Ekonomia integracji europejskiej

Zgodnie z definicją słownika języka polskiego PWN:
Integracja jest procesem integrowania się, tworzenia się całości z drobnych cząstek; scalenie, scalanie.

GENEZA INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ:

Idea zjednoczonej Europy zanim stała się realnym celem politycznym pozostawała przez wiele lat jedynie w sferze pomysłów.
Przykładem takich idei były: ?Stany Zjednoczone Europy? autorstwa Wiktora Hugo inspirowane ideałami humanistycznymi i pokojowymi.
Po II wojnie św. ideę zjednoczonej Europy próbowali wprowadzać: Robert Schuman, Konrad Adenauer, Alcide de Gasperi i Winston Churchill. Chcieli oni, by w Europie Zachodniej został wprowadzony nowy porządek oparty na idei wspólnego interesu, u którego podwalin miałyby lec traktaty gwarantujące praworządność i równość pomiędzy wszystkimi krajami.
Robert Schuman (minister spraw zagranicznych Francji) podjął pomysł pierwotnie wysunięty przez Jeana Monneta i 9 maja 1950 r. zaproponował utworzenie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. W krajach, które wcześniej walczyły przeciwko sobie, produkcja węgla i stali (podstawowe surowce służące toczeniu wojen) miała być umieszczona pod wspólną kontrolą Wysokiej Władzy.
1. Dziewiątego maja 1950 r. w ramach Planu Schumana przedstawiono propozycję utworzenia Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. EWWiS stała się rzeczywistością dzięki Traktatowi Paryskiemu, który podpisano 18 kwietnia 1951 r. Na mocy tego traktatu sześć krajów założycielskich (Belgia, Francja, Luksemburg, Holandia, Republika Federalna Niemiec oraz Włochy) utworzyło wspólny rynek węgla i stali.
Celem przyświecającym tej inicjatywie było zapewnienie pokoju między krajami Europy i stworzenie możliwości współpracy instytucjonalnej, na zasadach równości, między zwyciężonymi i zwycięskimi krajami po II Wojnie Światowej.
2. Na mocy Traktatu Rzymskiego z 25 marca 1957 r. sześć krajów założycielskich postanowiło utworzyć Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG), której podstawą byłby szerszy wspólny rynek dla wszystkich towarów i usług. Pierwszego lipca 1968 r. całkowicie zniesiono opłaty celne pomiędzy sześcioma państwami EWG oraz wprowadzono zasady wspólnej polityki, zwłaszcza w zakresie rolnictwa i handlu.
3. Sukces ?Wielkiej Szóstki? zachęcił Danię, Irlandię oraz Zjednoczone Królestwo do przyłączenia się do Wspólnoty. Pierwsze rozszerzenie, z sześciu do dziewięciu członków, miało miejsce w 1973 r. W tym samym czasie wdrożono nowe zasady polityki społecznej i polityki dotyczącej ochrony środowiska. Natomiast w 1975 r. utworzono Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego .
4. W czerwcu 1979 r. miało miejsce zdarzenie stanowiące wyraźny krok w kierunku Wspólnoty Europejskiej ? pierwsze wybory do Parlamentu Europejskiego w drodze bezpośredniego powszechnego głosowania. Wybory do Parlamentu odbywają się co pięć lat.
5. W 1981 r. do Wspólnoty przystąpiła Grecja, a w 1986 r. ? Hiszpania i Portugalia. Z jednej strony Wspólnota umocniła swą pozycję w Europie Południowej, z drugiej jednak strony rozszerzenie pokazało, jak paląca jest potrzeba rozwoju regionalnych programów pomocowych.
6. Recesja gospodarcza panująca na całym świecie we wczesnych latach osiemdziesiątych XX w. przyczyniła się do powstania fali ?europesymizmu?. Przedstawiono wówczas harmonogram całkowitego wdrożenia rynku wewnętrznego do 1 stycznia 1993 r. Ten ambitny cel został zawarty w Jednolitym Akcie Europejskim, podpisanym w lutym 1986 r., a obowiązującym od 1 lipca 1987 r.
7. Polityczny kształt Europy uległ radykalnej zmianie po upadku muru berlińskiego w 1989 r. Wydarzenie to pociągnęło za sobą inne ? zjednoczenie Niemiec w październiku 1990 r. i demokratyzację państw Europy Środkowej i Wschodniej, które wyzwoliły się spod kontroli Sowietów. Sam Związek Radziecki przestał istnieć w grudniu 1991 r.
Od początku lat dziewięćdziesiątych XX w. państwa członkowskie zaczęły negocjować zapisy nowego Traktatu o Unii Europejskiej, który został przyjęty przez Radę Europejską, czyli szefów państw lub rządów, w grudniu 1991 r. w Maastricht. Traktat o Unii Europejskiej wszedł w życie 1 listopada 1993 r. Do istniejących struktur wspólnotowych dodano system współpracy międzyrządowej, w wyniku czego powstała Unia Europejska (UE).
8. Nowy dynamizm europejski i zmieniające się warunki geopolityczne na kontynencie przyczyniły się do przyłączenia się 1 stycznia 1995 r. trzech kolejnych państw do UE ? Austrii, Finlandii i Szwecji.
9. W okresie tym UE była na drodze do realizacji najbardziej spektakularnego ze swych osiągnięć - stworzenia wspólnej waluty. Euro zostało wprowadzone do (bezgotówkowych) transakcji finansowych w 1999 r., natomiast banknoty i monety zostały wyemitowane trzy lata później w 12 krajach tworzących tzw. obszar euro (zwany również strefą euro).
10. W połowie lat dziewięćdziesiątych XX w. swoją kandydaturę zgłosiły kraje byłego bloku sowieckiego (Bułgaria, Polska, Czechy, Rumunia, Słowacja i Węgry), trzy kraje bałtyckie, które kiedyś były częścią Związku Radzieckiego (Estonia, Litwa i Łotwa), jedna z republik byłej Jugosławii (Słowenia) oraz dwa kraje śródziemnomorskie (Cypr i Malta).
Dalsze rozszerzenie UE miało sprzyjać stabilizacji na kontynencie europejskim i rozszerzeniu korzyści płynących ze zjednoczenia Europy na młode europejskie demokracje. Negocjacje rozpoczęto w grudniu 1997 r. Unia została rozszerzona do 25 krajów 1 maja 2004 r., kiedy do grona jej członków dołączyło 10 z 12 kandydujących krajów. Bułgaria i Rumunia stały się członkami UE 1 stycznia 2007 r.

