Choroby : zakaźne, nowotworowe, przenoszone drogą płciową

CHOROBY:

- ZAKAŹNE
- NOWOTWOROWE
- PRZENOSZONE DROGĄ PŁCIOWĄ


Życiu i zdrowiu ludzkiemu zawsze zagrażały różne niebezpieczeństwa. Siły natury, klęski głodu, epidemie pustoszyły kraje, dziesiątkowały ludność. Postęp cywilizacyjny wyeliminował lub ograniczył w pewnym stopniu ich skutki. Niektóre zagrożenia jednak odżywają, rodzą się też nowe wymagające energicznych przeciwdziałań, długotrwałych badań naukowych lub zmiany trybu życia ludzi w nowych warunkach.

Choroby zakaźne (proces biologiczny, który zachodzi w organizmie ludzkim wskutek wtargnięcia rozwoju w nim zarazków chorobotwórczych) wśród szerokich kręgów społeczeństwa wyrobiły przekonanie, że nie stanowią już wielkiego zagrożenia jak niegdyś. Można by się z tym zgodzić, gdyby przyjąć, że potrafimy w porę zniszczyć w organizmie zarazki chorobotwórcze.
Ich źródłem jest środowisko, w którym powstaje, mnoży się i gromadzi czynnik zakaźny i z którego zarazki mogą się przedostawać do otoczenia. Są one pasożytami, w środowisku zewnętrznym nie mnożą się i nie żyją długo. Jedynym źródłem zakażenia jest człowiek lub zwierzę i nazywamy go wtedy nosicielem.
Szerzenie się zakażenia następuje różnymi drogami. Może to nastąpić przez kontakt bezpośredni (bliskie obcowanie z chorym) lub pośredni (wspólne użytkowanie z chorym mieszkania, naczyń, toalety i innych przedmiotów codziennego użytku). Zarazki mogą być przenoszone przez owady, stawonogi czy gryzonie.
Zakażenie następuje w wyniku przeniknięcia zarazków do organizmu i muszą być do tego spełnione określone warunki takie jak: odpowiednie miejsce, dostateczna ilość, dostateczna zjadliwość oraz zdolność do przeciwstawienia się układowi odpornościowemu organizmu. Po tym następuje okres wylęgania choroby i jej rozwój. Choroba kończy się wyzdrowieniem albo śmiercią.

Rodzaje chorób:
1. Choroby nosa, uszu i gardła. Najczęstsze u dzieci są zapalenia ucha, choroby zatok, anginy i katary. Każdy z nas miał kiedyś katar-zakażenie wirusowe. Choroba ta przenoszona jest z osoby na osobę za pośrednictwem miniaturowych kropelek rozsiewanych dookoła podczas oddychania i kichania. Gdy migdałki są zbyt bardzo zainfekowane bakteriami, należy je usunąć.
2. Choroby płuc trzeba leczyć bezzwłocznie. Aby żyć, musimy przecież dobrze oddychać. Astma jest chorobą rzadszą, występującą w postaci napadów. Chory odnosi wrażenie, że się dusi. Wymaga, więc specjalistycznego leczenia.
3. Choroby zębów są zawsze przykre. Próchnica 20 zębów mlecznych, mogących spowodować zepsucie zębów stałych, nie powinna zostać zlekceważona. Jeżeli ząb jest złamany, należy przechować ułamany kawałek, na przykład w niewielkiej ilości mleka, bo być może dentysta zdoła go naprawić. Czasami, aby wyprostować zęby, trzeba nosić aparat korekcyjny ? warto mieć w przyszłości ładny uśmiech.
4. Choroby oczu są zwykle leczone przez stosowanie maści bądź płynów do przemywania. W przypadku wady wzroku szkła korekcyjne umożliwiają noszącym okulary wyraźniejsze widzenie. Niekiedy gimnastyka oczu niewydolność mięśni ocznych.
5. Choroby brzucha są bardzo liczne. Zapalenie wyrostka robaczkowego prowadzi zawsze na stół operacyjny. Środki na robaki oczyszczają przewód pokarmowy z niepożądanych pasożytów. Biegunki, kolki, zatwardzenia, bóle mogą być sygnałem infekcji, choroby, ale czasami świadczą tylko o zaniepokojeniu czy też o wielkim zmartwieniu.
6. Choroby kości i mięśni. Trzymajmy się prosto, uprawiajmy gimnastykę a unikniemy chorób kręgosłupa. Uwaga na niebezpieczne sporty i wycieczki ? jeśli chcemy uniknąć zwichnięcia, skręcenia lub złamania!
7. Choroby dziecięce to choroby najpowszechniejsze. Zwykle choruje się na nie jeden jedyny raz. Rzadko można ich uniknąć, chyba, że przez szczepienie. Objawami tych chorób są wysypki lub wysoka gorączka. B6to choroby najpowszechniejsze. Zwykle choruje się na nie jeden jedyny raz. Rzadko można ich uniknąć, chyba, że przez szczepienie. Objawami tych chorób są wysypki lub wysoka gorączka.


