Nieprawidłowości w budowie i funkcjonowaniu organizmu człowieka.

I. Wstęp
II. Nieprawidłowości w budowie i funkcjonowaniu poszczególnych układów
1) Układ narządu ruchu
2) Układ oddechowy
3) Układ krwionośny
4) Układ pokarmowy
5) Układ moczowy
6) Skóra
7) Gruczoły wydzielania wewnętrznego
8) Układ nerwowy
9) Narządy zmysłów
10) Układ rozrodczy
III. Wnioski

Wstęp

Organizm człowieka jest zespołem skorelowanych ze sobą układów: nerwowego, hormonalnego, pokarmowego, ruchowego, oddechowego, krwionośnego, wydalniczego, rozrodczego, skóry. Nadrzędną funkcję pełni układ nerwowy i hormonalny (neurohormonalny) koordynując i kontrolując pracę pozostałych.
Prawidłowe funkcjonowanie organizmu jako całości jest efektem pracy i współpracy wszystkich elementów składowych. Taki stan nazywa się homeostazą. Zaburzenie stanu równowagi dynamicznej (homeostazy) może być spowodowane różnymi czynnikami:
- Wadliwą budową narządów
- Czynnikami genetycznymi
- Chorobami spowodowanymi np. skażeniem środowiska
- Czynnikami biologicznymi, np. pasożytami, drobnoustrojami chorobotwórczymi
- Nieprawidłowym trybem życia
- Niewłaściwym odżywaniem się
Z uwagi na bardzo szeroki zakres problemu ograniczę się do przedstawienia zasadniczych nieprawidłowości funkcjonalnych poszczególnych układów.

Nieprawidłowości w budowie i funkcjonowaniu poszczególnych układów

1) Układ narządu ruchu
Układ narządu ruchu składa się ze szkieletu, stawów, więzadeł i mięśni. Szkielet stanowi rusztowanie i oparcie dla mięśni. Pełni również inne funkcje, jak: wzrostową, ochronną dla narządów, krwiotwórczą i magazynującą. Budowę i czynności układu ruchu dokładnie opisałam w pracy kontrolnej nr 1, teraz opiszę tylko wady i zniekształcenia w układzie ruchu.

- Nasz kręgosłup jest podwójnie esowato wygięty. Część szyjna i lędźwiowa są zwrócone wypukłościami do przodu (lordoza), a krzywizna piersiowa do tyłu (kifoza)-jest to stan fizjologiczny. Te krzywizny fizjologiczne są związane z funkcją, jaką pełni kręgosłup. Mogą nastąpić nadmierne wygięcia kręgosłupa, które będą jego schorzeniami, zniekształceniami i nazywane są krzywiznami patologicznymi. Nieprawidłowe krzywizny kręgosłupa mogą nastąpić z powodu chorób lub być wadą wrodzoną. Bardzo poważnym schorzeniem kręgosłupa jest jego boczne skrzywienie, zwane skoliozą. Powstaje ono najczęściej na skutek nieprawidłowej opieki nad niemowlęciem, a także na skutek przyjmowania wadliwej postawy w czasie odrabiania lekcji, czytania, czy nawet stania. Brak ruchu i niewłaściwe odżywianie mogą być również przyczyną skoliozy.
- Krzywica. Krzywica jest chorobą związaną z niedostatecznym uwapnieniem kości. Choroba ta atakuje głównie niemowlęta, rzadko ludzi dorosłych. Przyczyną jest niedobór witaminy D, który powoduje zaburzenia w procesie wbudowywania wapnia w tkankę kostną. Konsekwencją krzywicy mogą być nogi koślawe, szpotawe, a także zniekształcenia klatki piersiowej.
- Płaskostopie (platfus). Płaskostopie należy do najczęstszych wad nabytych stopy. Wada ta jest wynikiem obniżenia fizjologicznych sklepień (łuków) stopy. Płaskostopie może pojawić się w wyniku choroby lub nadmiernego obciążenia stóp albo może też być wadą wrodzoną.
- Osteoporoza. Z wiekiem zmienia się skład chemiczny kości, zmniejsza się w nich zawartość soli mineralnych (odwapnienie) i następuje zanik masy kostnej. Kości stają się mniej wytrzymałe na urazy mechaniczne, stają się bardziej podatne na złamania. Ta choroba, która powstaje w wyniku wymywania z kości soli wapnia nosi nazwę osteoporozy (zrzeszotnienie kości).
- Zwyrodnienia stawów. Najczęściej spotykanym wrodzonym zwyrodnieniem stawów jest zwichnięcie stawu biodrowego. Choroba ta jest związana z wysunięciem się głowy kości udowej z jeszcze bardzo płytkich panewek, które swoją odpowiednią głębokość osiągają w czasie pierwszego roku życia niemowlaka. Istnieje również nabyte zwyrodnienie stawów. Dotyczy najczęściej stawu biodrowego i kolanowego. W zaawansowanym stadium choroby konieczne jest protezowanie tych stawów.
- Zmęczenie mięśni. Jeśli mięśnie są zmuszane do dużego wysiłku, wówczas krew nie nadąża z dostarczeniem tlenu (powstaje deficyt tlenowy) i następuje beztlenowy rozkład glukozy. W wyniku tej reakcji powstaje kwas mlekowy, który zakwasza środowisko i mięśnie nie mogą pracować. Mięśnie wykonują 2 rodzaje pracy: statyczną i dynamiczną. Aby utrzymać dobrą kondycję fizyczną naszego organizmu należy odpoczywać czynnie (aktywnie), wolny czas spędzać na zabawach ruchowych, na spacerach i wędrówkach, zachowywać właściwy rytm spędzania czasu w ciągu doby, przeznaczając go na pracę, odpoczynek i sen.

