Władza

Narodziny władzy początkiem historii ludzkości refleksja teoretyczno – historyczna


SŁOWO WSTĘPNE
Czym jest władza i dlaczego powstała – na to pytanie wielu wybitnych politologów po dziś dzień poszukuje odpowiedzi. Nie oznacza to, że
w przeszłości nie próbowano wyjaśnić istoty zjawiska władzy – przeciwnie, nie brakuje w tatarkieiwczowskiej wizji „Historii filozofii” przykładów na różnorodne pojmowanie władzy. Jan Baszkiewicz kładzie szczególny nacisk na ewolucję władzy, państwa, społeczeństwa.
Nie sposób oderwać pojęcia władzy od historii – tak jak kultury stworzonej przez człowieka nie da się oddzielić od dat, przodków, wydarzeń, słowem: historii. Powstaje tu jednak kolejne pytanie: jeśli przysłowiowo „dawno, dawno temu” dana jednostka zdominowała inną, dana grupa społeczna zaczęła wydawać polecenia drugiej, to kiedy tak naprawdę wyodrębniła się władza – autorytet, siła, przymus?
Trzeba zauważyć, że zagadnienie władzy studiowane jest nie tylko przez politologów, lecz także socjologów, psychologów, ekonomistów, prawników i wielu innych ludzi nauki – zaryzykuję stwierdzenie, że każda dziedzina życia bezpośrednio lub pośrednio wiąże się z władzą. Władza jest więc pojęciem tożsamym dla wszystkich nauk, pojęciem z pogranicza każdej dziedziny wiedzy.
Można założyć, że władza stanowi kwintesencję egzystencji. W świecie fauny i flory władza urzeczywistnia się poprzez dominację jednego gatunku nad drugim, poprzez istnienie łańcucha pokarmowego, hierarchii, rywalizacji. Władza jest więc wytworem natury – jej integralną częścią. Teorie próbujące ustalić genezę wszechświata, czy to czysto naukowe, czy religijne wcześniej czy później, ale zawsze znajdą wspólny punkt jakim jest władza, choć niekoniecznie pod jednolitą postacią.
Księga Genesis mówi o uczynieniu przez człowieka „Ziemi sobie poddanej”. Innymi słowy, niemalże pierwsze wersety Biblii, Księgi nad księgami, mówią o władzy. Bóg jest uosobieniem władzy – jest stwórcą, u którego wszystko bierze swój początek i dzięki jego mądrości świat może egzystować. Nie tylko kultura judeochrześcijańska buduje się na autorytecie sile i wszechwładności Boga – na władzy. Prawie wszystkie inne opierają się na władzy i właśnie władzą tłumaczą powstanie wszechrzeczy.
Czym jest władza? Siłą, wiarą, kulturą, autorytetem…? Bez wątpienia wszystkim po trochu. Potwierdzają to badania, dzięki którym dana jest nam możliwość poznania definicji władzy, choć do końca nie jest o możliwe ze względu na złożoność zagadnienia. Śmiało można jednak stwierdzić, że historia władzy jest historią nas samych.