Ważniejsze choroby:
1. Wieku dziecięcego
- Ospa (ospa prawdziwa), ciężka wirusowa choroba zakaźna, bardzo zakaźna; toksemia, wysypka kolejno: plamista, grudkowa, pęcherzykowata, krostowa, pozostawiająca blizny; zależnie od rodzaju wysypki ? różne typy, np. czarna ospa; przebycie ospy daje trwałą odporność na nią; leczenie objawowe, zapobieganie ? na obszarach występowania ? szczepienia (obowiązkowe).
- Ospa wietrzna, wirusowa, bardzo zaraźliwa, ostra, epidemiczna, głównie wieku dziecięcego; przebieg łagodny, z gorączką i wysypką kolejno plamkową, pęcherzykowatą lub grudkową; pozostawia trwałą odporność; leczenie obowiązkowe.
- Odra, wirusowa choroba epidemiczna, bardzo zaraźliwa, głównie u dzieci; gorączka, nieżyt górnych dróg oddechowych, grubo plamista wysypka, przejściowe osłabienie odporności ogólnej; pozostawia stałą odporność.
- Różyczka, wirusowa choroba zakaźna o łagodnym przebiegu, głównie u dzieci; gorączka, obrzęk węzłów limfatycznych, różowa, plamista wysypka; przebycie w pierwszych trzech miesiącach ciąży grozi niebezpieczeństwem powstania wad rozwoju płodu.
- Świnka (nagminne zapalenie przyusznicy), ostra, wirusowa choroba epidemiczna; zakażenie kropelkowe; obrzmienie przusznic (czasem obustronne), ból; powikłania: zapalenie opon mózgowych, jąder, jajników (grozi nawet bezpłodnością); leczenie objawowe.
- Szkarlatyna (płonica), ostra epidemiczna choroba zakaźna głównie u dzieci, wywołana przez paciorkowe hemolizujące; zapalenie gardła, wysypka rumieniowa, uszkodzenie naczyń włosowatych, następnie łuszczenie się naskórka; liczne powikłania, np. uszkodzenie nerek, serca, pozostawia stałą odporność, leczona antybiotykami.
- Heinego-medina choroba (poliomyelitis, porażenie dziecięce), wirusowa choroba zakaźna epidemiczna, występująca głównie u dzieci; zakażenie pokarmowe; przebiega w postaci poronnej lub porażennej; porażenia częściowo ustępują, niekiedy są trwałe, leczenie objawowe, zapobieganie przez szczepienia.
2. Wieku młodzieńczego i dorosłego
- AIDS, czyli nabyta niewydolność układu odpornościowego, powstaje w wyniku zakażenia organizmu wirusem, który niszczy białe krwinki. Osłabia to siły broniące organizm przeciwko wielu chorobom ? przebiegają one wtedy bardzo ciężko i zawsze kończą się śmiercią. Wirus przenosi się drogą płciową lub przez krew, dlatego to chorzy na hemofilię, którym trzeba było dokonać transfuzji krwi, ulegali zakażeniu, jeśli nieprzestrzegano przy niej pewnych zasad bezpieczeństwa. Również kobieta w ciąży może zarazić płód wirusem. Zakażenie wykrywa się przez analizę krwi. Nosiciele wirusa mają dodatkowo odczyny serologiczne przeciwko HIV i choć nie u wszystkich choroba się rozwija, wszyscy są zakażeni. Pierwszych chorych zidentyfikowano w USA z początkiem lat osiemdziesiątych. Dziś badacze znają już mechanizm choroby, wciąż jednak nie mamy przeciwko niej ani skutecznego leku, ani szczepionki. Dopóki nie znajdziemy ani jednego, ani drugiego, jedynym sposobem zwalczania pozostanie profilaktyka. Służba zdrowia prowadzi kampanię uświadamiającą, podkreślając w szczególności, że w stosunkach płciowych z przypadkowymi partnerami należy stosować prezerwatywy.
- Kiła (choroba francuska), przewlekła (wrodzona lub nabyta) choroba weneryczna wywołana zakażeniem krętkiem bladym, głównie przez kontakt płciowy; kiła pierwotna ? wrzód twardy, kiła wtórna ? wysypka na skórze i błonach śluzowych, kiła późna ? kilaki, i zmiany narządowe, kiła układu nerwowego (porażenie następujące, świąd rdzenia); leczenie antybiotykami (penicylina).
- Cholera, ostra, epidemiczna choroba o dużej zakaźności, wywołana przez przecinkowce cholery; biegunka i wymioty prowadzące do szybkiego odwodnienia i wyniszczenia chorego; zakażenie przez przewód pokarmowy; przebieg gwałtowny; przebycie daje odporność; leczenie ogólne (nawadnianie) i antybiotykami.
- Rak (nabłoniak, carcinoma), nowotwór złośliwy pochodzenia nabłonkowego; wzrasta bezwładnie, nacieka okoliczne tkanki, może dawać przeżuty; rokowanie zależne od okresu rozpoznania, stopnia złośliwości, umiejscowienia; ważne jest wczesne

Choroby zakaźne wywoływane przez pierwotniaki
1. Śpiączki (coma)

Śpiączka jest to patologiczny stan utraty świadomości bez spontanicznej lub wywołanej reakcji. Jest to stan zagrażający życiu. Stanem mniej patologicznym jest "stupor", z którego chory może być wybudzony. W stanie śpiączki decyduje tak naprawdę bezzwłoczne rozpoznanie i szybkie leczenie, skutki to zwykle dalsze życie, śmierć, albo nieodwracalny zespół neurologiczny.
Utrata przytomności zależy od zaburzenia czynności w tworze siatkowatym (formatio reticularis) śródmózgowia, podwzgórza i wzgórza oraz szeroko rozlanej projekcji włókien idących z tych układów do kory mózgu. Do utraty przytomności prowadzi nawet najmniejsze uszkodzenie strukturalne w obrębie górnej części pnia mózgu, natomiast nawet bardzo rozległe uszkodzenie półkuli mózgu - jeśli nie wywołuje obrzęku pnia - nie powoduje utraty świadomości. Śpiączki charakteryzuje zanik wszystkich reakcji warunkowych i stopniowym wygasaniem odruchów bezwarunkowych, poczynając od odruchu bólowego, a kończąc na rogówkowym. W zależności od czynnika etiologicznego wyróżnia się śpiączkę cukrzycową, hipoglikemiczną, pourazową, mocznicową, wątrobową i inne.

