnego, a dopływ Dunaju – Morawa należy do zlewiska Morza Czarnego. Z czeskich gór wypływa również Odra, dzięki niej ten kraj ma połączenie również z Morzem Bałtyckim. Rzeki są krótkie, lecz zasobne w wodę, jezior jest niewiele.
v Fauna i flora
Czechy cechuje duża lesistość. Dominują lasy iglaste i mieszane z dębem, bukiem oraz grabem. Faunę reprezentują jelenie, sarny, dziki i lisy. W górach można spotkać żmije i jaszczurki.
Ludność i osadnictwo
Społeczeństwo czeskie jest urozmaicone, co przedstawia poniższy wykres:

Rozmieszczenie ludności jest nierównomierne. Największa gęstość zaludnienia cechuje północne Czechy i Morawy, a najmniejsza południe i zachodni region Czech. Migracje wewnętrzne odbywają się w różnych kierunkach: z regionów górskich do ośrodków przemysłowych oraz ze wsi do miast.
Ujemny przyrost naturalny (-2,1‰) jest rezultatem bardzo znacznego spadku liczby urodzeń (z 14,9‰ w 1980 r. do 8,8‰ w 1997 r.) oraz niewielkiego spadku liczby zgonów (do 10,9‰). Średnia długość trwania życia wynosi 76 lat dla kobiet i 99 lat dla mężczyzn. W miastach mieszka 74,7% społeczeństwa. Wśród wyznań dominują katolicy – 39%. Pozostali to protestanci (5%), prawosławni (3%)i bezwyznaniowcy, bądź zwolennicy innych religii (40%).
Gospodarka
Wszechstronnie rozwinięty przemysł i stojąca na wysokim poziomie infrastruktura spowodowały, iż Czechy w wyniku zmian ustrojowych stosunkowo łatwo przestawiły się z gospodarki centralnie sterowanej na wolnorynkową. Rozpoczęto prywatyzację przedsiębiorstw oraz podjęto restrukturyzację gałęziowo – przestrzenną przemysłu. Czechy szybko znalazły nowych partnerów handlowych na rynku międzynarodowym.
v Rolnictwo
Od 1990 r. rozpoczął się proces dekolektywizacji rolnictwa. Powstały spółdzielnie rolnicze i spółki nowego typu, wzrosła liczba gospodarstw indywidualnych. W Czechach uprawia się zboża (głównie pszenicę i jęczmień), buraki cukrowe ziemniaki, chmiel i len, a wokół dużych miast i w dolinach rzecznych Moraw owoce (głównie jabłka, winorośl) i warzywa (cebula, marchew, pomidory). Na Morawach i we wschodnich Czechach hoduje się bydło, rozwinięta jest także hodowla trzody chlewnej, owiec oraz drobiu. Stawy hodowlane dostarczają około 25 tys. ton ryb, głównie karpi, a lasy około 12 mln3 drewna rocznie.
v Przemysł
Czechy posiadają znaczne zasoby bogactw mineralnych. Wydobywa się węgiel kamienny (Zagłębie Ostrowsko – Karwieńskie, około 90% produkcji krajowej), węgiel brunatny (Zagłębie Mostecko – Sokołowskie), rudy uranu (okolice Pragi, Sudety, Rudawy), cynku i ołowiu, cyny, wolframu (Rudawy), także grafit (rejon Vĕtrĭni) i kaolin.
Przemysł przetwórczy jest dobrze rozwinięty. Dominują branże: elektromaszynowa, metalowa, hutnicza, włókiennicza i obuwnicza oraz spożywcza (przemysł mięsny, browarniczy – słynne browary znajdują się w Pilźnie, Pradze i Czeskich Budziejowicach). Wysoki poziom reprezentuje przede wszystkim przemysł środków transportu. Przemysł motoryzacyjny (m.in. słynne kody produkowane w kooperacji z Volkswagenem) skupia się w miejscowościach Mlad Boleslav, Koprzyvnica, Praga, Jablonec, Vysokie Myto.
v Sieć komunikacyjna
Czechy posiadają dobrze rozbudowaną sieć komunikacyjną. Długość linii kolejowych wynosi 9,4 tys. km (w tym 28% zelektryfikowanych). Międzynarodowe magistrale kolejowe wiodą ze wschodu na zachód, z Ukrainy przez Słowację, Brno, Pragę do Niemiec oraz z północy na południe, z Niemiec przez Pragę, Brno, Wiedeń, Budapeszt na południe Europy. Wśród dróg kołowych (55,5 tys. km) największe znaczenie ma autostrada Praga – Bratysława. Czechy przez Wełtawę, Łabę i Odrę mają dogodne połączenie z Bałtykiem i Morzem Północnym. Międzynarodowe porty lotnicze zlokalizowane są w Pradze, Ostrawie i Karlowych Warach.
Bilans handlowy kraju jest ujemny. Czechy eksportują maszyny, urządzenia, środki transportu, piwo oraz surowce naturalne. Importują maszyny, paliwa, artykuły chemiczne. Partnerami handlowymi Czech są: Niemcy, Austria, Słowacja, Włochy, Wielka Brytania.
Ochrona przyrody i turystyka
W gospodarce Czech dużą rolę odgrywa turystyka. Jej rozwojowi sprzyjają: walory przyrodnicze kraju, zabytkowe miasta, ciekawe, wkomponowane w krajobraz zamki, bogaty folklor oraz dobrze rozwinięta baza turystyczna.
Ochroną przyrody w Czechach objęto 13,1 tys. km2, czyli 16,65 powierzchni kraju. Znajdują się tutaj 3 parki narodowe (w tym Karkonoski), 24 okręgowe i ponad 1600 rezerwatów i pomników przyrody (m.in. miasta: Klatovy, Suice, Strakonice, esk Krumlov, Domalice, Horsóvsk Tn, Plan, Cheb, Loket, Horni Slavkov, Litomierzyce, Czeskie Budziejowice, Tebo, Ołomuniec, Kromieryż oraz rezerwat skalny Prachovsk skly).