Układ oddechowy

Układ oddechowy człowieka (podobnie jak innych ssaków) tworzą narządy biorące udział w transporcie powietrza (drogi oddechowe) i wymiany gazowej (płuca). W skład dróg oddechowych wchodzą: jama nosowa, gardło, krtań, tchawica, oskrzela. Narządami pomocniczymi biorącymi udział w ruchach oddechowych są mięśnie, głównie przepona oraz mięśnie międzyżebrowe.
Zadaniem układu oddechowego jest pobranie powietrza z otoczenia i przekazanie go do układu krwionośnego, gdzie krew przetransportuje tlen do komórek. W komórkach, a dokładnie w mitochondriach, odbywa się utlenianie biologiczne, w których glukoza utlenia się (spalanie) i w wyniku tej reakcji uwalnia się energia.
Sprawność naszego układu oddechowego zmniejszają choroby, które przenoszą się drogą kropelkową. Tymi chorobami są: katar, angina, grypa, zapalenie płuc, zapalenie oskrzeli, gruźlica, odra, płonica (szkarlatyna), błonica (dyfteryt), ospa wietrzna. Zarazki tych chorób znajdują się w nosie, gardle i płucach chorego, a zarażamy się poprzez kropelki śluzu i śliny, które opuszczają organizm chorego w czasie kichania lub kaszlu.

Do chorób układu oddechowego należy również pylica, astma i rak płuc.
Pylice są chorobami zawodowymi górników, pracowników kamieniołomów, cementowni. W następstwie długotrwałego wdychania powietrza przeładowanego pyłami występują zgrubienia na ścianach dróg oddechowych. Zmniejsza to ilość powietrza pobieranego do płuc.

W astmie dochodzi do zwężenia oskrzelików wskutek skurczu włókien mięśniowych w ich ścianach lub przez zwiększone wydzielanie śluzu.
Należy podkreślić, że palenie papierosów ma bardzo niekorzystny wpływ na układ oddechowy. Składniki toksyczne dymu tytoniowego (szczególnie nikotyna) uszkadzają komórki nabłonka wyścielającego drogi oddechowe, co powoduje gromadzenie się tam drobnoustrojów, śluzu i wdychanych z powietrza zanieczyszczeń. Palenie doprowadza do pojawienia się przewlekłego nieżytu oskrzeli i rozedmy płuc. Dzisiaj już wiadomo, że palenie powiązane jest z występowaniem raka płuc.

Trzeba pamiętać, że nikotyna należy do grupy związków najsilniej trujących i wywiera szkodliwy wpływ na wiele narządów, w szczególności na serce, naczynia krwionośne, przewód pokarmowy. Powoduje zwężenie naczyń krwionośnych, przyczyniające się z czasem do niedotlenienia serca i kończyn.

Jedną z groźnych chorób układu oddechowego jest gruźlica płuc. Jest to choroba zakaźna, wywoływana przez prątek gruźlicy (zwany prątkiem Kocha). Źródłem zakażenia jest najczęściej chory człowiek (zakażenie kropelkowe). W Polsce gruźlica zalicza się do chorób społecznych, obok takich chorób jak nowotwory, czy choroby układu krążenia. Bardziej zaawansowana postać gruźlicy daje zmiany w płucach w postaci nacieków gruźliczych. Gruźlica może dotyczyć również kości, opon mózgowo- rdzeniowych, nerek, przewodu pokarmowego. Bakterie gruźlicy oprócz drogi oddechowej mogą dostać się do organizmu drogą pokarmową poprzez spożycie mleka pochodzącego od krów chorych na gruźlicę.

Gruźlica jest chorobą uleczalną, pod warunkiem, że zostanie wcześnie rozpoznana i natychmiast leczona.

Sprawność naszego układu oddechowego zależy nie tylko od prawidłowej budowy poszczególnych jego elementów i wykonywanych przez nie funkcji, ale także od innych czynników, Tymi czynnikami są: właściwa budowa klatki piersiowej, silnie rozwinięte mięśnie oddechowe i dobrze rozwinięte płuca. Duże znaczenie dla prawidłowego działania układu oddechowego mają ćwiczenia fizyczne.

Układ krwionośny

Układ krwionośny składa się z serca i naczyń krwionośnych (tętnice, żyły, naczynia włosowate) i odgrywa zasadniczą rolę w stałym przepływie krwi. Przepływająca krew przenosi do wszystkich komórek ciała tlen i substancje odżywcze, a usuwa z nich dwutlenek węgla i inne substancje przemiany materii.

