Elementy kodeksu postępowania karnego

Proces karny:
1. doprowadzenie do tego, żeby winny został skazany, a niewinny nieskazany
2. skazanie lub uniewinnienie nastąpiło zgodnie z prawem procesowym
Wykładnie:
1. autentyczna
2. naukowa
3. sądowa
autentyczna- pochodzi od autora przepisu, z uzasadnieniem kodeksu możemy się dowiedzieć o treści przepisu
naukowa- tworzona przez naukowców
sądowa- prawo karne tworzą sądy, wyrok zależy od tego jak sędzia odczytał przepisy. Sąd Najwyższy udziela odpowiedzi na pytania prawa przez sądy odwoławcze. SN udziela tej odpowiedzi albo odmawia odpowiedzi z uzasadnieniem. I prezes SN może zadawać pytania, składa się z izb (L. Gardacki), może wpisać kwestie prawne do KZP (Księga Zasad Prawnych), jeżeli orzeka w składzie 7 sędziów, może być zmniejszona w większym składzie (?), uchwały te wiąże SN.
Wykładnia gramatyczna (językowa)- funkcja publiczna
Wykładnia celowościowa- dany przepis ma cel
Wykładnia systemowa- ustalenie jaka jest rola przepisu w systemie danego prawa
Wykładnia historyczna- jak się kształtował i jaką funkcję pełni w danym czasie.

Uczestnicy postępowania:
I. organy prowadzące postępowanie
II. strony i ich reprezentanci

I. najważniejszym jest sąd, wydaje finalne orzeczenia, rozstrzyga o winie, może wydać wyrok uniewinniający, decyduje jaka powinna być kara
Sąd- skład
- sędzia orzekający w I instancji sędzia i sędzia (?), II instancji- sędzia zawodowy, skład 3-osobowy
struktura- sądy powszechne, które mają na najwyższym szczeblu sądy rejonowe, nad rejonowymi sądy okręgowe, nad okręgowymi jest sąd apelacyjny.
Karny, cywilny, wizytacji, pracy. Wydział grodzki na potrzeby małego miasteczka jest wydziałem sądu rejonowego.
Wydział sadu okręgowego- karny, pracy i ubezpieczeń społecznych, cywilny, gospodarczy, penitencjarny i wykonawczy.
Apelacyjne- karny, czynności prawne, wizytacje

Zasada niezawisłości sądu- jeżeli nie jest szanowana to ustrój upada. Sędziemu orzekającemu nie wolno wydawać poleceń z zewnątrz, a nie od wewnątrz. Prezes nie może kazać jaki sąd może wydać wyrok
Nie podlega żadnej władzy, żeby tak było muszą zaistnieć gwarancje procesowe:
a) kwalifikacje zawodowe
b) nieskazitelność charakteru
c) wiek co najmniej 29 lat
polegają na ukończeniu studiów wyższych, odbyta aplikacja sądowa lub prokuratorska zakończona egzaminem. Osoby, które sa prokuratorami, notariuszami, radcami prawnymi, asystenci sędziego.
d) stałość zawodu (na czas nieoznaczony)
e) nie może być zwolniony, chyba że został skazany na pozbawienie praw publicznych, zakaz wykonywania zawodu. Może przejść w stan spoczynku jeżeli ukończył 65 lat.
f) Nieprzenoszalność- nie można go przenieść na inne stanowisko. Wyjątek: na 6 m-cy minister może go przenieść gdzieś indziej bez zgody sędziego.
g) Apolityczność- nie może należeć do partii politycznych
h) Zakaz wykonywania innego zawodu, za wyjątkiem działalności handlowo- ???, należy o tym powiadomić prezesa sądu
i) Status notarialny- do 89r. Musiał być biedny ( musiał być gwarancją uczciwości- dobry status powoduje, że nie skusi się na łapówkę)

Gwarancja ustrojowa niezawisłości sędziowskiej
Immunitet sędziowski- to immunitet formalny, tzn że nie wolno wszcząć postępowania karnego przeciwko sędziemu, dopóki sąd nie uchyli tego immunitetu. Sędzia nie może być zatrzymany, ani pociągnięty do odpowiedzialności karnej (wykroczenia itp.) do czasu uchylenia przez sąd dyscyplinarny immunitetu. Jeżeli sędzia zostaje zatrzymany, zostaje zwolniony na wniosek prezesa sądu. Sady dyscyplinarne działają przy sądach apelacyjnych. Sąd apelacyjny jest sądem dyscyplinarnym.