1. Władza jako przejaw dobrej woli.

Władza budzi się w człowieku z chwilą jego narodzin – sięgnąwszy
w przeszłość i podjąwszy się obserwacji grup pierwotnych (co nie oznacza prymitywnych) – można wyciągnąć prosty wniosek: człowiek w chwili narodzin jest podporządkowany rodzicom, od nich pod każdym względem uzależniony. Podlega więc rodzicielskiej władzy. Człowiek w dalszych etapach swojego życia spotyka się z wielorakimi formami władzy – wśród rówieśników panuje prawo silniejszego, w szczepowej rodzinie, ogólnie mówiąc grupie, ostateczne decyzje zapadają na zgromadzeniu, gdzie głos ma starszyzna (która posiada największe doświadczenia).
Analizując życie pierwszych homo sapiens – czyli sięgając do najdawniejszych zakamarków życia, nie wolno zapomnieć o licznych zagrożeniach jakie stwarzało życie w codziennym kontakcie z naturą, zmienność pogody, dzikie zwierzęta itd. Zjawiska te determinowały konieczność zdobywania doświadczeń i wyciągania wniosków. Można ogół tego rodzaju zachowań sprowadzić do uproszczonego modelu:
? rodzina jest głodna – trzeba iść na polowanie
? wiedza podstawowa: gołymi rękoma nie zabije się żadnego większego zwierzęcia
? praktyka: ojciec, głowa rodziny, używa prymitywnej włóczni i na oczach syna udaje mu się zabić sarnę
? wniosek 1.: włócznią poluje się skutecznie
? na kolejnym polowaniu natrafiają na silne, drapieżne zwierzę, chociażby wilka, i ojciec ginie, syn ucieka
? wniosek 2.: ledwo uszedł z życiem, nigdy nie zaatakuje wilka prymitywną włócznią
? wniosek 3.: syn dzięki zdobytemu doświadczeniu będzie polował nie tylko na sarny, ale i na wilka, przekaże potomstwu swą wiedzę, a także podzieli się nią z innymi głowami rodzin, zyskując ich podziw, szacunek, autorytet
? w międzyczasie odkrywa, że nocą jest chłodniej niż w dzień
? wiedza podstawowa: zwierzęta mają futro i nie marzną
? wniosek 4.: można zdjąć futro z upolowanej sarny i ogrzać się
? wniosek 5.: dzieląc się doświadczeniem zyska posłuch u współplemieńców – władzę.
Można próbować zdefiniować władzę u jej genezy – wiąże się z tym, co prawda, ryzyko zawężenia zakresu naszych badań, lecz uprości badaną rzeczywistość . Władza jako zjawisko społeczne powstała na gruncie dobrowolnego podporządkowania się doświadczeniu jednostek posiadających wiedzę niezbędną, by przetrwać i funkcjonować.
Definicja ta jednak nie obejmuje słabości ludzkiego charakteru. Mając do czynienia z jednostką z gruntu uczciwą jako jednostką przywódczą będziemy mogli założyć, że jest owa definicja spełniona. Gdy jednak przywódca będzie z gruntu nieuczciwy władza może stać się mechanizmem eliminacji jednostek, które z jakichkolwiek przyczyn narażą się przywódcy. Są to oczywiście dwa skrajne przypadki, których prawdopodobieństwo wystąpienia jest znikome z jednej prostej przyczyny – kwestia zaufania, którym darzy się przywódcę i kwestia odpowiedzialności pojawiają się natychmiast w momencie zaistnienia potencjalnego przywództwa. I muszą przejść trudną próbę czasu.
Władza więc, jako ww. dobrowolne podporządkowanie się doświadczeniu jednostek posiadających wiedzę niezbędną, by przetrwać i funkcjonować, istnieje w obrębie grup pierwotnych, posiadających już świadomość o słuszności stanowienia rodziny i podziału zadań (jest to opłacalne z punktu widzenia korzyści wynikającej z życia w grupie), lecz nie tworzących jeszcze zwartej, zdyscyplinowanej społeczności, utrzymującej kontakty z innymi, podobnymi społecznościami.

Realia historyczne
Kiedy mówimy o „historii” człowieka, z reguły mamy na uwadze ludzi, którzy żyli w okresie po wynalezieniu pisma, co miało miejsce przed ponad 5000 lat. Ludzi, którzy żyli wcześniej, określamy jako prehistorycznych. Homo sapiens ukształtował się w epoce prehistorycznej, którą nazywa się umownie starszą epoką kamienia.
Ludzie tworzący opisane grupy pierwotne należeli do gatunków homo erectus (człowiek wyprostowany), zwany także człowiekiem pierwotnym, od którego z kolei pochodzi homo habilis (człowiek zręczny), uważany za najstarszego przedstawiciela rodu ludzkiego, zdolnego już wytwarzać narzędzia i homo sapiens (człowiek rozumny). Za czas, dla którego ww. zjawiska społeczne są charakterystyczne, uznaje się przedział ok. 2,5 mln lat p.n.e. –
10 000 lat p.n.e. Istnieje jednak wiele innych, nie mniej prawdopodobnych teorii lokacji czasowej.