Warunki członkostwa w UE

Integracja europejska jest procesem polityczno-gospodarczym dostępnym dla wszystkich państw europejskich, które są gotowe przyjąć traktaty założycielskie oraz całość prawodawstwa unijnego.
Zgodnie z artykułem 237 Traktatu Rzymskiego ?Każde państwo europejskie może prosić o przyjęcie do Wspólnoty.?
W traktacie z Maastricht jest zapisane, że państwa członkowskie powinny mieć ?systemy rządów oparte na zasadach demokracji?.
Zanim kraje kandydujące zostaną przyjęte do grona członków UE muszą posiadać:
? stabilne instytucje gwarantujące demokrację, poszanowanie zasad państwa prawa i praw człowieka oraz poszanowanie i ochronę praw mniejszości;
? trwałą gospodarkę rynkową, jak również zdolność do przeciwstawienia się konkurencji oraz siłom rynkowym wewnątrz Unii;
? zdolność do sprostania wymogom członkostwa i mieć gotowość do realizacji celów Unii. Muszą również posiadać administrację publiczną, która będzie w stanie stosować prawo UE i zarządzać nim w praktyce.
Negocjacje w sprawie przystąpienia do UE są prowadzone pomiędzy każdym krajem kandydującym a Komisją Europejską działającą w imieniu Unii.
Państwa członkowskie muszą podjąć jednomyślną decyzję o przyjęciu nowego członka. Parlament Europejski musi wyrazić zgodę bezwzględną większością głosów oddanych przez członków.
Następnie wszystkie traktaty akcesyjne muszą być ratyfikowane przez państwa członkowskie i kraje kandydujące zgodnie z procedurą konstytucyjną obowiązującą w danym kraju.

Organy decyzyjne UE

Podstawę prawną Unii Europejskiej stanowią traktaty tzw. prawo pierwotne, na podstawie których stworzono dużą liczbę aktów ?prawa wtórnego?, mających bezpośredni wpływ na życie codzienne obywateli Unii Europejskiej. Prawo wtórne składa się przede wszystkim z rozporządzeń, dyrektyw i zaleceń przyjętych przez instytucje UE.
Akty te wraz z zasadami polityki UE są wynikiem decyzji podjętych przez tzw. trójkąt decyzyjny, czyli:
? Radę Unii Europejskiej (reprezentującą rządy państw członkowskich),
? Parlament Europejski (reprezentujący obywateli),
? Komisję Europejską (politycznie niezależny organ, który dba o wspólne interesy Europy).

