Filary kulturowe Europy
KULTURA – jest pojęciem wieloznacznym, stosowanym w różnych dyscyplinach nauki, jak i w języku potocznym. Pierwotnie słowo to z łacińskiego oznaczało ”uprawę roli”. Pojęcie kultury może również odnosić się do różnych form aktywności człowieka, między innymi Kultura fizyczna. Termin ten oznacza także pielęgnowanie obyczajów i sposobów postępowania. Można powiedzieć, że kultura ma bardzo szerokie znaczenie. Rozumie się przez nią – materialne i niematerialne – wytwory człowieka (takie jak nauka, sztuka, literatura, religia, idee). Ogólnie mówiąc kultura jest to całokształt materialnego i duchowego dorobku ludzkości gromadzony. Utrwalany i wzbogacony w ciągu jej dziejów, przekazywany z pokolenia na pokolenie. W skład tak pojętej kultury wchodzą nie tylko wytwory materialne i instytucje społeczne, ale także +zasady współżycia społecznego, sposoby postępowania, wzory kryteria ocen estetycznych i moralnych przyjęte w danej zbiorowości i wyznaczające obowiązujące zachowania.
Mianem kultury europejskiej możemy określić przenikanie się różnych kultur: rzymskiej, judeochrześcijańskiej, helleńskiej, celtyckiej, germańskiej i słowiańskiej. Połączenie tych kultur stanowiło jedną całość. Kultura każdego narodu Europy jest silnie związana z kulturą europejską.
Wyróżniamy trzy główne filary Europy, do których zaliczamy: filar antyczny, filar judeochrześcijański oraz filar celtycko-germański.
FILAR ANTYCZNY KULTURY EUROPEJSKIEJ
Do filaru antycznego zaliczamy Starożytną Grecję, oraz Starożytny Rzym. Bardzo wiele zawdzięczamy Starożytnej Grecji. Między innymi igrzyska olimpijskie i takie dyscypliny sportowe jak: rzut dyskiem, rzut oszczepem, zapasy, biegi. Starożytna Gracja była także główną ideą państwa demokratycznego. Nasza współczesna nauka, a zwłaszcza zmysł krytycznej oceny zjawisk i rzeczy, nawiązuje do greckiej filozofii. Starożytnej Grecji zawdzięczamy także teatr i podstawowe gatunki dramatu – komedię i tragedię, oraz mitologię grecką, która jest nadal ważnym źródłem symboli dla literatury i sztuki. Do filaru antycznego zaliczamy także Starożytny Rzym, który stał się dla Europy wzorcem organizacji państwowej opartej na prawie stanowionym. Obecnie prawo rzymskie jest nadal jednym z najważniejszych przedmiotów na studiach prawniczych. Wiele rzeczy Europa przejęła od Rzymian, miedzy innymi naśladowała organizacje administracji i armii. Rzymianie byli także świetnymi inżynierami i budowniczymi, to właśnie im współczesne budownictwo drogowe, architektura i inżynieria sanitarna wiele zawdzięcza. Dzięki Rzymianom większość narodów Europy posługuje się tym samym pismem. Językiem, który umożliwiał Europie integracje kulturową była przez stulecia łacina. W Rzymie powstawały cyrki, były to budowle przeznaczone do jazdy na rydwanach a także podobnie jak w Grecji rozwijał się teatr oraz kultura.
FILAR JUDEOCHRZESCIJAŃSKI KULTURY EUROPEJSKIEJ
Judaizm i chrześcijaństwo wniosło duży wkład w rozwój idei praw jednostki. Obie religie podkreślały szczególną pozycję człowieka. Talmud, Tora, Stary i Nowy Testament zawierają prawa, których podstawą jest godność człowieka. Biblia stanowi do dziś źródło inspiracji dla literatury i sztuki. Interpretacją Biblii jest przekonanie, że Jezus ma dwie natury: Boską i ludzką, a więc jest Bogiem i człowiekiem. Krzyż, ewangelia i miecz naznaczają dynamiczny rozwój religii wśród ludów różnych kontynentów i języków. Wielu chrześcijan widzi w tym widzialny znak działania Ducha Świętego. Nawet dzisiaj, po upadku państwa kościelnego w XIX wieku, chrześcijaństwo jest istotną formą organizacji wielu społeczeństw. Jeżeli jednak w średniowieczu i czasach nowożytnych czynnikiem dominującym w kształtowaniu oblicza kościołów były teologie i liturgia to w końcu XIX wieku coraz większy nacisk kładzie się na żywe świadectwo wiary i miłości. Chrześcijaństwo jest religią miłości. Wprowadza wiernych w tajemnicę wiary stopniowo. Celem wtajemniczenia jest złączenie z osobą Jezusa i włączenie w Jego zmartwychwstanie. Ponieważ miłość jest najpotężniejsza ze znanych sił jednoczących więź z Jezusem winna się dokonać w miłości. Wyjątkowe znaczenie chrześcijanie przywiązują do sakramentu chrztu. Do różnych kościołów chrześcijańskich należy ok. 1,5 miliona wyznawców na wszystkich kontynentach. Najliczniejsi są katolicy, prawosławni i najbardziej zróżnicowani – protestanci. Wszystkich łączy wiara w wydarzenie zmartwychwstania Jezusa. Kościół katolicki przyczynił się do rozwoju szkolnictwa, wniósł także istotny wkład w rozwój oświaty. Średniowieczne zakony, a zwłaszcza Cystersi, odegrali istotną rolę w integracji kultury europejskiej.