Serce jest narządem zbudowanym ze swoistego mięśnia poprzecznie prążkowanego (kurczy się automatycznie, niezależnie od naszej woli); pełni rolę pompy wprawiającej krew w ruch.
Rola naczyń krwionośnych polega na rozprowadzaniu krwi po całym organizmie oraz utrzymywaniu odpowiedniego ciśnienia dziki stałemu napięciu ich ścian. Pragnę zaznaczyć, że budowę i funkcje układu krwionośnego, a szczególnie serca dokładnie opisałam w pracy kontrolnej nr 1. Obecnie skupię się jedynie na najważniejszych schorzeniach (miażdżycę naczyń, choroba wieńcowa, zawał mięśnia sercowego, choroba nadciśnieniowa), które zaburzają czynności układu krwionośnego.
- Miażdżyca. Miażdżyca jest jedną z najczęściej występujących chorób układu krwionośnego. Przyczyną tej choroby jest odkładanie się w ściankach tętnic tłuszczu i cholesterolu. Tłuszcz wiąże wapń, co powoduje tworzenie się złogów i stopniowe zwężanie się światła tętnic, a tym samym utrudnia dostarczanie krwi do tkanek zaopatrywanych przez taką tętnicę. Dochodzi do ich niedokrwienia.
Miażdżyca zyskała sobie miano „skrytego mordercy”, ponieważ może się przez bardzo długi czas bezobjawowo rozwijać w organizmie.

W wyniku miażdżycy powstają zmiany w budowie tętnic spowodowane odkładaniem się blaszek miażdżycowych (złogi wapniowo- cholesterolowe). Naczynia zmiażdżycowane posiadają sztywne ścianki, są mniej elastyczne i nie są w stanie przeciwstawić się raptownie zwiększającemu się ciśnieniu krwi i pękają. Powstaje w ten sposób wewnętrzny krwotok, który nie rozpoznany wcześniej może doprowadzić do śmierci człowieka.

W taki sposób dochodzi do wylewu krwi do mózgu, bardzo często kończącego się śmiercią lub paraliżem.

Zmiany miażdżycowe mogą rozwijać się we wszystkich tętnicach, lecz najczęściej i w najwyższym stopniu dotyczą one aorty, tętnic wieńcowych i tętnic mózgu. Na powstanie tego schorzenia mają duży wpływ warunki życia, rodzaj pracy, sposób odżywiania, zatrucia, urazy psychiczne, zaburzenia w metabolizmie ciał tłuszczowych, cukrzyca, otyłość, zaburzenia w czynności gruczołów dokrewnych, palenie tytoniu, picie alkoholu, uwarunkowania dziedziczne, nadciśnienie tętnicze i inne.

Zablokowanie naczyń zarówno w mózgu, jak w nodze, wątrobie czy sercu powoduje martwicę komórek i upośledzenie w wykonywaniu przez dany narząd swojej funkcji.
- Choroba wieńcowa. Choroba wieńcowa serca spowodowana jest zmianami miażdżycowymi tętnic wieńcowych. Zwężenie tętnicy wieńcowej może doprowadzić do niedokrwienia mięśnia sercowego. Pojawieniu się choroby wieńcowej sprzyja palenie papierosów.
- Zawał mięśnia sercowego. Zawał mięśnia sercowego jest chorobą, której przyczyną jest zablokowanie jednej z tętnic wieńcowych skrzepem. To powoduje zniszczenie pewnego obszaru mięśnia sercowego (martwicę) zaopatrywanego przez tę tętnicę w tlen i składniki odżywcze. Alkohol i nikotyna wywierają duży wpływ na powstawanie zawału serca.
- Choroba nadciśnieniowa. Choroba nadciśnieniowa tętnic może powstać samoistnie w każdym okresie naszego życia. Na jego rozwój wpływają takie czynniki jak: stres, nadwaga, nadmiar soli w pożywieniu, brak ruchu oraz picie alkoholu.
Istotą choroby nadciśnieniowej, czyli nadciśnienia tętniczego jest nadmierny wzrost, ciśnienia, powyżej granic normy właściwej dla danego wieku. Nadciśnienie tętnicze stwierdza się, gdy w kilkukrotnych pomiarach ciśnienie przekracza wartości ciśnienia skurczowego 140 mm Hg, lub ciśnienia rozkurczowego 90 mm Hg. Nadciśnienie tętnicze jest najczęstszym schorzeniem przewlekłym występującym w krajach rozwiniętych. Choroby układu krążenia należą do chorób cywilizacyjnych, trzeba im zapobiegać od najmłodszych lat, prowadząc zdrowy tryb życia.

Układ pokarmowy

Budowę układu pokarmowego oraz proces trawienia opisałam w pracy kontrolnej nr 2, a następnym tematem tej pracy będą wybrane choroby układu pokarmowego i ich profilaktyka. Opisałam następujące choroby: próchnica zębów, zatrucia pokarmowe, robaczyce i choroby zakaźne (dur brzuszny, czerwonka pełzakowata, wirusowe zapalenie wątroby). Wszystkie te choroby zakłócają prawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego. Obecnie ograniczę się do tycz chorób, które powodują zmiany w budowie niektórych narządów układu pokarmowego. Do tych chorób należą np. choroby wrzodowe żołądka i dwunastnicy.

Choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy polega na występowaniu w ścianach tych narządów ubytków zwanych wrzodami. Wrzód obejmuje błonę śluzową, tkankę podśluzową i błonę mięśniową.
Choroba wrzodowa jest schorzeniem ogólnoustrojowym, którego przejawem jest wrzód. Wrzód dwunastnicy występuje częściej niż wrzód żołądka. W pierwszej fazie wrzód obejmuje błonę śluzową i w miarę postępu choroby drąży on warstwy głębsze. Może on zniszczyć wszystkie warstwy żołądka lub dwunastnicy i przeniknąć do narządów sąsiednich, np. wrzód drążący do wątroby, trzustki, okrężnicy poprzecznej. W czasie, gdy wrzód niszczy ściany żołądka lub dwunastnicy, może spowodować również uszkodzenie naczyń krwionośnych. Występują wtedy większe lub mniejsze krwawienia. Krwotoki duże mogą bezpośrednio zagrażać życiu.