Jednak, na co dzień wyróżnia się:
1). Śpiączkę afrykańską (trypanosomatosis africana) - jest to przewlekła inwazja chorobowa wywołana przez dwa gatunki świdrowców: Trypanosoma gambiense i Trypanosoma rhodesiense, przenoszone na człowieka przez muchy Tse-Tse (Glossina) . Choroba ta przebiega w dwóch fazach - pierwszą zwiastują: gorączka, powiększenie węzłów chłonnych, wątroby i śledziony, przeczulica skórna i wychudzenie. Druga faza, która następuje od kilku tygodni, do kilku miesięcy po zakażeniu, to objawy ze strony układu nerwowego, silne bóle głowy, porażenia nerwów ruchomych, zaburzenia czucia, zmiany psychiczne i -w końcu - śpiączka. W 90% przypadków, nieleczeni chorzy giną po 1-4 latach od zarażenia.
2). Śpiączkę alkoholową (coma alcoholicum) - występuje w przebiegu ostrego zatrucia alkoholem, przy jego stężeniu we krwi dochodzącym do 0,40%.
3). Śpiączkę cukrzycową (coma diabeticum), która jest ciężkim, zagrażającym życiu powikłaniem nieleczonej cukrzycy w następstwie zaburzeń przemiany węglowodanowej prowadzących do kwasicy, odwodnienia, wzrostu osmolarności krwi, zaburzeń świadomości i śpiączki.
4). Śpiączkę hipoglikemiczną (coma hypoglycaemicum), to utrata świadomości następująca nagle na tle obniżonego poziomu cukru we krwi. Najczęściej występuje po przedawkowaniu insuliny - w przebiegu leczenia cukrzycy. Może towarzyszyć hipoglikemii na innym tle, na przykład samoistnej, czy leucyno-wrażliwej. Jej objawami są: utrata przytomności, wilgotna i blada skóra, wzmożone odruchy, drgawki.
5). Śpiączkę mocznicową (coma uraemicum) - jest to występująca tylko u dzieci, w przebiegu niewydolności nerek prowadzącej do kwasicy, wzrostu poziomu mocznika i resztkowego azotu we krwi, utrata przytomności. Jej głównymi objawami są: zatrucie i zamroczenie.
6). Śpiączkę mózgową (coma cerebrale) - stan głębokiego zaburzenia świadomości, ze znacznym osłabieniem lub zniesieniem reaktywności, zależny od rozległego uszkodzenia mózgu, a zwłaszcza jego pnia, spowodowanego rozmaitymi czynnikami etiologicznymi.
7). Śpiączkę toksyczną (coma toxicum) - całkowitą utratę świadomości, z której chorego nie można wyprowadzić nawet najsilniejszym bodźcem. Śpiączka ta występuje w wyniku trującego działania substancji chemicznych.
8). Śpiączkę wątrobową (coma hepaticum) - inaczej encefalopatię wątrobową, czyli zaburzenie czynności mózgu z przebiegu niewydolności wątroby (ostrej lub przewlekłej) wskutek nagromadzenia się we krwi toksycznych produktów przemiany białkowej. Może być następstwem martwicy miąższu wątroby (śpiączka wątrobową endogenna), czy nadmiernej podaży białka w zaawansowanej marskości wątroby, zwłaszcza przy istnieniu żylaków lub chirurgicznego zespolenia żyły wrotnej z żyłą główną dolną (Śpiączka wątrobowa egzogenna).

2. Malarie (zimnice - paludismus)

Malaria jest chorobą wywołaną przez cztery gatunki pierwotniaków z rodzaju Plasmodium-
vivax, ovale, malariae, falciparum, a przenoszoną przez komary z rodzaju Amopheles. U
człowieka pierwotniaki rozmnażają się w krążących erytrocytach, doprowadzając do ich
rozpadu i wysiewu mezozoitów (postaci potomnych) do osocza. Malaria charakteryzuje się
rzutami gorączki i dreszczami odpowiadającymi okresowym wysiewom mezozoitów, oraz
niedokrwistością. Przebieg choroby ma charakter przewlekły i nawracający.