Praga – stolica Czech
i jedno z najpiękniejszych miast Europy
w środkowej części Czech, w węźle hydrologicznym leży stolica tego kraju. Miasto usytuowane jest nad Wełtawą, na 7 wzgórzach.
Od 1918 r. było stolicą Czechosłowacji, a o od 1993 r., po rozpadzie Czechosłowacji jest stolicą Czech. Współczesna Praga liczy 1,2 mln mieszkańców (1999) i stanowi największy ośrodek polityczny, kulturalny, gospodarczy i naukowy Czech. Rozwinął się tutaj przemysł maszynowy, elektrotechniczny i elektroniczny, produkcja środków transportu (samochody, tramwaje, tabor kolejowy), chemiczny (głównie gumowy i perfumeryjno – kosmetyczny), włókienniczy i odzieżowy, spożywczy (m.in. piwowarski) oraz farmaceutyczny. Praga jest znanym ośrodkiem produkcji filmów (dzielnica Barrandov) i jednym z największych węzłów komunikacyjnych w środkowej Europie. W Ruzyn pod Pragą znajduje się międzynarodowy port lotniczy. Miasto jest siedziba 11 wyższych szkół (m.in. Uniwersytet Karola, najstarszy w środkowej Europie), Czeskiej Akademii Nauk i licznych instytutów naukowo – badawczych.
Praga należy do najpiękniejszych miast Europy. Malowniczy wygląd nadaje jej położenie w dolinie Wełtawy i na otaczających wzgórzach. Wysokości względne w obrębie miasta sięgają 200 metrów. Brzegi Wełtawy połączone są kilkunastoma mostami, w tym słynnym średniowiecznym mostem Karola. Centrum miasta obejmuje 4 historyczne dzielnice – Hradczany, Stare Miasto, Nowe Miasto i Małą Stranę. Tutaj koncentrują się funkcje reprezentacyjne (ambasady), administracyjne (urzędy i biura), naukowe (uczelnie, instytuty), handlowe (domy towarowe), turystyczne (hotele) i kulturalno – rozrywkowe (kina, teatry, kabarety). Przemysł zlokalizowany jest w północno - wschodniej (Karlin, Hloubetin, Vysoany Libeń) oraz w południowo – zachodniej (Smichov, Jinonice) części miasta. Nowe dzielnice mieszkaniowe usytuowane są na północnym zachodzie i południowym wschodzie.
Ciekawostki
Jak głosi legenda, na zamku w Wyszehradzie zginął, z ręki swego brata-poganina, św. Wacław, uznany później za patrona Czech
Praska rezydencję Karola IV nazywano Caput Regis (Głowa Królestwa). Dla jej uświetnienia sprowadzono słynnych architektów i artystów z Włoch i Niemiec. Pod kierunkiem mistrza Petera Parlera powstał potężny, kamienny most Karola, który miał wyjątkową, jak na owe czasy szerokość – 10 metrów. Dzięki Karolowi IV Praga przeżywała swój „złoty okres”, będąc - obok Akwizgranu i Norymbergii – trzecim wśród największych miast Europy, które ominął XIV- wieczny kryzys gospodarczy
Defenestracja praska w 1419 r. – wyrzucenie z ratusz Nowego Miasta Praskiego 7 rajców katolickich – stanowiła bezpośrednią przyczynę wojen husyckich. Defenestracja w 1618 r. – wyrzucenie z okna zamku na Hradczanach 2 namiestników cesarza na znak protestu przeciw pogwałceniu przez władcę swobód religijnych – wywołała wojnę trzydziestoletnią.
Zamek na Hradczanach jest największym średniowiecznym zamkiem na świecie. Budowla ma kształt podłużnego, nieregularnego wielokąta o wymiarach 570 m na 128 m i zajmuje powierzchnię 7,28 ha
„Złota Praska Uliczka”
Przypomina średniowieczną przeszłość miasta Praga. Biegnie ona wzdłuż zamku na Hradczanach. Jak głosi legenda, cesarz Rudolf II umieścił w maleńkich domkach swoich alchemików, aby odkryli kamień filozoficzny, który zamienia zwykłe metale w złoto i przedłuża życie ludzkie w nieskończoność. Ulica stanowi obecnie wielką atrakcję turystyczną. Stojące tu domki mają baśniowy wygląd. Pomalowane w pastelowe odcienie fasady zdobią maleńkie okna i drzwi, a ze stromych dachów wyrastają liczne kominy. Dzisiaj uliczka stanowi specyficzne muzeum z księgarniami, antykwariatami, maleńkimi galeriami i sprzedażą pamiątek. Na Złotej Uliczce, pod numerem 22, mieszkał w latach 1916-1917 słynny pisarz Franz Kafka, zatrudniony w Zakładzie Ubezpieczeń Pracowniczych, mieszczącym się na skraju Starego Miasta. Zajęty do późnych godzin popołudniowych pracą biurową, twórczością literacką mógł się zajmować dopiero nocą’
Praga była kiedyś siedzibą licznej społeczności żydowskiej. Dziś świadczą o tym tylko nieliczne pozostałości: 2- nawowa synagoga Staronowa z XIII w. (najstarsza żydowska bożnica w Europie), stary żydowski cmentarz i pomnik rabina Lĕw, stojący przed ratuszem nowomiejskim, na placu Karola. Według legendy rabin był twórcą legendarnej postaci Golema, który miał ostrzegać praskich Żydów przed grożącymi im niebezpieczeństwami. Praskie getto żydowskie, z mrocznymi zaułkami, tajemniczymi przejściami i ciemnymi domami, na przełomie XIX i XX w. zostało zrównane z ziemią
Największym jeziorem w Czechach jest Czarne Jezioro. Zasłynęło ono odnalezieniem w 1964 r. w jego wodach zatopionej, pod koniec drugiej wojny światowej, części archiwum SS




Opisy do ilustracji
Il. 1
Artykuł o stolicy Czech – Pradze
Il. 2 i 3
Kartki pocztowe z panoramami Pragi



Słowacja

Pełna nazwa państwa Republika Słowacka (SK)Slovensk Republika
Stolica Bratysława
Powierzchnia 49 tys. km2
Ludność 5,4 mln (1997)
Gęstość zaludnienia 110 osób/km2
Ustrój Republika
Podział administracyjny 7 województw i 1 miasto wydzielone
Język urzędowy Słowacki
Jednostka monetarna 1 korona słowacka=100 halerzy
Produkt narodowy brutto Na 1 mieszkańca:2950 dol. USA (1997)
Święto państwowe 1 stycznia – Dzień Niepodległości(dzień utworzenia państwa w 1993r.)
Ambasada Republiki Słowacji Warszawa, ulica Litewska 6

