Ochrona Środowiska

Podział elementów środowiska ze względu na naturę i aktywność:
• abiotyczne(nieożywione):litosfera, atmosfera,hydrosfera,pedosfera,klimat i energia sloneczna
• biotyczne(ożywione)bakterie, protisty,rośliny, grzyby, zwierzęta, człowiek
Czynniki wpływające na zmiany środowiska:
Siły przyrody:
• procesy kosmiczne(zmiany orbity ziemi i księżyca zmiany aktywności slonecznej)
• procesy geologiczne (formowanie się skorupy ziemskiej, dryfy kontynentów, wulkanizm)
• klimatyczne (zlodowacenia, ocieplenia, zmiany składu atmosfery)
• biologiczne (wpływ organizmow fotosyntetyzujacych na sklad atmosfery i pokrywy roslinnej)
Rewolucji neolitycznej - Zmiana trybu życia z koczowniczego na osiadły nastąpiła
II teorie dotyczące możliwości wykorzystywania przez czlowieka zasobów naturalnych
I – teoria statyczna – wszystkie współczesne zasoby są wynikiem długotrwalej ewolucji biologicznej i powolnych przemian geofizycznych dlatego wykorzystanie ich w bardzo krotkim czasie może być tylko jednorazowe i musi się zakończyć ich wyczerpaniem
II – teoria dynamiczna – postęp technologiczny i nowe odkrycia naukowe umozliwią wykorzystanie elementow środowiska które dotychczas nie były traktowane jako zasoby
Krajobraz – zespol ekosystemow tworzących pewna całość, odrębną i wyróżnialna z pośród innych takich systemów
Krajobraz przyrodniczy (naturalny) – powstal w wyniku dzialania 2 czynników
• samoistne procesy geologiczne, hydrologiczne, klimatyczne. Kształtujące podstawowe formy powierzchniowe.
• Działalność organizmów tworzących zwarte formy roślinności: pagórki torfowiskowe, rafy koralowe, kopce termitów itp.
WODY I ICH STAN
Ścieki – zanieczyszczone ciecze z gospodarstw domowych (ścieki komunalne) oraz z zakładów przemysłowych (ścieki przemysłowe)
Zanieczyszczenia wód –
scieki komunalne, przemysłowe
zanieczyszczenia rolne(nawozy sztuczne, srodki ochrony roślin)
substancje toksyczne (poch. Z zanieczyszczen rolnych)
Eutrofizacja – powoduje ją nagromadzanie się w zbiorniku wodnym ścieków pochodzenia organicznego, które stanowią pożywkę dla samożywnych bakterii i protestów, które masowo namnażają się powodując zmianę zabarwienia wody tzw. zakwity glonów.
Badania jakości wody
 Wskaźniki fizyko-chemiczne
• Temp. Nie powinna przekraczać 28C
• Smak słodki słony (w zależności od zawartości NaCl w wodzie) lub gorzki zawartość MgSO4
• Zapach – R – roślinny G – gnilny S – specyficzny
• Odczyn od 6-9 pH
• Twardość zawartość soli Mg Ca Al. Fe Zn
• Mętność zależy od zawartości w wodzie nierozpuszczalnych substancji organicznych i nieorganicznych
• ChZT – chemiczne zapotrzebowanie na O2
• BZT5 – biochemiczne zapotrzebowanie na tlen
 Wskaźniki Biologiczne
• Miano Coli – najmniejsza objętość wody w jakiej można wykryć obecność pojedynczej bakterii pałeczki okrężnicy. Powinien wynosić od 0.1 – 0.01 litra
• Indeks saprobowości – określany na podstawie gatunków wskaźnikowych
ATMOSFERA
Smog kwaśny (londyński) – powstaje w wyniku skondensowania pary wodnej na cząsteczkach pyłów i dymów pochodzących ze spalania C i innych paliw stałych. Poprzez obecność CO2 i SO2 ma on odczyn kwaśny, pojawia się w stref. Umiarkowanych w Polsce na Górnym Śląsku.
Smog fotochemiczny (Los Angeles) – tworzy się przy dużym stężeniu tlenków azotu, tl. węgla, nienasyconych węglowodorów, i ozonu. Pochodzi ze spalin samochodowych. Pod wpływem promieni słonecznych związki te ulegają reakcji fotochem. tworząc toksyczne nadtlenki o silnych właściwościach utleniających. Występują w cieplejszym klimacie.
Efekt cieplarniany – podniesienie temp. niższych warstw atmosfery poprzez gazy szklarniowe (gazy zawarte w atmosferze CO2, CO, CH4, N2O, freony, para wodna), które absorbują promieniowanie emitowane przez powierzchnię ziemi.
Dziura ozonowa – zmniejszenie warstwy ozonowej w atmosferze
GLEBY – powierzchniowa warstwa litosfery, utworzona w wyniku powolnych i długotrwałych zmian podłoża skalnego.
Erozja – prowadzi do niej pozbawienie gleby okrywy roślinnej zmiana stosunków wodnych, niewłaściwe zabiegi agrotechniczne. Proces ten może odbywać się poprzez wymywanie (erozja wodna), wywiewanie (e. eoliczna) co kończy się zniszczeniem struktury gleby.
ODDZIAŁYWANIE człowieka na org. żywe:
• Bezpośrednie – zabijanie, zwywanie(wycinanie) przenoszenie(introdukcja)
• Pośrednie – przekształcenie środowiska, nieodwracalne niszczenie siedlisk