Jeśli rozwój wrzodu jest gwałtowny i wrzód szybko drąży w głąb tkanek, to może dojść do przedziurawienia ściany. W ścianie żołądka lub dwunastnicy powstaje otwór, przez który treści tych narządów wylewają się do jamy otrzewnej. Wywołuje to zapalenie otrzewnej, groźne dla życia chorego.

Powstawanie choroby wrzodowej przypisuje się wielu czynnikom. Najbardziej rozpowszechniony jest pogląd, że główną rolę odgrywa trawiące działanie kwasu solnego i pepsyny oraz obniżenie skuteczności obronnych czynników chroniących błonę śluzową. Sok żołądkowy w określonych warunkach niszczy ścianę żołądka lub dwunastnicy. Ważną rolę w powstawaniu choroby wrzodowej odgrywają stany emocjonalne człowieka. Również nadczynność przysadki mózgowej, nadnerczy i tarczycy sprzyja powstawaniu owrzodzeń.

Leczenie dietetyczne jest jednym z najważniejszych czynników przyspieszających leczenie choroby wrzodowej. Z pokarmu należy wyeliminować wędzone, smażone i pieczone mięso, konserwy mięsne i rybne, świeże pieczywo, potrawy ostre i słone, słodycze, jarzyny strączkowe, kefiry, jogurty, sery twarde fermentowane. Bezwzględnie należy zakazać choremu picie alkoholu oraz palenie tytoniu.

Układ moczowy

W skład układu moczowego wchodzą; nerki, moczowody, pęcherz moczowy oraz cewka moczowa. Podstawową jednostką budulcową i czynnościową nerki jest nefron. Pojedynczy nefron składa się z ciałka moczowego i kanalika. Ciałko nerkowe jest zbudowane z kłębuszka nerkowego, otoczonego przez torebkę kłębuszka, zwaną torebką Bowmana.
Nerki pełnią następujące funkcje:
- Wydalniczą- polegającą na usuwaniu z moczem końcowych produktów przemiany materii: mocznika oraz kwasu moczowego, a także usuwaniu substancji zbędnych dla ustroju, np. leków
- Regulacyjną- zapewniającą stałość składu i objętość płynów ustrojowych, zapobiegającą wydalaniu substancji niezbędnych dla ustroju (glukoza, aminokwasy).
Należy podkreślić, że układ moczowy jest głównym regulatorem środowiska wewnątrzustrojowego, ponieważ:
- Utrzymuje na odpowiednim poziomie zawartość wody w organizmie
- Reguluje ciśnienie krwi
- Reguluje gospodarkę mineralną
- Utrzymuje na odpowiednim poziomie równowagę kwasowo- zasadową.

Wszystkie wymienione funkcje może spełniać bez zakłóceń układ wydalniczy, którego wszystkie poszczególne elementy są zdrowe i prawidłowo funkcjonują. Jeśli natomiast wystąpią schorzenia nerek, m. in. odmiedniczkowe zapalenie nerek, toksyczne zapalenie nerek, kamica nerkowa oraz choroby pęcherza moczowego i inne, to wówczas nastąpią zaburzenia w czynnościach układu moczowego.
- Ostre toksyczne zapalenie nerek. Ostre toksyczne zapalenie nerek powstaje pod wpływem działania substancji chemicznych (leków, toksyn) na miąższ nerki.
- Odmiedniczkowe zapalenie nerek. Odmiedniczkowe zapalenie nerek jest jedną z najczęstszych chorób układu moczowego, Jego przyczyną jest zakażenie bakteryjne dróg moczowych.
- Kamica nerkowa. Kamica nerkowa (moczowa) polegająca na tworzeniu się kamieni w drogach moczowych; występuje dwukrotnie częściej u mężczyzn niż u kobiet.
- Zapalenie pęcherza moczowego. Zapalenie pęcherza moczowego jest to najczęstszy, przeważnie bakteryjny stan zapalny dróg moczowych.
- Zakażenie dróg moczowych. Zakażenie dróg moczowych wywołują bakterie, pałeczki okrężnicy, które żyją w jelicie grubym. Czynnikiem sprzyjającym zakażeniu jest zastój moczu, który wywołuje jakaś przeszkoda w odpływie, np. kamień, zwężenie cewki.
- Mocznica. Znaczne uszkodzenie nerek prowadzi do zatrucia ustroju moczem, czyli mocznicy. Mocznica jest następstwem przewlekłych zakażeń nerek i zapaleń kłębków nerkowych.
Przestrzeganie zasad higieny osobistej oraz regularne wypróżnianie pęcherza to ważne czynności zapobiegające powstawaniu chorób układu moczowego, zwłaszcza bakteryjnych.

Skóra

Skóra jest zewnętrzną powłoką ciała, która zabezpiecza wnętrze ciała przed utratą wody. Stanowi ona również granicę między światem zewnętrznym a wewnętrznym naszego organizmu, granicę dwóch różnych środowisk.

Skórę tworzą trzy warstwy- naskórek, skóra właściwa oraz tkanka podskórna. Z których każda pełni określone funkcje.

Naskórek chroni nasze ciało przed urazami i przed szkodliwym wpływem promieni nadfioletowych, a także przed czynnikami chorobotwórczymi (bakterie, grzyby).