Wiadomości ogólne
Republika Słowacka jest krajem śródlądowym położonym w środkowej części Europy. Leży między 4720 a 4920szerokości geograficznej północnej i 1653 a 2232 długości geograficznej wschodniej. Na północy graniczy z Polską (długość granicy wynosi 539 km), na wschodzie z Ukraina (90 km), na południu z Węgrami (515 km), na zachodzie z Austrią (91 km) i na północnym zachodzie z Czechami (261 km).
Słowacja stanowi republikę z konstytucją uchwaloną w 1992 r. Głową państwa jest prezydent, wybierany na 5 lat przez parlament (dopuszczalny jednokrotny powtórny wybór). Władza ustawodawcza należy do 1- izbowego parlamentu (Rada Narodowa) o 4- letniej kadencji. Władzę wykonawczą sprawuje rząd, na czele którego stoi- powołany przez prezydenta premier. Pod względem administracyjnym Słowacja dzieli się na 7 województw i jedno miasto wydzielone (Bratysława). Najniższym szczeblem administracji państwowej jest gmina.
Zarys historyczny
Obecne terytorium Słowacji zamieszkiwały w starożytności plemiona celtyckie i germańskie. Pod koniec II w. południowe tereny państwa wchodziły w skład cesarstwa rzymskiego. Od IV w. tereny te zasiedlali Słowianie, którzy w IX w, utworzyli małe państwo Pribiny z ośrodkiem w Nitrze, które z kolei zostało włączone wraz z pozostałymi terenami dzisiejszej Słowacji do Państwa Wielkomorawskiego. W 863 r. nastąpiła chrystianizacja tych terenów. W X w. Słowacja stała się obszarem rywalizacji sąsiednich państw: Czech, Polski, Węgier. W XI w. na krótko była częścią Państwa Polskiego, później na stulecia stała się częścią Węgier. W XVI w. znalazła się pod panowaniem Habsburgów. Pod koniec XVIII w. rozpoczyna się słowackie odrodzenie narodowe. Od II połowy XIX w. postępuje proces madziaryzacji Słowaków, który spowodował olbrzymi odpływ ludności, zwłaszcza do Stanów Zjednoczonych Ameryki. W środowisku emigrantów, zarówno czeskich jak i słowackich, powstała idea utworzenia wspólnego państwa. Przedstawiciele obu krajów w maju 1918 r. w Pittsburghu podpisali traktat o połączeniu i pod koniec 1918 r. powstała Czechosłowacja. 14 marca 1939 r. powstała formalnie niepodległa Republika Słowacka, faktycznie zależna od Niemiec. Pierwszym prezydentem był Józef Tiso, całkowicie podporządkowany Niemcom. Słowacy brali udział w II wojnie światowej po stronie Rzeszy, jednak część z nich działała w ruchu oporu na uchodźstwie. 29 sierpnia 1944 r. wybuchło antyfaszystowskie powstanie wspomagane przez wojska sowieckie. Nastąpiło odnowienie Czechosłowacji i tak Słowacy przetrwali cały okres dyktatury komunistycznej. Działania narodowe Słowaków odnowiły się podczas „praskiej wiosny” 1986 r. Po upadku rządów komunistycznych w 1989 r. zaczęli oni dążyć do utworzenia samodzielnego państwa. 17 lipca 1992 r. Słowacja ogłosiła dekret suwerenności. W październiku parlament czechosłowacki przyjął ustawę o utworzeniu dwóch odrębnych państw – Czech i Słowacji.
Warunki naturalne
v Ukształtowanie powierzchni
Większość terenów ma charakter górzysty. Z południowego zachodu na południowy wschód rozciągają się łukiem Karpaty. Większą część terytorium kraju zajmują Karpaty Zachodnie. Najwyższym pasmem Karpat i Słowacji są Tatry, wśród których wznosi się najwyższy szczyt kraju – Gerlach 2655 m n.p.m. Z innych pasm można wymienić: Niżne Tatry, Małą Fatrę, Wielką Fatrę, Góry Choczańskie, Góry szczawnickie, Małe Karpaty, Białe Jaworniki, Rudawy Słowackie. Karpaty Wschodnie obejmują: Bieszczady, Pogórze Ondawskie i wulkaniczny masyw Wyhorlat. Pasma górskie oddzielone są kotlinami (np. Turczańska, Liptowska, Spiska, Hornadzka, Zwoleńska) oraz dolinami rzek, często z antecedentnymi przełomami. Obszary nizinne zajmuja południowo- zachodni (Mała Nizina Naddunajska) i południowo-wschodni (Nizina Nadcisańska) obszar Słowacji. Najniższy punkt lezący na terenie tego kraju wznosi się na wysokość 94 m n.p.m.
v Klimat
Na terenie Słowacji panuje klimat umiarkowany ciepły, z przewagą kontynentalnego (ku wschodowi). Średnie temperatury lipca wynoszą 18-20ºC (tylko w wysokich górach spadają do 10ºC), zaś w styczniu odpowiednio od
-5ºC do -3ºC (w górach –11ºC). Średnioroczne opady kształtują się w granicach 500-700 mm , najwyższe występują w Tatrach (ok. 2000mm).
v Rzeki i jeziora
Poza niewielkim obszarem dorzeczy Dunajca i Popradu (zlewisko Morza
Bałtyckiego), terytorium Słowacji należy do zlewiska Morza Czarnego, do którego wody odprowadza Dunaj wraz z dopływami: Wagiem, Hrnem i Ipolą oraz dopływy Cisy. Na rzekach powstały liczne zbiorniki retencyjne. Słowacja posiada niewiele naturalnych zbiorników; są to głównie jeziora polodowcowe w Tatrach (Wielki Staw Hińczowy, Jezioro Szczyrbskie). Na terenie Słowacji występują źródła mineralne i cieplice.
v Fauna i flora
Lasy zajmują 39% powierzchni kraju i są to głównie drzewostany iglaste i mieszane. Do najczęściej występujących drzew należą: świerk, modrzew, limba, jodła, buk, dąb i jarzębina. Najwięcej lasów znajduje się w środkowej Słowacji. W górach występuje piętrowość roślinna. Lasy sięgają do 1500m n.p.m., powyżej zalegają łąki alpejskie – hale, na których wypasa się owce. W słowackich lasach żyją m.in. niedźwiedzie, wilki, dziki, jelenie, sarny, rysie, lisy, zające, bażanty i jastrzębie.
Ludność i osadnictwo
Społeczeństwo Słowacji starzeje się, co jest związane z obniżającym się w ostatnich latach poziomem urodzeń i przyrostu naturalnego (1990 – 4,8‰ ,
1997 – 1,3‰). Od lat 60. stale zmniejsza się udział ludności w wieku 19 lat i mniej (1992 – 32,9% , 1997 – 30,4%), a rośnie odsetek ludności w wieku 65 lat i więcej (1992 – 10,5% , 1997 – 11,1%).
Społeczeństwo słowackie należy do jednorodnego, co przedstawia poniższy wykres:



Dominującą religia jest katolicyzm, który wyznaje 60% społeczeństwa. Ludność jest nierównomiernie rozmieszczona. Najgęściej zaludnione są obszary Małej Niziny Naddunajskiej, zwłaszcza okolice Bratysławy i kotlin śródgórskich, najsłabiej tereny środkowej Słowacji i wyższe masywy górskie. Ludność miejska stanowi 57% ogółu mieszkańców, a 46,4% ludność aktywna zawodowo. Przeciętna trwania życia wynosi 71 lat (mężczyźni – 67 lat, kobiety – 75 lat).
Na sieć osadniczą składa się 136 miast i około 7 tys. osiedli. Przeważają małe ośrodki miejskie (10-2- tys. mieszk.). tylko dwa miasta: Bratysława i Koszyce mają ponad 100 tys. mieszkańców, ale nie przekraczają 500 tys. osiedla zamieszkiwane przez 5 tys. osób lub mniej, ale posiadające szkołę średnią, ośrodek zdrowia, kanalizację i wodociąg uznaje się za miasto.
Gospodarka
Słowacja należy do krajów średnio rozwiniętych gospodarczo. Przejście do gospodarki rynkowej o oddzielenie się kraju od Czech przysporzyło Słowacji wiele problemów gospodarczych. Niewątpliwy wpływ w pogłębianiu się trudności miała jednostronna struktura przemysłu i powiązania kooperacyjne z byłym blokiem wschodnim. Dopiero od 1994 r. zaznacza się wzrost w dynamice produktu krajowego brutto o 5-7% w stosunku do roku poprzedniego.
v Rolnictwo
Grunty orne zajmują 33% terytorium Słowacji. Uprawia się na nich: pszenicę, kukurydzę, jęczmień, rzepak, buraki cukrowe, ziemniaki, chmiel, tytoń i inne. Głównymi obszarami ich uprawy są Mała Nizina Naddunajska, Nizina Nadcisańska i doliny Morawy oraz Wagu. Zbocza górskie zajęte są przez winnice i sady. Dobrze rozwinięte jest także warzywnictwo. Na Słowacji hoduje się bydło, trzodę chlewną, owce i drób.
Znaczny udział lasów (39%) w powierzchni Słowacji sprzyjał pozyskiwaniu drewna (1980 – 5,9 mln m3 , 1990 – 5,6 mln, 1994 – 3,8 mln). Obecnie ogranicza się wyrąb lasów, a obszary leśne wykorzystuje w inny sposób, np. w łowiectwie czy turystyce.
v Przemysł
Słowacja posiada różnorodne surowce mineralne, jednak ich złoża są niewielkie. Węgiel brunatny wydobywa się w okolicach miasta Prievidza, rudy manganu na Spiszu. W Rudawach Słowackich znajdują się złoża rudy żelaza, miedzi, cynku i ołowiu oraz rtęć, antymon i magnezyt. Niewielkie znaczenie ma wydobycie ropy naftowej i gazu ziemnego. Pozyskiwanie surowców skalnych pokrywa zapotrzebowanie kraju. Energie elektryczna uzyskuje się w 50% w elektrowniach atomowych (Mochovce, Jaslovsk Bohunice), w 15% z hydroelektrowni i 35% z elektrowni cieplnych.
Znaczny udział w przemyśle przetwórczym ma hutnictwo: żelaza i stali w Koszycach, miedzi w Bańskiej Bystrzycy, aluminium w Żar nad Hronem i niklu w Serad. Przemysł rafineryjny i petrochemiczny skoncentrowany jest w Bratysławie i Novky. Liczne zakłady chemiczne produkują m.in.: włókna syntetyczne, lekarstwa, nawozy sztuczne i wyroby gumowe. W Zwoleniu, Nowej Wsi Spiskiej, Rużombergu, Bańskiej Bystrzycy i Henowcach zlokalizowany jest przemysł papierniczy i drzewny. Przemysł elektromaszynowy cechuje się dużą różnorodnością produkcji (m.in. samochodów, lodówek i zamrażarek, telewizorów, wagonów kolejowych, maszyn obuwniczych i rolniczych, konstrukcji stalowych). Bardzo dobrze jest rozwinięty przemysł obuwniczy i odzieżowy. Z przemysłu spożywczego największe znaczenie ma piwowarstwo i cukrownictwo (Bratysława, Koszyce, Żylina, Bańska Bystrzyca, Martin, Nitra i Preszów).
v Sieć komunikacyjna
Słowacja ma dobrze rozwiniętą sić komunikacyjną. Składają się na nią linie kolejowe o długości ok. 3,7 tys. km (39% zelektryfikowanych), drogi samochodowe (17,9 tys. km, w tym autostrady), wodne szlaki śródlądowe (głównie na Dunaju z portem w Komrno). Lotniska zlokalizowane są w Bratysławie i Koszycach. Słowacja nie ma dostępu do morza, jednak poprzez Dunaj łączy się z Morzem Czarnym.
Ochrona przyrody i turystyka
Dobrze rozwinięta jest baza turystyczna. W 1995 r. odwiedziło kraj ten 827 tys. turystów zagranicznych (z Niemiec, Czech i Polski), a wpływy z turystyki wynosiły 620 mln dol. USA. Słowacja dysponuje dosyć dobrą bazą noclegową (ok. 32 tys. miejsc hotelowych); głównymi regionami turystycznymi są: Tatry (Stary Smokowiec, Tatrzańska Łomnica, Szczyrbskie Jezioro), Niżne Tatry (Dolina Demenowska, Chopok), Słowacki Kras, Słowacki Raj; uzdrowiska ze źródłami mineralnymi: Pieszczany, Trenczyńskie Cieplice, Lubowla. W celu ochrony naturalnych krajobrazów utworzono w Słowacji obszary chronione o powierzchni około 1 mln ha, z czego blisko 20 tys. ha stanowią parki narodowe (Tatrzański, Pieniński, Niżne Tatry, MałaFatra, Słowacki Raj) a pozostałe to liczne rezerwaty i obszary chronionego krajobrazu.