2. Władza a zmiana trybu życia ludzi

Koczowniczy tryb życia wiązał się przede wszystkim z uwarunkowaniami klimatycznymi. Zwierzęta w poszukiwaniu nowych źródeł pokarmu przemieszczały się, warunkując nieustanną migrację polujących na nie ludzi. Okres przejściowy pomiędzy koczownictwem, a osiadłym trybem życia jest jedną z wielu interesujących zagadek historii. Wiadomo, że około 10 000 lat p.n.e. powstawały pierwsze osady wiejskie w Anatolii (Azja Mniejsza, Turcja), gdzie było pod dostatkiem wody na żyznych glebach, nadających się do uprawy roli i hodowli zwierząt. Prehistoryczni rolnicy i hodowcy byli pierwszymi, którzy zaczęli budować domy i zamieszkiwali w nich przez całe lata.
Zmiana trybu życia oznaczała również swoistą transformację władzy. Wiodący myśliwi pozostali przy swoim zajęciu, reszta rozpoczęła zgłębianie tajników uprawy i hodowli. Ci, którzy dotychczas odpowiadali wyłącznie za sprawy plemienne najwyższej wagi, szybko orientowali się, że ich znaczenie podupadnie, jeśli nie posiądą wiedzy umożliwiającej kontrolę nowych dziedzin życia. Ich status wodza musiał ulec modyfikacji społecznej – ze zręcznego myśliwego i strażnika bezpieczeństwa – stawali się również rolnikami. Trwała siedziba i osiadły tryb życia wymusiły reorganizację społeczną – zaczęły się pojawiać problemy sąsiedzkie, kłopoty związane z dbałością o inwentarz i zbiory. Nie mogło to sprawnie funkcjonować bez silnej, władczej ręki. Stąd wzięła się nowa starszyzna, która nie tylko decydowała o łowieckich wyprawach czy migracji, lecz również o rozpoczęciu zasiewu czy zbiorów, a także wystąpieniu przeciwko grasującej w okolicy bandzie złodziei.
Z czasem, gdy życie w wiosce nabierało rytmu zgodnego ze zmianą pór roku, a ziemia stanowiła nieodzowny czynnik funkcjonowania, władza skupiona w instytucji starszyzny kontrolowała produkcję i wymianę handlową – podejmowała decyzje o nawiązaniu kontaktów z innym plemieniem i rozpoczęciu targów.
Władza jest już nie tylko koniecznością na drodze do zaspokojenia głodu czy zapewnienia bezpieczeństwa. Jest swoistym kompromisem pomiędzy skoligaconymi ludźmi. Pozwala patrzeć perspektywicznie na funkcjonowanie nie jednej, nie kilku, lecz wielu podobnie zorganizowanych osad ludzkich. Dysponuje również prymitywnym aparatem przymusu – ta część myśliwych, którzy nie zdecydowali się na uprawę roli, pozostaje na straży łowieckich tradycji i broni swoich interesów na forum plemiennym, pozostając u boku dzierżących władzę – starszych kompanów od dzidy i łuku. Zapewnia osadzie bezpieczeństwo, gotowa wystąpić przeciwko wszystkim potencjalnym agresorom.
Faktyczny rozwój osad warunkuje rozwój handlu. Tam, gdzie dany wyrób (tj. garnki, tkaniny, narzędzia itp.) jest wysokiej jakości – tam wymiana kwitnie, z czego umiejętna władza czerpie odpowiednie zyski, kontrolując przepływ towarów i regulując wartości wymiany tak, by zyskać możliwe jak najwięcej, dając jak najmniej i na dokładkę satysfakcjonując „klienta”, tak by kiedyś ponownie odwiedził targ.
Przenieśmy się w czasie o 4000 lat, do miasta Catal Hyk na terytorium dzisiejszej Turcji. Z małej osady handlowej, około szóstego tysiąclecia p.n.e., rozwinęło się pierwsze znane nam miasto. Zręczni rzemieślnicy przez dwa tysiące lat, przekazując sobie z pokolenia na pokolenie tajniki wyrobu, doskonalili garncarstwo i tkactwo. Rozwijał się lokalny kult religijny – niedawni myśliwi – teraz wodzowie, stali się zarządcami i kapłanami. Czuwali nad przybywającymi gośćmi i nad transakcjami wymiany, mając świadomość wysokiej jakości własnych wyrobów byli nieugięci w targach.
Społeczeństwo tamtych czasów wyraźnie się rozwarstwiało – począwszy od podziału na wojów, rzemieślników i rolników skończywszy na elicie sprawującej władzę.
Gdy z Turcji powędrujemy dalej na Południe i wkroczymy na dzisiejszy obszar Iraku, znajdziemy się w Sumerze (przesunąwszy się jednocześnie w czasie do 2000 roku przed naszą erą). Utrwalił się tu już podział społeczny, władza i aparat jej sprawowania są kluczowe dla istnienia cywilizacji . Rozwijają one prawo, kodeksy, wprowadzają pismo, nakładają podatki, które służą utrzymaniu armii żołnierzy i urzędników. Wydawać by się mogło, że wyżej wymienione czynniki władzy są nam bliskie. Owszem, stanowią współcześnie podstawę władzy – nie zmieniły się (mając na myśli model funkcjonowania) przez przeszło 4000 lat.
Innym przykładem powstania złożonego strukturalnie społeczeństwa jest starożytny Egipt, gdzie znajdziemy nie tylko doskonale funkcjonujące państwo , lecz również ideał władzy i władcy – Faraonów. Na trzy tysiące lat przed Chrystusem powstają Piramidy – wyraz despotyzmu i nieograniczonej władzy nad społeczeństwem.