WPŁYW ROLNICTWA NA ŚRODOWISKO
Pestycydy – nadmiar i niewłaściwe zastosowanie może mieć działanie toksyczne. W zależności sposobu działania wyróżniamy:
• Herbicydy – substancje niszczące wybiórczo chwasty
• Fungicydy – środki grzybobójcze
• Insektycydy – środki owadobójcze

Związki Teratogenne – przenikają przez łożysko i uszkadzają kom. rozwijającego się płodu. Powodują zniekształcenie kończyn, rozszczepianie podniebienia, uszkodzenie tarczycy, agenezja (brak) nerki

Niewłaściwa chemizacja i odprowadzanie gnojownicy jest podstawową przyczyną zanieczyszczenia wód. Nawozy azotowe i pochodne mocznika – powodują eutrofizację i zwiększenie zakwaszenia H2O

MECHANIZACJA
• Ciężkie maszyny ze względu na swoja masę zmieniają strukturę gleby
• Są źródłem zanieczyszczeń produktami ropopochodnymi
• W czasie mechanizacji zbiorów giną zające, sarny i gniazda ptaków

Zanieczyszczenia
• SO2 jego pochodne – powodują podrażnienie błony śluzowych i powiek zaburzenie w funkcjonowaniu ukł. oddechowego – nieżyt dróg oddechowych, skurcze oskrzeli
• NOx pochodne tlenków azotu – azotyny i nitrozaminy występują w glebie i H2O wykazują działanie teratogenne i kancerogenne, u niemowląt mogą powodować sinicę methemoglobinową. Same tlenki w powietrzu obrzęk płuc i nieżyt oskrzeli
• CO – czad – trwale łączy się z hemoglobiną i powoduje niedotlenienie organizmu. Czego skutkiem może być uszkodzenie mózgu lub śmierć