Skóra właściwa zbudowana jest z włókien tkanki łącznej, zawiera naczynia krwionośne, limfatyczne i włókna nerwowe. W skórze właściwej znajdują się torebki włosowe, gruczoły potowe i łojowe, prekursory witaminy D oraz ciałka zmysłowe (ciepła, zimna, ucisku, bólu, dotyku).

Ostatnia warstwa skóry to tkanka podskórna zbudowana z tkanki łącznej. Jest ona elastyczna i odporna na urazy mechaniczne. W tkance podskórnej znajdują się skupiska komórek tłuszczowych, które tworzą tzw. podściółkę tłuszczową. Warstwa ta amortyzuje urazy mięśni, kości i narządów wewnętrznych.

Oprócz funkcji, które już wymieniłam, skóra pełni jeszcze wiele innych, jak np.:
- Ochrania organizm przed szkodliwymi czynnikami chemicznymi
- Bierze udział w procesach termoregulacji
- Reguluje gospodarkę wodną i mineralną
- Bierze udział w wymianie tlenu i dwutlenku węgla (oddychanie skórne)

Te wszystkie wymienione funkcje skóry mogą być zaburzone przez choroby wywołane przez bakterie, wirusy, grzyby, stawonogi pasożytnicze i urazy.
Najczęstsze choroby skóry to: grzybica, łuszczyca, choroby alergiczne, choroby wirusowe, choroby łojotokowe, choroby ropne i nowotworowe.
- Grzybice skóry- zmiany wywołane przez grzyby chorobotwórcze; do tych chorób należą m. in. łupież
- Łuszczyca- jest jedną z najbardziej rozpowszechnionych chorób skóry. Nie jest zakaźna dla otoczenia. Przyczyna występowania choroby nie jest dotychczas poznana.
- Choroby alergiczne skóry- to wypryski, pokrzywki.
- Choroby wirusowe- to np. opryszczka; występuje na skórze zarówno dorosłych, jak i dzieci. Jeśli opryszczka zajmie okolicę oka lub występuje u małych dzieci, może mieć ciężki przebieg.
- Choroby łojotokowe- np. trądzik pospolity, zwany także młodzieńczym. Występuje najczęściej w okresie pokwitania. W czasie tej choroby tworzą się w skórze zaskórniaki, czyli rogowo- łojowe czopy (wągry), które tkwią w rozszerzonych ujściach gruczołów łojowych.
- Nowotwory skóry- zmiany, które powstają wskutek nieprawidłowego wzrostu poszczególnych tkanek.
- Chorobami skóry wywołanymi przez stawonogi pasożytnicze są: wszawica i świerzb.

Duże zmiany w strukturze skóry następują w wyniku oparzeń i odmrożeń. Oparzenia wywoływane są działaniem wysokiej temperatury, a odmrożenia spowodowane są działaniem niskiej temperatury. Najgroźniejsze są oparzenia 3. i 4. stopnia, kiedy dochodzi do pełnego zniszczenia skóry na całej grubości, ale często również tkanek leżących głębiej, aż do kości. W odmrożeniach najgroźniejszy jest 3. stopień, kiedy następuje martwica skóry, a czasem i tkanek głębiej położonych.

Należy pamiętać o codziennej higienie osobistej i o tym, by nie narażać skóry na zranienia, oparzenia i odmrożenia, a także unikać wystawiania skóry na szkodliwe oddziaływanie różnych związków chemicznych i promieniowania radioaktywnego.

Gruczoły wydzielania wewnętrznego

Gruczoły wydzielania wewnętrznego (gruczoły dokrewne) są narządami, które nie posiadają przewodów wyprowadzających, a ich wydzieliny, zwane hormonami, przedostają się bezpośrednio do krwi i wraz z nią przenoszone są po całym organizmie.

Do najważniejszych gruczołów dokrewnych należą:
- Przysadka mózgowa
- Gruczoł tarczowy (zwany tarczycą)
- Gruczoły przytarczyczne
- Gruczoły nadnerczowe (nadnercza)
- Trzustka
- Gruczoły płciowe żeńskie (jajniki) i męskie (jądra)

Układ gruczołów dokrewnych we współdziałaniu z układem nerwowym zabezpiecza harmonijny rozwój i funkcjonowanie całego organizmu i poszczególnych jego narządów.
Funkcje regulacyjne obydwu tych układów polegają na koordynowaniu wszystkich procesów fizjologicznych wzajemnie ze sobą powiązanych i od siebie zależnych.
Przysadka mózgowa jest gruczołem nadrzędnym, gdyż przez hormony tropowe, produkowane przez przedni płat, reguluje czynność tarczycy, nadnerczy i gruczołów płciowych.
Hormony wydzielane przez gruczoły dokrewne regulują i koordynują czynności narządów, utrzymują stałość składu środowiska wewnętrznego, wpływają na tempo syntezy enzymów i innych białek w komórkach tkanek i narządów docelowych. Hormony są czynne w bardzo niskich stężeniach i jakakolwiek zmiana ich ilości we krwi (zwiększenie lub zmniejszenie) zakłóca równowagę fizjologiczną organizmu i prowadzi do choroby.
Skutki wpływu wybranych hormonów na organizm człowieka przedstawiam za pomocą poniższej tabeli.

Czynność hormonalna organizmu jest regulowana przez ośrodkowy układ nerwowy, a podstawową rolę odgrywa tu podwzgórze (część międzymózgowia). Podwzgórze jest łącznikiem pomiędzy układami nerwowym i hormonalnym, wywierając bezpośredni wpływ na czynność przysadki mózgowej.