3. Władca.

Współcześnie pojęcie władcy kojarzone jest z autonomiczną jednostką sprawującą władzę, podobnie jednak jak władza sama w sobie jest pojęciem wieloznacznym i będącym przedmiotem badań naukowców. Istnieje wiele teorii i definicji mówiących o osobie władcy jako zwierzchniku danej grupy społecznej, mentorze, dowódcy, opiekunie. Patrząc przez pryzmat genezy władzy, pokrótce omówionej w poprzednich rozdziałach, można stwierdzić, iż grupy pierwotne nie wykształciły, w początkowych etapach swojego bytu, instytucji władcy – jednostki.
Gdy zaczynają się kształtować większe osady, funkcje rady plemiennej zaczynają się zacierać – decyzje muszą być podejmowane i wcielane w życie znacznie szybciej niż dotychczas, czego wieloosobowa grupa niejednokrotnie rywalizujących ze sobą starszych nie była w stanie osiągnąć. Z czasem pojawiają się ludzie, którzy nadają konkretne normy systemowi władzy społecznej poprzez wydawanie autorytatywnych dyrektyw, cieszących się symbolicznym poparciem rady z drugiej. Tradycja rady plemiennej powoli traci znaczenie, można tu mówić o jej zaniku i utrwalaniu się autorytetu – instytucji władcy.
W miastach pojawia się znajomy skądinąd „władca – urzędnik”, który pilnuje porządku w życiu społecznym i handlowym – innymi słowy liczy się z głosami ludności poprzez dbałość o jej interesy. Otoczony jest z reguły chroniącą go służbą, której zadaniem jest chronić go, lecz stopniowo funkcja rozrasta się do działania, które ma na celu egzekwowanie prawa stanowionego przez władcę.
Nie wolno pominąć, analizując zagadnienia władzy i władcy, roli wiedzy i nauki. Władcy musieli posiadać wiedzę i jej strzec – jednocześnie nie zapominając o potrzebie rozwoju i zdobywania nowych doświadczeń. Bogata wiedza w parze z poszanowaniem świętej dla podwładnych tradycji, oraz odrobina talentu pozwalały na dominację nad pospólstwem. Samodzielnie władca nie sprostałby jednak swoim zadaniom – dlatego też otaczał się doradcami, których wąski zakres specjalizacji działania nie mógł mu zagrozić. Okazywali się jednak bezcenni w podejmowaniu konkretnych decyzji i idących za nimi działań.
Wierzenia religijne, ugruntowane w tradycji danego społeczeństwa niejednokrotnie okazywały się pomocne w sprawowaniu władzy – cóż jest cenniejsze nad przychylność bóstw? Odpowiednie manipulowanie techniką wróżbiarstwa, straszenie przez „propagandowe” zabobony zawsze stanowiły element pomocniczy, a nieraz decydujący o utrzymaniu władzy. Siła oddziaływania na wyobraźnię, przy wykorzystaniu bogobojności, miała kolosalne znaczenie dla rozwoju państwa.
Każda kultura wykształca swój system władzy – historia pokazuje jednak, że nawet odmienne, nieznające się wzajemnie grupy społeczne wykształcają na drodze ewolucji społecznej podobne instytucje i wykazują podobne zapotrzebowania.
Przykładem mogą być dla nas imperia Babilonu, Egiptu czy Persji, gdzie istniał kult jednostki – władcy, podatki na utrzymanie armii, potrzeba fortyfikowania się itd.
