Władza-ujęcie socjologiczne

Władza, jedno z podstawowych pojęć socjologii i nauk politycznych definiowane najczęściej jako stosunek społeczny między dwiema jednostkami, między jednostką a grupą lub między dwiema grupami, polegający na tym, że jedna ze stron tego stosunku może w sposób trwały i zinstytucjonalizowany oddziaływać na postępowanie drugiej strony i ma środki zapewniające jej kontrolę tego postępowania.
Władza w tym znaczeniu to możliwość kierowania, rządzenia, wpływania na postępowanie ludzi, zmuszania do pewnych działań lub do ich zaniechania, narzucania im swojej woli itp.
Stosunek władzy i podwładności jest charakterystyczny dla każdej organizacji społecznej, chociaż jego zakres i treść są różne w różnych zbiorowościach (np. władza króla, władza rodzicielska, władza przewodniczącego organizacji społecznej) - od dobrowolnej akceptacji
społecznej do stosowania różnych form przymusu i przemocy fizycznej.

Wyróżnia się różne rodzaje władzy, m.in.:
1) polityczną - sprawowaną przez klasę panującą, stanowiącą państwowo-prawną gwarancję określonego układu stosunków społeczno-ekonomicznych, wyrażającą się w rządzeniu, tzn.podejmowaniu decyzji przez rząd oraz egzekwowaniu ich wykonania przez wyspecjalizowane organy,
2) państwową - suwerenną i uniwersalną władzę na określonym terytorium, zapewniającą porządek prawny zgodny z interesami panujących klas, warstw i grup społecznych, wykonującą różne wewnętrzne i zewnętrzne funkcje państwa za pomocą wszelkich środków przekonywania i przymusu społecznego, którymi dysponuje aparat państwowy,
3) ekonomiczną - zdolność podmiotu władzy do dyktowania przedmiotom (czynnikom produkcji, instytucjom gospodarczym, grupom społecznym itp.) kontrolowanych sposobów postępowania.


Władza – wszystkie socjologiczne dyskusje o władzy zaczynają się od definicji Webera. Władza to zdolność osiągania celu wbrew oporowi innych. Władza może pochodzić z różnych źródeł; może się opierać na samej sile fizycznej lub na zasobach ekonomicznych. Takie przymioty osobiste jak umiejętność współpracy i wydajność mogą pomóc w zdobyciu władzy. Niektórzy socjologowie rozróżniają władzę prawomocną i nieprawomocną. Władza prawomocna – to władza znajdująca się w rękach osób postrzeganych jako uprawnione do jej sprawowania. W demokracji osobą wyposażoną w prawomocną władzę jest wybieralny urzędnik państwowy, w monarchii król lub królowa. Jakkolwiek poszczególne działania prawomocnej władzy mogą być poddawane wątpliwość, samo prawo do sprawowania takiej władzy zasadniczo nie jest kwestionowane. Prawomocna władza jest akceptowana zarówno przez tych, którzy ją sprawują jak i przez tych, którzy jej podlegają. Tę formę sprawowania władzy określa się często jako panowanie. Władza nieprawomocna to władza, która opiera się na przymusie, na stosowaniu lub groźbie użycia siły w celu wymuszenia uległości. Sprawujący władze nieprawomocną nie są wyposażeni w prawo do stosowania przymusu przez tych, wobec których go używają. Władzę nieprawomocna sprawują np. pracodawcy szantażujący zwolnieniem w celu osiągnięcia korzyści seksualnych.

Pojęcie władzy należy we współczesnej socjologii do najbardziej wieloznacznych. Wyróżnia się najczęściej pięć zasadniczy i najbardziej rozpowszechnionych niemarksistowskich definicji władzy. Łączy je to, że traktują władzę jako pewien rodzaj wpływu na zachowanie jednostek i że abstrahują od tego, iż władza jest zawsze możliwością rozstrzygania w sytuacjach konfliktowych. Pięć owych podstawowych typów definicji władzy to:
a) definicje behawioralne (władza jest pewnym szczególnym typem zachowania polegającym na możliwości modyfikowania zachowania innych
b) definicje teologiczne (władza jest to spełnienie pewnych celów, wytwarzanie zamierzonych skutków)
c) definicje instrumentalne (władza polega na stosowani szczególnych środków zwłaszcza przemocy)
d) definicje strukturalne (władza jest pewnym stosunki8em między ”rządzącymi i rządzonymi”
e) definicje władzy jako wpływu (władza utożsamiona jest z wywieraniem wpływu na innych).