Gwarancje procesowe niezawisłości sędziowskiej
W toku procesu do sądu należy kierowanie całą rozprawą (do przewodniczącego składu sędziowskiego), on udziela głosu- należy okazać mu szacunek (mówimy do niego w pozycji stojącej). W przypadku zakłócenia porządku rozprawy sąd może wyprosić z sali tę osobę, łącznie z oskarżonymi, z wyjątkiem stron reprezentacyjnych. Gwarancja sędziowska jest pierwszą gwarancją.
Sąd nie jest związany innymi decyzjami organów pozasądowych. Są tu wyjątki:
-jest związany cywilnymi wyrokami konstytutywnymi ( prawotwórczymi)- np. wyrok o rozwodzie, unieważnienie małżeństwa itp. 1.Wyroki łączne wiążą sąd, wyrok łączny w miejsce kar jednostkowych, sąd wszystkie kary łączy i wydaje wyrok łączny albo posługując się zasadą kumulacji, albo konsumpcji, ale...?? było popełnione przed pierwszym wyrokiem
Od wyroku sądu rejonowego służy apelacja do sadu okręgowego. Od wyroku sądu okręgowego do sądu rejonowego. 2. z ustaleniem recydywy (warunki 5-letni okres od odbycia kary, 6 m-cy przestępstwo podobne do poprzedniego)3. sądy są dwuinstancyjne. Jest to pewna gwarancja. Sąd dochodzi do poprawy (sąd I instancji często się myli, sąd II instancji może zmienić albo uchylić, przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia. Sąd udziela sędziom I instancji ocen prawnych, wytycznych, zapatrywania prawne (co ma robić), są wiążące dla tego sadu

Drugi uczestnik postępowania karnego
Prokuratura- oskarża (sąd nie może rozpocząć sprawy bez prokuratora), wnosi oskarżenie. Sad nie jest związany z decyzją prokuratora i może dalej prowadzić sprawę, np. prokurator może wnieść o uniewinnienie oskarżonego, a sąd nie musi wiązać się z jego decyzją i dalej prowadzi sprawę, wnosi oskarżenie, na tym kończy się rola prokuratora.
Prokurator spełnia w procesie dwojaką funkcję: 1. decydenta- wyłączny pan postępowania przygotowawczego
2 jednocześnie ten prokurator (decyduje najczęściej z urzędu) jest stroną równą z oskarżonym w procesie sądowym na tzw sprawie głównej mamy stronę oskarżyciela/ prokuratora i oskarżonego. Istnieje zasada równości ztron
Postępowanie wykonawcze
Prokurator jako strona, ale z dużymi uprawnieniami, penitencjarny (ma prawo wejść do więzienia, zwolnić więźnia, porozmawiać z nim). Przedterminowe warunkowe zwolnienie- musi istnieć prokurator penitencjarny.
Budowa, struktura prokuratury zbudowana jest hierarchicznie:

Najniższa- Prokuratura Rejonowa
(podwładni)↓
prokuratorzy prokuratury rejonowej
↓
Prokuratura Okręgowa
(na czele)↓
Prokurator Okręgowy
(podwładni)↓
prokuratorzy prokuratury okręgowej
↓
Prokuratura Apelacyjna
(na czele)↓
Prokurator Apelacyjny
(podwładni)↓
prokuratorzy prokuratury apelacyjnej
↓
Prokuratura Krajowa
(na czele)↓
Prokurator Krajowy
(podwładni)↓
prokuratorzy prokuratury krajowej
↓
Prokurator Generalny
(ma on swoich zastępców)
↓
zastępcy Prokuratora Generalnego
(jednym z nich jest Prokurator Krajowy)