Władca dowodzi armią, jest wzorowym żołnierzem i strategiem, musi być wytrwały w bojach, a swoją mądrość potwierdzać zwycięstwem. Równie sprawnie jak mieczem i włócznią posługuje się językiem – wydaje rozkazy i stanowi prawo. Jest dyplomatą, zdolnym przekonać rozmówcę o słuszności swoich racji. Zasiada na tronie, jest pierwszym obywatelem i reprezentantem narodu przed majestatem bogów. Brzmi zachęcająco, lecz gdy dodamy, że w kwestiach istotnych społecznie nie może się pomylić, bo może go to kosztować życie… dochodzimy do wniosku, że władca musi urodzić się bardzo odważnym. I rozważnym. Inaczej szybko starci władzę, najczęściej przez utratę życia.

4. Władca i władztwo

Władca jest pierwszym obywatelem, osobą w grupie, narodzie, państwie najważniejszą. Na trzy tysiące lat przed Chrystusem, chociażby w Egipcie, otoczony jest szczególną czcią. Poddani nie mogą bez jego zgody spojrzeć mu w oczy – Faraoni uzurpują sobie prawo do boskości, która zabija nieposłusznych. Nie wolno kwestionować jego decyzji, władca jest nieomylny.
Historia jednak błyskawicznie weryfikuje stosunki zachodzące pomiędzy władcą a władztwem. Gdy na terytorium podlegającym danemu władcy panuje urodzaj, może on sobie pozwolić na wiele ekstrawagancji – takich jak budowanie sobie świątyń, posągów, mordowanie dla zabawy itp. Gdy jednak sytuacja zmieni się, i zacznie brakować pożywienia, władztwo – czyli wszyscy, którzy podporządkowali się władcy – podniesie bunt, obarczy pierwszego obywatela odpowiedzialnością za całe zło.
Nie można się więc łudzić, że władca posiada absolutną władzę nad władztwem. Jest bowiem odwrotnie – władca może rządzić wtedy i tylko wtedy, gdy jego czyny o wymiarze społecznym sprzyjają poddanym, więc można pokusić się o stwierdzenie, że nie jest to już przywódca z pierwszego akapitu. O ile tamten mógł się pomylić i popełnić błąd, nie bojąc się ewentualnych konsekwencji, tak ten – władca licznego i zróżnicowanego społeczeństwa nie może pozwolić sobie na społeczny nietakt czy brak wyczucia w podejmowaniu wiążących decyzji.
Władca, choć poza ludem – jest przecież pomazańcem bogów – może działać tylko za tegoż ludu przyzwoleniem. To władztwo jest siłą. Można obrazowo porównać zachodzące pomiędzy władztwem a władcą zależności do statku. Statkiem – załogą jest władztwo, władca jest sternikiem. Sam sternik nie podoła zadaniu żeglugi, potrzebna jest załoga, która zadba o okręt. Ta z kolei będzie miała wielkie trudności (będzie to prawie niemożliwe) z bezpiecznym doprowadzeniem statku do portu, gdy zabraknie sternika. Wiatrem w żaglach takiego statku są dostatek i bezpieczeństwo społeczne. Schemat ten z upływem czasu nie traci na aktualności – zmieniają się tylko załoga i sternik w sensie przemijania pokoleń oraz zmian zachodzących w ich sposobie postrzegania świata.
Władztwo nie może istnieć bez władcy i odwrotnie: władca nie może istnieć bez władztwa. Prawidłowe funkcjonowanie machiny państwowej, biorąc pod uwagę złożoność charakteru jednostki – władcy i złożoność oczekiwań władztwa wobec niego, jest równoznaczne z kooperacją pomiędzy władcą a ludem.

