Prawo administracyjne

PRAWO ADMINISTRACYJNE – semestr III

ORZECZENIA SĄDOWE 3
SĄD ROZSTRZYGA SPRAWĘ WYROKIEM 3
SĄD UWZGLĘDNIAJĄC SKARGĘ NA DECYZJĘ LUB POSTĘPOWANIE 3
SĄD WYDAJE POSTANOWIENIE O UMORZENIU POSTĘPOWANIA 4
PRAWOMOCNOŚĆ ORZECZEŃ 5
ŚRODKI ODWOŁAWCZE 5
SKARGA KASACYJNA 5
ZAŻALENIE 7
UCHWAŁY NACZELNEGO SĄDU ADMINISTRACYJNEGO 8
WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA 9
INSTYTUCJE PRAWA USTROJOWEGO ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ 11
GŁÓWNE MODELE USTROJOWE: 11
UKŁAD CENTRALISTYCZNY 11
MODEL DECENTRALISTYCZNY 12
ORGANY ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ 12
URZĄD ADMINISTRACYJNY 14
ZAKŁAD ADMINISTRACYJNY 15
FUNDACJE I FUNDUSZE SPECJALNE 16
AGENCJE RZĄDOWE 17
FUNKCJE ZLECONE ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ 18
SAMORZĄD 18
CECHY SAMORZĄDU 19
ORGANIZACJA SAMORZĄDU 19
PODZIAŁ TERYTORIALNY PAŃSTWA 20
CECHY CHARAKTERYSTYCZNE PODZIAŁU TERYTORIALNEGO 20
ZASADNICZY PODZIAŁ TERYTORIALNY 21
GMINA 21
POWIAT 22
WOJEWÓDZTWO 24
PODZIAŁ POMOCNICZY 26
PODZIAŁY TERYTORIALNE SPECJALNE 26
USTRÓJ ORGANÓW NACZELNYCH I CENTRALNYCH 29
PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ 29
KOMPETENCJE PREZYDENTA 30
RADA MINISTRÓW 32
SKŁAD l REPREZENTOWANIE RADY MINISTRÓW 32
PEŁNOMOCNIK RZĄDU 33
TRYB POWOŁYWANIA I ODWOŁYWANIA RADY MINISTRÓW 34
ZADANIA RADY MINISTRÓW 35
ORGANY WEWNĘTRZNE RADY MINISTRÓW 36




WYKŁAD I
WNIOSEK, O WSZCZĘCIE POSTĘPOWANIA
Jeżeli ustawy tak stanowią, postępowanie sądowe wszczyna się na wniosek, który składa się bezpośrednio do sądu.
Wniosek powinien czynić zadość wymaganiom pisma w postępowaniu sądowym, a ponadto zawierać określenie żądania, jego podstawy i uzasadnienie oraz oznaczenie stron i organów, a także spełniać inne wymagania określone w przepisach szczególnych. Do wniosku stosuje się odpowiednio przepisy o skardze, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej.
ORZECZENIA SĄDOWE
SĄD ROZSTRZYGA SPRAWĘ WYROKIEM.
Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami
i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną, nie może wydać orzeczenia na niekorzyść skarżącego, chyba że stwierdzi naruszenie prawa skutkujące stwierdzeniem nieważności zaskarżonego aktu lub czynności.
Sąd stosuje przewidziane ustawą środki w celu usunięcia naruszenia prawa w stosunku do aktów lub czynności wydanych lub podjętych we wszystkich postępowaniach prowadzonych w granicach sprawy, której dotyczy skarga, jeżeli jest to niezbędne dla końcowego jej załatwienia.

SĄD UWZGLĘDNIAJĄC SKARGĘ NA DECYZJĘ LUB POSTĘPOWANIE:
> uchyla decyzję lub postanowienie w całości albo w części, jeżeli stwierdzi:
a) naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy,
b) naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego
c) inne naruszenie przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na
wynik sprawy
 stwierdza nieważność decyzji lub postanowienia w całości lub w części, jeżeli zachodzą
przyczyny określone w art. 156 Kodeksu postępowania administracyjnego lub w innych
przepisach
 stwierdza wydanie decyzji lub postanowienia z naruszeniem prawa, jeżeli zachodzą przyczyny określone w Kodeksie postępowania administracyjnego lub w innych przepisach
W sprawach skarg na decyzje i postanowienia wydane w innym postępowaniu, niż uregulowane w Kodeksie postępowania administracyjnego i w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, przepisy stosuje się z uwzględnieniem przepisów regulujących postępowanie, w którym wydano zaskarżona decyzję lub postanowienie.
Sąd uwzględniając skargę na inne akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa uchyla ten akt albo stwierdza bezskuteczność czynności. W sprawach tych sąd może w wyroku uznać uprawnienie lub obowiązek wynikające z przepisów prawa.
Sąd uwzględniając skargę na akty prawa miejscowego organów jednostek samorządu terytorialnego i terenowych organów administracji rządowej lub inne akty organów jednostek samorządu terytorialnego i ich związków podejmowane w sprawach z zakresu administracji publicznej stwierdza nieważność tej uchwały lub aktu w całości lub w części albo stwierdza, że zostały wydane z naruszeniem prawa, jeżeli przepis szczególny wyłącza stwierdzenie ich nieważności.
SĄD UWZGLĘDNIAJĄC SKARGĘ JEDNOSTKI SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO NA AKT NADZORU UCHYLA TEN AKT.
W RAZIE NIEWYKONANIA WYROKU UWZGLĘDNIAJĄCEGO SKARGĘ NA BEZCZYNNOŚĆ
ORAZ W RAZIE BEZCZYNNOŚCI ORGANU PO WYROKU UCHYLAJĄCYMI LUB STWIERDZAJĄCYM NIEWAŻNOŚĆ AKTU LUB CZYNNOŚCI STRONA, PO UPRZEDNIM PISEMNYM WEZWANIU WŁAŚCIWEGO ORGANU DO WYKONANIA WYROKU LUB ZAŁATWIENIA SPRAWY. MOŻE WNIEŚĆ SKARGĘ W TYM PRZEDMIOCIE ŻĄDAJĄC WYMIERZENIA TEMU ORGANOWI GRZYWNY.
OSOBIE, KTÓRA PONIOSŁA SZKODĘ WSKUTEK NIEWYKONANIA ORZECZENIA SĄDU, SŁUŻY ROSZCZENIE O ODSZKODOWANIE NA ZASADACH OKREŚLONYCH W KODEKSIE CYWILNYM. ODSZKODOWANIE PRZYSŁUGUJE OD ORGANU, KTÓRY NIE WYKONAŁ ORZECZENIA SĄDU. JEŻELI ORGAN W TERMINIE TRZECH MIESIĘCY OD DNIA ZŁOŻENIA WNIOSKU O ODSZKODOWANIE NIE WYPŁACIŁ ODSZKODOWANIA, UPRAWNIONY PODMIOT MOŻE WNIEŚĆ POWÓDZTWO DO SĄDU POWSZECHNEGO.
W RAZIE STWIERDZENIA W TOKU ROZPOZNAWANIA SPRAWY ISTOTNYCH NARUSZEŃ PRAWA LUB OKOLICZNOŚCI MAJĄCYCH WPŁYW NA ICH POWSTANIE. SKŁAD ORZEKAJĄCY SĄDU MOŻE. W FORMIE POSTANOWIENIA. POINFORMOWAĆ WŁAŚCIWE ORGANY LUB ICH ORGANY ZWIERZCHNIE O TYCH UCHYBIENIACH. ORGAN, KTÓRY OTRZYMAŁ POSTANOWIENIE. OBOWIĄZANY JEST JE ROZPATRZYĆ l POWIADOMIĆ W TERMINIE TRZYDZIESTU DNI SĄD O ZAJĘTYM STANOWISKU
SĄD WYDAJE POSTANOWIENIE O UMORZENIU POSTĘPOWANIA:
 jeżeli skarżący skutecznie cofnął skargę
 w razie śmierci strony, jeżeli przedmiot postępowania odnosi się wyłącznie do praw i obowiązków ściśle związanych z osobą zmarłego, chyba że udział w sprawie zgłasza osoba, której interesu prawnego dotyczy wynik tego postępowania
 gdy postępowanie z innych przyczyn stało się bezprzedmiotowe
PRAWOMOCNOŚĆ ORZECZEŃ
ORZECZENIE SĄDU STAJE SIĘ PRAWOMOCNE, JEŻELI NIE PRZYSŁUGUJE CO DO NIEGO ŚRODEK ODWOŁAWCZY.
Jeżeli zaskarżono tylko część orzeczenia, staje się ono prawomocne w części pozostałej z upływem terminu do zaskarżenia, chyba że Naczelny Sąd Administracyjny może z urzędu rozpoznać sprawę także w tej części. Orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy i inne organy państwowe, a w przypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby
WYROK PRAWOMOCNY MA POWAGĘ RZECZY OSĄDZONEJ TYLKO CO DO TEGO, CO W ZWIĄZKU ZE SKARGĄ STANOWIŁO PRZEDMIOT ROZSTRZYGNIĘCIA.