Rada Unii Europejskiej

Rada Unii Europejskiej znana również pod nazwą ?Rada Ministrów? jest głównym organem decyzyjnym UE. Każdy kraj UE przewodniczy Radzie przez okres sześciu miesięcy. W każdym zebraniu Rady uczestniczy jeden minister z każdego państwa członkowskiego, zależnie od tematu wpisanego do porządku obrad, np. sprawy zagraniczne, rolnictwo, przemysł, transport, ochrona środowiska itd.
Rada dzieli władzę legislacyjną z Parlamentem Europejskim w ramach tzw. procedury współdecydowania . Ponadto Rada i Parlament współdzielą odpowiedzialność za przyjęcie budżetu UE. Do kompetencji Rady należy również zawieranie umów międzynarodowych, które zostały wcześniej wynegocjowane przez Komisję.
? Zgodnie z postanowieniami traktatów w zależności od istotności sprawy Rada podejmuje decyzje w trojaki sposób: zwykłą większością głosów, większością kwalifikowaną lub jednomyślnie.
Rada musi stanowić jednomyślnie w sprawach istotnych, takich jak: zmiany w traktatach, wprowadzenie nowej wspólnej polityki lub wyrażenie zgody na przystąpienie nowego kraju do Unii.
W większości pozostałych spraw wymagana jest kwalifikowana większość głosów, co oznacza, że decyzja nie może zostać podjęta, jeżeli nie osiągnięto określonego minimum głosów za. Liczba głosów, jakimi dysponuje każdy kraj UE odzwierciedla mniej więcej liczbę ludności tego kraju.
Rozkład głosów w Radzie Europejskiej przypadających poszczególnym krajom:
? Niemcy, Francja, Włochy i Zjednoczone Królestwo ? 29,
? Hiszpania i Polska ? 27,
? Rumunia14,
? Holandia13,
? Belgia, Czechy, Grecja, Węgry Portugalia ? 12,
? Austria, Bułgaria i Szwecja ? 10,
? Dania, Irlandia, Litwa, Słowacja i Finlandia ? 7,
? Estonia, Cypr, Łotwa, Luksemburg, Słowenia ? 4,
? Malta ? 3
? Razem: 345. Minimalna liczba głosów wymagana, aby osiągnąć kwalifikowaną większość wynosi 255 głosów z 345 (73,9%).
Ponadto:
? większość państw członkowskich (w niektórych przypadkach dwie trzecie) musi popierać daną decyzję, oraz
? każde państwo członkowskie może wnioskować o potwierdzenie, że głosy za przyjęciem danej decyzji reprezentują co najmniej 62% całkowitej ludności UE
Rada Europejska spotyka się z zasady cztery razy do roku. Przewodniczy jej prezydent lub premier kraju, który w danym półroczu sprawuje prezydencję w Radzie Unii Europejskiej.
Przewodniczący Komisji Europejskiej uczestniczy w spotkaniach Rady Europejskiej jako pełnoprawny członek.
Traktat z Maastricht nadał Radzie Europejskiej oficjalną rolę inicjatora głównych zasad polityki unijnej i upoważnił ją do rozstrzygania spraw, w których ministrowie spotykający się w ramach Rady Unii Europejskiej nie mogą dojść do porozumienia.
Rada Europejska zajmuje się również palącymi problemami międzynarodowymi w ramach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, która ma umożliwić UE wypowiadanie się jednym głosem w kwestiach dyplomatycznych.

Parlament Europejski

Parlament Europejski jest organem demokratycznym reprezentującym obywateli UE. Sprawuje on polityczny nadzór nad działaniami UE i uczestniczy w procesie legislacyjnym.
Od 1979 r. posłowie do Parlamentu Europejskiego są wybierani na pięcioletnią kadencję w powszechnych wyborach bezpośrednich.
Podział mandatów w Parlamencie Europejskim między poszczególne państwa członkowskie w latach 2007?09:
Austria -18, Belgia ? 24, Bułgaria ? 18, Cypr ? 6, Czechy ? 24, Dania ? 14, Estonia ? 6, Finlandia ? 14, Francja ? 78, Grecja ? 24, Hiszpania ? 54, Irlandia ? 13, Litwa ? 13, Łotwa ? 9, Luksemburg ? 6, Malta ? 5, Holandia ? 27, Polska ? 54, Portugalia ? 24,
Rumunia ? 35, Słowacja ? 14, Słowenia ? 7,
Szwecja ? 19, Węgry ? 24, Włochy ? 78, Zjednoczone Królestwo ? 78.
Razem: 785
Sesje plenarne Parlamentu zasadniczo odbywają się w Strasburgu, natomiast wszelkie sesje dodatkowe odbywają się w Brukseli.
Parlament Europejski składa się z 20 komisji, które wykonują prace przygotowawcze do sesji plenarnych oraz z kilku ugrupowań politycznych, które zazwyczaj spotykają się w Brukseli. Sekretariat Generalny ma swoją siedzibę w Luksemburgu i Brukseli.
Parlament uczestniczy w pracach legislacyjnych UE na trzech poziomach:
? W ramach tak zwanej procedury współpracy wprowadzonej przez Jednolity Akt Europejski w 1987 r., PE może wydawać opinie na temat projektów dyrektyw i rozporządzeń proponowanych przez KE. Komisja jest następnie proszona o uzupełnienie swoich wniosków w celu uwzględnienia stanowiska Parlamentu.
? Od 1987 r. w ramach procedury akceptacji Parlament musi wyrazić zgodę na międzynarodowe umowy wynegocjowane przez Komisję oraz na każde rozszerzenie Unii Europejskiej.
? Procedura współdecydowania wprowadzona Traktatem z Maastricht w 1992 r. stawia Parlament na równej stopie z Radą w procesie legislacyjnym dotyczącym wielu istotnych spraw, takich jak: swobodny przepływ siły roboczej, rynek wewnętrzny, edukacja, badania naukowe, ochrona środowiska, sieci transeuropejskie, opieka zdrowotna, kultura, ochrona konsumenta itp..
? Parlament może odrzucić proponowany akt prawny dotyczący wymienionych obszarów, jeżeli bezwzględna większość posłów zagłosuje przeciw ?wspólnemu stanowisku? Rady.
? Parlament i Rada dzielą również równą odpowiedzialność za przyjęcie budżetu UE. Parlament może odrzucić proponowany budżet i niejednokrotnie skorzystał z tego prawa. W takim przypadku, cała procedura budżetowa rozpoczyna się od nowa. Komisja Europejska proponuje projekt budżetu, który jest następnie omawiany w Parlamencie i Radzie.
? Parlament jest również organem sprawującym demokratyczną kontrolę nad Unią. Jest upoważniony do odwołania Komisji przez przyjęcie wniosku o wotum nieufności, co wymaga większości dwóch trzecich głosów. Parlament sprawuje również bieżący nadzór nad procesem zarządzania zasadami polityki UE. W ramach tego nadzoru Parlament może zadawać Komisji i Radzie pytania w formie ustnej lub pisemnej.