Prawdopodobnie najstarszą podstawą uzasadniającą władze jest tradycja. Panowanie tradycjonalne opiera się na zwyczajach lub na silnie zakorzenionych tradycjach kulturowych. Monarchowie rządzą na mocy starodawnego i szanowanego zwyczaju, dziedzicząc prawo do sprawowania władzy po swoich przodkach. Inną podstawą panowania był system praw i zasad, które wyposażają prawomocną władzę w określone kompetencje. Panowanie racjonalne- legalne jest taką formą sprawowania władzy, która opiera się na systemie społecznie akceptowanych zasad czy regulacji. Często określane jako panowanie biurokratyczne łączy się ono raczej ze szczególnymi stanowiskami niż z osobami. Weber wskazał następujące cechy charakterystyczne dla zwierzchnictwa racjonalno-legalnego:
Ciągła organizacja urzędowych funkcji ograniczana przez przepisy.
Ustalony, oparty na podziale pracy, zakres kompetencji uwzględniający zwierzchnictwo
i sankcje zapewniające właściwe wykonywanie ról.
Hierarchiczny układ stanowisk oparty na zasadzie zwierzchnictwa i kontroli.
Kierowanie zachowaniami na danym stanowisku za pomocą przepisów technicznych lub norm oraz wymagania, aby pełniący te stanowiska przeszli szkolenie specjalistyczne.
Zupełne oddzielenie własności należącej do organizacji i własności urzędnika. Urzędnik nie powinien być właścicielem mienia przedsiębiorstwa.
Pełniący dany urząd nie ma do niego żadnych praw. Nie może wykorzystywać pozycji urzędowej dla własnego interesu.
Akty, decyzje i przepisy administracyjne powinny zostać zapisane. Połączenie dokumentów pisemnych i ciągła organizacja urzędowych funkcji składa się na "urząd", który jest centrum wszystkich rodzajów działań nowoczesnych korporacji.
Dwie omówione powyżej formy panowania mają charakter bezosobowy opierają się na tradycji lub stanowiskach. Panowanie charyzmatyczne natomiast ma źródło w osobistych cechach przywódcy, które zapieniają związanie się z nim i posłuszeństwo. Historia zna wielu charyzmatycznych przywódców, choć nie wszystkich ocenia pozytywnie np. Mojżesz, Hitler, Luter King. Są oni niewątpliwie przykładami przywódców charyzmatycznych, którzy dzięki wyjątkowym przymiotom osobistym skupili wokół siebie licznych gorliwych zwolenników. Większość społeczeństw obawia się charyzmatycznych przywódców, ponieważ często odrzucają oni obowiązujące normy społeczne i kulturowe.).