Bratysława – stolica Słowacji
To ośrodek polityczny, gospodarczy, naukowy, administracyjny kraju. Leży nad Dunajem, u południowego podnóża Małych Karpat. Rozwija się tutaj przemysł chemiczny, petrochemiczny (zakłady Slovnaft), nawozów sztucznych, włókien syntetycznych, gumowy, perfumeryjno-kosmetyczny oraz elektromaszynowy (m.in. produkcja samochodów, generatorów, obrabiarek, magnetowidów); ponadto przemysł włókienniczy (głównie bawełniany), odzieżowy, poligraficzny, drzewny, szklarski, spożywczy (gł. winiarski i owocowo-warzywny). Bratysława stanowi ważny węzeł komunikacyjny (kolejowy, drogowy, lotniczy), port rzeczny (jeden z największych nad Dunajem); ośr. turystyczny; siedziba Słowackiej Akademii Nauk, 5 szkół wyższych (m.in. Uniwersytetu im. J.. Komenskiego), wielu instytutów naukowo-badawczych. Znajdują się tutaj również liczne teatry, filharmonie, muzea, galerie sztuki, międzynarodowe wystawy (m.in. Biennale Ilustracji Książkowej) i festiwale muzyczne (m.in. Bratislavska lra). W północnej części Bratysławy znajduje się rozległy park leśny.
Miejsca godne zwiedzenia:
Gotyckie kościoły, m.in.: katedra Św. Marcina (XIII–XV w.), Franciszkanów (XIII–XIV w.), Klarysek (XIV w.)
Barokowe kolegium Jezuitów (XVII w.)
Kościoły z XVIII w. — Św. Trójcy i Św. Elżbiety
Zamek (XII–XVIII w.)
Gotycki ratusz (XV w.)
Liczne pałace i kamienice barokowe z XVII, XVIII w.
Zespół budynków uniwersyteckich (z XV w., przebudowywanych w XVI, XVII, XX w.)
Fragmenty obwarowań miejskich (XIV–XVI w.)


Opisy do ilustracji
Il. 1
Kartka pocztowa, oczywiście słowacka
Il. 2
Artykuł dotyczący Słowacji



Ukraina

Pełna nazwa państwa Ukraina (UA)Ukrajina
Stolica Kijów
Powierzchnia 603,7 tys. km2
Ludność 50,7 mln (1997)
Gęstość zaludnienia 84 osoby/km2
Ustrój Republika
Podział administracyjny 24 obwody, 2 miasta wydzielone,1 autonomiczne republika
Język urzędowy Ukraiński
Jednostka monetarna 1 hrywna=100 kopiejek
Produkt narodowy brutto Na 1 mieszkańca:1630 dol. USA (1995)
Święto państwowe 24 sierpnia (ogłoszenie niepodległości w 1991 r.)
Ambasada Republiki Słowacji Warszawa, Aleja J. Ch. Szucha 7

Wiadomości ogólne
Ukraina, drugi pod względem wielkości (po Rosji) kraj europejski rozciąga się pomiędzy 22º a 40º długości geograficznej wschodniej oraz między 44º33 a 50º20 szerokości geograficznej północnej. Sąsiaduje od północy z Białorusią (długość granicy 890 km), od wschodu z Rosją (1270 km), a od zachodu z Rumunią (530 km), Mołdawią (940 km), Węgrami (105 km), Słowacją (90 km) i Polską (529 km). Od południa Ukrainę oblewają wody Morza Czarnego i Morza Azowskiego. Wybrzeże długości około 1750 km jest na zachodzie niskie, urozmaicone zatokami i limanami, a na wschodzie płaskie z mierzejami. Tylko południowe wybrzeże Krymu (autonomii Ukrainy) jest wysokie i skaliste.
Ukraina jest republiką od 1991 r. Zgodnie z konstytucją z 1996 r. funkcję głowy państwa sprawuje prezydent, wybierany w głosowaniu powszechnym co 5 lat. Władza ustawodawcza należy do 1-izbowego parlamentu (Rada Najwyższa), liczącego 450 członków, wybieranych na 5-letnią kadencję. Ukraina jest obecnie państwem wielopartyjnym. Główne partie to: Komunistyczne Partia
Ukrainy, socjalistyczne Partia Ukrainy, Chłopska Partia Ukrainy, Narodowo – Liberalna Partia Ukrainy.
Pod względem administracyjnym kraj dzieli się na 24 obwody, 2 miasta wydzielone Kijów i Sewastopol oraz 1 Autonomiczna Republikę Krymu.