Wśród malarii wyróżniamy między innymi:

1). Malaria złośliwa (malaria perniciosa, malaria tropica) - jest to rodzaj malarii wywołanej zakażeniem Plasmodium Falciparum z napadami gorączkowymi występującymi co 48 godzin. W naczyniach włosowatych powstają zatory utworzone z wypełnionych pasożytami erytrocytów, które wywołują w całym ustroju miejscowe objawy mogące naśladować wiele innych chorób. Występuje w krajach o klimacie tropikalnym i subtropikalnym.
2). Malaria zamartwicza (malaria algida) jest to postać malarii złośliwej charakteryzująca się występowaniem zaburzeń układu naczyniowego, przewodu pokarmowego i innych narządów jamy brzusznej, ochłodzeniem skóry, obniżeniem temperatury ciała i ciężką zapaścią.
3). Malaria wywołana (malaria inducta) malaria spowodowana celowym wprowadzeniem jej pasożyta do krwi. Dawniej stosowana była w leczeniu gorączkowym niektórych chorób (między innymi kiły układu nerwowego).
4). Malaria perniciosa gastrica - jest to postać żołądkowo-jelitowa malarii złośliwej, w której przeważają objawy ze strony przewodu pokarmowego, ja wymioty, bóle brzucha i rozwolnienie stolców.
5). Malaria trzydniowa (malaria tertiana) - trzeciaczka, choroba wywoływana przez zarodźca ruchliwego (plasmodium vivax). Występuje w krajach między 60 stopniem szerokości geograficznej północnej, a 30 stopniem szerokości geograficznej południowej.
6). Malaria czterodniowa (malaria quartana) czwartaczka, choroba wywoływana przez zarodźca pasmowego (plasmodium malariae). Występuje w krajach strefy tropikalnej i subtropikalnej.

3. Toksoplazmoza (toxoplasmosis)

Toksoplazmoza dorosłych jest najczęściej nabytą inwazja odzwierzęcą, wielonarządową,
zwykle o przebiegu przewlekającym się, rzadziej ostrym.
Toksoplazma (toxoplasma gondii) jest pierwotniakiem występującym głównie wewnątrzkomórkowo, rzadziej pozakomórkowo. Poza postaciami wegetatywnymi (tachyzoity) występują postacie otorbione (bradyzoity) w tak zwanych cystach, między innymi w mózgowiu. Rozród płciowy pasożyta odbywa się tylko w enterocytach kota, który okresowo wydala z kałem inwazyjne sporozoity. Toksoplazma występuje dość pospolicie u ssaków domowych i dzikich oraz u niektórych ptaków. Człowiek zaraża się sporozoitami (z kału kota), cystami (w surowym mięsie, rzadziej w mleku) lub tachyzoitami (drogą łożyskową, przez przetoczenie krwi i w wyniku zarażenia laboratoryjnego).
Toksoplazmoza u dorosłych przebiega najczęściej w dwóch postaciach:
1) węzłowej;
2) ocznej (często z nieodwracalnym ograniczeniem zdolności widzenia)

Rzadziej pojawiają się postacie takie, jak gorączkowa (atypowa), wysypkowa (ze zmianami grudkowo-plamistymi), mózgowej - w postaci zapalenia mózgowia i opon mózgowo-rdzeniowych, czy trzewnej z objawami zapalenia wątroby, mięśnia sercowego lub płuc. Niekiedy toksoplazmoza występuje jako powikłanie ziarnicy złośliwej i białaczki - objawy inwazji giną wówczas wśród objawów choroby podstawowej.
Toksoplazmoza dorosłych, zwłaszcza oczna, jest też niekiedy rezultatem zarażenia wrodzonego.

Nowotwór jest to złożony proces patologiczny trwający niekiedy wiele lat, którego istotą jest nieograniczony, niekontrolowany i nieodwracalny rozrost komórek ustroju z nieprawidłowym ich zróżnicowaniem, co powoduje naciekanie i niszczenie otaczających tkanek oraz ich rozprzestrzenianie się drogą naczyń chłonnych lub krwionośnych w organiźmie, gdzie tworzą odległe ogniska tzw. przerzuty. Nowotwór tworząc własne struktury zaczyna interweniować w funkcjonowanie całego organizmu lub poszczególnych narządów ciała doprowadzając do uszkodzenia narządów, co w konsekwencji bez leczenia prowadzi do śmierci.
Złośliwość nowotworu jest odwrotnie proporcjonalna do stopnia jego dojrzałości i zróżnicowania komórek. Rozplem komórek nowotworowych nie zawsze musi być procesem nieodwracalnym. Czasami obserwuje się przypadki samoistnej regresji, określane jako samowyleczenie, które tłumaczy się reakcją obronną, immunologiczną organizmu.

Nowotwór może rozwinąć się w każdej tkance, wszystkich narządach i niezależnie od wieku. Większość nowotworów wykrytych we wczesnym stadium rozwoju jest potencjalnie uleczalna, dlatego tak ważne jest wczesne wykrywanie tego procesu chorobowego.

Nowotwory występują najczęściej w postaci guza o różnym kształcie a także jako zgrubienie lub naciek, który często ulega owrzodzeniu. W przypadku niektórych nowotworów np. układowych, cechy te mogą nie występować. W narządach miąższowych nowotwór przyjmuje najczęściej postać kulistą z wypustkami, które są wyrazem naciekania nowotworu. Wygląd makroskopowy guza, jego spoistość, barwa oraz umiejscowienie są często charakterystyczne dla poszczególnych nowotworów.

Nowotwór złośliwy charakteryzują się następującymi zmianami w komórkach:
- zmianą wielkości komórki,
- zmianą kształtu komórki
- zmianą stosunku jądra do cytoplazmy (zwykle większe są jądra, mniejsza ilość
cytoplazmy),
- zmianą barwliwości komórki i jej elementów
częstszym występowaniem figur podziału.

Komórki nowotworowe zachowują zwykle niektóre cechy tkanek, z których powstały, jednakże w miarę postępu choroby dochodzi do zmian w tkance polegających na zaburzeniu architektoniki tkankowej a w dalszym etapie do utraty cech morfologicznych i funkcjonalnych.