5. Historia ludzkości historią władzy

Historia władzy jest historią nas samych. Zagadnienie władzy znajduje swoje miejsce w każdej z wyszczególnionych przez historyków epok, odnajdujemy je nie tylko czytając podręczniki czy dokumenty, lecz także literaturę piękną. Mając do czynienia z historią Polski, czy innego kraju Europy, niemal automatycznie dostrzegamy zależność pomiędzy wydarzeniami politycznymi, a tym, co dzieje się w powieściach, wierszach czy wreszcie, narodowych epopejach .
Gdzie jednak zaczyna się historia, władzy? Czy w czasach, gdy człowiek uczył się polować i rozpalać ogień, wymienionych wyżej, czy wtedy, gdy podjął dyskusję o władzy, to jest w czasach największych filozofów greckich? Podchodząc do zagadnienia literacko można odpowiedzieć słowami Andrzeja Sapkowskiego – coś się kończy, coś się zaczyna . Tam, gdzie skończyły się dzieje ludzi „bezpańskich”, tam musi pojawić się wyczekiwany przywódca. Można więc założyć, że tożsamą przecież dla wszystkich narodów historię władzy, należy rozpatrywać dla każdej badanej grupy osobno.
Wraz z pojawianiem się wymiany handlowej, pomiędzy ludźmi zamieszkującymi odległe obszary, obserwujemy krystalizowanie się pojęć takich jak granica, my, oni, wódz. Stąd też trudno dokładnie określić, kiedy powstał pionierski urząd władcy. Niezależne kultury nie rozwijają się przecież w tym samym czasie.
Uznaje się, że historia władzy i władcy zaczyna się około czwartego tysiąclecia p.n.e. W północno – wschodniej Afryce legendarny Menes jednoczy Górny i Dolny Egipt, stając się pierwszym faraonem pierwszej dynastii. Pojawia się tu jednak wiele wątpliwości – Sumerowie posiadają wówczas miasta Ur, Uruk, Kisz, Lagasz – a w nich rozwinięty aparat władzy. W odległych pod względem geograficznym Chinach również tworzą się zaczątki władzy, począwszy od państwa plemiennego na dynastii Cin skończywszy. Podobne zjawiska miały miejsce w większości miejsc na świecie, zamieszkiwanych przez niezależne kultury.
Kwestia narodzin władzy będzie zawsze kwestią sporną. Należy tu jednak zwrócić uwagę na fakt, że początki rodzącej się władzy stanowią fundament dla ewolucji tegoż pojęcia.
Mając na uwadze zainteresowanie czytelników tak ciekawym zagadnieniem, jakim jest władza, i świadomość, jak wielki wpływ na naszą historię miały wydarzenia sprzed tysięcy lat, jestem przekonany, że będą Państwo chcieli zgłębić koleje historii, które są nierozerwalnie powiązane z początkami rodzącej się władzy.
W celu ułatwienia studiów tegoż tematu chciałbym przedstawić tabelę, która będzie pomocna w śledzeniu kolejnych etapów rozwoju władzy, następujących po sobie w dziejach ludzkości.
Mam nadzieję, że wybrane przeze mnie zagadnienia ułatwią Państwu analizę i dobór odpowiednich pozycji w literaturze.