ŚRODKI ODWOŁAWCZE.
SKARGA KASACYJNA
Od wydanego przez wojewódzki sąd administracyjny wyroku lub postanowienia kończącego postępowanie w sprawie przysługuje skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Skargę kasacyjną może wnieść strona, prokurator lub Rzecznik Praw Obywatelskich po doręczeniu im odpisu orzeczenia z uzasadnieniem.
Skargę kasacyjną można oprzeć na następujących podstawach:
1. naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe
zastosowanie;
2. naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na
wynik sprawy.
Skarga kasacyjna powinna być sporządzona przez adwokata lub radcę prawnego; przepisu tego nie stosuje się, gdy skargę kasacyjną sporządza sędzia, prokurator, notariusz albo profesor lub doktor habilitowany nauk prawnych, będący stroną, jej przedstawicielem lub pełnomocnikiem, albo gdy skargę kasacyjną wnosi prokurator lub Rzecznik Praw Obywatelskich.
SKARGA KASACYJNA MOŻE BYĆ SPORZĄDZONA PRZEZ:
1. doradcę podatkowego - w sprawach obowiązków podatkowych;
2. rzecznika patentowego - w sprawach własności przemysłowej.

Skarga kasacyjna powinna czynić zadość wymaganiom przepisanym dla pisma w postępowaniu sądowym oraz zawierać oznaczenie zaskarżonego orzeczenia ze wskazaniem czy jest ono zaskarżone w całości, czy w części, przytoczenie podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienie, wniosek o uchylenie lub zmianę orzeczenia z oznaczeniem zakresu żądanego uchylenia lub zmiany. Skargę kasacyjną wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok lub postanowienie, w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia stronie odpisu orzeczenia z uzasadnieniem.
Wojewódzki sąd administracyjny odrzuci na posiedzeniu niejawnym skargę kasacyjną wniesioną po upływie terminu lub z innych przyczyn niedopuszczalną, jak również skargę kasacyjną, której braków strona nie uzupełniła w wyznaczonym terminie.
Strona, która nie wniosła skargi kasacyjnej, może wnieść do wojewódzkiego sądu administracyjnego odpowiedź na skargę kasacyjną w terminie czternastu dni od doręczenia jej skargi kasacyjnej. Po upływie terminu na wniesienie odpowiedzi lub po zarządzeniu doręczenia odpowiedzi wnoszącemu skargę kasacyjną, wojewódzki sąd administracyjny niezwłocznie przedstawi skargę kasacyjną wraz z odpowiedzią i aktami sprawy Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu.
Naczelny Sąd Administracyjny na posiedzeniu niejawnym odrzuci skargę kasacyjną, jeżeli ulegała ona odrzuceniu przez wojewódzki sąd administracyjny, albo zwróci ją temu sądowi w celu usunięcia dostrzeżonych braków.
Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, bierze jednak z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania. Strony mogą przytaczać nowe uzasadnienie podstaw kasacyjnych.
NIEWAŻNOŚĆ POSTĘPOWANIA ZACHODZI:
1. jeżeli droga sądowa była niedopuszczalna;
2. jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej, organu powołanego do jej
reprezentowania lub przedstawiciela ustawowego, albo gdy pełnomocnik strony nie był należycie umocowany;
3. jeżeli w tej samej sprawie toczy się postępowanie wcześniej wszczęte przed sądem administracyjnym albo jeżeli sprawa taka została już prawomocnie osądzona;
4. jeżeli skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa albo jeżeli w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy;
5. jeżeli strona została pozbawiona możności obrony swych praw;
6. jeżeli wojewódzki sąd administracyjny orzekł w sprawie, w której jest właściwy Naczelny Sąd Administracyjny.

Naczelny Sąd Administracyjny oddala skargę kasacyjną, jeżeli nie ma usprawiedliwionych podstaw albo jeżeli zaskarżone orzeczenie mimo błędnego uzasadnienia odpowiada prawu.
Naczelny Sąd Administracyjny w razie uwzględnienia skargi kasacyjnej uchyla zaskarżone orzeczenie w całości lub w części i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania sądowi, który wydał orzeczenie, a gdyby sąd ten nie mógł rozpoznać jej w innym składzie innemu sądowi.
Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznając skargę kasacyjną uchyla wyrok także w części niezaskarżonej, jeżeli zachodzi nieważność postępowania.
Jeżeli przy rozpoznawaniu skargi kasacyjnej wyłoni się zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości. Naczelny Sąd Administracyjny może odroczyć rozpoznanie sprawy i przedstawić to zagadnienie do rozstrzygnięcia składowi siedmiu sędziów tego Sądu. Naczelny Sąd Administracyjny w składzie siedmiu sędziów może przejąć sprawę do rozpoznania. Uchwała składu siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego jest w danej sprawie wiążąca.
Jeżeli nie ma naruszeń przepisów postępowania, które mogły mieć istotny wpływ na wynik sprawy, a zachodzi jedynie naruszenie prawa materialnego, Naczelny Sąd Administracyjny może uchylić zaskarżone orzeczenie i rozpoznać skargę. W tym przypadku Sąd orzeka na podstawie stanu faktycznego przyjętego w zaskarżonym wyroku.
Jeżeli skarga ulegała odrzuceniu albo istniały podstawy do umorzenia postępowania przed wojewódzkim sądem administracyjnym, Naczelny Sąd Administracyjny postanowieniem uchyla wydane w sprawie orzeczenie oraz odrzuca skargę lub umarza postępowanie.
Sąd, któremu sprawa została przekazana, związany jest wykładnią prawa dokonaną w tej sprawie przez Naczelny Sąd Administracyjny. Nie można oprzeć skargi kasacyjnej od orzeczenia wydanego po ponownym rozpoznaniu sprawy na podstawach sprzecznych z wykładnią prawa ustaloną w tej sprawie przez Naczelny Sąd Administracyjny.
Naczelny Sąd Administracyjny, na wniosek strony, rozpoznaje również te postanowienia wojewódzkiego sądu administracyjnego, które nie podlegały zaskarżeniu w drodze zażalenia, a miały wpływ na rozstrzygnięcie sprawy.
ZAŻALENIE
Zażalenie do Naczelnego Sądu Administracyjnego przysługuje na postanowienia wojewódzkiego sądu administracyjnego w przypadkach przewidzianych w ustawie, a ponadto na postanowienia, których przedmiotem jest:
1. przekazanie sprawy innemu sądowi administracyjnemu;
2. wstrzymanie lub odmowa wstrzymania wykonania decyzji, postanowienia, innego aktu lub czynności, o których mowa w art. 61;
3. zawieszenie postępowania i odmowa podjęcia zawieszonego postępowania;
4. odmowa sporządzenia uzasadnienia wyroku;
5. sprostowanie lub wykładnia orzeczenia albo ich odmowa;
6. oddalenie wniosku o wyłączenie sędziego;
7. odrzucenie skargi kasacyjnej;
8. odrzucenie zażalenia;
9. zwrot kosztów postępowania, jeżeli strona nie wnosi skargi kasacyjnej;
10. ukaranie grzywną.
Zażalenie wnosi się w terminie siedmiu dni od doręczenia postanowienia.
WYKŁAD II
UCHWAŁY NACZELNEGO SĄDU ADMINISTRACYJNEGO
Uchwały mające na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych oraz uchwały zawierające rozstrzygnięcie zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości w konkretnej sprawie sądowo-administracyjnej Naczelny Sąd Administracyjny podejmuje w składzie siedmiu sędziów, całej Izby lub w pełnym składzie.
Uchwały mające na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych Naczelny Sąd Administracyjny podejmuje na wniosek:
> Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego,
> Prokuratora Generalnego,
> Rzecznika Praw Obywatelskich,
> a uchwały zawierające rozstrzygnięcie zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości w konkretnej sprawie sądowoadministracyjnej na podstawie postanowienia składu orzekającego.
Skład siedmiu sędziów może - w formie postanowienia - przekazać zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia pełnemu składowi Izby, a Izba pełnemu składowi Naczelnego Sądu Administracyjnego.
W posiedzeniu całego składu Naczelnego Sądu Administracyjnego lub w posiedzeniu Izby udział Prokuratora Generalnego lub jego zastępcy jest obowiązkowy.
W posiedzeniu składu siedmiu sędziów bierze udział prokurator Prokuratury Krajowej.
Do podjęcia uchwały przez pełny skład Naczelnego Sądu Administracyjnego lub przez pełny skład Izby wymagana jest obecność co najmniej dwóch trzecich sędziów każdej z Izb.
Uchwały podejmowane są w głosowaniu jawnym zwykłą większością głosów.
Naczelny Sąd Administracyjny może - w formie postanowienia - odmówić podjęcia uchwały, zwłaszcza gdy nie zachodzi potrzeba wyjaśnienia wątpliwości.
Wniosek o podjęcie uchwały oraz uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego wymagają uzasadnienia.
Jeżeli jakikolwiek skład sądu administracyjnego rozpoznający sprawę nie podziela stanowiska zajętego w uchwale składu siedmiu sędziów, całej Izby albo w uchwale pełnego składu Naczelnego Sądu Administracyjnego, przedstawia powstałe zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia odpowiedniemu składowi, który podejmuje ponowną uchwałę.
Jeżeli skład jednej Izby Naczelnego Sądu Administracyjnego wyjaśniający zagadnienie prawne nie podziela stanowiska zajętego w uchwale innej Izby, przedstawia to zagadnienie do rozstrzygnięcia pełnemu składowi Naczelnego Sądu Administracyjnego.

WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA

MOŻNA ŻĄDAĆ WZNOWIENIA POSTĘPOWANIA, KTÓRE ZOSTAŁO ZAKOŃCZONE PRAWOMOCNYM ORZECZENIEM Z POWODU NIEWAŻNOŚCI:
1) jeżeli w składzie sądu uczestniczyła osoba nieuprawniona albo jeżeli orzekał sędzia wyłączony z mocy ustawy, a strona przed uprawomocnieniem się orzeczenia nie mogła domagać się wyłączenia,
2) jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej albo nie była należycie reprezentowana lub jeżeli wskutek naruszenia przepisów prawa była pozbawiona możności działania; nie można jednak żądać wznowienia, jeżeli przed uprawomocnieniem się orzeczenia niemożność działania ustała lub brak reprezentacji był podniesiony w drodze zarzutu albo strona potwierdziła dokonane czynności procesowe.
MOŻNA ŻĄDAĆ WZNOWIENIA POSTĘPOWANIA RÓWNIEŻ W PRZYPADKU, GDY TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY ORZEKŁ O NIEZGODNOŚCI AKTU NORMATYWNEGO Z KONSTYTUCJA, UMOWĄ MIĘDZYNARODOWĄ LUB Z USTAWA, NA PODSTAWIE KTÓREGO ZOSTAŁO WYDANE ORZECZENIE; SKARGĘ O WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA.\' WNOSI SIĘ W TERMINIE JEDNEGO MIESIĄCA OD DNIA WEJŚCIA W ŻYCIE ORZECZENIA. TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO.
MOŻNA ŻĄDAĆ WZNOWIENIA NA TEJ PODSTAWIE. ŻE:
1) orzeczenie zostało oparte na dokumencie podrobionym lub przerobionym albo na skazującym wyroku karnym, następnie uchylonym,
2) orzeczenie zostało uzyskane za pomocą przestępstwa (jedynie wówczas, gdy czyn został ustalony prawomocnym wyrokiem skazującym, chyba że postępowanie karne nie może być wszczęte lub że zostało umorzone z innych przyczyn niż brak dowodów.
Można żądać wznowienia w razie późniejszego wykrycia takich okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu.
Można żądać wznowienia w razie późniejszego wykrycia prawomocnego orzeczenia dotyczącego tej samej sprawy. W tym przypadku przedmiotem rozpoznania przez sąd jest nie tylko zaskarżone orzeczenie, lecz są również z urzędu inne prawomocne orzeczenia dotyczące tej samej sprawy.
Do wznowienia postępowania z przyczyn nieważności właściwy jest sąd, który wydał zaskarżone orzeczenie, a jeżeli zaskarżono orzeczenia sądów obu instancji, właściwy jest Naczelny Sąd Administracyjny.
Do wznowienia postępowania na innej podstawie właściwy jest sąd, który ostatnio orzekał w sprawie. Do postępowania ze skargi o wznowienie postępowania stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu przed sądem pierwszej instancji.
SKARGĘ O WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA WNOSI SIĘ W TERMINIE TRZYMIESIĘCZNYM
TERMIN TEN LICZY SIĘ OD DNIA. w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia, a gdy podstawą jest pozbawienie możności działania lub brak należytej reprezentacji -od dnia, w którym o orzeczeniu dowiedziała się strona, jej organ lub jej przedstawiciel ustawowy. Po upływie lat pięciu od uprawomocnienia się orzeczenia nie można żądać wznowienia, z wyjątkiem przypadku, gdy strona była pozbawiona możności działania lub nie była należycie reprezentowana.
Skarga o wznowienie postępowania powinna ponadto zawierać oznaczenie zaskarżonego orzeczenia, podstawę wznowienia i jej uzasadnienie, okoliczności stwierdzające zachowanie terminu do wniesienia skargi oraz żądanie o uchylenie lub zmianę zaskarżonego orzeczenia.
Sąd bada na posiedzeniu niejawnym, czy skarga jest wniesiona w terminie i czy opiera się na ustawowej podstawie wznowienia. W braku jednego z tych wymagań sąd wniosek odrzuci, w przeciwnym razie wyznaczy rozprawę.
Na rozprawie sąd rozstrzyga przede wszystkim o dopuszczalności wznowienia i odrzuca wniosek, jeżeli brak ustawowej podstawy wznowienia albo termin do wniesienia skargi nie został zachowany. Sąd może jednak po rozważeniu stanu sprawy połączyć badanie dopuszczalności wznowienia z rozpoznaniem sprawy. Sąd rozpoznaje sprawę na nowo w granicach, jakie zakreśla podstawa wznowienia.
Po ponownym rozpoznaniu sprawy sąd stosownie do okoliczności oddala skargę o wznowienie postępowania albo uwzględniając ją zmienia zaskarżone orzeczenie albo je uchyla i skargę odrzuca lub postępowanie umarza.
Wniesienie skargi o wznowienie postępowania nie tamuje wykonania zaskarżonego orzeczenia. W razie uprawdopodobnienia, że zgłaszającemu wniosek grozi niepowetowana szkoda, sąd może wstrzymać wykonanie orzeczenia. Postanowienie może być wydane na posiedzeniu niejawnym. Na postanowienie przysługuje zażalenie.
NIEDOPUSZCZALNE JEST DALSZE WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA ZAKOŃCZONEGO PRAWOMOCNYM ORZECZENIEM WYDANYM NA SKUTEK SKARGI O WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA.

INSTYTUCJE PRAWA USTROJOWEGO ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ
Istotnym fragmentem prawa administracyjnego jest PRAWO USTROJOWE, które:
> stanowi podstawy prawne organizacji i funkcjonowania administracji,
> reguluje strukturę aparatu administracyjnego, określając m.in. jednostki organizacyjne wykonujące zadania administracji, ich kompetencje, zasady budowy i funkcjonowania oraz wzajemne więzi, a także problemy kadrowe i kontroli.
GŁÓWNE MODELE USTROJOWE:
> wykładnia prawa administracyjnego w sensie ogólnym USTRÓJ ADMINISTRACJI określa jako całokształt zasad organizacji i funkcjonowania administracji publicznej,
> w bliższym sensie USTRÓJ ADMINISTRACJI pojmowany może być jako oparty na prawie system organizacyjny (struktura organizacyjna), w ramach którego wykonywana jest administracja publiczna,
> oraz jako mechanizm działania całej struktury, w tym i poszczególnych ogniw, obejmujący więzi funkcjonalne pomiędzy tymi ogniwami i reguły oraz tryb postępowania, mający na celu zapewnienie płynności funkcjonowania całego systemu i konkretnych jego fragmentów.
ADMINISTRACJA MOŻE BYĆ BUDOWANA WEDŁUG RÓŻNYCH ZAŁOŻEŃ MODELOWYCH. ZASADNICZO WYRÓŻNIAMY DWA PODSTAWOWE MODELE ORGANIZACJI I FUNKCJONOWANIA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ:
 CENTRALISTYCZNY
 ZDECENTRALIZOWANY (decentralistyczny).
UKŁAD CENTRALISTYCZNY polega na takim zorganizowaniu w określonej sferze właściwości systemu organów administracji, że podejmowanie decyzji należy wyłącznie do organów wyższych.
Organ wyższy ma zawsze prawo ingerencji w działalność organu niższego, chociaż nie zawsze z niej korzysta.
Centralizacja nierozerwalnie wiąże się z HIERARCHICZNYM PODPORZĄDKOWANIEM, które oznacza pełne podporządkowanie jednostek organizacyjnych niższych szczebli jednostkom wyższym i to w układzie pionowym.
Hierarchiczne podporządkowanie przejawia się w podwójnej zależności: SŁUŻBOWEJ l OSOBOWEJ:
> ZALEŻNOŚĆ SŁUŻBOWA oznacza, że nie ma prawnego ograniczenia sfery wydawania poleceń służbowych organom niższym,
> ZALEŻNOŚĆ OSOBOWA zaś oznacza, że organ wyższy ma prawo obsadzania stanowisk w organach niższych szczebli, dokonywania awansów, zwolnień, nagradzania, pociągania do odpowiedzialności i wymierzania kar.
MODEL DECENTRALISTYCZNY - to taki układ, w którym organy niższe nie są hierarchicznie podporządkowane organom wyższego stopnia. Jest to taki system organizacyjny, w którym podmioty administrujące mają prawnie zagwarantowaną samodzielność.
Mówiąc o decentralizacji wspomnieć trzeba o AUTONOMII, którą należy odróżnić od decentralizacji.
Autonomia polega na przyznaniu organom zarządzającym częścią terytorium państwa kompetencji do STANOWIENIA PRZEPISÓW RANGI USTAWOWEJ w szerokim zakresie spraw.
AUTONOMIA JEST SAMODZIELNOŚCIĄ W STANOWIENIU PRAWA NATOMIAST DECENTRALIZACJA OZNACZA SAMODZIELNOŚĆ, ALE W WYKONANIU PRAWA PRZEZ PODMIOTY ADMINISTRUJĄCE.
Wykonywanie administracji publicznej jest udziałem wielu różnych jednostek organizacyjnych, o różnym statusie prawnym i zróżnicowanym charakterze organizacyjnym, jak i niejednolitych funkcjach.
Wszystkie te podmioty, które w oparciu o prawo zaangażowane są w realizację zadań i kompetencji ze sfery administracji publicznej określamy ogólnym mianem PODMIOTÓW ADMINISTRUJĄCYCH. Do tej kategorii zaliczamy:
1. Organy administracji publicznej
2. Urzędy administracyjne
3. Zakłady administracyjne
4. Inne jednostki administracyjne, np. agencje rządowe
5. Podmioty wykonujące funkcje zlecone administracji
ORGANY ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ
Podstawową- grupę podmiotów admistrujących stanowią organy administracji publicznej. Są one bowiem podmiotami (jednostkami) specjalnie powołanymi do wykonywania administracji publicznej.
ORGAN ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ można określić jako wyodrębnioną w całym aparacie państwowym jednostkę organizacyjną:
 posiadającą własne, prawem określone kompetencje,
 działającą na rachunek państwa lub innego związku publiczno-prawnego i z tego tytułu mającą możliwość korzystania ze środków władczych (możliwość użycia przymusu państwowego),
 wykonującą funkcje administracji publicznej i działającą w swoistych formach prawnych.