Dla gwarantowania ładu w społeczeństwie nieodzowne jest, by w społeczeństwie tym sprawowana była władza kierująca życiem społecznym. W społeczeństwie demokratycznym władza ta ma być sprawowana według wzorów uznanych przez społeczeństwo. Kiedy indziej jednak, władza może być społeczeństwu narzucona i nie służyć jego dążeniom.
Stosunek władzy (władza w szerokim znaczeniu) polega na tym, iż pewne podmioty (poszczególni ludzie, organy państwa, itd.) uzyskują faktyczną możliwość skutecznego kierowania innymi, czy to, dlatego, że uzyskały do tego odpowiednie upoważnienia, czy też, dlatego, że inni są od nich faktycznie uzależnieni, znajdują się w ich mocy.
Na przykład upoważnienia do kierowania postępowaniem innych członków grupy formułowanie są w statucie organizacyjnym grupy. W przypadku grupy państwowej jest nim konstytucja danego państwa, upoważniająca organy państwa (parlament, prezydent, rząd) do kierowania postępowaniem obywateli i innych podmiotów poddanych władzy państwa. Owe upoważnienia nazywa się kompetencjami organów państwa. Ażeby podmiot uzyskujący upoważnienie mógł efektywnie kierować zachowaniami innych ludzi konieczne jest by pozyskał odpowiedni szacunek i uznanie (autorytet) lub też miał możliwość stwarzania dla nich sytuacji przymusowej. a w sytuacji przymusowej kogoś mówi się w tych przypadkach, gdy stają przed koniecznością wyboru między sytuacjami, które uważa się za złe, a jego wybór ogranicza się do zła mniejszego.
„Ktoś, komu, wpadnie cenny przedmiot w głębokie błoto jest w sytuacji przymusowej, bo albo musi zrezygnować z tego przedmiotu albo grzebać w błocie. Jeśli ktoś może dla innej osoby stwarzać sytuację przymusową, np.. grożąc użyciem przemocy albo pozbawieniem jakichś dóbr, w przypadku, jeśli nie wykona wyznaczonego mu uciążliwego zadania mówimy, że ta osoba znajduje się w mocy podmiotu stwarzającego taką sytuację.”

Formy udziału obywateli w sprawowaniu władzy – Suweren może sprawować swoją władze pośrednio lub bezpośrednio, stąd wyróżnia się demokrację pośrednią i bezpośrednią. Demokracja bezpośrednia zachodzi wówczas, gdy wszyscy obywatele mają prawo brać udział w sprawowaniu władzy państwowej, czy to przez podejmowanie decyzji, czy nawet ich wykonywanie. Taką demokrację znali starożytni, dziś jest ona możliwa do praktykowania jedynie w małych społecznościach, trudno, bowiem dla podęcia decyzji zwoływać zgromadzenie wszystkich obywateli, a dopiero angażować wszystkich ich w wykonanie. Współcześnie praktykowaną formą demokracji bezpośredniej są referenda i plebiscyt.
Niemożność bezpośredniego sprawowania władzy przez lud (suwerena) prowadzi
z konieczności do demokracji pośredniej (przedstawicielskiej) to jest takiego ustroju państwa, w którym lud sprawuje władze zwierzchnią za pośrednictwem swoich reprezentantów, wybranych do ciał przedstawicielskich, w szczególności do parlamentu.
Państwa różnią się miedzy sobą nie tylko tym, kto jest uznawany za głowę państwa, a kto jest suwerenem, lecz przede wszystkim swoim reżimem politycznym. Przez reżim polityczny rozumie się faktyczny sposób, styl sprawowania władzy egzekwowania posłuszeństwa wobec niej Inaczej reżim to ogół metod, jakimi sprawujący władze posługują się w stosunkach z ludnością państwa. Ze względu na różnice istniejące w faktycznym sprawowaniu władzy w państwie wyróżnia się państwa o reżimach demokratycznych państwa o reżimach autorytarnych.
W ramach społeczności państwowej wyodrębniają się różnego rodzaju elity władzy i tak np.:
Elity bogactwa, wykształcenia, prestiżu, wojskowe, elity kształtujące opinię publiczną itd. Z punktu widzenia funkcjonowania grupy państwowej istotę jest wyodrębnienie elity władzy: Ludzi, którzy podejmują istotne decyzje państwowe (elita decyzji), lecz także ludzi, którzy wywierają istotny wpływ na kierunek podejmowanych w tej dziedzinie decyzji (elity wpływu). Elita decyzji musi mieć formalnie wyróżnioną pozycję w strukturze organizacji państwowej, choć faktycznie może stać się bezwolnym narzędziem kierowanym przez elitę wpływu, która może zajmować wyróżnione społecznie pozycje poza strukturą grupy państwowej. (Np. tzw. kierownicza rola partii kierowniczej w stosunku do państwa socjalistycznego, uzależnienie rządu państwa kapitalistycznego od potężnych organizacji przemysłowych czy grup nacisku rozporządzających siła ekonomiczną lub środkami terroru). Elity decyzji i elity wpływu mogą splatać się, co do ich składu osobowego.