Kwaśne deszcze – powodują poparzenia i podrażnienia błon śluzowych oczu i górnych dróg oddechowych
Metale ciężkie – (Pb, Cd, Hg, As) – kumulują się w organizmach, łatwo przenikają do płodu, pow. Zaburzenia w aktywności enzymów metabolicznych zaburzenia syntezy białek, obrzęk stawów, upośledzenie funkcji narządów rozrodczych, zaburzenia w pracy układu nerwowego oraz mają działanie Kancerogenne
Promieniowanie – prowadzi do zmian w strukturach komórkowych i np. w kwasach nukleinowych. Zmiany ujawniają się bezpośrednio po działaniu czynnika lub po jakimś czasie a nawet w kolejnych pokoleniach. Promieniowanie powoduje uszkodzenie szpiku kostnego, z czego może rozw. się białaczka, nowotwory kości lub uszkodzenie jelit
Hałas i Wibracje – zbyt silny hałas – uszkadza narządy słuchu zakłócenia w pracy ukł. nerwowego, hormonalnego, pokarmowego, krążenia.
MIEDZYNARODOWE DZIAŁANIA NA RZECZ OCHRONY ŚRODOWISKA
1969r. ogłoszenie Raportu U`Thanta – „człowiek i jego środowisko” po raz I określano stan środowiska poddanego presji człowieka
Deklaracja zasad ochrony środowiska – 1972r. uchwalona podczas konferencji sztokholmskiej
Agenda ONZ zwxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx Narodów Zjednoczonych do spraw środowiska 1972 podczas konferencji Sztokholmskiej – agenda zajmowała się prawnymi aspektami ochrony środowiska
5 czerwiec – dzień rozpoczęcia konferencji w Sztokholmie, obchodzi się jako Międzynarodowy Dzień Ochrowy Środowiska.
Szczyt Ziemi w Rio de Janeiro – przebiegł pod hasłem „Środowisko i rozwój” zwołany w 1992
• Deklaracja z Rio - zawiera 27 zasad zrównoważonego rozwoju
• Agenda 21 – przedstawia konkretne wytyczne i program działań jakie należy podjąć w celu poprawy środowiska.
• Konwencja – o różnorodności biologicznej – zakłada na państwa obowiązkowe opracowanie i wdrążenie planów ochrony ekosystemów i naturalnych zbiorowisk oraz utrzymanie i restytucje zdolnych do życia populacji gat. w ich naturalnycm otoczeniu. Racjonalne i zrównoważone używa. zasobów nat., wprowadza do środowiska organ zmodyfikowany biotechnologicznie.
• Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu – protokół z Kioto (1997) – państwa zobowiązują się do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych o 5,2% w stosunku do emisji z roku 1990. Termin realizacji zobowiązań wyznaczono na 2012.
• Konferencja ONZ w Johannesburgu 2002r.- Nowa Karta Ziemi:
o Ograniczenie ubóstwa – 2015r. liczba osób egzystujących za dolara lub mniej miała by zmaleć o połowę, zapewnienie dzieciom pełnego wykształcenia podstawowego.
o Ochrona zdrowia – zapewnienie dostępu do opieki zdrowotnej zgodnego z prawami człowieka, jak też wartościami relig. i kult.,
o Rozwój tanich i odnawialnych źródeł energii – zwiększenie udziału wiatru i słońca
o Powszechny dostęp do czystej wody – do 2015 dla połowy ludzkości, która tego dostępu nie miała
o Ochrona środowiska naturalnego - wprowadzenie do 2010r. takich działań aby spowolnić tempo wymierania rzadkich odmian flory i fauny
o Ograniczenie rybołówstwa – ochrona wybranych obszarów mórz i oceanów aby do 2015 odbudowane zostało przeeksploatowane łowiska i odtworzone populacje żyjących w nich ryb.

Zasada Zrównoważonego Rozwoju – 1992 szczyt w Rio.
• Mówi ona iż konieczny jest taki rozwój, w których zaspokojenie potrzeb człowieka będzie odbywało się w harmonii z naturalnym środowiskiem i poszanowaniu prawa życia innych org. żyjących na Ziemi
• Nakłada ona na rządy państw obowiązek tworzenia prawnych i administracyjnych zabezpieczeń zasobów przyrody aby rozwój ekonomiczny i społeczny nie odbywał się kosztem wyczerpania zasobów przyrodniczych ponieważ mają z niego prawo korzystać również przyszłe pokolenia

Ochrona zasobów nieodnawialnych
• Ograniczenie wydobycia i eksploatacji złóż trudniej dostępnych i mniej wydajnych
• Racjonalne wykorzystywanie
• Zastępowanie w miarę możliwości danego surowca jego substytutem tworzonym z surowców odnawialnych lub odpadów
• Stosowanie recyklingu – ponowne wtórne przerabianie odpadów i zużytych produktów, lub wielokrotne wykorzystywanie tj. opakowanie szklane.
• Poszukiwanie nowych źródeł surowca
• Zmniejszenie energochłonności procesów technologicznych w przemyśle

Ochrowa H2O
• Zmniejszenie ilości ścieków:
o Przemysłowych – stosując technologie mało odpadowe
o Komunalnych – racjonalne zużycie detergentów
• Zmniejszenie spływu nawozu z pól – przez precyzyjne dawkowanie nawozów
• Właściwa lokalizacja wysypisk śmieci
• Zwiększenie ilości oczyszczalni ścieków
• Oczyszczanie zbiorników uległych degradacji np. wprowadzenie kar i podwyższonych opłat za odprowadzanie nieczyszczonych ścieków