NA POJĘCIE ORGANU ADMINISTRACJI SKŁADAJĄ SIĘ NASTĘPUJĄCE ELEMENTY KONSTRUKCYJNE:
A. WYODRĘBNIENIE ORGANIZACYJNE - organem jest określona jednostka organizacyjna, tzn. organ posiada określoną przez prawo formę strukturalną, która czyni z niego pewną jedność organizacyjną,
B. WŁASNE KOMPETENCJE - prawem wyodrębnione kompetencje, przypisane danej jednostce organizacyjnej czynią z niej organ administracyjny. Bez „własnych\" kompetencji jednostka nie jest organem, lecz co najwyżej aparatem pracy organu. Kompetencje oznaczają zespół uprawnień dotyczących określonego zespołu spraw, w zakresie których organ ma prawo oraz obowiązek działania,
C. DZIAŁANIE W IMIENIU I NA RACHUNEK PAŃSTWA LUB INNEGO ZWIĄZKU PUBLICZNO-PRAWNEGO ( NP. GMINY) - działalność organu prowadzona jest w imieniu własnym, ale zarachowywana jest na rzecz państwa lub innego związku publiczno-prawnego (chodzi o to, że organ jest „czyimś\" organem, np. państwa, gminy lub innego związku publiczno-prawnego). Z tego tytułu organ może korzystać z przymusu państwowego czego wyrazem jest możność stosowania władczych form i środków działania,
D. WYKONYWANIE FUNKCJI ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ - celem ustanowienia organu i jedyną treścią jego zadań i kompetencji jest wykonywanie funkcji administracji publicznej,
E. SWOISTE FORMY PRAWNE DZIAŁANIA - organ administracji publicznej korzysta w realizacji przypisanych mu zadań i kompetencji z różnych form i środków. Tworzą one prawne formy działania, ponieważ są one determinowane prawem.
PRAWNA FORMA DZIAŁANIA oznacza prawem określony konkretny typ czynności, którym może posługiwać się organ administracji publicznej w trakcie wykonywania swych funkcji.
Najbardziej charakterystyczną formą działania organu administracyjnego jest akt administracyjny.
ORGANY ADMINISTRACJI MOGĄ BYĆ W RÓŻNY SPOSÓB KLASYFIKOWANE. DO NAJCZĘŚCIEJ SPOTYKANYCH KLASYFIKACJI NALEŻY PODZIAŁ NA ORGANY:
a) Centralne ( oraz naczelne ) i terenowe
b) Kolegialne i jednoosobowe
c) O właściwości ogólnej i właściwości specjalnej
d) Decydujące i pomocnicze (doradcze, opiniodawcze)
e) Społeczne i zawodowe.

URZĄD ADMINISTRACYJNY
KATEGORIA URZĘDU ŚCIŚLE WIĄŻE SIĘ Z KATEGORIĄ ORGANU ADMINISTRACYJNEGO - NA TRWAŁE TOWARZYSZY ORGANOWI:
 W znaczeniu potocznym urząd oznacza każdą jednostkę wykonującą funkcje publiczne i zarządzającą (np. urząd wojewódzki, urząd pocztowy, urząd jako oznaczenie organu itd.),
 „urząd” może też wystąpić jako synonim organu, zwłaszcza jednoosobowego. Np. w tym znaczeniu słowo urząd używane było w tytułach ustaw tworzących naczelne organy administracji w postaci ministrów (ustawa o utworzeniu urzędu ministra...),
 Słowo urząd może być również używane jako składnik nazwy organów administracyjnych np. Urząd Antymonopolowy, Główny Urząd Statystyczny, itp. Fakt, że wiele organów centralnych nosi nazwy zawierające termin „urząd\" prowadzi do wyodrębnienia się zbiorczej nazwy „urzędy centralne\" administracji państwowej, służącej dla określenia całej licznej grupy organów centralnych,
 Termin urząd ma swój ścisły, prawno – techniczny sens. Mianowicie „urząd administracyjny\" w znaczeniu ścisłym oznacza zorganizowany zespół osób i środków materialnych przydanych organowi do pomocy w wykonywaniu jego zadań i kompetencji,
 Urząd administracyjny jest aparatem pracy organu administracyjnego, nie posiadającym własnych kompetencji, lecz działającym w zakresie zadań i kompetencji organu, któremu jest podporządkowany.
Urzędem administracyjnym jest urząd wojewódzki, urząd gminy, a także jednostki organizacyjne występujące pod innymi nazwami, np. biuro, kancelaria. Urzędami będą więc np. Kancelaria Sejmu, Kancelaria Prezydenta, ministerstwo, biuro pełnomocnika Rządu itp.
OD ORGANU ADMINISTRACYJNEGO URZĄD ODRÓŻNIA SIĘ TYM, ŻE NIE POSIADA WŁASNYCH KOMPETENCJI, LECZ WYKONUJE KOMPETENCJE „CUDZE\" (NALEŻĄCE DO ORGANU ADMINISTRACYJNEGO)

WYKŁAD III
ZAKŁAD ADMINISTRACYJNY
PODOBNIE JAK URZĄD, POJECIE ZAKŁADU JEST POJĘCIEM WIELOZNACZNYM. W sferze prawa pracy mówimy o zakładzie pracy, w prawie finansowym mamy do czynienia z zakładem budżetowym, a w zakresie organizacji jednostek gospodarczych często pojawia się zakład jako część składowa przedsiębiorstwa. W praktyce mianem zakładu określane są często jednostki o różnym charakterze prawnym (często przedsiębiorstwo określane jest poprzez nazwę zakład).
ZAKŁAD ADMINISTRACYJNY - jest swoistym podmiotem, zaangażowanym w realizację funkcji administracji publicznej. Zakład administracyjny stanowi formę organizacyjną związaną z realizacją zadań ze sfery administracji świadczącej. Tam gdzie chodzi o wykonywanie zadań administracji reglamentacyjnej formą dogodniejszą, o pierwszoplanowym znaczeniu jest organ administracyjny.
ZAKŁAD ADMINISTRACYJNY można określić jako względnie samodzielną jednostkę organizacyjną obejmującą trwale wyodrębniony zespół środków rzeczowych i osobowych (tworzących jedność techniczno-organizacyjną), powołaną w celu ciągłego, bezpośredniego świadczenia usług o szczególnym znaczeniu społecznym i upoważnioną w trakcie realizowania zadań do nawiązywania stosunków administracyjno-prawnych (szkoła, uniwersytet, szpital, teatr, zakład karny itd.).

CECHY KONSTRUKCYJNE ZAKŁADU ADMINISTRACYJNEGO TO:
a) trwałe wyodrębnienie (w jedną całość techniczną) zespołu środków rzeczowych i osobowych),
b) cel - realizacja zadań publicznych w postaci ciągłego, bezpośredniego świadczenia usług o charakterze niematerialnym o szczególnym znaczeniu społecznym (zaspokajanie potrzeb tzw. wyższego rzędu, jak np. w dziedzinie kultury, ochrony zdrowia, oświaty itp.),
c) prawo nawiązywania w zakresie podstawowej działalności zakładu stosunków administracyjno-prawnych między zakładem a jego użytkownikiem.
Prawo administracyjne uznaje, iż z elementem konstrukcji zakładu wiąże się bardzo charakterystyczna cecha zakładu - WŁADZTWO ZAKŁADOWE
WŁADZTWO ZAKŁADOWE jest to ogół uprawnień administracyjnych przysługujących organom zakładu wobec użytkowników (po stronie których powstaje stosunek zależności zakładowej), a niekiedy także względem osób trzecich.
ISTOTĘ WŁADZTWA ZAKŁADOWEGO stanowi zakres upoważnień dla zakładu (jego organów) do jednostronnego kształtowania stosunków prawnych z użytkownikiem zakładu, jak również z osobami, które znalazły się na terenie zakładu w innym charakterze (np. odwiedzający w szpitalu).
Przez przyjęcie do zakładu użytkownik wchodzi w stosunek prawny, polegający na poddaniu się temu władztwu. Władztwo to przejawia się w dwóch głównych płaszczyznach:
 kształtowania reguł ogólnych dotyczących korzystania z zakładu (np. regulamin),
 indywidualnej obejmującej wydawanie poleceń skierowanych do użytkowników zakładu (np. dyrektor szkoły poleca uczniowi stawić się w kancelarii).
Władztwo jest niezbędne do realizacji celów zakładu, służy ono zapewnieniu kierownictwa wobec korzystających z usług. Samo władztwo, jego zasięg oraz środki wyznaczają przepisy ustawowe dotyczące określonych rodzajów zakładów. Szczegółową zaś treść określają statuty i regulaminy zakładów.
ZASIĘG WŁADZTWA MOŻE BYĆ WIĘC RÓŻNY W ZALEŻNOŚCI OD RODZAJU ZAKŁADU, INNY W PRZYPADKU ZAKŁADU KARNEGO, INNY W ODNIESIENIU DO BIBLIOTEKI CZY MUZEUM.