Komisja Europejska

? Komisja Europejska jest trzecim elementem trójkąta instytucyjnego, który zarządza i kieruje Unią Europejską. Członkowie Komisji są wyznaczani na pięcioletnią kadencję w wyniku ustaleń między państwami członkowskimi. Kandydaci wyznaczeni przez państwa członkowskie muszą zostać zatwierdzeni przez Parlament. Komisja odpowiada przed Parlamentem.
Od 2004 r. w Komisji zasiada jeden komisarz z każdego państwa członkowskiego.
Komisja ma sporą niezależność w sprawowaniu swej funkcji. Do zadań Komisji należy reprezentowanie interesów całej UE, co oznacza, że nie może przyjmować poleceń od rządów poszczególnych państw członkowskich.
Komisja musi również dopilnować, aby rozporządzenia i dyrektywy przyjęte przez Radę i Parlament zostały należycie wdrożone w państwach członkowskich. Jeżeli tak się nie stanie, wówczas Komisja może pozwać państwo naruszające prawo unijne do Trybunału Sprawiedliwości, aby zapewnić przestrzeganie unijnych przepisów.
Jako unijny organ wykonawczy Komisja wykonuje decyzje podejmowane przez Radę, na przykład w odniesieniu do wspólnej polityki rolnej. Komisja jest w dużym stopniu odpowiedzialna za realizację wspólnych zasad polityki europejskiej, takich jak: polityka w zakresie badań naukowych i technologii, pomocy międzynarodowej, rozwoju regionalnego itp.

Pozostałe organy Unii Europejskiej

Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich z siedzibą w Luksemburgu składa się z jednego sędziego z każdego państwa członkowskiego oraz ośmiu rzeczników generalnych. Członkowie Trybunału są wyznaczeni w wyniku ustaleń pomiędzy rządami państw członkowskich, na sześcioletnią kadencję, którą można przedłużyć.
Niezawisłość członków Trybunału jest gwarantowana. Trybunał Sprawiedliwości dba o to, by prawo UE było przestrzegane, a traktaty były właściwie interpretowane i stosowane.
Trybunał Obrachunkowy z siedzibą w Luksemburgu działa od 1975 r. Każde państwo członkowskie posiada jednego reprezentanta. Członkowie Trybunału Obrachunkowego są powoływani na okres sześciu lat w wyniku ustaleń pomiędzy państwami członkowskimi, po konsultacji z Parlamentem Europejskim.
Trybunał Obrachunkowy kontroluje, czy otrzymano wszystkie wpływy, czy poczynione transakcje były prawidłowe i zgodne z prawem, oraz czy budżet UE jest zarządzany we właściwy sposób.
Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny jest organem doradczym Rady i Komisji Europejskiej. Jego członkowie reprezentują rozmaite grupy interesu, które razem tworzą ?zorganizowane społeczeństwo obywatelskie?. Członkowie Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego są powoływani przez Radę na czteroletnią kadencję.
Komitet Regionów został ustanowiony Traktatem o Unii Europejskiej. Jest on złożony z przedstawicieli samorządów regionalnych i lokalnych wyznaczonych przez państwa członkowskie i powołanych przez Radę na czteroletnią kadencję. Zgodnie z Traktatem Rada i Komisja muszą konsultować się z Komitetem Regionów w sprawach o istotnym znaczeniu dla poszczególnych regionów.
Europejski Bank Inwestycyjny z siedzibą w Luxemburgu ma za zadanie wspierać rozwój społeczno ? gospodarczy regionów UE