Zarys historyczny
W I tysiącleciu p.n.e. stepowe obszary obecnej Ukrainy zajmowali Kimerowie, w V w. wyparci przez Scytów. Na początku naszej ery na wybrzeżu Morza Czarnego rozwijały się kolonie greckie, a między Dnieprem a Dniestrem powstał związek plemion słowiańskich. Ziemie m.in. Polan, Drewlan, Dubelów, Tywerców, Wołynian weszły w skład Rusi Kijowskiej (druga połowa IX w.). W 988r. Ruś przyjęła chrześcijaństwo. W XI w. po rozbiciu dzielnicowym Rusi Kijowskiej, wyżej wymienione ziemie weszły w skład Rusi Halicko – Wołyńskiej. Po najeździe mongolskim w 1241 r. zostały one spustoszone i stały się zależne od Złotej Ordy. W XVI w. stanowiły przedmiot rywalizacji pomiędzy Polską a Litwą, do roku 1366, kiedy to zostały podzielone między oba państwa. Po unii lubelskiej w 1569r. weszły w skład Korony. Jednak stale narastające konflikty społeczne i religijne stały się przyczyną wybuchu w XVII w. powstań kozackich. Powstanie B. Chmielnickiego zapewniło Ukrainie pewna niezależność, lecz na krótko. Wojny o Ukrainę między Polską a Rosją, później również Turcją, zakończyły się podziałem jej ziem pomiędzy Polską i Rosją. Do 1762 r. władze rosyjskie zniosły wojsko kozackie i stopniowo instytucje hetmańskie, a szeregowych Kozaków w 1783 r. przypisały do ziemi. W trakcie rozbiorów Polski, Ukraina została podzielona między Rosją a monarchią Habsburgów. Tereny, które weszły w skład Rosji (Kijowszczyzna, Bracławszczyzna, Podole i Wołyń), były poddawane zmasowanej rusyfikacji, z kolei obszary pod panowaniem Habsburgów (Galicja Wschodnia, Bukowina, Ruś Podkarpacka) objęte zostały liberalniejszą polityką kulturalną i narodowościową. W 1783 r. do Rosji przyłączono również Krym. Pod koniec XVIII i w XIX w. rozbudowano miasta, rozwijał się przemysł, oświata, kształtowała się nowoczesna świadomość ukraińska, powstawały związki i kółka robotnicze. Po rewolucji w 1905 r. pojawiły się partie polityczne, a w Galicji organizacje paramilitarne. W czasie I wojny światowej Ukraina stała się terenem walk wojsk rosyjskich z niemieckimi i austrowęgierskimi. Po rewolucji październikowej w Rosji (1917)na Ukrainie ustanowiono władzę radziecką. W 1918 r. wojsko ukraińskie obwołało hetmanem generalnym Skoropadskiego, sprzyjającego Niemcom (okupacja Ukrainy). W 1919 r. Armia Czerwona proklamowała w Charkowie powstanie ukraińskiej SSR. Dążące do niepodległości siły ukraińskie doprowadziły do podpisania w 1920 r. przez atamana Petlurę sojuszu z Polską, traktującego o wspólnej walce przeciw bolszewikom (wojna polsko-bolszewicka 1919-1921). Ostatecznie Zachodnia Ukraina (Galicja Wschodnia i część Wołynia) znalazła się w granicach Polski, Ruś Zakarpacka w Czechosłowacji, a północna Bukowina i Besarbia w Rumunii, natomiast Krym należał do Rosyjskiej FSRR. Wschodnia część Ukrainy weszła w 1922 r. w skład ZSRR jako republika związkowa ze stolicą w Charkowie. Wprowadzono kolektywizację rolnictwa, łamiąc opór chłopów terrorem i głodem, rozbudowano przemysł, szczególnie zbrojeniowy, rusyfikowano ludność, likwidowano księży, niszczono zabytki. Ogromne ofiary poniosła Ukraina w okresie czystek i głodu (skutek przymusowej kolektywizacji). Po wybuchu II wojny światowej zachodnią część Ukrainy wcielono do Ukraińskiej SRR (1939). W 1940 r. przyłączono również północną Bukowinę i Besarbię, a po wojnie w 1945 r. Ruś Zakarpacką. W 1954 r. w trzechsetną rocznicę zakończenia powstania B. Chmielnickiego i połączenia Ukrainy z Rosją, Ukraina otrzymała (na polecenie Chruszczowa) Krym. W 1991 r. proklamowano niepodległe państwo ukraińskie. Pierwszym prezydentem republiki został L. Krawczuk, zastąpiony w 1994 r. przez Leonida Kuczmę, który rozpoczął wdrażanie radykalnych reform ekonomicznych. W połowie 1996 r. uchwalono konstytucję, wprowadzono oficjalną walutę (miejsce karbowańca zajęła hrywna) i zatwierdzono autonomię Krymu.
Cofając się jeszcze trochę do przeszłości warto również wspomnieć o niechlubnym wydarzeniu z kwietnia 1986 r., kiedy to doszło do najgroźniejszego w świecie uszkodzenia reaktora atomowego. Zdarzenie miało miejsce w miejscowości oddalonej od Kijowa o 90 km – Czarnobylu. Wtedy to w powietrze wyleciał dach jednego z czterech reaktorów, powodując wydostanie się radioaktywnych substancji do atmosfery. Skażenie objęło znaczną część Ukrainy, część terenów Polski i Skandynawii, docierając nawet do Wielkiej Brytanii. Kilka tysięcy osób zmarło w wyniku napromieniowania, zwiększyła się liczba zachorowań na raka i leukemię u dzieci, choroby tarczycy oraz anemię. Ze strefy najbardziej skażonej ewakuowano 130 tys. ludzi, zniszczono wszystkie wioski w promieniu 30 km, a olbrzymie obszary rolne okazały się nieprzydatne do użytkowania. Tak więc podsumowując to wydarzenie chciałabym zaznaczyć, ile szkód może, ale nie musi, wyrządzić technologia jądrowa.
Warunki naturalne
v Ukształtowanie powierzchni
Ukraina jest krajem nizinnym. Jego przeważająca część leży na obszarze Niziny Wschodnioeuropejskiej, której fundamentem jest zbudowana ze skał krystalicznych i metamorficznych platforma wschodnioeuropejska. Nizinne obniżenia stykają się tu na przemian z wyżynnymi wyniesieniami. Najbardziej rozległa jest, pokryta przeważnie lessem i porozcinana dolinami rzek, Wyżyna Wołyńsko – Podolska z najwyższymi pasmami: Gołogórami (472 m n.p.m.) i Górami Krzemienieckimi. Ku wschodowi przechodzi ona w Wyżynę Naddnieprzańską (323 m n.p.m.), której przedłużeniem jest Wyżyna Azowska. Na północnym zachodzie kraju występują piaszczyste i bagienne równiny Niziny Poleskiej. Na lewym brzegu Dniepru rozciąga się Nizina Naddnieprzańska, pokryta glinami morenowymi, piaskami glacjofluwialnymi oraz osadami pylastymi, głównie lessem i aluwiami rzecznymi. W południowej części Ukrainy, między ujściem Dunaju a Morzem Azowskim, oraz w północnej części Półwyspu Krymskiego leży Nizina Czarnomorska, urozmaicona szerokimi dolinami rzek oraz ich limanowymi ujściami. Wschodnie krańce Ukrainy obejmuje Wyżyna Doniecka, a południowo – zachodnie młode góry fałdowe: Karpaty Wschodnie i Góry Krymskie. Karpaty Wschodnie zbudowane są ze fliszowych, krystalicznych i wulkanicznych. Ich najwyższe wzniesienie to jednocześnie najwyższy szczyt kraju Howerla (2061 m n.p.m.) w paśmie Czarnohory. Karpaty Wschodnie dzielą się na Wysoczyznę Przedkarpacką, Karpaty Zewnętrzne, Bieszczady, Karpaty Połonińsko – Czarnohorskie i Karpaty Wulkaniczne. Góry Krymskie zajmują południowe wybrzeże Krymu i wznoszą się do wysokości 1545 m n.p.m. (Roman Kosz).
Środowisko naturalne Ukrainy uległo znacznemu zniszczeniu. Przyczyniła się do tego w znacznym stopniu awaria elektrowni atomowej w Czarnobylu w 1986 r. Erozja dotknęła grunty orne, zagłębia górnicze w większości pozbawione są pokrywy glebowej. Ogromna jest emisja pyłów do atmosfery (szczególnie w regionach uprzemysłowionych), a zrzuty ścieków przemysłowych, komunalnych, wód pokopalnianych, skażonych promieniotwórczo, prowadzą do postępującej degradacji rzek kraju i Morza Czarnego.
v Klimat
Ukraina leży w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego, kontynentalnego. Tylko na południowych krańcach Krymu panuje klimat podzwrotnikowy typu śródziemnomorskiego. Średnie temperatury stycznia wahają się od 4ºC na Krymie, -4ºC na zachodzie do –8ºC na północnym wschodzie, natomiast średnie temperatury lipca osiągają na zachodzie 18-19ºC, a na północnym wschodzie dochodzą do 24-25ºC. Roczna suma opadów jest zróżnicowana. Największe opady występują w Karpatach (ok.1600 mm) i Górach Krymskich (ok.1200 mm), najmniejsze na południowym wschodzie kraju (ok. 300 mm).
v Rzeki i jeziora
Dobrze rozwinięta sieć rzeczna należy głównie do zlewiska Morza Czarnego i Azowskiego, a tylko ok. 4% powierzchni kraju do zlewiska Morza Bałtyckiego. Główne rzeki to: Dniepr (981 km) z dopływami: Prypecią, Desną, Sułą, Worsklą, ponadto Doniec, Boh, Dniestr, Dunaj (granica z Rumunią), Prut i Cisa.
Jezior jest niewiele i występują głównie na Polesiu oraz terenach zalewowych najważniejszych rzek. Największe z nich to: Jałpug (150 km2), Sasyk i Świteź. Znacznie większe są zbiorniki zaporowe na Dnieprze: Krzemieńczuki (2,3 tys. km2), Kachowski (2,2 tys. km2), Kijowski (0,9 tys. km2), Kaniewski (0,7 tys. km2), Dnieprodzierżyński (0,6 tys. km2) i Dnieprowski (0,4 tys. km2). Bagna i torfowiska występują głównie na Polesiu.
v Fauna i flora
Świat roślinny podzielony jest na 3 strefy: strefę lasu, lasostepu i stepu. Lasy głównie sosnowe, dębowe i grabowe, dominują na Polesiu. Strefa lasostepu obejmuje środkową Ukrainę. Naturalna roślinność tej strefy to step łąkowy oraz lasy liściaste, grabowe, dębowe i lipowe. Południową część Ukrainy obejmuje step, najczęściej suchy i ostnicowy.
Świat zwierzęcy reprezentują: wilki, dziki, kuny, lisy, jelenie, rysie, zające, gronostaje. W rzekach spotkać można wydry, bobry oraz bogactwo ryb: karpie, leszcze, karasie. Na stepach dominują gryzonie: chomiki, susły, bobaki (z rodziny wiewiórkowatych).
Ludność i osadnictwo
Społeczeństwo Ukrainy należy do zróżnicowanych etnicznie, co przedstawia poniższy wykres:


Również pod względem wyznaniowym ludność Ukrainy nie jest jednolita. Mimo iż większość wierzącej ludności tego kraju stanowią prawosławni, to jednak ok. 15% społeczeństwa wyznaje katolicyzm, bądź są to unici. Niewielka jest liczba muzułmanów, protestantów i wyznawców judaizmu.
Rozmieszczenie ludności jest nierównomierne. Największa gęstość zaludnienia uprzemysłowione i zurbanizowane obwody: doniecki (200 os./km2), lwowski, dniepropetrowski, czerniowiecki, iwanofrański (ponad 100 os./km2) , natomiast najmniejsza: czernihowski i chersoński (poniżej 50os./km2), gdzie rozwój gospodarki hamują ograniczone zasoby wodne.
Ujemny przyrost naturalny ostatnich lat (-6,2‰), to efekt znacznego spadku liczby urodzeń (z prawie 15‰ w 1980 r. do 8,7‰ w 1996 r.) i wysokiego wzrostu liczby zgonów (z 11,4‰ do 14,9‰), związanego z pogorszeniem się warunków bytowych ludności. Dziś struktura wiekowa społeczeństwa ukraińskiego wygląda następująco:
Ludność do 14 lat – 21,5%
Ludność od 15 do 64 lata – 64,9%
Ludność powyżej 65 lat – 13,6%
Średnia długość trwania życia wynosi dla kobiet 75 lat, a dla mężczyzn 65.
W miastach mieszka 68% społeczeństwa. Najwyższym poziomem urbanizacji charakteryzują się obwody doniecki (95%) i ługański, a najmniejszym zakarpacki i czerniowiecki. Miasta obwodowe pełnią funkcje administracyjne, przemysłowe, handlowe, i transportowe. Wśród osiedli wiejskich dominują jednostki małe, liczące do 500 mieszkańców.
Gospodarka
Gospodarka Ukrainy przeżywa głęboki kryzys, który dodatkowo pogłębia brak jednolitej, konsekwentnie realizowanej koncepcji rozwoju. W celu przezwyciężenia trudności rozpoczęto prywatyzację przedsiębiorstw państwowych, część ziem oddano w dzierżawę, a część sowchozów i kołchozów przekształcono w spółki nowego typu. Wprowadzono nową walutę – hrywnę, dzięki czemu spadkowi uległa inflacja. Wzrasta produkcja rolna, zaspokajając większość potrzeb żywnościowych mieszkańców. Nadal jednak na wysokim poziomie utrzymuje się bezrobocie.
v Rolnictwo
Ukraina przez lata uważana za spichlerz Europy, mimo znacznej erozji ziem uprawnych (ponad 20%) i skażenia wód oraz katastrofy w Czarnobylu, także obecnie zalicza się do ważnych producentów żywności, zwłaszcza w Europie Wschodniej. Około 57% powierzchni kraju stanowią grunty orne, 17% - lasy, łąki i pastwiska – 12%, a 14% stanowią pozostałe ziemie. Strukryra uzytków rolnych wykazuje znaczne zróżnicowanie przestrzenne. W strefie lasostepu i stepu uprawia się : pszenicę, kukurydzę, buraki cukrowe, słonecznik, tytoń, rośliny lecznicze i olejkodajne (róża, lawenda, mięta), a na obszarach nawadnianych ryż. W pozostałej części kraju, głównie na Polesiu, dominuje uprawa jęczmienia, żyta, lnu, konopi, chmielu oraz ziemniaków. Dobrze rozwinięte jest sadownictwo i warzywnictwo, przede wszystkim w dolinie Dniepru i wokół aglomeracji miejskich. Hoduje się bydło, trzodę chlewną, owce (Zakarpaty, Krym), drób, a ponadto jedwabniki, pszczoły oraz zwierzęta futerkowe. Roczne pozyskiwanie drewna wynosi ok. 10 mln m3 (prowadzi się
Znaczne zadrzewiania, około 45% lasów stanowią młodniki). Połowy dostarczają rocznie blisko 300 tys. ton ryb, głównie sardeli i makreli.
v Przemysł
Ukraina jest krajem zasobnym w surowce mineralne. Wydobywa się węgiel kamienny (Zagłębie Donieckie, Lwowsko - Wołyńskie), węgiel brunatny (Zagłębie Naddnieprzańskie), ropę naftową i gaz ziemny (Zagłębie Dnieprowsko – Donieckie, Podkarpacie i obwód połtawski oraz z dna Morza Czarnego), rudy żelaza (Zagłębie Krzyworoskie, Kerczeńskie, biełozierskie), rudy managanu (Zagłębie Nikopolskie), sole potasowe (Podkarpacie) oraz sól kamienną, cynk, ołów, rtęć i glin. Kraj ten produkuje 205 mld KWh energii elektrycznej, której większość (ok. 70%) dostarczaję elektrownie cieplne. Elektrownie jądrowe produkują 24% energii, reszta przypada na hydroelektrownie (na Dnieprze i Bohu). Zakłady przemysłowe zlokalizowane są w różnych regionach kraju, lecz największa ich koncentracja występuje w Zagłębiu Donieckim. Główne gałęzie przemysłu przetwórczego to: przemysł metalurgiczny, elektromaszynowy, petrochemiczny (Odessa, Chersoń), chemiczny (Kijów, Charków), włókienniczy, odzieżowy, obuwniczy oraz spożywczy, głownie cukrowniczy, olejarski, mleczarski, mięsny i spirytusowy. Najważniejszymi ośrodkami przemysłowymi są: Kijów, Charków, Lwów, Dniepropetrowsk, Donieck. Ukraina eksportuje maszyny, środki transportu, surowce oraz żywność, a importuje maszyny i urządzenia, ropę naftową i gaz, produkty chemiczne, drewno oraz odzież i tkaniny. Głównymi partnerami handlowymi Ukrainy są: kraje byłego ZSRR, Chiny, Czechy, Niemcy, Polska i Włochy.
v Sieć komunikacyjna
Jest dobrze rozwinięta. W przewozach pasażerskich największą rolę odgrywa transport samochodowy. Długość dróg kołowych wynosi 172 tys. km. Główne trasy wiodą z Kijowa do Lwowa, Charkowa, Odessy oraz za granicę do Warszawy i Moskwy. Długość linii kolejowych wynosi 22,8 tys. km, a gęstość sieci kolejowej jest największa w zachodniej i wschodniej części kraju. Najważniejsze magistrale łączą stolicę z Odessą, Lwowem, Charkowem. Porty morskie znajdują się w Odessie, Chersoniu, Jałcie, Kerczu, a międzynarodowe porty lotnicze zlokalizowane są w Kijowie i Lwowie. Żegluga śródlądowa na Dnieprze, także Dniestrze, Dunaju i Bohu, wykorzystywana jest do przewozu surowców i płodów rolnych. W transporcie paliw dominującą rolę odgrywają rurociągi.
Ochrona przyrody i turystyka
Na Ukrainie można wyróżnić dwa regiony turystyczne: zachodni, skupiający się głównie na wybrzeżu Morza Czarnego i w Karpatach, oraz wschodni. Atrakcją turystyczną wybrzeża są piękne kąpieliska m.in. w Jałcie, Eupatorii, Ałuszcie, Odessie (również uzdrowisko), Bakczysaraju (miasto – muzeum) oraz tzw. Wielka Jałta, łącząca odrębna niegdyś uzdrowiska. W Karpatach duże znaczenie turystyczne mają uzdrowiska (Burkut, Kosyń, Niemirów, Truskawiec) oraz ośrodki sportów zimowych i wodnych (Burkut, Sławsko). Na szcególną uwagę zasługuje Lwów, Poczajów, Krzmieniec, Tarnopol, Kamieniec Podolski, Iwano – Frankowsk. W regionie wschodnim chętnie odwiedzany jest Kijów, Charków i Czernichów .
Ochroną przyrody objęto zaledwie 4,6 tys. km2, czyli 0,8% powierzchni kraju. Istnieją 3 parki narodowe: Karpacki, Synewirski i Szacki oraz 12 rezerwatów, wśród których największe to: rezerwat Czarnomorski, Asknia Nowa, Poleski, Ługański, Jałtański.