P.N.E.
40 000 – 20 000 rozwój homo sapiens sapiens – człowiek rozumny właściwy w Europie; opanowuje sztukę podtrzymywania ognia, ulepsza narzędzia, poluje, łowi ryby, zbiera owoce, orzechy, miód
33 000 homo sapiens gatunkiem dominującym – zmierzch neandertalczyka
8 350 – 7 350 w Jerycho okres około 25 kolejnych warstw rozbudowy trwałej osady; uprawa jęczmienia i pszenicy
3 100 Menes pierwszym Faraonem
3 000 kultura Harappa w dolinie Indusu
2 686 – 2 181 Egipt, Stare Państwo, epoka piramid
2 649 – 2 575 Trzecia dynastia w Egipcie
2 575 – 2 467 Czwarta dynastia w Egipcie: Wielka Piramida w Gizie, Wielki Sfinks
2 500 – 1 800 kultura Lungszan w Chinach
2 400 – 2 230 dynastia Akadów w Mezopotamii
2 150 Egipt rozpada się na dwie rywalizujące ze sobą dynastie i stolice
2 040 Egipt zjednoczony w okresie Średniego Państwa
1 900 początek Babilonu
1 800 kodeks Hammurabiego
1 800 – 1 700 kultura minojska na Krecie
1 580 początek cywilizacji mykeńskiej
1 500 stare państwo hetyckie
1 450 – 1 375 zniszczenie kultury minojskiej
1 350 założenie Koryntu
1 250 – 1 200 plemiona izraelskie podbijają Palestynę i zamieszkujących tam Kananejczyków
1 200 początki cywilizacji Olmeków nad Zatoką Meksykańską
1 100 – 1 000 założenie Sparty
1 005 Król Judei Dawid pokonuje Filistynów i jednoczy Izrael
800 pierwsza kultura Tiahuanaco w Boliwii
753 wg tradycji założenie Rzymu
724 – 721 Asyria zajmuje Izrael
563 – 483 Siddhartha Gautama, Budda
500 ustrój demokratyczny w Atenach; powstanie republiki w Rzymie
408 założenie Rodos
356 narodziny Aleksandra Wielkiego
ok. 338 pierwsze monety rzymskie
ok. 300 kultura Theotihuacan w środkowym Meksyku
273 Aśoka zostaje władcą Indii
172 – 168 wojna między Rzymem a Macedonią; początek dominacji Rzymu w basenie Morza Śródziemnego
148 – 146 Rzym anektuje Grecję
49 Juliusz Cezar przekracza Rubikon rozpoczynając wojnę domową w Rzymie
40 Herod mianowany królem Judei
30 Egipt prowincją rzymską
47 – 44 dyktatura Cezara – zabójstwo Cezara
7/6 prawdopodobna data narodzin Chrystusa
NASZA ERA
ok. 300 rozkwit cywilizacji Majów
ok. 340 początek państwa Yamato w Japonii
350 szczyt cywilizacji Theotihuacan
395 podział imperium rzymskiego na wschodnie ze stolicą w Konstantynopolu i zachodnie ze stolicą w Rzymie
476 upadek Cesarstwa Zachodniorzymskiego – początek Średniowiecza
ok. 700 rozkwit cywilizacji Majów w Ameryce Środkowej
ok. 900 zmierzch złotego wieku Majów
966 Chrzest Polski; panowanie Mieszka I
1000 Zjazd Gnieźnieński
ok. 1100 pojawienie się kultury Inków w Peru; w Europie pierwsze uniwersytety
1346 – 1349 Czarna Śmierć – dżuma; umiera 1/3 ludności Europy
1375 – 1520 Imperium Azteków
1410 Bitwa pod Grunwaldem
1440 – 1469 Montezuma – władca Aztecki
1505 uchwalenie Konstytucji Nihil novi
1521 koniec imperium Azteków
1531 – 1533 Pizarro podbija państwo Inków
1569 Unia polsko – litewska w Lublinie; Polska i Litwa stają się Rzeczpospolitą obojga Narodów
1573 pierwsza wolna elekcja w Polsce
1655 Potop szwedzki
1689 „Deklaracja Praw” w Anglii – ograniczenie uprawnień monarchy na rzecz parlamentu; Anglia staje się monarchią konstytucyjną
1772 pierwszy rozbiór Polski
1776, czerwiec – lipiec Tomas Jefferson opracowuje projekt Deklaracji Niepodległości
1789, sierpień Francja, Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela
1791 Konstytucja 3 Maja ; pierwsza konstytucja w Europie
1793 drugi rozbiór Polski
1795 trzeci rozbiór Polski
1829 Car Rosji Mikołaj II koronuje się na króla Królestwa Polskiego
1914 – 1918 I wojna światowa
1919 – 1939 Dwudziestolecie międzywojenne; Polska 1918 odzyskała niepodległość
1939 – 1945 II wojna światowa
1991 Traktat w Maastricht – Unia Europejska