Europejski Bank Centralny z siedzibą we Frankfurcie nad Menem odpowiada za zarządzanie walutą euro i unijną politykę walutową

Budżet UE

Aby sfinansować swą politykę, Unia Europejska ma do dyspozycji roczny budżet w wysokości około 120 mld EUR. Budżet ten jest finansowany z tzw. ?własnych zasobów? UE, które nie mogą przekroczyć kwoty stanowiącej równowartość 1,24% łącznego dochodu narodowego brutto wszystkich państw członkowskich.
Zasoby te pochodzą przede wszystkim z następujących źródeł:
? ceł na produkty importowane spoza UE, łącznie z opłatami za produkty rolne;
? ułamka podatku VAT nakładanego na towary i usługi na terenie UE;
? składek uiszczanych przez państwa członkowskie w zależności od poziomu ich zamożności.
Budżet na każdy kolejny rok jest częścią siedmioletniego cyklu budżetowego, czyli ?perspektywy finansowej.? Perspektywy finansowe są sporządzane przez Komisję Europejską i wymagają jednomyślnej aprobaty wszystkich państw członkowskich. Muszą być również negocjowane i uzgodnione z Parla-mentem Europejskim. Zgodnie z perspektywą finansową na lata 2007?13, łączny budżet na ten okres wynosi 864,4 mld EUR.

Budżet UE
? rozliczenia finansowe z Polską
Od chwili akcesji wartość transferów otrzymywanych z Unii w ramach wszystkich programów pomocowych rośnie systematycznie i w 2007 r. osiągnęła poziom ponad 8 mld euro. Systematycznie poprawia się również dodatnie saldo przepływów, które na koniec 2007 r. wyniosło ponad 5,2 mld euro. Wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych wyniosła w tym czasie ponad 12,8 mld euro.

Od chwili akcesji wartość transferów otrzymywanych z Unii w ramach wszystkich programów pomocowych rośnie systematycznie i w 2007 r. osiągnęła poziom ponad 8 mld euro. Systematycznie poprawia się również dodatnie saldo przepływów, które na koniec 2007 r. wyniosło ponad 5,2 mld euro. Wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych wyniosła w tym czasie ponad 12,8 mld euro.

Warto zauważyć, że wartość transferów z budżetu UE mogłaby być znacznie wyższa, gdyby nie wolne tempo absorpcji środków przeznaczonych na realizację Europejskiej Polityki Spójności. W 2007 r. stanowiły one już ponad połowę wszystkich transferów, z czego wartość środków z funduszy strukturalnych wyniosła ponad 4 mld euro.
W tym samym czasie transfery związane z działaniami realizowanymi w ramach Wspólnej Polityki Rolnej wyniosły ponad 3,2 mld euro, z czego środki na Program Rozwoju Obszarów Wiejskich ponad 1,5 mld euro.