Teorie powstawania nowotworów

Mechanizm przemiany komórki prawidłowej w nowotworową nie została jeszcze dokładnie poznany. Wiadomo, że polega on na pobudzeniu komórek do stałej i niepohamowanej proliferacji. W każdej komórce znajduje się ponad 20 genów odpowiedzialnych za jej proliferacje, zwanych onkogenami komórkowymi (c-onc). Geny te są czynne w okresie zarodkowym, w którym mają podstawowe znaczenie dla procesów wzrostowych organizmu. W późniejszym okresie, w zróżnicowanych komórkach dojrzałego organizmu geny te są w większości nieaktywne i określane są jako protoonkogeny. W wyniku aktywacji portoonkogenów powstają komórki z cechami nowotworowymi zakodowanymi w ich aparacie genetycznym, które przekazywane są następnym generacjom komórek powstających w wyniku podziałów komórkowych. Aktywacja ta może zależeć od:
- wrodzonych lub nabytych aberracji chromosomowych
- zmian strukturalnych w obrębie onkogenów zachodzących w wyniku mutacji
- wprowadzenia dodatkowych onkogenów wirusowych (v-onc) w następstwie zakażenia
retrowirusami

Aktywacja onkogenu w różnych komórkach powoduje powstanie innego rodzaju nowotworu złośliwego w każdej tkance. Zmienione onkogeny kontrolują proces wzrostu komórki, poprzez geny, które zwykle powodują w zdrowej komórce tworzenie białka regulującego normalny wzrost komórki. Po przekształceniu, onkogen zmusza komórki do wzrostu typu nowotworowego.

Rodzaje nowotworów

Tradycyjna nazwa ?nowotwór" używana jest zarówno dla określenia nowotworów niezłośliwych, jak i nowotworów złośliwych, których główną cechą wspólną jest zdolność do ?nowotworzenia" tkanki, czyli tworzenia guza nowotworowego. Znajomość obrazu mikroskopowego nowotworu pozwala na jego ścisłe zaszeregowanie, a następnie pozwala na wysuwanie wniosków dotyczących dynamiki, charakterystyki rozrostu czy też wrażliwości na promieniowanie jonizujące i cytostatyki

Nowotwory dzielimy na:
- niezłośliwe;
- półzłośliwe (o miejscowej złośliwości);
- złośliwe (raki, mięsaki, inne)

Nowotwór łagodny (niezłośliwy)


Nowotwór łagodny niezłośliwy (łac. neoplasma benignum) utworzony jest z tkanek zróżnicowanych i dojrzałych a obraz mikroskopowy jest podobny do tkanki z której powstał. Jest dobrze ograniczony, często otorbiony, rośnie powoli, rozprężająco uciskając sąsiadujące tkanki. Komórki nowotworu niezłośliwego nie mają zdolności wnikania do naczyń, dlatego wzrost takiego nowotworu jest zawsze ograniczony do miejsca powstania a w jego przebiegu nigdy nie powstają przerzuty. Usunięcie chirurgiczne guza z niewielkim marginesem otaczającej tkanki a w przypadku wyraźnie otorbionych guzów nawet jego wyłuszczenie prowadzi do całkowitego usunięcia tkanki nowotworowej i wyleczenia chorego. Nowotwory łagodne najczęściej nie stanowią problemu klinicznego, które występują dopiero wówczas, gdy nowotwór niezłośliwy jest jednocześnie stanem przedrakowym (np. polipowatość rodzinna), występuje w narządach ważnych dla życia (np. w centralnym układzie nerwowym, rdzeniu kręgowym, sercu), wydziela hormony, powoduje krwawienia, doprowadza do zamknięciem światła naczynia, uciska nerw.

Nowotwór półzłośliwy


Nowotwór półzłośliwy (łac. neoplasma semimalignum) jest nowotworem o miejscowej złośliwości i charakteryzuje się dużą masą tkankową uciskającą otoczenie, zdolnością naciekania i niszczenia otoczenia i zdolnością wszczepiania. Zasadniczo nie dają przerzutów, ale dają nawroty po zabiegach operacyjnych, nawet uznawanych za radykalne. Dlatego też, nowotwory półzłośliwe wymagają starannego podejścia chirurgicznego z uwzględnieniem szerokich granic wycięcia. Obraz mikroskopowy może być typowy dla nowotworu złośliwego.

Nowotwór złośliwy


Nowotwór złośliwy (łac. neoplasma malignum) charakteryzuje się dużym stopniem zaburzeń zróżnicowania, dojrzewania i budowy tkankowej oraz komórkowej. Nie posiada torebki, rośnie szybko, nacieka i niszczy zaatakowane tkanki. Cechą charakterystyczną komórek nowotworów złośliwych jest ich zdolność wnikania do szczelin tkankowych oraz do światła drobnych naczyń limfatycznych i krwionośnych, co sprzyja rozsiewowi komórek nowotworowych daleko poza główna masę guza. Rozsiane komórki zagnieżdzjąc się w odległych narządach lub tkankach, mnożą się i tworzą nowe guzy nowotworowe zwane przerzutami (metastasis). Komórki nowotworów złośliwych szerzą się również drogą płynu mózgowo-rdzeniowego a także wszczepiają się do błon surowiczych. Po chirurgicznym zwłaszcza niezbyt rozległym usunięciu guza złośliwego utkanie nowotworowe stosunkowo często odrasta w obrębie blizny pooperacyjnej lub w jej otoczeniu, co określa się nawrotem lub wznową (recidiva). Nawrót następuje wówczas, gdy w czasie operacji nie udało się usunąć całego nowotworu i pozostawiono komórki nowotworowe.