Każde społeczeństwo ma jakąś strukturę polityczna jakiś system rządów, ale formy rządzenia zwane ustrojami różnią się między sobą. Jednym ze sposobów analizowania różnych typów struktur ustrojowych jest badanie relacji między przywódcami i tymi, którzy przewodzą oraz sposobu, w jaki przywództwo zostało zdobyte.
Jedna z najstarszych form rządzenia jest monarchia, w której prawo do sprawowania władzy przekazywane jest z pokolenia na pokolenie, w obrębie jednej rodziny, przy niewielkim bądź żadnym udziale poddanych. Wczesne monarchie były zazwyczaj monarchiami absolutnymi; monarchowie dysponowali w nich niemal nieograniczoną władzą. Nieliczne monarchie, które przetrwały do dzisiaj np. w W. Brytanii i krajach skandynawskich są monarchiami konstytucyjnymi. W krajach tych monarcha jest symboliczną głową państwa, ale rzeczywistą władzę polityczną posiada rząd powołany na mocy konstytucji.
Inaczej przedstawia się autokratyczny ustrój państwa (grec-autokrates-samowładny),
w którym organy państwa wywodzą się i sprawują władzę z woli jednego człowieka albo pewnej wyraźnej grupy osób. natomiast w autorytaryzmie społeczeństwo ma niewielki udział w życiu politycznym przywódca na ogół nie może być usunięty ze stanowiska za pomocą środków prawnych. Dyktatura, w której władze sprawuje jednostka jest odmianą autorytaryzmu.
Ustrój autorytarny, który nie wyznaje żadnych ograniczeń dla swej władzy i stara się przenikać i kontrolować wszystkie aspekty życia społecznego. O ile autorytaryzm ma długą historię o tyle totalitaryzm wydaję się pomysłem przeszłego stulecia. Od niedawna istnieją środki techniczne pozwalające rządowi na ścisłe i systematyczne kontrolowanie życia obywateli. Nazistowskie Niemcy i Związek Radziecki to typowe często opisywane reżimy totalitarne.
W demokracji władza państwowa spoczywa w rękach wszystkich obywateli, którzy mają prawo do uczestnictwa w życiu politycznym w podejmowaniu ogólnonarodowych decyzji oraz w wyborze i odwoływaniu swoich przywódców. Wyróżniamy demokrację bezpośrednią, w której wszyscy członkowie danej społeczności osobiście uczestniczą w podejmowaniu decyzji politycznych, ogranicza się wyłącznie do małych społeczności lub niewielkich organizmów politycznych. Natomiast Demokracja przedstawicielska to demokracja, w której przedstawiciele okresowo wybierają osoby reprezentujące ich w procesie podejmowania decyzji politycznych.

Zasadę podziału władzy w najbardziej przejrzystej postaci sformułował w XVIII wieku Monteskiusz w dziele „O duchu praw” . Wyróżnił on trzy rodzaje władz Władzę prawodawczą, której zadaniem było stanowienie prawa, władzę wykonawczą, której zadaniem było owe prawo wykonywać i władzę sądowniczą, której, zadaniem było rozstrzygać konkretne sprawy podstawie ogólnie sformowanych norm prawnych

Funkcją władzy jest jej celowość lub zadaniowość, której istotą jest wykorzystywanie stosunków władczych dla zorganizowani działań zbiorowych zmierzających do wspólnego celu. Taki charakter ma np. władza dyrektora nad załogą itp.
Władza stanowi stosunek społeczny starszy i powszechniejszy niż państwo. Żadne trwałe współżycie ludzi nie jest możliwe bez pewnej dyferencjacji ról społecznych, m. in. takiej, która polega na tym, ze jedni kierują, a inni ich kierownictwu podlegają. W społeczeństwie wspólnoty pierwotnej władza wodzów, naczelników, starszych, zgadzała się na zgodnym przyzwoleniu całej gromady, w obliczu, której indywidualne zachowanie jednostki, – jeśli było ono niezgodne z celami aprobowanymi przez wspólnotę- nie było dostatecznie silną przeciwwagą i mogło być łatwo tłumione przez całą gromadę. Sytuacja natomiast ulega zmianie wtedy, gdy pewna część społeczeństwa – ekonomicznie uprzywilejowana mniejszość – staje się klasą panującą. Państwo jest produktem tego samego procesu, który umożliwił pojawienie się klas.