Jednolity rynek UE

Jednym z założeń traktatu z 1957 r., na mocy którego utworzono Europejską Wspólnotę Gospodarczą, było zniesienie granic celnych w obrębie Wspólnoty oraz ustanowienie wspólnych taryf celnych dla towarów spoza EWG. Cel ten osiągnięto 1 lipca 1968 r.
Opłaty celne to tylko jeden aspekt utrudniających handel transgraniczny. Barierą swobodnego przemieszczaniu się osób, towarów i kapitału mogą być: normy techniczne, normy dotyczące bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, jak również przepisy obowiązujące w poszczególnych krajach w zakresie wykonywania pewnych zawodów czy kontroli walutowej.
W czerwcu 1985 r. Komisja pod przewodnictwem Jacques?a Delorsa, jej ówczesnego przewodniczącego, opublikowała białą księgę, która zakładała zniesienie w ciągu siedmiu lat wszelkich barier fizycznych, technicznych i podatkowych. Miało to pobudzić rozwój przemysłu i handlu w ramach dużego jednolitego obszaru gospodarczego o skali porównywalnej z rynkiem amerykańskim.
Instrumentem prawnym umożliwiającym stworzenie rynku wewnętrznego był Jednolity Akt Europejski, który wszedł w życie w lipcu 1987 r. Akt ten zakładał:
? rozszerzenie uprawnień Wspólnoty w niektórych obszarach (polityka społeczna, badania naukowe, ochrona środowiska);
? stopniowe budowanie rynku wewnętrznego do końca 1992 r. za pomocą obszernego programu legislacyjnego zakładającego przyjęcie setek dyrektyw i rozporządzeń;
? wykorzystanie w większym stopniu podejmowania decyzji większością głosów w Radzie Ministrów.
W ramach tworzenia jednolitego rynku w Unii Europejskiej zniesiono wszystkie kontrole graniczne towarów i osób. Układ z Schengen, który w czerwcu 1985 r. podpisała pierwsza grupa państw UE i do którego później przystąpiły inne państwa (oprócz Irlandii, Wielkiej Brytanii, Cypru, Bułgarii i Rumunii), ustala zasady współpracy policji, polityki azylowej i imigracyjnej, aby uniknąć kontroli osób na wewnętrznych granicach Unii.
Kraje UE przyjęły zasadę uznawania norm krajowych dla większości produktów. Każdy produkt wyprodukowany i sprzedawany, w sposób zgodny z prawem, w jednym państwie członkowskim musi być przyjęty do obrotu we wszystkich pozostałych krajach UE.
Liberalizacja sektora usług była możliwa dzięki wzajemnemu uznawaniu lub koordynowaniu zasad krajowych dotyczących dostępu do pewnych zawodów (np. w dziedzinie prawa, medycyny, turystyki, bankowości czy ubezpieczeń) lub prawa do ich wykonywania.
Niemniej jednak daleko jeszcze do osiągnięcia pełnej swobody przemieszczania się osób. W dalszym ciągu istnieją przeszkody, które uniemożliwiają ludziom przeprowadzanie się do innego kraju UE lub wykonywanie tam określonych zawodów.
Podjęto działania, aby zwiększyć mobilność osób pracujących, a zwłaszcza, aby dyplomy oraz świadectwa potwierdzające kwalifikacje zawodowe (np. do wykonywania zawodu hydraulika czy cieśli) uzyskane w jednym kraju UE były uznawane we wszystkich pozostałych krajach.
Bariery podatkowe stopniowo zmniejszano poprzez częściowe ujednolicenie krajowych stawek podatku VAT. Natomiast opodatkowanie dochodów z inwestycji było przedmiotem porozumienia zawartego pomiędzy państwami członkowskimi i niektórymi państwami trzecimi (m.in. Szwajcarią), które weszło w życie w lipcu 2005 r.
Dzięki wprowadzeniu dyrektyw regulujących zasady świadczenia usług, realizacji dostaw i robót budowlanych w wielu sektorach (m.in. w zakresie dostawy wody, energii i usług telekomunikacyjnych), rynek zamówień publicznych jest w chwili obecnej otwarty dla oferentów ze wszystkich krajów UE ? niezależnie od tego, czy zamówienia przyznawane są na szczeblu krajowym, regionalnym czy też lokalnym.

Unia walutowa

W 1971 r. Stany Zjednoczone podjęły decyzję o zniesieniu parytetu złota do dolara, który po zakończeniu II wojny światowej umożliwił osiągnięcie stabilizacji walutowej na świecie. Decyzja ta położyła kres stałym kursom wymiany.
Aby wprowadzić własną unię walutową, państwa Unii Europejskiej postanowiły, że zmiany kursów pomiędzy walutami europejskimi nie mogą przekroczyć poziomu 2,25%, w przeciwnym razie niezbędna będzie wspólna interwencja na rynkach walutowych.
Wydarzenia te doprowadziły do powstania Europejskiego Systemu, który zaczął funkcjonować od marca 1979 r. Trzy główne elementy Systemu to:
? waluta rozliczeniowa zwana ECU: był to rodzaj ?koszyka? złożony z walut wszystkich państw członkowskich;
? mechanizm wymiany walutowej: kurs wymiany każdej waluty opierał się na ECU; kursy dwustronne mogły się wahać w granicach 2,25%;
? mechanizm kredytowy: każdy kraj przekazywał 20% swoich rezerw we własnej walucie oraz w złocie do wspólnego funduszu.
Europejski System Walutowy miał burzliwą historię. Po zjednoczeniu Niemiec i wznowionych napięciach walutowych w Europie, w 1992 r. Europejski System Walutowy opuściły włoski lir oraz funt sterling. W sierpniu 1993 r. kraje ESW postanowiły czasowo rozszerzyć margines wahań kursów walut do 15%.
Tymczasem rządy krajów UE podjęły decyzję o ponownym podjęciu działań w celu osiągnięcia pełnej unii monetarnej i wprowadzenia wspólnej waluty. Działania te miały zapobiec wysokim wahaniom kursów wymiany walut krajów UE oraz wyeliminować konkurencyjną dewaluację.
Podczas spotkania Rady Europejskiej, które odbyło się w Madrycie w czerwcu 1989 r., liderzy państw UE przyjęli trzyetapowy plan tworzenia unii gospodarczej i walutowej . Plan ten został następnie włączony do Traktatu o Unii Europejskiej (Traktatu z Maastricht), który został przyjęty przez Radę Europejską w grudniu 1991 r.