FUNDACJE I FUNDUSZE SPECJALNE
DO REALIZACJI ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ MOŻE BYĆ ZAANGAŻOWANA INSTYTUCJA POD NAZWĄ FUNDACJA.
FUNDACJE l ZAKŁADY tworzą wspólny typ podmiotu administrującego, którego istotą jest WYODRĘBNIENIE OSÓB l ŚRODKÓW RZECZOWYCH (majątkowych) w jedną całość organizacyjno-techniczną.
Ten typ odróżnia się od organu, którego treścią jest wyodrębnienie praw oraz od podmiotów typu korporacyjnego (samorząd, organizacja społeczna itd.), których istota polega na tym, iż stanowią one zrzeszenia osób.
Fundacja z kolei różni się od zakładu tym, że cel jest ustalony na trwałe w akcie fundacyjnym przez fundatora oraz tym, że fundacja obejmować może majątek w postaci środków finansowych (kapitału) i do tego się ograniczać, natomiast zakład musi obejmować majątek rzeczowy (urządzenia materialne i techniczne), który stanowi podstawę wykonywania jego zadań.
Fundację można określić jako wyodrębniony (określony) zespół majątkowy ustanowiony przez osoby fizyczne lub prawne dla realizacji celów społecznie użytecznych (np. ochrona zdrowia, opieka i pomoc społeczna itp.), który to majątek zarządzany jest przez powołane do tego organy.
Cele fundacji i tryb ich ustanawiania wynikają generalnie z unormowań prawnych odnoszących się do fundacji jako określonej kategorii instytucji. Obecnie fundacje działają w oparciu o ustawę z 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (tekst jedn. Dz.U. Nr 46 z 1991 r. z późn. zm.).
OBOWIĄZUJĄCE PRZEPISY NIE PRZEWIDUJĄ TEŻ FUNDACJI PRAWA PUBLICZNEGO. czyli fundacji utworzonych przez państwo w drodze ustawy lub aktu wykonawczego do ustawy.
Tego rodzaju fundacja polega na tym, że uzyskuje ona od państwa kapitał oraz inne środki majątkowe w celu wykonywania zadań publicznych i jest WYPOSAŻONA WE WŁADZTWO PAŃSTWOWE.
FUNKCJE ZBLIŻONE DO FUNKCJI FUNDACJI PRAWA PUBLICZNEGO pełnią w obecnym systemie prawnym TZW. FUNDUSZE SPECJALNE.
Są to instytucje tworzone najczęściej w drodze ustawy obejmujące określone środki finansowe pochodzące ze wskazanych źródeł (dochody funduszy), którymi to środkami zarządzają ustanowione w tym celu organy funduszy. Fundusze wyposażone są w osobowość prawną, a ich cele i zadania wyznaczone są przez przepisy prawne. Przykładem może być Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, Państwowy Fundusz Ziemi itp.

AGENCJE RZĄDOWE
W szerokim kręgu podmiotów występujących w sferze administracji publicznej znajdują się jednostki określane nazwą „agencje\", jak np. Państwowa Agencja Atomistyki, Agencja Rynku Rolnego, Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa itd.
Pojęcie agencji nie jest jednoznaczne, dlatego też pod nazwą agencji mogą kryć się różne podmioty.
l tak np. możemy mieć do czynienia z agencją bankową, agencją handlową oznaczającą przedsiębiorstwo działające w dziedzinie handlu czy spółkę funkcjonującą w tym obszarze, agencją konsularną, bliższą już agendzie administracyjnej itd.
Z PUNKTU WIDZENIA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO ZNACZENIE POSIADAJĄ TE AGENCJE, KTÓRE WYSTĘPUJĄ JAKO PODMIOTY WYKONYWANIA ADMINISTRACJI - ALE l WŚRÓD TYCH JEDNOSTEK NIE MA JEDNOLITEGO TYPU:
 agencie posiadające status prawny centralnych organów administracji (np. Państwowa Agencja Atomistyki),
 jednostki określone jako państwowe osoby prawne (np. Agencja Budowy i Eksploatacji Autostrad, Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa, Agencja Rynku Rolnego)
 agencje o charakterze spółek akcyjnych (np. Agencja Rozwoju Przemysłu czy Państwowa Agencja Inwestycji Zagranicznych).
AGENCJA JEST JEDNOSTKĄ MOGĄCĄ POSIADAĆ RÓŻNY CHARAKTER I STATUS PRAWNY, KTÓRA ZOSTAŁA UTWORZONA DO WYKONYWANIA WYDZIELONYCH ZADAŃ ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ, CZĘSTO O GOSPODARCZEJ l FINANSOWEJ NATURZE ORAZ USYTUOWANA W STRUKTURZE APARATU CENTRALNEGO ADMINISTRACJI POPRZEZ PODPORZĄDKOWANIE NADZOROWI ORGANU NACZELNEGO
Innymi słowy, o agencjach można mówić w znaczeniu agend rządowych, które zaangażowane są do wykonywania funkcji i zadań leżących w obszarze zainteresowania rządu i organizacyjnie powiązanie z rządem poprzez podporządkowanie nadzorowi organów naczelnych.

FUNKCJE ZLECONE ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

Z ZAGADNIENIEM PODMIOTÓW ADMINISTRUJĄCYCH WIĄŻE SIĘ INSTYTUCJA FUNKCJI ZLECONYCH ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ.
Poprzez tę instytucję następuje rozszerzenie kategorii podmiotów administrujących poprzez włączanie w realizację zadań i kompetencji administracji jednostek organizacyjnych spoza aparatu państwowego.
FUNKCJE ZLECONE to instytucja polegająca na tym, że podmiot nie będący częścią aparatu administracji publicznej otrzymuje w drodze ustawy lub aktu wydanego na podstawie ustawy kompetencje do podejmowania działań ze sfery administracji obejmujących wydawanie rozstrzygnięć w formach takich jak jest to właściwe organom administracji.
ISTOTNYM ELEMENTEM FUNKCJI ZLECONYCH JEST TO, ZE ADRESAT OTRZYMUJE TE FUNKCJE NA STAŁE, TJ. DO ODWOŁANIA W TEJ SAMEJ DRODZE W JAKIEJ JE OTRZYMAŁ. FUNKCJE TE WYKONUJE ON WE WŁASNYM IMIENIU l W SPOSÓB WŁAŚCIWY ORGANOM ADMINISTRACYJNYM, TJ. Z MOŻLIWOŚCIĄ STOSOWANIA PRZYMUSU PAŃSTWOWEGO.
Otrzymując funkcje zlecone administracji i realizując je określony podmiot nie zatraca swojego podstawowego charakteru, np. organizacji społecznej i nie staje się organem administracji. W zakresie jednak tych funkcji ma on prawo zachowywać się tak jak organ i podejmować rozstrzygnięcia charakterystyczne dla organu np. akty administracyjne.
OD FUNKCJI ZLECONYCH ODRÓŻNIA SIĘ ZADANIA ZLECONE, którą to kategorią obejmowane jest przekazywanie wykonania działań ze sfery administracji publicznej, ale nie posiadających charakteru władczych rozstrzygnięć administracyjnych.

SAMORZĄD
W UJĘCIU PRAWNYM SAMORZĄD STANOWI TYP DECENTRALIZACJI l SPECYFICZNĄ FORMĘ ADMINISTRACJI OPARTĄ NA ZASADZIE NIEZALEŻNOŚCI HIERARCHICZNEJ. ŹRÓDŁEM SAMORZĄDU JEST PRAWO POZYTYWNE.
SAMORZĄD TERYTORIALNY stanowi przymusowy, wynikający z ustawy związek osób typu korporacyjnego, powołany do realizacji zadań i funkcji administracyjnych na zasadzie pewnej (wynikającej z prawa) niezależności od państwa.
CECHY SAMORZĄDU:
 przedmiotowo administracja samorządowa i rządowa nie różnią się,
 przeciwstawienie administracji rządowej i samorządowej ma charakter podmiotowy.
Podmiotem administracji samorządowej nie jest państwo, lecz odrębne podmioty, osoby prawne. Jednostki samorządowe jako osoby prawne wyróżniają się tym, że mają obowiązki i prawa (publiczne) zapewniające im stanowisko równorzędne z władzami administracji rządowej, tj. władztwo administracyjne.
 Osobowość prawna jednostek samorządowych indywidualizuje je i wyodrębnia spośród administracji. Gmina, powiat, województwo mają kompleks praw i obowiązków we własnym imieniu (jako własne prawa i obowiązki), a nie w charakterze organu innej osoby prawnej,
 Korporacyjność - wiąże się z autonomią organizacyjną i samodzielnością zarządu (możliwość powoływania swoich organów).

ORGANIZACJA SAMORZĄDU
Ponieważ samorząd terytorialny stanowi wspólnotę osób zamieszkujących daną jednostkę terytorialną, niezbędne jest ustanowienie organów, za pomocą których wspólnota ta będzie wykonywać swoje funkcje i zadania.
Stąd też każda jednostka samorządowa wyposażona zostaje przez prawo w stosowne organy którymi w świetle przyjętych (i tradycyjnych) rozwiązań są:
 organy uchwałodawcze,
 organy wykonawcze samorządu (tj. gminy, powiatu, województwa).
ORGANY UCHWAŁODAWCZE pochodzą z wyborów dokonywanych wg. reguł odpowiedniej ordynacji wyborczej - przez mieszkańców, natomiast ORGANY WYKONAWCZE kreowane są przez organy uchwałodawcze.
OPRÓCZ SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO (zwanego także niekiedy powszechnym) funkcjonować mogą również inne rodzaje samorządu określanego często mianem SAMORZĄDU SPECJALNEGO. W ramach samorządu specjalnego wyróżnić można takie rodzaje samorządu, jak:
 zawodowy,
 narodowościowy,
 wyznaniowy i inne.
SAMORZĄDY SPECJALNE SĄ TO KORPORACJE PUBLICZNE, ORGANIZACJE, do których przynależność jest z mocy prawa i które nie podlegają działaniu prawa o stowarzyszeniach.
PODOBNIE JAK W PRZYPADKU SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO, SAMORZĄD SPECJALNY DZIAŁA POPRZEZ SWOJE ORGANY. W SFERZE ORGANIZACJI SAMORZĄDU SPECJALNEGO MOŻNA ODNOTOWAĆ JEDNAK WIELOŚĆ I RÓŻNORODNOŚĆ ROZWIĄZAŃ.
WYKŁAD IV
PODZIAŁ TERYTORIALNY PAŃSTWA
ZARZĄDZANIE NOWOCZESNYM PAŃSTWEM, PRZED KTÓRYM STOI OGROMNA LICZBA CELÓW l ZADAŃ - WIELCE ZRÓŻNICOWANYCH, ZADAŃ CZĘSTO WYMAGAJĄCYCH WYSOKIEGO STOPNIA SPECJALIZACJI, JEST MOŻLIWE JEDYNIE Z POZIOMU CENTRUM RZĄDOWEGO PRZY POMOCY APARATU CENTRALNEGO.