Układ nerwowy

Układ nerwowy jest najbardziej złożonym ze wszystkich poznanych układów.

Układ nerwowy dzieli się na układ somatyczny i układ wegetatywny (autonomiczny). Układ somatyczny składa się z układu ośrodkowego (mózgowie, rdzeń kręgowy) i układu obwodowego, składającego się z nerwów czaszkowych i rdzeniowych. W skład mózgowia wchodzą mózg, móżdżek i rdzeń przedłużony.

Układ autonomiczny składa się z dwóch części: układu współczulnego i przywspółczulnego.
Układ autonomiczny stanowi część obwodowego układu nerwowego, która unerwia i reguluje czynności narządów wewnętrznych i gruczołów. Jego działanie jest niezależne od naszej woli i świadomości (nie podlega pełnej kontroli mózgu).

Należy podkreślić, że mózg człowieka ma najbardziej złożoną budowę ze wszystkich poznanych narządów. Składa się z dwóch warstw: warstwa zewnętrzna- kora (istota szara), zbudowana jest ze ściśle przylegających do siebie włókien nerwowych.

Kora mózgu zbudowana jest z komórek nerwowych czuciowych, ruchowych i kojarzeniowych. Jest najważniejszą częścią układu nerwowego, nadrzędnym ośrodkiem regulującym i kierującym czynnościami całego organizmu (ruch, czucie, pamięć, mowa, uczenie się). Okolice przedczołowe kory są uważane za siedlisko wyższych czynności mózgu, związanych z inteligencją i sferą moralną człowieka. Człowiek pozbawiony okolic przedczołowych zdolny jest do wykonywania prostych zadań intelektualnych, ale ma trudności z tworzeniem złożonych konstrukcji myślowych (np. myślenie abstrakcyjne).

Bardzo ważne funkcje spełnia móżdżek:
- Reguluje utrzymanie równowagi i pionowej postawy
- Utrzymuje napięcie mięśniowe i koordynuje ruchy mięśni

Nawet niewielkie uszkodzenie móżdżku powoduje bardzo poważne zaburzenie, m. in. niezborność ruchową- zaburzenia koordynacji pracy mięśni szkieletowych lub szybkie męczenie się mięśni.
Układ nerwowy zapewnia przystosowanie się organizmu do zmieniających się warunków środowiska zewnętrznego i wewnętrznego. Dzięki niemu organizm znajduje się w stałej łączności z naturalnym otoczeniem. Do najważniejszych funkcji układu nerwowego zaliczamy: odbieranie za pośrednictwem receptorów bodźców zarówno ze środowiska wewnętrznego i zewnętrznego, oraz ich przewodzenie do efektorów, którymi są np. mięśnie i gruczoły. Następną funkcją jest regulacja i koordynacja czynności narządów wewnętrznych.

Jakiekolwiek zaburzenia funkcji układu nerwowego odbijają się niekorzystnie na pracy wielu narządów.
Zaburzeniami tego układu są np. nerwice- są to zaburzenia emocjonalne.
Następnym zaburzeniem jest padaczka, która przejawia się zaburzeniami czynności mózgu w postaci różnego rodzaju nagłych napadów z drgawkami, najczęściej z utratą przytomności.
Funkcję mózgu może zakłócić rozległy krwotok, czy udar mózgu (trwałe lub przejściowe uszkodzenie tkanki nerwowej mózgu, wywołane zaburzeniem krążenia krwi w obrębie zmiażdżycowanych tętnic mózgu).
Bardzo groźne są urazy głowy, które mogą powodować uszkodzenie powłok czaszki, obrażenia opon mózgowych oraz mózgu.
Czynniki chorobotwórcze to takie jak: bakterie, wirusy, niektóre z pasożytów i grzybów, mogą być przyczyną zapalenia opon mózgowych i mózgu.
Układ nerwowy jest stale zaangażowany we wszystkie czynności życiowe organizmu człowieka, dlatego trzeba dbać o to, by zawsze funkcjonował prawidłowo.

Narządy zmysłów

Tradycyjnie uważa się, że człowiek posiada pięć zmysłów: powonienia, smaku, dotyku, wzroku i słuchu. Narządy zmysłów pełnią dwojakie zadanie: wykrywanie zmian w otaczającym środowisku życia człowieka o przekazywanie informacji o tych zmianach do centralnego układu nerwowego. Trzeba podkreślić, że człowiek w ciągu całego swojego życia pozostaje w kontakcie z otaczającym go środowiskiem, które wpływa na przebieg procesów życiowych.
Każdy narząd zmysłu jest wyspecjalizowaną strukturą, składającą się z jednej lub wielu receptorów i tkanki dodatkowej. Narządy zmysłów posiadają swoją specyfikę, dzięki której jeden narząd wykrywa światło, drugi ucisk mechaniczny, trzeci substancje chemiczne itd.
Każdy podrażniony narząd zmysłu „zaszyfrowuje” otrzymaną informację, która następnie jest przekazywana przez włókna nerwowe i rozszyfrowana w mózgu.
Z pięciu narządów zmysłu (wzroku, słuchu i równowagi, czucia, smaku, powonienia) skupię się tylko na narządzie słuchu i równowagi, powonienia i częściowo narządzie czucia, ponieważ narząd wzroku i smaku opiszę w temacie „Budowa i działanie dwóch wybranych narządów zmysłów”.