Unia gospodarcza i walutowa

W historii integracji europejskiej można wyróżnić trzy etapy budowy unii gospodarczej i walutowej
Pierwszy etap rozpoczęto 1 lipca 1990 r. i zakładał:
? całkowitą swobodę kapitału w ramach UE (zniesienie kontroli wymiany walutowej);
? zwiększenie środków przekazywanych w celu zlikwidowania różnic pomiędzy poszczególnymi regionami;
? zbliżenie gospodarek poprzez wielostronną obserwację polityki gospodarczej poszczególnych państw członkowskich.
Drugi etap rozpoczął się 1 stycznia 1994 r. Zakładał on:
? powstanie Europejskiego Instytutu Monetarnego (EIM) we Frankfurcie. W EIM zasiadali prezesi banków centralnych poszczególnych krajów UE;
? niezależność narodowych banków centralnych;
? zasady ograniczające deficyt budżetów krajowych.
Etap trzeci to narodziny euro. 1 stycznia 1999 r. jedenaście krajów przyjęło walutę euro, która tym samym stała się wspólną walutą Austrii, Belgii, Finlandii, Francji, Hiszpanii, Irlandii, Luksemburga, Holandii, Niemiec, Portugalii i Włoch. (Grecja od1 stycznia 2001 r.). Od tego momentu Europejski Bank Centralny przejął obowiązki EIM i to on jest odpowiedzialny za politykę pieniężną, która jest określana i realizowana w euro.
Banknoty i monety euro zostały wyemitowane 1 stycznia 2002 r. w strefie euro obejmującej 12 wymienionych powyżej krajów. Waluty krajowe zostały wycofane z obiegu dwa miesiące później. Od tej chwili euro stało się prawnym środkiem płatniczym we wszystkich transakcjach gotówkowych i bankowych w krajach należących do strefy euro, które łącznie reprezentują ponad dwie trzecie ludności UE.
Aby przejść do trzeciego etapu budowy unii gospodarczo-walutowej, każde państwo UE musi spełnić pięć kryteriów konwergencji. Kryteria te to:
? stabilność cen: stopa inflacji nie może przekroczyć 1,5% średniej stopy inflacji trzech państw członkowskich z najniższą inflacją;
? stopy procentowe: stopa oprocentowania długoterminowego nie może różnić się o więcej niż 2% od średniej stopy oprocentowania trzech państw, w których jest ona najniższa;
? Deficyt budżetowy w poszczególnych krajach nie może przekraczać 3% PKB;
? dług publiczny: nie może przekroczyć 60% PKB;
? stabilność kursów wymiany: przez ostatnie dwa lata przed przystąpieniem do unii walutowej kursy wymiany muszą mieścić się w określonym marginesie wahań.
W czerwcu 1997 r. Rada Europejska przyjęła pakt na rzecz stabilności i wzrostu. Pakt ten stanowił trwałe zobowiązanie do zachowania stabilności budżetowej. Umożliwiał również nałożenie kar na kraj, którego deficyt budżetowy przekroczyłby poziom 3%. Ostatecznie uznano jednak, że postanowienia paktu są zbyt restrykcyjne i został on zmieniony w marcu 2005 r.
Grupa Euro to nieformalny organ skupiający ministrów finansów krajów strefy euro. Celem ich wspólnych spotkań jest wypracowanie rozwiązań zapewniających lepszą koordynację zasad gospodarczych, monitorowanie zasad polityki budżetowej i finansowej obowiązujących w poszczególnych państwach strefy euro oraz reprezentowanie euro na międzynarodowych forach monetarnych.
? Wszyscy nowi członkowie UE przyjmą euro, pod warunkiem, że spełnią wymagane kryteria. Słowenii udało się tego dokonać i 1 stycznia 2007 r. przystąpiła do strefy euro jako pierwszy z dziesięciu krajów, które dołączyły do Unii Europejskiej w 2004 r. 1 stycznia 2008 Cypr i Malta przyjmują euro, 1 stycznia 2009 r. jako 16 kraj ? Słowacja.

Kierunki rozwoju UE

Jeszcze przed rozpoczęciem 2000 roku, liderzy UE mieli świadomość, że gospodarka UE potrzebuje daleko idącej modernizacji, aby móc konkurować ze Stanami Zjednoczonymi i innymi ważnymi podmiotami na scenie międzynarodowej.
Rada Europejska zgromadzona w Lizbonie w marcu 2000 r. ustaliła nowy bardzo ambitny cel dla Unii ? do 2010 r. ma ona stać się ?najbardziej konkurencyjną i dynamiczną gospodarką na świecie opartą na wiedzy, zdolną do zrównoważonego wzrostu gospodarczego, większej liczby lepszych miejsc pracy oraz większej spójności społecznej?.
Aby osiągnąć wyznaczony w ten sposób cel, członkowie Rady Europejskiej uzgodnili również szczegółową strategię tzw. strategię lizbońską obejmującą takie zagadnienia, jak: badania naukowe, edukacja, kształcenie zawodowe, dostęp do Internetu i biznes elektroniczny. Obejmuje również reformę systemów ubezpieczeń społecznych w Europie.