Zasady działalności prokuratury
- zasada hierarchicznego podporządkowania, prokurator nadrzędny może wydawać polecenia prokuratorowi niższego rzędu, ten z kolei musi je wykonać. Wiąże się ta zasada z wydawaniem poleceń
- zasada należności prokuratora- prokurator prowadząc postępowanie jest niezależny (może wydawać takie decyzje w sprawie, jakie uważa za słuszne, do chwili kiedy wyda mu się polecenie przez prokuratora nadrzędnego (wyższego). Ograniczenie- jeżeli dotyczy merytorycznej decyzji (np. umorzyć postępowanie czy nie, wnieść akt oskarżenia czy nie) musi być wydany na piśmie. Prokurator może zarządzić uzasadnienie wydania tej decyzji.
Gwarancja niezależności:
- nieusuwalność prokuratorów (bardzo ograniczone)- Prokurator Generalny może odwołać prokuratora jeżeli popełni przewinienie dyscyplinarne wyższe od upomnienia
- gdy jest immunitet prokuratorski (podobny do sędziowskiego)- nie może być zatrzymany i pociągnięty do odpowiedzialności karnej do chwili uchylenia immunitetu

Zasada substytucji- prokurator wyższego rzędu może zastąpić się prokuratorem niższego rzędu.
Substytut- może wykonać wszelkie uprawnienia prokuratora wyższego rzędu
De???- prokurator wyższego rzędu może wykonać zadania prokuratora niższego rzędu
Jednolitość- rozstrzygać musi sąd właściwy. Prokurator, który podjął czynności prokuratorskie może wykonywać je w całym kraju.

Postępowanie przygotowawcze dzieli się na:

→ śledztwo- w sprawach najpoważniejszych prowadzi prokurator, może prowadzić je osobiście lub powierzyć Policji, albo organom śledczym (ABW, CBŚ, CBA, AW, AKW) te organy nie mają ściśle sprecyzowanych kompetencji. Konkurują ze sobą, CBA prowadzi sprawy korupcyjne i godzące w interes gospodarczy państwa, mogą prowadzić każdą sprawę związaną z korupcją). Jeżeli prokurator zleci prowadzenie śledztwa, musi i tak wykonywać dane czynności (wydawanie postanowienia) ma prawo ukierunkować powierzone śledztwo

→ dochodzenia (z reguły prowadzone przez organy dochodzeniowe)- Policja- we wszystkich sprawach, może wszcząć dochodzenie, nie musi zawiadamiać prokuratury. prokurator ma prawo nadzorować to dochodzenie (ale nie musi). Inne organy dochodzeniowe m.in. Straż Graniczna, Żandarmeria Wojsk, Państwowa Inspekcja Sanitarna, Państwowa Inspekcja Handlowa, Straż Leśna itp. Mogą spełniać funkcję oskarżyciela przed sądem.

Problematyka stron procesowych
Podział na stronę:
STRONA CZYNNA
1) czynną i oprócz prokuratora (jako oskarżyciela publicznego) występują:
- oskarżyciel posiłkowy
- oskarżyciel prywatny
oskarżyciel posiłkowy- w sprawach publiczno- skarbowych pod warunkiem, że osoba pokrzywdzona złoży wniosek (np. gwałt). Z chwilą złożenia wniosku, wówczas to przestępstwo ścigane na wniosek, przestępstwo to przekształca się na przestępstwo ścigane publiczne
oskarżyciel prywatny- lekkie uszkodzenie ciała do 7 dni- przestępstwo ścigane z oskarżyciela prywatnego (oskarżycielem jest tu oskarżony, on wnosi np. zniesławienie, pomówienie)
212 kk naruszenie prywatności
Zasady, które rządzą prokuraturą:
- zasada hierarchiczności
- dewolucji
- Jednolitości prokuratury
- Niezależności prokuratora
Immunitety prokuratorskie:
- immunitet materialny- za obrazę innej strony (adwokata, pełnomocnika, świadka) nie odpowiada karnie, odpowiada jedynie dyscyplinarnie
- immunitet formalny- zbliżony do immunitetu sędziowskiego- za przestępstwo, którego się dopuścił jest pociągnięty do odpowiedzialności, gdy władze dyscyplinarne wyrażą na to zgodę
prokurator jest również w prawie polskim oskarżycielem przed sądami. Prokurator będzie dążył do skazania, taka jest jego rola. Najbardziej bezstronny jest sąd, który powinien ocenić sprawę i wydać wyrok.