W społeczeństwie, w którym toczy się ostra walka klasowa, dominuje konfliktowy aspekt władz, nawet staje się ona istotą władzy politycznej. W społeczeństwie socjalistycznym natomiast coraz silniej wysuwa się na czoło aspekt zadaniowy władzy politycznej. Przy takim rozumieniu władzy politycznej szczególną rolę odgrywa marksistowska teoria klas i walki klasowej. Konflikt interesów klasowych jest tą podstawą sprzeczności, która określa kierunek funkcjonowania władzy politycznej i wyznacza typ problemów, wobec jakich władza staje. Rozdział dóbr dokonuje się, bowiem we wszystkich ustrojach klasowych w drodze ścierania się sprzecznych interesów społecznych- przede wszystkim klasowych. Władza polityczna wyznacza ramy i płaszczyzny rozdziału dóbr, decyduje o tym jak rozdział dóbr będzie realizowany i jaki będzie jego wynik. Ujmując w ten sposób funkcjonalny aspekt władzy politycznej, nie wyjaśniamy jeszcze jej aspektu strukturalnego tego, w jaki sposób władza jest sprawowana. Tę stronę zjawiska zdefiniować można mówiąc, że władza daje możność wywoływania pożądanego zachowania pod sankcją przymusu; w przypadku władzy politycznej przymus ma charakter przemocy państwowej używanej w prawdzie tylko w wyjątkowych sytuacjach, ale istniejącej i działającej w trybie potencjalnym zawsze. Jeśli zatem wiemy ze konflikt klasowy jest podstawowym, ale nie jedynym konfliktem społecznym w społeczeństwie współczesnym.
Niniejsza praca wyrasta, więc z zainteresowania władzą, a ściślej jej politycznym wymiarem. Władza już od wieków przyciągała uwagę i zainteresowanie badaczy zjawisk i procesów społecznych. Interesował się nią Platon, Arystoteles, Rousseau, John Lock, , a także współcześni badacze tego zjawiska: T.Parsons, D.Easton, Laswell, K.W.Deutsch. Można więc powiedzieć, że w zasadzie każda myśl społeczna, orientacja badawcza, szkoła naukowa odwołuje się do kategorii władzy. Nie pomylę się zatem, określając władzę za Bertrandem Russelem „fundamentalnym konceptem nauki o społeczeństwie”. U źródeł większości współczesnych teorii polityki odnajdujemy jednak myśl Maxa Webera, określanego mianem praojca współczesnej socjologii W całokształcie jego myśli szczególne miejsce zajmowała także polityka. Weberowska koncepcja polityki miała być w założeniu skutecznym instrumentem poznawania i przekształcania rzeczywistości społecznej. Weber zawarł w niej odpowiedzi na podstawowe pytania związane z polityką jako sferą życia społecznego. Weber przedstawił formy zwierzchnictwa w perspektywie historycznej. Współczesne struktury biurokratyczne usankcjonowane przez strukturę zwierzchnictwa typu racjonalno-legalnego,