Skóra - narząd zmysłu
Skóra, poza innymi swoimi funkcjami, jak np. funkcje ochronne (które już opisałam), spełnia również rolę niezmiernie czułego narządu zmysłów.
W skórze właściwej znajduje się wielka rozmaitość narządów czucia powierzchniowego.
Narządy czucia powierzchniowego występują w skórze w postaci tzw. ciałek czuciowych. Ciałka odbierające wrażenie zimna to ciałka Krausego, ciepła- ciałka Ruffiniego, dotyku- ciałka Meissnera i Merkela, ucisku- ciałka Paciniego i bólu- wolne zakończenie nerwowe.
Choroby skóry oraz urazy mechaniczne i termiczne (oparzenia, odmrożenia) mogą wywołać zmiany w budowie skóry i zakłócić, a nawet uniemożliwić spełnianie przez skórę swoich funkcji (te zagadnienia już poruszałam przy opisie skóry)

Ucho - jako narząd słuchu i równowagi
Ucho stanowi narząd słuchu i równowagi. Składa się z ucha zewnętrznego, środkowego i wewnętrznego.
Ucho zewnętrzne jest złożone z małżowiny usznej i przewodu słuchowego zewnętrznego, który dochodzi do błony bębenkowej.
Ucho środkowe składa się z jamy bębenkowej, kosteczek słuchowych (młoteczek, kowadełko i strzemiączko) oraz trąbki słuchowej (trąbka Eustachiusza).
Ucho wewnętrzne mieści w sobie właściwy narząd słuchu oraz narząd równowagi. Zbudowane jest ono z kanałów i woreczków, zwanych wspólnie błędnikiem. Wyróżnia się błędnik kostny i błoniasty, przy czym błędnik błoniasty znajduje się wewnątrz błędnika kostnego. Między ścianami obu błędników występuje szczelinowata przestrzeń wypełniona śródchłonką, która poprzez system kanałów łączy się z płynem mózgowo- rdzeniowym.

W błędniku błoniastym znajdują się: przedsionek, 3 kanały półkoliste i ślimak. We wnętrzu ślimaka znajduje się narząd ślimakowy- najważniejsza część ucha, dzięki bowiem komórkom zmysłowym, które się w nim znajdują, stanowi miejsce odbierania dźwięków. I tak fale głosowe wychwytywane przez małżowiną uszną wprawiają w drgania błonę bębenkową i za pośrednictwem kosteczek słuchowych docierają do ucha wewnętrznego i dalej poprzez płyn, który wypełnia ucho wewnętrzne drgania te docierają do ślimaka, a dokładnie do narządu ślimakowego. W tym narządzie drgania mechaniczne zostają przekształcone przez komórki zmysłowe na sygnały nerwowe, które nerwem słuchowym docierają do ośrodka słuchowego w mózgu, gdzie są odbierane i interpretowane. W korze mózgowej powstaje wrażenie słuchowe odbieranego dźwięku. Dzięki zmysłowi słuchu możliwa jest komunikacja między ludźmi za pomocą mowy.
Aby ucho mogło spełniać swoje funkcje musi mieć prawidłową budowę wszystkich swoich elementów.
Nieprawidłowości w budowie narządu słuchu mogą spowodować różne choroby i czynniki fizyczne. Chorobami które zaburzają funkcję narządu słuchu są: zapalenie ucha zewnętrznego, ostre zapalenie ucha środkowego (zakażenie bakteryjne), przewlekłe zapalenie ucha środkowego (może doprowadzić do przedziurawienia błony bębenkowej i upośledzenia słuchu), otoskleroza.
Otoskleroza jest chorobą kości, która stanowi ścianę błędnika. W chorobie tej dochodzi do powstania nieprawidłowej kostniny, która unieruchamia podstawę strzemiączka i prowadzi to do upośledzenia słuchu.

U ludzi starszych obserwuje się upośledzenie słuchu związane z tzw. głuchotą starczą, która jest skutkiem naturalnego procesu starzenia się części nerwowej, odbiorczej narządu słuchu.
Czynność ucha zewnętrznego może być upośledzona poprzez wady rozwojowe małżowiny usznej i przewodu słuchowego. Małżowina uszna może ulec deformacji również podczas urazów.
Upośledzenie słuchu powoduje duże nagromadzenie woskowiny w przewodzie słuchowym.
Słuch może uszkodzić silny hałas. Najniebezpieczniejszy jest hałas o natężeniu 90- 130 dB, gdyż powoduje zaburzenia równowagi, mdłości, wywołuje również pewne choroby psychiczne. Natężenie 130 dB jest progiem wytrzymałości słuchu.

Ucho jest również narządem równowagi. Funkcję tę pełnią trzy kanały półkoliste, wypełnione płynem i mieszczące się w uchu wewnętrznym. We wnętrzu kanałów znajdują się komórki zmysłowe, wrażliwe na ruch płynu oraz kamyki słuchowe (zbudowane z węglanu wapnia). Podczas przechylania głowy kamyki te pobudzają różne grupy komórek czuciowych. Podrażnienie tych komórek przenosi się drogą nerwową do mózgu i tam jest odczytywane jako wrażenie słuchu. Sprawność funkcjonalna zmysłu równowagi zależy od ścisłe współpracy narządu równowagi z móżdżkiem, który jest centralą koordynacji ruchów utrzymujących prawidłową pozycję ciała.
Uszkodzenie kanałów półkolistych powoduje utratę zmysłu równowagi.