Oprócz tego istnieją przed sądem 2 strony:
- prokurator
- obrońca w postępowaniu sądowym
W postępowaniu przygotowawczym też są 2 strony:
- pokrzywdzony ( osoba, która przez przestępstwo doznała naruszenia lub zagrożenia)
- podejrzany- występują 2 etapy:
1) etap in rem- ogranicza się do zbierania dowodów
2) in personam (przeciwko osobie)- ta działalność zaczyna się od wydania postanowienia o postawieniu zarzutów.
Przestępstwo musi być sprecyzowane- musi być opis czynu. W ciągu 14 dni podejrzany ma prawo do żądania uzasadnienia o postawieniu zarzutów. Podejrzany gdy dostał postanowienie o postawieniu zarzutów może zeznawać. To postanowienie ma charakter gwarancyjny. Podejrzanemu jak i pokrzywdzonemu przysługują prawa.
Pokrzywdzony:
1) do zawiadomienia o przestępstwie
2) on i podejrzany mają prawo do wniesienia do prokuratora o dopuszczenie udziału w tym postanowieniu
Pokrzywdzony ze swoim pełnomocnikiem muszą być dopuszczeni do udziału, gdy postępowanie ma charakter niepowtarzalny. Muszą być dopuszczone do udziału po zapoznaniu się z opinią biegłego, jeżeli w sprawie była dopuszczona opinia biegłego. Udział w szybkim zapoznaniu się z opinią biegłego ma duże znaczenie. Istnieje obowiązek zapoznania się stron z opinią biegłego. Strona pod koniec postępowania może zażądać wraz ze swoim obrońcą zapoznania się z aktami. Najpierw ma prawo przeglądnięcia tych akt
...
potem organ procesowy wydaje postanowienie o zamknięciu postępowania przygotowawczego.
Dopiero wtedy kończy się postępowanie przygotowawcze. Kończy się rola i stan prawny strony procesowej postępowania przygotowawczego. Ustaje rola podejrzanego i pokrzywdzonego.
Pokrzywdzony w postępowaniu sądowym przestaje być stroną, ale ma swoje dalsze uprawnienia:
1) prawo do uczestnictwa w rozprawie sądowej- nie wolno go usunąć nawet jeśli jest jednocześnie świadkiem i pokrzywdzonym. Sąd najpierw go przesłuchuje
2) prawo do złożenia wniosku o odszkodowanie- pokrzywdzony może złożyć wniosek o odszkodowanie w określonych kategoriach przestępstw po zakończeniu pierwszego przesłuchania przed sądem (sąd tym wnioskiem jest związany i musi zasądzić) częściowe lub całkowite odszkodowanie, a jeśli tego nie może to nawiązką.
Po wniesieniu aktu oskarżenia może przekształcić się z pokrzywdzonego w oskarżyciela posiłkowego lub powoda cywilnego, może jedno i drugie. Pokrzywdzony może stać się powodem cywilnym i dochodzić swoich praw w procesie karnym.