są przeciwieństwem systemu feudalnego, gdyż zwierzchnictwo wiązało się z tradycjonalnym statusem, posłuszeństwem wobec przywódców z powodu ich nadludzkich czy boskich cech.a np. w wypadku zwierzchnictwa tradycjonalnego ludzie posłuszni są nie na zasadzie przestrzegania wprowadzonych przepisów, ale na zasadzie poddania się nakazom osoby zajmującej pozycję zwierzchnika dzięki temu, że odziedziczyła swoje miejsce
w społeczeństwie.
Odnalazłam, istotne z punktu widzenia podjętego w niniejszej pracy tematu, analizy i syntetyczne uogólnienia dotyczące: struktury oraz roli władzy
w całokształcie życia społecznego, istoty genezy władzy politycznej, związków między polityką a władzą polityczną, istoty/przywództwa/politycznego. Władza – centralna kategoria
w weberowskiej teorii polityki - uznawana jest za podstawowy element wszelkich analiz politologicznych. Skonstruowane przez Webera neutralne typy idealne biurokracji oraz panowania: charyzmatycznego, tradycjonalnego i legalnego, służące mu do opisu procesu rozwoju społecznego, zyskały charakter ponadczasowy. Z kolei podjęty przez Webera kompleks zagadnień związanych z legitymowaniem władzy i panowania jest zasadniczą kwestią współczesnej nauki o polityce, odpowiada bowiem na pytanie: dlaczego i jak systemy polityczne zostają zaakceptowane, dlaczego funkcjonują mimo uświadomionego przez znaczną część społeczeństwa nierównego, a więc i niesprawiedliwego podziału dóbr materialnych i duchowych. Myśl teoretyczna Webera jest zatem stale konfrontowana z rzeczywistością. Max Weber przewidział, że socjalizm ograniczy wolności człowieka, że zatrzyma lub cofnie rozwój gospodarczy, nie stworzy też „wiecznego pokoju”, lecz będzie musiał odwoływać się do brutalnej przemocy. Miał też rację, gdy twierdził, że dążenie do eliminacji gospodarki rynkowej doprowadzi do stanowienia wyłącznego panowania biurokracji państwowej. Trudno też przeciwstawić się stwierdzeniu Webera, że polityka przede wszystkim powinna być robiona głową, a nie inną częścią ciała. W Polsce polityka natomiast nieuchronnie łączy się z wyborami moralnymi, ma wymiar symboliczny i emocjonalny. Weber podkreślał, że polityka jest dziedziną życia społecznego, w której nie można działać według zasad etyki absolutnej, choć nie twierdził, że w ogóle nie ma ona z etyką nic wspólnego. Ostrzegał, że etyka może występować w fatalnej roli politycznej. Uważał, że politykiem z powołania może być tylko ten, kto potrafi zaakceptować etyczne paradoksy działalności politycznej i przyjmuje odpowiedzialność nawet za te skutki swych działań, których nie mógł przewidzieć. Polityk nie może przerzucać odpowiedzialności za innych, musi patrzyć na świat bez rozgoryczenia, nie negując go i nie odrzucając. Weber ostrzegał jednocześnie przed niejasnym i niespójnym systemem prawnym, dowolnie zmienianym i podporządkowanym doraźnym interesom, ostrzegał też przed korupcją, prywatą oraz rządami partii przypominających luźne, choć nieliczne gromady pospolitego ruszenia.
Zmiana władz w każdym kraju wywiera głęboki wpływ na miliony ludzkich istnień, wzniecając emocje od nadziei do lęku. U podstaw tego procesu leży zjawisko legitymizacji władzy.

Legitymizacja władzy jest to uprawomocnienie władzy oparte na społecznej akceptacji.
W państwach demokratycznych najbardziej rozpowszechnioną formą legitymacji władzy są wybory, łączy się to z przekonaniem, że źródłem władzy jest naród. Z kolei siły rządzące nie wyłonione w drodze legalnych wyborów, szukają poparcia społecznego, powołując się na: głos ludu, sprawiedliwość dziejową oraz potrzebę zaprowadzenia porządku w państwie. Na gruncie wiary legitymizacyjnej Weber wyróżnia trzy rodzaje zachowań:
zachowanie bezrefleksyjne, polegające na akceptacji tego co jest (niewielu ludzi zastanawia się nad światem, nad swoim losem), bowiem władzy trzeba być posłusznym. Słowo „trzeba” jest wskaźnikiem bezrefleksyjności (automatycznych przekonań w relacji z władzą). Konsekwencją takich zachowań jest zdenerwowanie społeczeństwa.
zachowanie refleksyjne, polityczne zachowania refleksyjne jednostki polegają na tym, że jednostka zna swoje intencje (wie, czego oczekuje od władzy) i jest w stanie przewidzieć intencje drugiej strony (instytucji politycznej).
zachowania analityczne, to takie, w których jednostka jest w stanie przewidzieć intencje swoich zachowań, zrozumieć uwarunkowania swoich oczekiwań i jest w stanie przewidzieć konsekwencje swoich zachowań.