ROZGRANICZENIA TERYTORIUM PAŃSTWA NA MNIEJSZE JEDNOSTKI STANOWIĄCE MA NA CELU POWOŁANIE DO ŻYCIA :
 ośrodków decyzyjnych, w których będą podejmowane rozstrzygnięcia,
 ośrodków wykonawczych, w których będą wykonywane zadania.
CECHY CHARAKTERYSTYCZNE PODZIAŁU TERYTORIALNEGO:
 względnie trwałe rozczłonkowanie terytorium państwa,
 rozczłonkowanie dokonane za pomocą norm prawnych, w celu określenia terytorialnych podstaw działania jednostek organizacyjnych państwa,
• jednostek samorządu terytorialnego,
• innych jednostek, którym zlecono wykonywanie funkcji publicznych.
Podział terytorialny spełnia funkcję usługową wobec administracji, a zmienność tej funkcji rozpatrujemy w trzech płaszczyznach:
 płaszczyźnie przedmiotowej,
 płaszczyźnie strukturalnej,
 płaszczyźnie funkcjonalnej.

Zasadnicze zmiany w administracji pociągać muszą za sobą zmiany podziału terytorialnego. Dlatego też podział terytorialny powinna cechować względna trwałość, dająca z jednej strony gwarancję jego pewnej stabilności, z drugiej jednak nie stanowiąca nadmiernych barier do jego zmian.

PODZIAŁ TERYTORIALNY DOTYCZY TERYTORIUM (CZYLI PRZESTRZENI) PAŃSTWA.
W SKŁAD TERYTORIUM WCHODZĄ:
 ląd wraz z wodami wewnętrznymi,
 przestrzeń pod powierzchnią ziemi wraz ze znajdującymi się w niej bogactwami naturalnymi,
 obszar powietrzny nad obszarem państwa oraz przylegający do lądu pas wód morskich,
 pokłady statków powietrznych i morskich znajdujących się pod banderą danego państwa,
 placówki dyplomatyczne.
NAJCZĘŚCIEJ SPOTYKANA KLASYFIKACJA PODZIAŁU TERYTORIALNEGO WYODRĘBNIA TRZY JEGO RODZAJE:
 ZASADNICZY PODZIAŁ TERYTORIALNY,
 POMOCNICZY PODZIAŁ TERYTORIALNY,
 PODZIAŁY TERYTORIALNE SPECJALNE

ZASADNICZY PODZIAŁ TERYTORIALNY
ZASADNICZY PODZIAŁ TERYTORIALNY TO PODZIAŁ TWORZONY DLA POTRZEB ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ (ZARÓWNO RZĄDOWEJ JAK l SAMORZĄDOWEJ) - JEDNĄ Z CECH PODZIAŁU TERYTORIALNEGO JEST JEGO WZGLĘDNA TRWAŁOŚĆ.

OD 1 STYCZNIA 1999 ROKU W POLSCE OBOWIĄZUJE TRÓJSTOPNIOWY ZASADNICZY PODZIAŁ TERYTORIALNY:
 GMINA.
 POWIAT,
 WOJEWÓDZTWO

Zgodnie z Europejską Kartą Samorządu Lokalnego i znajdującą potwierdzenie w naszym ustawodawstwie cechą trybu zmian w ustalaniu granic jednostek zasadniczego podziału terytorialnego, które są również jednostkami samorządu terytorialnego, jest obowiązek uprzedniego:
 przeprowadzenia przyjmujących różne postacie konsultacji z zainteresowaną społecznością lokalną,
 społeczności lokalne nie mają jednak prawa do rozstrzygania w tych kwestiach.

GMINA
Gmina jest:
 najmniejszą jednostką zasadniczego podziału terytorialnego państwa,
 podstawową jednostką samorządu terytorialnego.

ZGODNIE Z PRZYJĘTYMI WCZEŚNIEJ ZAŁOŻENIAMI REFORMA TERYTORIALNA Z 1998 ROKU NIE OBEJMOWAŁA GMIN, NIE MIAŁA WPŁYWU NA ICH GRANICE l LICZBĘ. OBECNIE JEST W POLSCE 2489 GMIN.
Tworzenie, łączenie, dzielenie i znoszenie gmin oraz ustalanie ich granic, nadawanie gminie lub miejscowości statusu miasta i ustalanie jego granicy, ustalanie i zmiana nazw gmin oraz siedzib ich władz następuje w drodze rozporządzenia Rady Ministrów, wydawanego:
 Z URZĘDU
 wydanie rozporządzenia następuje po uprzednim zasięgnięciu przez ministra właściwego do spraw administracji publicznej opinii zainteresowanych rad gmin poprzedzonych jeszcze przeprowadzeniem przez te rady konsultacji z mieszkańcami,
 w przypadku gdy chodzi o zmiany granic gmin naruszające granice powiatów lub województw, wymagane są dodatkowo opinie odpowiednich rad powiatów lub sejmików województw;
 NA WNIOSEK ZAINTERESOWANEJ RADY GMINY
 wniosek musi być poprzedzony przeprowadzeniem przez tę radę konsultacji z mieszkańcami (wraz z uzasadnieniem oraz niezbędnymi dokumentami, mapami i informacjami potwierdzającymi zasadność wniosku),
 do wniosku dołączone muszą być również opinie rad gmin objętych wnioskiem, poprzedzone przeprowadzeniem przez te rady konsultacji z mieszkańcami.

Istotne jest, aby przy tworzeniu, łączeniu i znoszeniu gmin oraz ustalaniu ich granic zmierzać do tego:
aby gmina obejmowała teren możliwie jednorodny ze względu na układ osadniczy i przestrzenny, a także z uwagi na więzi społeczne i gospodarcze gwarantujące zdolność wykonywania zadań publicznych.

W PRZYPADKU NADAWANIA GMINIE LUB MIEJSCOWOŚCI STATUSU MIASTA, USTALANIA JEGO GRANIC l ICH ZMIANY NALEŻY DOKONYWAĆ TEGO W SPOSÓB UWZGLĘDNIAJĄCY INFRASTRUKTURĘ SPOŁECZNĄ l TECHNICZNĄ ORAZ UKŁAD URBANISTYCZNY l CHARAKTER ZABUDOWY.
Tryb postępowania przy składaniu wniosków dotyczących tworzenia, łączenia, dzielenia, znoszenia i ustalania granic gmin, nadawania gminie lub miejscowości statusu miasta, ustalania i zmiany nazw gmin i siedzib ich władz oraz dokumentów wymaganych w tych sprawach został określony w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 9 sierpnia 2001 roku (Dz. U. Nr 86, poz.943 z późn. zm.).

POWIAT
Powiat, oprócz tego, że jest jednostką podziału terytorialnego, jest również jednostką
samorządu terytorialnego.
Jako jednostka zasadniczego podziału terytorialnego powiat obejmuje:
 całe obszary graniczących ze sobą gmin, które można określić mianem powiatów ziemskich,
 obszar miasta na prawach powiatu - ustawa o samorządzie powiatowym przewiduje również miasta na prawach powiatów, czyli powiaty miejskie.
 kategoria miast na prawach powiatów została pomyślana jako rozwiązanie ustrojowe dla dużych (czyli liczących więcej niż 100 000 mieszkańców) miast,
 oraz dla miast, które przestały być siedzibą wojewody z dniem 31 grudnia 1998 roku. Miasta te uzyskały status miast, na prawach powiatu. Ustawodawca uznał bowiem, że specyfika tych miast, wyrażająca się w potrzebie realizacji większej, ponad gminnej skali zadań publicznych, uzasadnia nadanie im statusu miast na prawach powiatu, a więc miast realizujących obok zadań gminnych również zadania powiatu.

W ramach reformy w 1998 roku rozporządzeniem Rady Ministrów dnia 7 sierpnia 1998 roku w sprawie utworzenia powiatów (Dz. U. Nr, 98 póz. 103 i 652), utworzono 308 powiatów i 65 miast na prawach powiatu - liczba uległa powiększeniu o 7 powiatów mocą rozporządzenia Rady Ministrów dnia 31 maja 2001 roku w sprawie utworzenia, ustalenia granic i zmiany nazw powiatów oraz zmiany siedziby władz powiatów (Dz. U. Nr 62, póz. 631 z późn. zm.).
Na odrębną uwagę zasługuje status terytorialny Warszawy. Jako stolica Warszawa miała w przeszłości często odrębny status:
 ustawa z dnia 16 sierpnia 1938 roku o samorządzie gminy miasta stołecznego Warszawy (Dz. U. Nr 63. póz. 479) nadawała jej jednocześnie status gminy, powiatu i województwa.
 odrębność ustrojowa Warszawy istniała też na gruncie ustawy z dnia 25 marca 1994 roku o ustroju miasta stołecznego Warszawy (Dz. U. Nr 48. póz. 195 z póżn. zm.) oraz rozporządzenia Rady Ministrów dnia 7 sierpnia 1998 roku w sprawie powiatów (Dz. U. Nr 103. poz.652). Stolica była powstałym z mocy prawa związkiem komunalnym 11 gmin, określanych jako gminy warszawskie, oraz stanowiła powiat warszawski.