STRONA BIERNA
Po stronie biernej występuje:
- oskarżony
- pozwany
Oskarżony- osoba przeciwko której wniesiono akt oskarżenia do sądu.
Obowiązki oskarżonego:
- stawiać się przed sądem na wezwanie, jeśli zmieniłby adres jest zobowiązany powiadomić sąd. Gdyby tego nie zrobił, to istnieje domniemanie, że jego stary adres jest aktualny, i gdy się wyśle zawiadomienie, uważa się je za doręczone
- zobowiązany jest do poddania się badaniom psychiatrycznym, psychologicznym i innym za wyjątkiem badań chirurgicznym,
- ma prawo do niedostarczenia dowodów przeciwko sobie (obrona materialna), ma prawo bronić się przed zarzutem wszelkimi możliwymi sposobami. Sąd nie może poczytać na jego niekorzyść, tego że się nie przyznaje albo że się broni.
Rola oskarżonego sprowadza się do tego, że przysługuje mu domniemanie niewinności.... (jest domniemaniem nieobalalnym do czasu gdy wyrok skazujący się uprawomocni).
Reprezentanci stron:
- obrońca oskarżonego
- pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego i powoda cywilnego
- przedstawiciel ustawowy małoletniego, osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie lub częściowo.
Obrońca- może podejmować działania wyłącznie na korzyść oskarżonego. Obrońcą może być:
- adwokat,
- aplikant adwokacki po odbyciu półrocznej aplikacji.
Obrońcą można stać się z urzędu lub z wyboru. Obrońca występuje najczęściej na etapie postępowania sądowego.
Pełnomocnictwo wiąże adwokata do samego końca procesu. Należy się liczyć z tym, że adwokaci ratują się ustanawiając substytut. Obrońca, któremu udzielono pełnomocnictwa może udzielić innemu adwokatowi pełnomocnictwa i występować w pełnomocnictwie substytucyjnym (musi być, gdyż adwokat nie może mieć pełnomocnictwa).
Obrońcą można być z urzędu- może występować z 2 przyczyn:
- ktoś nie jest w stanie, bez uszczerbku a swojej rodziny, ponieść kosztów obrony, to może złożyć wniosek, wtedy prezes sądu mu wyznacza obrońcę z urzędu. Obrońcom z urzędu płaci sąd
- musi być ustanowiony jeśli jest to tzw obrona niezbędna (występuje, gdy oskarżony jest głuchy, niemy, niewidomy, nieletni, ustanowiono wątpliwość co do jego poczytalności)
- ......... – przed sądem okręgowym jako sądem I instancji. W sprawach o zbrodnię, jeżeli jest pozbawiony, wówczas wtedy wyznacza sąd obrońcę.
Pełnomocnicy występują jako reprezentanci.

Naczelne zasady procesowe
Są to głównie idee przewodnie procesu karnego, gdzie wszystkie przepisy muszą być podporządkowane tym zasadom.
Wykładnia systemowa treści przepisów zgodna z zasadami:
1) zasada prawdy materialnej- ustalenia faktyczne, które są podstawą do wydania wyroku, muszą być zgodne z rzeczywistością
2) zasada prawdy formalnej- to, czego nie ma w aktach, tego w ogóle nie ma na świecie. Oznacza to, że prawda materialna jest ciężko osiągalna, trzeba do niej dążyć, a jeśli się do niej do dojdzie, to trzeba stanąć na prawdzie formalnej i na podstawie tej prawdy sąd wydaje wyrok. Za wszelką cenę trzeba dążyć do zrealizowania prawdy materialnej. Sądowi nie wolno poprzestać na dążeniu do prawdy. Sąd, który orzeka w II instancji też ma dążyć za wszelką cenę do wykrycia prawdy. Mimo tego, że istnieje kontradyktoryjność procesu. Sąd ma prawo dopuszczania dowodów z urzędu.
3) Zasada obiektywizmu- sąd ma obowiązek być bezstronny, ma obowiązek brania pod uwagę przy wydawaniu wyroku wszystkie okoliczności przemawiające na korzyść jak i niekorzyść (sposób popełnienia przestępstwa, czy to oprawca przypadkowy, motywacje, którymi kierował się sprawca przestępstwa).

Jeżeli sąd nie wziął pod uwagę wszystkich okoliczności, to jest to podstawa do złożenia apelacji i taki wyrok powinien być uchylony i sprawa powinna być dana do ponownego rozpoznania (gwarancja obiektywizmu).
Niezawisłość sądu- nie może ulegać żadnym wpływom, np. media. Instytucja wyłączenia sędziego.