6. Podsumowanie

Władza jest tworem społecznym, który determinuje każdy dzień naszego życia. Kwestią sporną jest, czy władza jako spuścizna historyczna jest dla nas powodem do dumy, czy też wstydu. Przywołać tu można niczym nieuzasadnione przykłady agresji, nietolerancji, czy wreszcie braku elementarnych, ludzkich uczuć przejawianych przez władców. Czy władza to wobec tego samo zło?
Łatwo jest przyjąć postawę krytyczną w stosunku do przeszłości. Znacznie trudniej jest obiektywnie spojrzeć na teraźniejszość. Obecnie zaś wręcz niemożliwym jest przewidzieć kierunek w jakim podąży rozwijająca się władza. Dlaczego? Przyszłość jest wielką zagadką dla nas wszystkich. I jednocześnie największym z wyzwań.
Władza stała się wszechobecnym czynnikiem determinującym życie codzienne każdego z nas. Ludzkość osiągnęła już bardzo wiele, ma też pokaźny bagaż doświadczeń. Trzeba teraz umiejętnie wykorzystać historyczną spuściznę, wyciągnąć daleko idące wnioski, które pozwolą w taki sposób doskonalić władzę, aby mogła służyć rozwojowi ludzkości a nie jej zagładzie.

© 2003, by Jakub Wasiak, Warszawa

BIBLIOGRAFIA


• Władza, Jan Baszkiewicz, Wrocław 1999
• Historia Filozofii, Władysław Tatarkiewicz, Warszawa 1997, PWN
• Wstęp do nauk o państwie i polityce, Eugeniusz Zieliński, Warszawa 2001
• Dzieje państwa i prawa od starożytności do połowy XX w., Wacław Huba,
Piotr Bożym, Kazimierz Dąbrowski, Mieczysław Różański, Warszawa
2002
• Historia myśli polityczno – prawnej, Stanisław Filipowicz, Gdańsk 2002
• Jak żyli ludzie, Anne Millard, Warszawa 1992
• Dzieje ludzkości, Giovanni Caselli, Warszawa 1992
• Encyklopedia Powszechna PWN, Warszawa 1973, wydanie IV – tomowe
• Cywilizacja starożytna, Ewa Wipszycka, Warszawa 1999, PWN
• Historia filozofii od starożytności do czasów współczesnych, Christoph Delius, Matthias Gatzemeier, Denis Sertcan, Kathleen Wnscher
• Wiedza o społeczeństwie, pod redakcją K. A. Wojtaszczyka, Warszawa 1995
• Podręczna encyklopedia, Collins, Warszawa 1997
• W czasach starożytnych Egipcjan (Au temps des Anciens Egyptiens, Hachette, Paris 1979), Wrocław 1990
• W cesarstwie rzymskim (Au temps des Romans, Hachette, Paris 1978), Wrocław 1991