Status ustrojowo-terytorialny Warszawy jest obecnie określony ustawą z dnia 15 marca 2002 roku o ustroju miasta stołecznego Warszawy (Dz. U. Nr 41, póz. 361, zm. Dz. U. z 2002 r. Nr 127, póz. 1087). W myśl art. 1 tej ustawy stolica Rzeczpospolitej Polskiej jest gminą mającą status miasta na prawach powiatu.

TWORZENIE, ŁĄCZENIE, DZIELENIE l ZNOSZENIE POWIATÓW ORAZ USTALANIE ICH GRANIC, A TAKŻE USTALANIE l ZMIANA NAZW POWIATÓW ORAZ SIEDZIB ICH WŁADZ NASTĘPUJE W DRODZE ROZPORZĄDZENIA RADY MINISTRÓW.
Ustalanie granic powiatu następuje poprzez wskazanie gmin wchodzących w skład powiatu, a zmiana jego granic dokonywana jest w sposób zapewniający powiatowi terytorium możliwie jednorodne ze względu na układ osadniczy i przestrzenny, uwzględniający więzi społeczne, gospodarcze i kulturowe oraz zapewniający zdolność wykonywania zadań publicznych.
Istnienie specyficznej kategorii, jaką są miasta na prawach powiatów, wymaga uwzględnienia tej okoliczności przy łączeniu powiatów, co ustawodawca ujmuje w ten sposób, że przez łączenie powiatów należy również rozumieć połączenie miasta na prawach powiatu z powiatem mającym siedzibę władz w tym mieście. W takim przypadku z dniem połączenia wygasają prawa powiatu posiadane dotychczas przez miasto.
Przez dzielenie powiatów, w świetle ustawy, należy również rozumieć wyłączenie jednej lub więcej gmin z terytorium powiatu z jednoczesnym włączeniem tej gminy lub gmin do innego powiatu albo utworzeniem powiatu z tych gmin (albo z tych gmin i miasta na prawach powiatu).
ROZPORZĄDZENIE W TYM ZAKRESIE RADA MINISTRÓW MOŻE WYDAĆ:
 Z WŁASNEJ INICJATYWY
 wydanie rozporządzenia z własnej inicjatywy wymaga zasięgnięcia przez ministra właściwego do spraw administracji publicznej opinii zainteresowanych rad powiatów albo rady miasta na prawach powiatu i rady powiatu poprzedzonych przeprowadzeniem przez te rady konsultacji z mieszkańcami,
 w przypadku zmian granic powiatów naruszających granice województw potrzebne są dodatkowo opinie odpowiednich sejmików województw,
 NA WNIOSEK ZAINTERESOWANEJ RADY POWIATU, RADY MIASTA NA PRAWACH POWIATU LUB RADY GMINY
 wydanie rozporządzenia na wniosek odpowiedniej rady powiatu, rady miasta na prawach powiatu lub rady gminy również wymaga, aby wniosek ten był poprzedzony przeprowadzeniem przez tę radę konsultacji z mieszkańcami -wniosek ten powinien też zawierać uzasadnienie oraz niezbędne dokumenty, mapy i informacje potwierdzające zasadność wniosku,
 ponadto potrzebne są opinie odpowiednio rad powiatów lub rady miasta na prawach powiatu objętych wnioskiem, poprzedzone przeprowadzeniem przez te rady konsultacji z mieszkańcami, a w przypadku zmiany granic powiatu naruszającej granice województw potrzebne są opinie sejmików województw,
 oraz opinie rad gmin, których dotyczy wniosek,
 a także opinia wojewody właściwego dla powiatu lub miasta na prawach powiatu objętego wnioskiem.
W KAŻDYM PRZYPADKU RADA MINISTRÓW OPIERA SIĘ NA STANOWISKU MIESZKAŃCÓW WYRAŻONYM W RAMACH KONSULTACJI.
Tryb postępowania przy składaniu wniosków dotyczących tworzenia, łączenia, dzielenia, znoszenia i ustalania granic powiatów oraz ustalania i zmiany nazw powiatów siedzib ich władz oraz dokumentów wymaganych w tych sprawach został ustalony w drodze rozporządzenia z dnia 9 sierpnia 2001 roku (Dz. U. Nr 86, póz. 944 z późn. zm.).

WOJEWÓDZTWO
W SENSIE USTROJOWOPRAWNYM l TERYTORIALNYM WPROWADZONE W 1998 ROKU WOJEWÓDZTWO JEST REGIONEM. ODPOWIADA ONO PRZYJĘTEJ W DOKTRYNIE DEFINICJI REGIONU, ZGODNIE Z KTÓRĄ :„regionem jest najwyższa jednostka organizacyjna terytorium państwa, bez względu na jego formę ustrojową (federacja, państwo unitarne) o relatywnie dużej powierzchni i dość znacznej liczbie ludności, stanowiąca obszar względnie jednolity z punktu widzenia gospodarczego, społecznego i kulturowego, w ramach której prowadzona jest stosowna do potrzeb i uwzględniająca jej specyfikę samodzielna polityka gospodarcza, społeczna i kulturalna przez powołane do tego celu instytucje terytorialne\".
PRZYJĘTA W NAUCE PRAWA TYPOLOGIA REGIONÓW WYODRĘBNIA CZTERY ICH POSTACIE:
 region federalny (w państwie federalnym),
 region autonomiczny (w państwie unitarnym lub regionalnym),
 region administracyjny samorządowy (w państwie unitarnym),
 region administracyjny funkcjonalny (w państwie unitarnym).
Przyjęte w Polsce rozwiązanie najbliższe jest w swym charakterze regionowi administracyjno-samorządowemu, w którym (opierając się na przykładzie istniejących od 1982 roku regionów francuskich) administracja publiczna wykonywana jest przez organy wybieralne i na zasadach charakterystycznych dla samorządu terytorialnego.
Jednocześnie polskie rozwiązanie różni się od tego typu regionu tym, że w jego terytorialnych granicach działa administracja rządowa (ogólna i niezespolona).
W świetle ustawy z 5 czerwca 1998 roku o samorządzie województwa województwo jest:
 największą jednostką zasadniczego podziału terytorialnego kraju w celu wykonywania administracji publicznej, a więc dla potrzeb samorządu regionalnego oraz dla wykonywania administracji rządowej,
 ponadto województwo jest jednostką samorządu terytorialnego, stanowiącą regionalną wspólnotę samorządową.
USTAWA O WPROWADZENIU ZASADNICZEGO TRÓJSTOPNIOWEGO PODZIAŁU PAŃSTWA UTWORZYŁA 16 WOJEWÓDZTW, USTALAJĄC ICH NAZWY, SIEDZIBY WOJEWODÓW l SEJMIKÓW WOJEWÓDZTWA.
Siedzibą wojewodów województwa jest stolica województwa.
Jedynie w przypadku dwóch województw przyjęto inne rozwiązanie, będące wyrazem kompromisu w sporze o funkcję stolicy województwa:
 w województwie kujawsko-pomorskim siedzibą wojewody jest Bydgoszcz, a sejmiku województwa - Toruń,
 w województwie lubuskim siedzibą wojewody jest Gorzów Wielkopolski, a sejmiku województwa - Zielona Góra.
USTAWA OKREŚLIŁA RÓWNIEŻ NAZWĘ URZĘDU WOJEWODY, GMINY WCHODZĄCE W SKŁAD WOJEWÓDZTW ORAZ ZASADY ZMIANY WOJEWÓDZTW.
Zmiana granic województw związana z tworzeniem, łączeniem, dzieleniem lub znoszeniem powiatów następuje w drodze rozporządzenia Rady Ministrów po zasięgnięciu opinii organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego, których zmiana dotyczy.
Przy dokonywaniu zmian granic województw należy dążyć do poprawienia warunków wykonywania zadań publicznych o charakterze wojewódzkim oraz zachowania regionalnych więzi społecznych, gospodarczych kulturalnych.

PODZIAŁ POMOCNICZY
PODZIAŁ POMOCNICZY TO TAKI PODZIAŁ TERYTORIALNY, KTÓRY JEST TWORZONY DLA ORGANÓW O POMOCNICZYM CHARAKTERZE W STOSUNKU DO PODSTAWOWYCH ORGANÓW ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ:
 podział pomocniczy pełni rolę uzupełniającą w stosunku do podziału zasadniczego, ponieważ w jego ramach są lub powinny być realizowane te zadania organów podstawowych, których wykonywanie w ramach podziału zasadniczego jest albo wyraźnie nieracjonalne, albo też mało skuteczne,
 w świetle obecnie obowiązujących przepisów tworzenie jednostek pomocniczych przewidziane jest tylko w gminach i miastach na prawach powiatów.