Nowotwory złośliwe

Rak
- rak płaskonabłonkowy (carcinoma planoepitheliale) powstający z nabłonka płaskiego
- rak gruczołowy (adenocarcinoma) powstający z nabłonka gruczołowego

Mięsak
- tłuszczakomięsak (liposarcoma) powstający z tkanki tłuszczowej
- włókniakomięsak (fibrosarcoma) powstający z tkanki włóknistej

Inne nowotwory
- białaczka (leucemia) powstająca z tkanki szpikowej
- ziarnica złośliwa (lymphogranulomatosis maligna) powstająca z tkanki limfatycznej
- glejak (glioblastoma) powstający z tkanki nerwowej
- rozrodczak (dysgerminoma) powstający z komórek zarodkowych
- struniak (chordoma) powstający z zawiązków narządowych
- czerniak złośliwy (melanoma malignum) powstający z tkanki barwnikotwórczej

Niektóre nowotwory zbudowane są z komórek przypominających komórki zupełnie prymitywne, określa się je wówczas nowotworami niezróżnicowanymi, nisko dojrzałymi lub anaplastycznymi. Ogólna reguła mówi, że im struktura nowotworu jest bardziej zbliżona do tkanki prawidłowej tym nowotwór jest zwykle mniej złośliwy.




Poniżej przedstawiłem zależność pomiędzy czynnikami ryzyka a rozwojem poszczególnych typów nowotworów:

Czynnik ryzyka Lokalizacja nowotworu

Dym papierosowy płuca, krtań, jama ustna, gardło, przełyk, trzustka, nerka, pęcherz moczowy, szyjka macicy
Dieta wysokokaloryczna wszystkie lokalizacje
Tłuszcz w diecie gruczoł krokowy, jelito grube, macica, sutek
Alkohol jama ustna, gardło, przełyk, watroba
Estrogeny wątroba, macica, sutek
Azbest płuca, opłucna


Klasyfikacja TNM

Klasyfikacja kliniczna nowotworów wprowadzona została przez Międzynarodową Unię Walki z rakiem (UICC) i ma na celu zarejestrowanie obiektywnych danych dla potrzeb statystyczno-epidemiologicznych. Klasyfikację oznacza się symbolem TNM od słów:
Tumor (guz)
Nodules (regionalne węzły chłonne)
Metastases (przerzuty odległe)

W obrębie każdej z tych cech istnieje po kilka stopni (np T1,T2, N1,N2, M1) określających dokładny stopień zaawansowania a różniący się między różnymi nowotworami.

Klasyfikacja TNM w odniesieniu do procesu diagnostyczni-leczniczego:
cTNM - klasyfikacja kliniczna (na podstawie badań, przed podjęciem leczenia)
sTNM - klasyfikacja śródoperacyjna (na podstawie badań i oceny w trakcie zabiegu operacyjnego)
pTNM - klasyfikacja pooperacyjna (na podstawie badań przed leczeniem operacyjnym, oceny śródoperacyjnej i badania histopatologicznego)
rTNM - klasyfikacja ponownego leczenia - ocena rozwoju choroby w różnych etapach przebiegu w trakcie leczenia za pomocą różnych metod terapeutycznych

Do każdej ocenianej kategorii przypisujemy odpowiednie określenia:

Cecha T (guz pierwotny)
T 0 - brak pierwotnego guza nowotworowego
Tis - guz in situ - czyli w miejscu powstania (w danym narządzie lub tkance)
Tx - guz pierwotny niemożliwy do oceny.
T 1,2,3,4 kolejne stadia zaawansowania guza pierwotnego - wzrost masy lub rozległości

Cecha N (węzły chłonne)
N 0 - bez przerzutów w węzłach chłonnych.
N 1,2,3 - wzrastające ilość zmienionych nowotworowo węzłów chłonnych.
Nx - węzły niemożliwe do oceny

Cecha M (przerzuty odległe)
M 0 - nie stwierdza się przerzutów odległych
M1 - są przerzuty odległe
Mx - nie można ocenić obecności przerzutów

Ocena zaawansowania klinicznego podana w tej klasyfikacji wygląda przykładowo tak T1, N 0, M0 czyli małe zaawansowanie i wielkość guza pierwotnego, brak przerzutów w węzłach chłonnych i brak przerzutów odległych.

Choroby przenoszone drogą płciową dawniej zwane były chorobami wenerycznymi. Są to ogólne nazwy chorób przenoszonych z partnera na partnera podczas stosunków seksualnych. Do najbardziej rozpowszechnionych należą kiła, rzeżączka, rzęsistkowica, wrzód miękki, AIDS, zapalenie wątroby (typu B, C, D i E), kłykciny kończyste, wirusowe zapalenie cewki moczowej, wszawica łonowa oraz świerzb.
Wszystkim chorobą przenoszonym drogą płciową można skutecznie zapobiegać a wiele z nich udaje się skutecznie wyleczyć. Jakkolwiek niektórych chorób obecnie nie udaje się wyleczyć, to stosowane leczenie pozwala na ograniczenie lub zwolnienie szybkości rozwoju choroby jak ma to miejsce w przypadku zakażenia HIV.
Aby skutecznie zapobiegać powyższym chorobom konieczna jest znajomość podstawowych zagadnień związanych z objawami i istotą, aby w odpowiednim momencie zgłosić się do lekarza i uzyskać profesjonalną opiekę medyczną.