Legitymizacja podmiotu sprawującego władzę oznacza, że rządząca w systemie politycznym partia polityczna osiągnęła swoje stanowisko zgodnie z obowiązującymi normami, głównie prawnymi, bowiem legalnym sposobem zdobycia władzy przez dane ugrupowanie jest wygranie wyborów parlamentarnych.
Natomiast legitymizacja sposobu sprawowania władzy oznacza, że wszystkie instytucje stanowiące trzon danego systemu władzy powołane zostały zgodnie z obowiązującymi normami oraz że funkcjonują one zgodnie ze swoimi kompetencjami i na podstawie obowiązujących norm prawnych.
Twórcą koncepcji legitymizacji władzy Max Weber.
W Weberowskiej teorii polityki analiza zależności między władzą (aspekt polityczny) a jej legitymacją (aspekt wartościujący) uzyskała podstawowe znaczenie.
Według Maxa Webera podstawową cechą państwa jest „legitymowane użycie siły”. Zwraca on uwagę na to, że władza jest zdolna do urzeczywistnienia swoich celów, gdy rządzeni traktują stosunki panowania jako „wiążące”. Uważa on, że każde panowanie może być legitymowane przez różnorodne czynniki:
afektywne (uczuciowe oddanie),
racjonalno-aksjologiczne (wiarą w to, że władza i panowanie są nakazem i środkiem realizacji określonych wartości etycznych),
interesy (oczekiwanie na zaspokojenie określonych potrzeb).

Władza tradycyjna opiera się na przekonaniu rządzonych, że władza jest ważna lub prawomocna. Zakres władzy panującego wyznaczony jest przez tradycję. Prawomocność w tym typie panowania zagwarantowana jest nie tylko przez tradycję, ale i określoną organizację społeczeństwa. Typem panowania tradycyjnego jest władza patriarchalna, czyli taka, która opiera się na stosunkach mających charakter wspólnoty.
W zależności od zakresu władzy, jej ograniczeń czy związanej z tym pozycji aparatu władzy Weber wyróżnił dwa warianty panowania tradycyjnego: patrymonializm i feudalizm.
W patrymonializmie występuje całkowita zależność sługi od pana. Natomiast feudalizm charakteryzuje się większą sferą autonomii dla szerszych grup społecznych.

Władza legalna wynika z przekonania, że prawomocną przesłanką do jej sprawowania jest legalne jej ustanowienie tzn.: zgodne z procedurą uznawaną za ważną i obowiązującą.
Panowanie legalne i tradycyjne Weber uważał za trwałe i zaspokajające zwykłe i codzienne potrzeby społeczeństwa.
Max Weber wraz z koncepcją legitymizacji władzy opartej na prawomocności wprowadził pojęcie wiary legitymizacyjnej, bez której legitymizacja władzy nie miałaby sensu. Wiara ta przejawia się tym, że jest pewna forma wewnętrznego przekonania, posłuszeństwa, wewnętrznej zgody na sprawowanie takiej a nie innej władzy.

Współcześnie legitymizacja władzy politycznej w systemach demokratycznych możliwa jest pod dwoma warunkami:
· gdy państwo i jego organy władzy reprezentują wolę obywateli i jest to tzw. zabezpieczenie czysto proceduralne,
· gdy państwo realizuje w jakimś stopniu te wartości, które są możliwe do określenia jako wartości demokratyczne ( wolność, równość, itd.).
Podsumowaniem powyższej pracy jest cytat Maxa Webera, będący dowodem na to, że żadna władza nie może zaistnieć bez procesu legitymizacji: „Obyczaj, korzyść osobista oraz emocjonalne bądź idealne motywacje nie stanowią wystarczającej podstawy istnienia porządku panowania. Niezbędny jest tutaj dodatkowy czynnik: wiara w jego prawomocność”.


WYKAZ LITERATURY:

Elementy Socjologii – Zygmunt Ziembiński
Socjologia społeczeństwo Obywatelstwo i Państwo Stanisław Kozyr-Kowalski
Wstęp do Socjologii - Niorman Goodman
Artykuły – strony internetowe
O Społeczeństwie.Państwie i Prawie - Wyd. naukowe PWN