Ochrona powietrza
• Wprowadzenie oszczędnych i mniej wydajnych technologii tworzących mniej odpadów
• Wprow. Silników i kotłów spalających paliwa w sposób bardziej efektowny.
• Zastąpienie typowych elektrowni i elektrociepłowni nietypowymi np. wodnymi, wiatrowymi, słonecznymi
• Zastosowanie bardziej wydajnych metod spalania np. w kotłach fluidowych
• Obsadzenie hałd i składowisk roślinnością co uniemożliwi związanie składowych substancji

Ochrona Gleb
• Ograniczenie melioracji powodujących przesuszanie gleb
• Stosując płodozmian i odpowiednie nawozy – zapobiegać zmęczeniu gleb
• Grunty podatne na spłukiwanie powierzchni na stokach wzgórzach podzielić na trasy.
• Zdegradowane gleby poddawać procesom rekultywacji (odtwarzania)
• Nie przeznaczać gleb ornych i leśnych pod zabudowę mieszkalną, przemysłową lub komunikacyjną
OCHRONA PRZYRODY:
Konserwatorski system ochrony przyrody – różnorodne działania służące zachowaniu różnorodności biologicznej, na poziomie genetycznym, gatunkowym i siedliskowym:
• Park Narodowy – najwyższa forma ochrony obszarów o najwyższych wartościach przyrodniczych, naukowych, kulturowych, historycznych, edukacyjnych. Na jego obszarze ochronie podlega cała przyroda, a wszelkie działania mogą mieć na celu jedynie zachowanie lub odtworzenie naturalnych ekosystemów. Musi mieć powierzchnię powyżej 1tys. ha
• Parki Krajobrazowe – obszary wydzielone i objęte ochroną z powodu wysokich wartości przyrodniczych i kulturowych. W obrębie parku krajobrazowego nie wolno lokalizować zakładów przemysłowych, nadal użytkuje się grunty orne i leśne.
• Obszary ochronionego krajobrazu – przeznaczane na tereny rekreacyjne, wyróżniające się szczególnym pięknem krajobrazu, mające niewielką wartość rolniczą np. doliny rzeki są łącznikami pomiędzy parkami narodowymi i krajobrazowymi – tzw. korytarze ekologiczne umożliwiające migracje zwierząt.
• Rezerwaty przyrody – odrębna forma ochrony obszarowej utworzona dla celowej ochrony jakiegoś konkretnego elementu środowiska. Ochrona w rezerwacie może być ścisła (zaniechanie jakielkolwiek ingerencji w procesy biologiczne) lub częściowa (pozwalająca na ingerencję aby zachodzące procesy zmierzały w kierunku jak najlepszego zachowania chronionego obiektu).

Ochrona gatunkowa – ochroną objęte wszystkie osobniki na obszarze całego państwa.
Zabrania się: zabijania, zrywania, przetrzymywania, niszczenia siedlisk, handlowania chronionym gatunkiem.
• Okresowe ochrony – uniemożliwienie pozyskiwania (najczęściej zwierzyny łownej) gatunku najczęściej w okresie rozrodu.
• Ochrona indywidualna – polega na uznaniu danego obiektu za pomnik przyrody, stanowisko dokumentacyjne, użytek ekologiczny lub zespół przyrodniczo-krajobrazowy.
• Pomnik przyrody – pojedynczy obiekt, cenny pod względem naukowym, kulturowym lub historycznym np. drzewo.

Reintrodukcja – ponowne wprowadzanie do ekosystemu gatunku, który niegdyś został z niego usunięty

Rolnictwo Ekologiczne:
• Nie używa się nawozów sztucznych
• Zamiast pestycydów stosuje się naturalne wywary z roślin
• Chwasty usuwa się mechanicznie lub termicznie
• Nie stosuje się głębokiej orki w celu zachowania aktywności biologicznej gleby i zmniejsza prawdopodobieństwo erozji

Rolnictwo Zintegrowane:
• Zwraca się uwagę na stosowanie właściwego płodozmianu
• Zmniejsza się zużycie pestycydów i nawozów mineralnych jednak nie rezygnuje się z nich całkowicie
• Jakość produkcji jest większa niż w rolnictwie intensywnym, plony są jedynie o 10% mniejsze

Marian Raciborski – był wielkim propagatorem ochrony pomników flory ojczystej.

Adam Wodziczko – twórca podstaw nowoczesnej ochrony przyrody, był współtwórcą Państwowej Rady Ochrony Przyrody

Walery Goetel – geolog twórca podstaw sozologii