Kijów – „matka miast” wschodnio słowiańskich
Stolica i największe miasto Ukrainy rozpościera się na wysokim brzegu Dniepru. Zwany „matką miast” jest jednym z najstarszych miast na wschodzie Europy. Już w 822 r. został stolicą Rusi Kijowskiej, będąc jedynym z największych wówczas ośrodków grodowo – miejskich wschodniej Słowiańszczyzny i najbogatszych miast Europy. Swój rozwój i znaczenie zawdzięcza dogodnemu położeniu na skrzyżowaniu ważnych szlaków lądowych i wodnych. W raz z rozdrobnieniem Rusi Kijowskiej podupadł. Ponowny rozkwit miasta rozpoczyna się w XVI w., kiedy Kijów pośredniczył w handlu między Polską a państwem moskiewskim oraz Krymem i Mołdawią. W XIX w. stał się ważnym centrum handlu (jarmarki) i przemysłu. Po odzyskaniu przez Ukrainę niepodległości Kijów został w 1991 r. stolicą nowego państwa. Współczesny Kijów jest milionową metropolią (2,6 mln mieszkańców – 1997) oraz największym ośrodkiem przemysłowym i kulturalno – naukowym kraju. Rozwinął się tutaj przemysł maszynowy (obrabiarki, koparki, maszyny i urządzenia przemysłowe), precyzyjny (aparaty fotograficzne), elektrotechniczny, środków transportu (samochody, statki, ciągniki), chemiczny i spożywczy. Kijów stanowi wilki węzeł kolejowy i drogowy. Mieści 18 szkół wyższych (w tym uniwersytet), Ukraińską Akademię Nauk, liczne muzea.
Miasto jest malowniczo położone na wysokim br