Traktaty unijne

Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali podpisany 18 kwietnia 1951 r. w Paryżu, wszedł w życie 23 lipca 1952 r. i wygasł 23 lipca 2002 r.
Traktat Rzymski ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG), podpisany 25 marca 1957 r., wszedł w życie 1 stycznia 1958 r.
Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euratom) został podpisany w tym samym czasie. Oba Traktaty znane są pod wspólną nazwą Traktaty Rzymskie.
Traktat Fuzyjny, podpisany 8 kwietnia 1965 r. w Brukseli, wszedł w życie 1 lipca 1967 r. Ustanowił jedną Komisję i jedną Radę dla ówczesnych trzech Wspólnot Europejskich.
Jednolity Akt Europejski (JAE), podpisany w Luksemburgu i Hadze, wszedł w życie 1 lipca 1987 r. Ustanowił niezbędne dostosowania w celu realizacji rynku wewnętrznego.
Traktat o Unii Europejskiej, podpisany 7 lutego 1992 r. w Maastricht, wszedł w życie 1 listopada 1993 r. Traktat z Maastricht zmienił nazwę Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej na Wspólnotę Europejską. Wprowadził również nowe formy współpracy pomiędzy rządami państw członkowskich, np. w zakresie obrony oraz w obszarze ?sprawiedliwości i spraw wewnętrznych?.
Poprzez włączenie współpracy międzyrządowej do istniejącego ?wspólnotowego? systemu, Traktat z Maastricht stworzył nową strukturę składającą się z trzech filarów o charakterze politycznym i gospodarczym. Ta właśnie struktura stanowi Unię Europejską (UE).
Unia opiera się na trzech filarach:
? wspólnotach, a przede wszystkim WE realizującej główne cele Unii w
dziedzinie gospodarczej i społecznej;
? wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa;
? współpracy w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych



Traktat z Amsterdamu, podpisany 2 października 1997 r., wszedł w życie 1 maja 1999 r. Wprowadził zmiany oraz nową numerację artykułów do Traktatów WE i UE. Załączone są do niego skonsolidowane wersje Traktatu o Unii Europejskiej i Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską.
Traktat z Nicei, podpisany 26 lutego 2001 r., wszedł w życie 1 lutego 2003 r. Dotyczył głównie reform instytucjonalnych umożliwiających skuteczne funkcjonowanie Unii po rozszerzeniu do 25 państw członkowskich w 2004 r. oraz do 27 państw członkowskich w 2007 r. Traktat z Nicei, Traktat o Unii Europejskiej oraz Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską zostały ujęte w wersji skonsolidowanej.
Traktat z Lizbony podpisano 13 grudnia 2007 roku. Główne cele traktatu to: uczynienie UE bardziej demokratyczną, spełnienie oczekiwań mieszkańców Europy w zakresie wysokich standardów dotyczących odpowiedzialności, otwartości, przejrzystości i udziału obywateli oraz uczynienie UE bardziej wydajną i skuteczną w radzeniu sobie z globalnymi wyzwaniami takimi jak zmiany klimatu, bezpieczeństwo i zrównoważony rozwój.
Podpisanie Traktatu z Lizbony nastąpiło po dyskusji w sprawie konstytucji. ?Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy? został przyjęty przez głowy państw i rządów podczas brukselskiego szczytu Rady Europejskiej w dniach 17-18 czerwca 2004 roku i podpisany w Rzymie 29 października 2004 roku, lecz do tej pory nie został ratyfikowany.

Zasady obowiązujące w UE

Zasada autonomii prawa wspólnotowego - prawo wspólnotowe jest odrębne od prawa poszczególnych członków.
Zasada bezpośredniego stosowania prawa Unii i bezpośredniej skuteczności - państwo Unii nie musi dostosowywać swojego prawa do umowy międzynarodowej, bo ona bezpośrednio wchodzi do jego systemu prawa. Prawo wspólnotowe ma pierwszeństwo przed prawem wewnętrznym państwa.
Zasada solidarności - każde państwo musi działać na rzecz dobra wspólnoty, i nie może działać przeciw żadnemu państwu wspólnoty.
Zasada niedyskryminacji - zakaz wszelkiej dyskryminacji
Zasada subsydiarności - wspólnota ma działać tylko wtedy gdy jej działanie przynosi więcej korzyści niż działanie pojedynczego państwa.
Zasada kompetencyjności organizacyjnej - prawo nie może być stanowione bez ograniczeń, ale tylko w zakresie traktatów i nie może poza nie wykraczać. Rada może stanowić prawo tylko na tyle na ile traktat pozwala.
Zasada kompetencji domniemanej ? jest stosowana w sytuacji, w której są wątpliwości co do kompetencji organizacji. O ile takie wątpliwości są to organ unijny ma prawo działać. W UE tą zasadę ustanowił Europejski Trybunał Sprawiedliwości.