Do najczęściej spotykanych objawów mających miejsce przy chorobach wenerycznych są u mężczyzn
i kobiet:
- nadżerki, owrzodzenia, pęcherzyki w okolicy narządów płciowych
- pieczenie i ból podczas oddawania moczu
- świąd w okolicy narządów płciowych

Z kolei, co do najczęstszych objawów spotykanych u kobiet należą:
- wydzielina z pochwy o nieprzyjemnej woni
- ból w dole brzucha lub podczas stosunku
- pieczenie i zaczerwienienie w okolicy pochwy
- krwawienie z pochwy inne niż miesięczne.

Natomiast do charakterystycznych objawów pojawiających się jedynie u mężczyzn:
- wydzielin z cewki moczowej
- ból jąder

AIDS jest chorobą, która nie przychodzi sama. O AIDS trzeba się postarać. Zakażenia można, więc uniknąć. Pamiętać trzeba, że nieraz już w wieku kilkunastu lat młodzi ludzie miewają pierwsze doświadczenia seksualne lub próbują wstrzykiwania narkotyków. Trzeba pomyśleć, czym to może grozić! Trzeba pomyśleć o AIDS!
Wszystkim chorobą przenoszonym drogą płciową można skutecznie zapobiegać. Najskuteczniejszą metodą jest wstrzemięźliwość płciowa oraz związek monogamiczny, w którym oboje z partnerów są wierni sobie i zdrowi. Jeżeli jednak ktoś nie chce stosować się powyższych metod należy przestrzegać poniższych zasad, które w dużym stopniu zmniejszą twoje ryzyko zakażeniem:
- używanie prezerwatyw - Zaleca się stosowanie prezerwatyw ze środkiem plemnikobójczym za każdym razem, jeżeli dochodzi do kontaktu seksualnego. Jeżeli używa się prezerwatyw lateksowych nie należy używać substancji na podłożu takich jak wazelina gdyż niszczą one prezerwatywę
- znajomość partnera - Większość przygodnych kontaktów seksualnych z osobą, którą nie znasz zwiększa ryzyko zakażenia chorobą. Nie należy uprawiać seksu z osobą, dopiero, co poznaną.
- wiedza np. chorób przenoszonych drogą płciową - Aby prawidłowo zapobiegać chorobom, które przenoszą się poprzez kontakty seksualne, konieczna jest podstawowa wiedza dotycząca tych chorób.
- nienadużywanie alkoholu - Nadużywanie alkoholu zmniejsza zdolności komunikacyjne i powoduje, że można dokonać nieprawidłowych decyzji, co może zwiększyć ryzyko zakażenia.
Przyczyną choroby są dwa typy wirusów HIV: HIV-1, odkryty w 1983 r. i HIV-2, odkryty w 1986 r. Różnią się one budową oraz czasem pojawienia się objawów AIDS od zarażenia wirusem. W przypadku zakażenia wirusem HIV-2 (którego nie stwierdzono jeszcze w Polsce) czas ten jest dwukrotnie dłuższy i wynosi około 20 lat.
Po wniknięciu wirusa HIV do organizmu wylęganie zakażenia trwa kilka lat. Następnie pojawiają się objawy zakażenia (gorączka, powiększenie węzłów chłonnych, bóle mięśni i stawów, bóle głowy, wysypka) trwające kilka dni lub tygodni. Za pomocą specjalnych testów można we krwi osób zakażonych wykryć przeciwciała anty-HIV. Po ustąpieniu ostrych objawów organizm przechodzi w fazę zakażenia bezobjawowego, która trwa do 10 lat. Osoby chore czują się dobrze, ale mogą zakażać innych. Po kilku latach pojawiają się późne objawy wiążące się z postępującym zanikiem odporności organizmu (stąd właśnie wzięła się nazwa AIDS ? zespół nabytego niedoboru odporności). Objawy późne to gorączka, chudnięcie, silne pocenie się, uporczywy kaszel, bóle stawowe i mięśniowe, duszność, stany zapalne jamy ustnej, biegunki, zaburzenia psychiczne i neurologiczne. Przyczyną zgonu jest postępujące wyniszczenie organizmu.
Od początku epidemii na AIDS zmarło ok. 12 milionów osób, a zakażonych jest 43 miliony. W Polsce liczba zakażonych przekroczyła 5000, a chorych na AIDS 600.



Wirus HIV (wyizolowany w 1983-84 r.) należy do RNA- retrowirusów.

Rzeżączka (tryper) podobnie jak kiła jest chorobą, zakażenie które odbywa się najczęściej przez kontakt płciowy. Wywoływana jest przez dwoinkę rzeżączki (gonokoki). Matka chora na rzeżączkę może zakazić noworodka, u którego rozwija się rzeżączkowe zapalenie spojówek, prowadzące do ślepoty. U mężczyzn rzeżączka objawia się po 2-5 dniach od zakażonego kontaktu, w postaci ropnego wycieku z cewki moczowej, bolesnego oddawania moczu i bolesnych wzwodów prącia. Rzeżączka nieleczona lub leczona niewłaściwie przechodzi w stan przewlekły, z niewielkimi wyciekami z cewki moczowej ora z powikłaniami w postaci zwężenia cewki moczowej, zapalenia gruczołu krokowego i zapalenia najądrza. U kobiet rzeżączka ma zwykle przebieg utajony i w okresie ostrym objawia się upływami oraz pieczeniem podczas oddawania moczu. W stanie przewlekłym zakażeniem objęta jest cewka moczowa, szyjka macicy, a także dochodzi często do zapalenia błony śluzowej macicy i przydatków. Leczenie (w Polsce przymusowe) antybiotykami (lekiem z wyboru jest penicylina). W zapobieganiu najważniejsze znaczenie ma wczesne wykrywanie i właściwe leczenie osób chorych