Zmysł węchu
Receptory węchu mieszczą się w błonie śluzowej okolicy węchowej jamy nosowej.
Receptory węchu (komórki węchowe) posiadają włoski węchowe, które wychwytują swoiste cząsteczki zapachowe. Pobudzają w ten sposób komórkę do wysłania impulsu nerwowego do mózgu (okolicy węchowej kory mózgu), gdzie powstaje uświadomione wrażenie węchowe. Długotrwałe działanie substancji zapachowej prowadzi do zmęczenia komórek zapachowych, które objawia się zanikaniem odczuwania określonej woni. Krótka przerwa przywraca zdolność odczuwania tego samego zapachu.
Na stopień odczuwania zapachu określonej substancji lotnej przez narząd powonienia, wpływają niektóre choroby, jak np.: nieżyt nosa, zapalenie zatok przynosowych, katar. Zmysły węchu i smaku są czynnościowo powiązane ze sobą i wpływają na wydzielanie soków trawiennych i proces trawienia pokarmów w przewodzie pokarmowym.

Układ rozrodczy człowieka

- Układ rozrodczy męski składa się z narządów wewnętrznych i narządów rozrodczych zewnętrznych.
Do narządów wewnętrznych zalicza się: jądra, najądrze, nasieniowody, pęcherzyki nasienne, przewody wytryskowe, gruczoł krokowy i gruczoły opuszkowo- cewkowe.
Do narządów rozrodczych zewnętrznych zaliczamy prącie i moszną.
Jądra są gruczołami płciowymi, które produkują plemniki i hormony płciowe androgeny (testosteron). Prawidłowa budowa jądra zależna jest od hormonów produkowanych przez przedni płat przysadki mózgowej, noszących nazwę hormonów gonadotropowych. Jeżeli wystąpi niedoczynność przysadki, to może spowodować niedorozwój jąder, mniejszą produkcję plemników i taki osobnik może być bezpłodny. Zaburzenia w czynnościach jąder mogą być spowodowane przez różne choroby, np. stany zapalne, rzeżączkę i inne. Aby układ rozrodczy był sprawny, to nie tylko jądra muszą mieć prawidłową budowę, ale wszystkie drogi wyprowadzające dojrzałe plemniki z najądrzy muszą być drożne. Niekiedy mają one małą drożność spowodowaną wadą wrodzoną lub nabytą (stan zapalny) i plemniki nie mogą swobodnie poruszać się.

Powodem bezpłodności mogą być powikłania związane z przebytą chorobą zwaną świnką- nagminne zapalenie przyusznic. Powikłania te występują u starszych dzieci, u których wirusy przenoszą się ze ślinianek do gruczołów płciowych, powodując ich zapalenia.
- Układ rozrodczy żeński obejmuje narządy rozrodcze wewnętrzne do których zaliczamy: jajniki jajowody, macica, pochwa oraz zewnętrzne o wspólnej nazwie sromu- wargi sromowe większe i mniejsze, łechtaczka i gruczoły przedsionkowe.

Jajnik jest gruczołem płciowym, gdzie w zewnętrznej jego warstwie dojrzewają komórki jajowe. Rozwój jajnika jest uzależniony od funkcji przysadki mózgowej, jeżeli wystąpi niedoczynność tego gruczołu, wtedy mniej będzie wytworzonych hormonów gonadotropowych (hormonów płciowych) i wystąpi niedorozwój jajnika. To z kolei może być przyczyną bezpłodności kobiety.
Niewydolność jajników może być spowodowana też innymi czynnikami- stany zapalne gruczołu, choroby nowotworowe, choroby weneryczne (rzeżączka). Rzeżączka jest bardzo groźną chorobą bakteryjną, która może doprowadzić do bezpłodności. Do późnych, rzadszych powikłań nie leczonej rzeżączki należą: rzeżączkowe zapalenie stawów oraz wsierdzia.
Stan zapalny pochwy może wywołać rzęsistek pochwowy. Jest to pasożyt bytujący zazwyczaj w narządach płciowych i moczowych człowieka. W dłużej trwających zakażeniach rzęsistkiem występują zmiany w komórkach nabłonka szyjki macicy i pochwy. Drogą płciową są przenoszone także choroby jak: kiła, rzeżączka i AIDS.
Matka chora na kiłę zaraża dziecko jeszcze będące w jej łonie. Dzieci z wrodzoną kiłą są upośledzone zarówno fizycznie, jak i umysłowo. Niekiedy kiła wrodzona powoduje ślepotę.
Wszystkie zarazki, które usadawiają się w układzie rozrodczym są bardzo niebezpieczne, bo wywołują różne schorzenia, które zakłócają funkcje zakażonych narządów.

Wnioski

Aby nasz organizm mógł prawidłowo funkcjonować przez długi czas, to należy przestrzegać pewnych reguł:
- Przestrzeganie higieny osobistej
- Racjonalne odżywianie
- Eliminacja ze swojego życia napięć nerwowych
- Nie palić papierosów, nie pić alkoholu, nie używać narkotyków
- Dbałość o zdrowe uzębienie
- Przeznaczyć odpowiednią ilość czasu na sen i wypoczynek
- Dbanie o prawidłową postawę ciała
- Unikać silnego hałasu
- Chronić nasze ciało przed urazami mechanicznymi, termicznymi i promieniami radioaktywnymi
- Pamiętać o roli sportu i gimnastyki w naszym życiu
- Wszystkie choroby jakie nas nękają leczyć w zarodku
- Nie przebywać w środowisku zanieczyszczonym przez substancje szkodliwe dla zdrowia
- Szczepić się przed chorobami zakaźnymi