BIORĄC POD UWAGĘ, ŻE TWORZENIE JEDNOSTEK POMOCNICZYCH JEST UPRAWNIENIEM TO W PRAKTYCE SPOTYKAMY TROJAKIEGO RODZAJU ROZWIĄZANIA TEJ MATERII:
 gminy, w których terytorium w całości podzielone jest między jednostki pomocnicze,
 gminy, w których jednostki pomocnicze zajmują jedynie część terytorium,
 gminy, które nie utworzyły w ogóle jednostek pomocniczych.
JEDNOSTKI POMOCNICZE TO:
 sołectwa, dzielnice, osiedla,
 miasto położone na terenie gminy może być jednostką pomocniczą.
ZGODNIE Z USTAWĄ O SAMORZĄDZIE GMINNYM JEDNOSTKĘ POMOCNICZĄ TWORZY RADA GMINY (MIASTA NA PRAWACH POWIATU) W DRODZE UCHWAŁY, PO PRZEPROWADZENIU KONSULTACJI Z MIESZKAŃCAMI LUB Z ICH INICJATYWY.
Mieszkańcy zawsze mają swoje miejsce ustabilizowane w procedurze tworzenia jednostek pomocniczych. Są oni bowiem inicjatorami utworzenia jednostki pomocniczej, albo też zamiar utworzenia takiej jednostki jest z nimi konsultowany.
Zasady tworzenia, łączenia, podziału oraz znoszenia jednostki pomocniczej nie są określone ustawowo, ustala je sama gmina (miasta na prawach powiatu) w swoim statucie. Odrębnym statutem gmina (miasta na prawach powiatu) określa organizacje i zakres działania jednostki pomocniczej.
Na mocy art. 36 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 roku o administracji rządowej w województwie dopuszczającego tworzenie delegatur urzędu wojewódzkiego mogą być tworzone jednostki pomocnicze dla delegatur urzędów wojewódzkich.

PODZIAŁY TERYTORIALNE SPECJALNE
Specyfika administracji niezespolonej uzasadnia niejednokrotnie przyjęcie rozwiązań organizacyjnych, dla których zasadniczy podział terytorialny okazuje się nieprzydatny. Dla potrzeb tej kategorii organów, a także innych podmiotów (np. organów wymiaru sprawiedliwości, samorządów zawodowych) tworzy się podziały terytorialne specjalne. Problematyka podziałów terytorialnych specjalnych była i jest nadal rozproszona w licznych ustawach szczególnych.
Zawarte w ustawie z dnia 22 marca 1990 roku o terenowych organach administracji rządowej ogólnej definicje i postanowienia dotyczące podziałów specjalnych precyzują podstawy i normy prawne dla powoływania i znoszenia tych podziałów.
Zgodnie z ustawą podziały terytorialne specjalne to przewidziane ustawami szczególnymi podziały na potrzeby określonych dziedzin administracji, albo podziały przeprowadzone w innych społecznie uzasadnionych celach.
Podziały terytorialne specjalne powinny być tworzone tylko na podstawie ustawy -potwierdza to względną trwałość tych podziałów. Wprowadzono nakaz synchronizacji tych podziałów z podziałem zasadniczym: podziały specjalne nie powinny naruszać granic jednostek podziału zasadniczego, a utworzenie terytorialnego podziału specjalnego oraz zmiany w tym podziale wymagają porozumienia z ministrem właściwym do spraw administracji.
Postanowienia ustawy z dnia 5 czerwca 1998 roku o administracji rządowej w województwie dotyczące tworzenia organów administracji niezespolonej wyłącznie w drodze ustawy i szczególnych sytuacjach: gdy jest to zdeterminowane ogólnopaństwowym charakterem wykonywanych zadań, > lub terytorialnym zasięgiem przekraczającym obszar jednego województwa.
PRZYKŁADY PODZIAŁÓW DLA CELÓW SPECJALNYCH
PROKURATURA DZIAŁA W TERENIE NA TRZECH SZCZEBLACH:
 10 prokuratur apelacyjnych,
 42 prokuratury okręgowe,
 347 prokuratur rejonowych.
W STRUKTURZE TRÓJSZCZEBLOWEJ DZIAŁA ADMINISTRACJA WOJSKOWA:
DZIAŁ ADMINISTRACJI WOJSKOWEJ TERYTORIALNY ZAKRES DZIAŁANIA
Okręgi wojskowe Pomorski Okręg Wojskowy z siedzibą w Bydgoszczy obejmujący obszar województw: zachodniopomorskiego, pomorskiego, warmińsko-mazurskiego, podlaskiego, wielkopolskiego, kujawsko-pomorskiego i mazowieckiego
Śląski Okręg Wojskowy z siedzibą we Wrocławiu obejmujący obszar województw: lubuskiego, dolnośląskiego, opolskiego, łódzkiego, świętokrzyskiego, lubelskiego, śląskiego, małopolskiego i podkarpackiego,
Wojewódzkie sztaby wojskowe Działają w granicach województw -16
Wojskowe komendy uzupełnień Działają na obszarach obejmującej swym zasięgiem najczęściej kilka powiatów, ale też niekiedy - jak to ma miejsce np. w przypadku Łodzi, Poznania, Gdańska czy Warszawy - część powiatu; liczba komend wynosi 122
SĄDY WOJSKOWE MAJĄ STRUKTURĘ DWUSZCZEBLOWĄ:
 dwa sądy okręgowe,
 10 sądów garnizonowych.

SĄDY POWSZECHNE MAJĄ W TERENIE STRUKTURĘ TRÓJSZCZEBLOWĄ - ODRĘBNĄ OD PODZIAŁU ZASADNICZEGO:
 10 sądów apelacyjnych działających na obszarach obejmujących od 3 do 7 województw sprzed reformy z 1998 roku,
 41 sądów okręgowych działających na obszarze zbliżonych wielkością do województw sprzed reformy z 1998 roku,
 299 sądów rejonowych działających w jednostkach podziału utworzonych w 1975 roku wskutek reformy polegającej na ustanowieniu dwustopniowego szczebla administracji (gminy i województwa przy jednoczesnym zniesieniu powiatów).
W DWUSZCZEBLOWEJ STRUKTURZE (W OKRĘGACH I OBWODACH) DZIAŁAJĄ URZĘDY MIAR:
 dla potrzeb okręgowych urzędów miar terytorium państwa jest podzielone na 9 obszarów,
 dla potrzeb obwodowych urzędów miar wyodrębniono 62 obwody.
SPECYFIKA PODZIAŁU TERYTORIALNEGO DLA POTRZEB ADMINISTRACJI MORSKIEJ ORAZ DLA OKRĘGOWYCH INSPEKTORÓW RYBOŁÓWSTWA MORSKIEGO WYRAŻA SIĘ W TYM, ŻE OBSZARY DZIAŁANIA TEJ ADMINISTRACJI OBEJMUJĄ GŁÓWNIE WODY MORSKIE, W MNIEJSZYM STOPNIU LĄD.
DYREKTORZY URZĘDÓW MORSKICH DZIAŁAJĄ NA OBSZARACH
DZIAŁ ADMINISTRACJI MORSKIEJ TERYTORIALNY ZAKRES DZIAŁANIA
Dyrektor Urzędu Morskiego w Gdyni Morskie wody wewnętrzne, morze terytorialne, wyłączną strefę ekonomiczną, morskie porty i przystanie oraz pas techniczny od wschodniej granicy państwa do południka 17 4030\" długości geograficznej wschodniej
Dyrektor Urzędu Morskiego w Słupsku Morskie wody wewnętrzne, morze terytorialne, wyłączną strefę ekonomiczną, morskie porty i przystanie oraz pas techniczny od wschodniej granicy państwa od południka 17 4030\" długości geograficznej wschodniej do południka 15\" 2324\" długości geograficznej wschodniej
Dyrektor Urzędu Morskiego w Szczecinie Morskie wody wewnętrzne, morze terytorialne, wyłączną strefę ekonomiczną, morskie porty i przystanie oraz pas techniczny od południka 15 2324\" długości geograficznej wschodniej do zachodniej granicy państwa
NA TYCH SAMYCH OBSZARACH DZIAŁAJĄ RÓWNIEŻ OKRĘGOWI INSPEKTORZY RYBOŁÓWSTWA MORSKIEGO Z SIEDZIBĄ W GDYNI, SŁUPSKU l SZCZECINIE.
ŚRÓDLĄDOWE DROGI WODNE l INNE WODY ŚRÓDLĄDOWE STANOWIĄ TERYTORIUM. NA KTÓRYM DZIAŁA 8 DYREKTORÓW URZĘDÓW ŻEGLUGI ŚRÓDLĄDOWEJ
W JEDNOSZCZEBLOWEJ STRUKTURZE DZIAŁA ADMINISTRACJA GÓRNICTWA NA TERENIE KRAJU JEST 11 URZĘDÓW GÓRNICZYCH.


WYKŁAD V

USTRÓJ ORGANÓW NACZELNYCH I CENTRALNYCH
DO KATEGORII ORGANÓW CENTRALNYCH ZALICZYMY WSZYSTKIE TE ORGANY, KTÓRYCH ZASIĘG DZIAŁANIA ROZCIĄGA SIĘ NA OBSZAR CAŁEGO PAŃSTWA:
 wszystkie organy naczelne są organami centralnymi, jednakże nie każdy organ, centralny jest organem naczelnym - niektóre ustawy określają je wprost naczelnymi organami administracji rządowej, np. w ustawie o Komitecie Integracji Europejskiej,
 organy naczelne, w strukturze administracji, zajmują pozycję nadrzędną w stosunku do pozostałych organów centralnych - sprawują nad nimi zwierzchni nadzór. Urzędy centralne podporządkowane są organom stopnia rządowego.
PRA