Rzęsistkowica (trychomonadoza) jest to choroba pasożytnicza ludzi i zwierząt wywoływana przez rzęsistki (pierwotniaki z gromady wiciowców). Występuje głównie u kobiet. Zakażenie w czasie stosunku płciowego, wskutek nieprzestrzegania higieny osobistej. Jest to choroba bez objawowa lub o ostrym bądź przewlekłym przebiegu. U kobiet w przypadku ostrej rzęsistkowicy pochwy występują upływy, świąt, pieczenie, a w przypadku zakażenia dróg moczowych dodatkowo bóle w cewce, częstomocz i bóle w podbrzuszu. U mężczyzn natomiast występują objawy zapalenia napletka, cewki moczowej i pęcherza moczowego, natomiast w formie przewlekłej pojawiają się dodatkowo objawy zapalenia gruczołu krokowego. Leczenie jest trudne, polegające na stosowaniu aminitrozolu i metronidazolu.
Ziarnica weneryczna pachwin jest również chorobą przenoszoną drogą płciową. Rozpowszechniona jest w Ameryce (sporadyczne zachorowania w portach Europy). Wywoływana jest przez drobnoustroje z rodzaju chlamydia. Po okresie wylęgania (2-6 tygodni) występuje na zewnętrznych narządach płciowych, objaw pierwotny w postaci nadżerki, grudki lub pęcherzyka. W późniejszym okresie węzły pachwinowe ulegają powiększeniu, twardnienia, a następnie ropieją. Leczenie jest trudne, antybiotykami, w późniejszym okresie zabieg operacyjny.

Ziarniak pachwinowy podobnie jak ziarnica w Europie nie występuje lub występuje sporadycznie. Głównie występuje w krajach tropikalnych. Po okresie wylęgania (od kilku dni do kilku miesięcy) rozwijają się guzki zapalne skóry i błon śluzowych narządów płciowych, które w okresie późniejszym ulegają rozpadowi z wytworzeniem owrzodzeń. Leczenie antybiotykami.

Wszawica łonowa spowodowana jest przez wesz łonową, występującą głównie w okolicy łonowej, a także w innych okolicach ciała pokrytych grubymi włoskami. Ponieważ są to pasożyty żywiące się ludzką krwią, więc wskutek ich ukłucia powstają na skórze grudki, bąble i silny świąd, a pod wpływem mimowolnego drapania powstają nadżerki i ropne zakażenia. Zwalczanie wszawicy to głównie zachowanie higieny osobistej ora zewnętrzne stosowanie środków insektobójczych.

Świerzb jest chorobą pasożytniczą ludzi i zwierząt wywoływana przez różne odmiany świerzbowca. U ludzi powstają wówczas zmiany skórne w postaci nitkowatych korytarzy drążonych przez świerzbowce. Zmiany są silnie swędzące. Zakażenie u ludzi szerzy się przez bezpośredni kontakt oraz różne przedmioty: ręczniki, ubranie, pościel itp. Zapobieganie polega na zachowaniu higieny osobistej i unikaniu kontaktu z osobą chorą. Inwazje świerzbowca zwalcza się przez stosowanie odpowiednich mazideł, kremów itp.

Opryszczka ? opryszczkę na narządach płciowych i w okolicach odbytu wywołuje wirus HSV-2. Objawem są pęcherzyki, które po kilku dniach stają się strupami, a u kobiet objawia się ona przez upławy z pochwy. Może temu towarzyszyć ból i pieczenie podczas oddawania moczu. U wielu osób zakażenie przechodzi w fazę utajoną i wtedy, co pewien czas stwierdza się nawrót choroby.

Wirusowe zapalenie wątroby ? okres wylęgania się choroby trwa od kilku dni do kilku miesięcy. Pojawiają się objawy przypominające grypę, odbarwione stolce, ciemny mocz, zażółcenie oczu i skóry, a w cięższych przypadkach rozwija się przewlekłe zapalenie wątroby.

Kłykciny kończyste ? wywołuje je wirus brodawczaka ludzkiego. Charakterystycznym objawem są ?kalafiorowate? brodawki zwane kłykcinami kończystymi.
Mięczak zakaźny ? wywoływany przez wirus mięczaka. Przebieg jest łagodny, w związku z czym chorzy nie szukają pomocy lekarskiej. Niekiedy nie występują żadne objawy, czasem odczuwa się swędzenie, pojawiają się małe grudki.

Zapobieganie chorobom przenoszonym drogą płciową odbywa się poprzez utrzymywanie stosunków seksualnych z jednym partnerem i używanie prezerwatyw.

Leczenie ? objawy chorobowe leczone są u specjalistów chorób skórnych ? dermatologów. Liczba skutecznych leków stalle się powiększa, a większość chorób przenoszonych drogą płciową jest uleczalna. Należy jednak pamiętać, że nie ma jak dotąd skutecznego lekarstwa na AIDS, a niektóre wirusy i bakterie są odporne na stosowane leki i w tych przypadkach leczenie jest długotrwałe.