JUDAIZM – jest to słowo, którym powszechnie nazywa się religią wyznawaną przez Żydów, choć oprócz tego określenia funkcjonuje też inne – mozaizm, czuli religia Mojżesza, który na górze Synaj od samego Boga tekst Tory. Znaczący rozwój żydowskiej nauki i szkolnictwa rozpoczął się w III wieku w Mezopotamii. Wpływ judaizmu na kulturę europejską powszechnie wiąże się z zainteresowaniem Biblią i pierwszymi przekładami taj Księgi. Pod koniec III wieku przetłumaczono Stary Testament na język grecki. Wielkość tłumaczeń na języki narodowe miała związek z reformacją. Jednym z najważniejszych pojęć Judaizmu jest Tora. Odnosi się zarówno do Pięcioksięgu Mojżesza, jak i w znaczeniu najszerszym do całej tradycji żydowskiej, gdyż tradycja, religia, obyczaje i rytuały żydowskie wywodzą się wprost z niej. Jest symbolem ścisłej więzi człowieka z Bogiem, pełnego poddania się prawom zawartym w tej księdze. Tekst Tory Żydzi otaczają najwyższą czcią, wypływającą z przekonania, że jest to bezpośredni dar od Najwyższego. Judaizm jest pierwszą religią monoteistyczną tzn. uznającą jedynego, ponadczasowego i wszechobecnego Boga, stwórcę Wszechświata, roślin, zwierząt i ludzi, których obdarzył wolną wolą i prawem kierowania swoim życiem. Istotną cechą judaizmu jest brak hierarchii i centrum religijnego, którą to rolę w chrześcijaństwie pełni Watykan z papieżem i hierarchią kościelną. Od czterech tysiącleci judaizm zachował swoje podstawowe założenia i nadal jest religia opierającą swoje zasady na prastarym tekście Biblii i zawartym w nim dekalogu. W dalszym ciągu pozostaje narodową religią Żydów, dającą im świadomość własnej tożsamości i sile do przetrwania prześladowań, jakim byli poddawani. Religia ta, której wierni wywodzą się z jednego tylko narodu, nigdy nie prowadziła działalności misyjnej i nigdy nie dążyła do zdobycia wyznawców w innych grupach etnicznych. Mimo tej pozornej hermetyczności judaizm wywarł ogromny wpływ na kulturę i religie krajów Europy Afryki Północnej jako podstawa powstałego dwa tysiące lat później chrześcijaństwa. Rozwój szkolnictwa zakonnego w średniowieczu i wiekach późniejszych zapoczątkował upowszechnienie edukacji w Europie.
FILAR CELTYCKO-GERMAŃSKI KULTURY EUROPEJSKIEJ
Ludy celtyckie żyjące w starożytności nie pozostawiły po sobie świętych ksiąg. Informacje o ich wierzeniach pochodzą głównie z relacji historyków greckich i rzymskich oraz zabytków archeologicznych. Celtowie tworzyli liczne związki plemienne i federacje polityczne. Na terytorium każdej zbiorowości oddawano cześć innym bóstwom. Trudno obecnie zidentyfikować poszczególne bóstwa. Wszystko wskazuje na to, że pierwotnie największą rolę w wierzeniach celtyckich odgrywał kult bóstw żeńskich, które były zarazem boginiami płodności jak i śmierci. Ślady kultu prastarego bóstwa kobiecego spotyka się na wszystkich obszarach zamieszkiwanych niegdyś przez Celtów. Celtowie oddawali również cześć nimfom i boginkom opiekującym się rzekami, jeziorami i lasami. Szczególnym szacunkiem cieszyły się niektóre źródła, zamieszkiwane według wierzeń przez mądre nimfy – czarodziejki.
Natomiast Germanie jako odrębna grupa ludów pojawili się na przełomie II i I tysiąclecia p.n.e. na terenie obecnej Danii i południowej Szwecji. Utwory na temat religijnych wyobrażeń Germanów powstały dość późno i nie wiadomo, jak wiele motywów trafiło do nich z innych religii. Wierzyli w istnienie możliwości przemieszczania się pomiędzy światami. Zdolności takie mieli mieć bogowie, a także obdarzeni magiczną wiedzą ludzie, czarownicy i bohaterowie. Wierzono również, ze dusza poety germańskiego wędruje podczas poetyckiego natchnienia po innych światach. Wyobrażenia Germanów dotyczące istot Boskich odbiegają od chrześcijańskiego obrazu Boga. Germanie mieli bardzo szerokie wyobrażenia. Wierzyli, ze pod ziemią mieszkały karły będące mistrzami rzemiosł i magii. W odróżnieniu od Celtów Germanie nie tworzyli na potrzeby kultu odrębnej klasy kapłańskiej. Obowiązki reprezentowania społeczności plemiennej pełnił król. On składał ofiary i modlił się za cale zgromadzenie mężów. Pierwotnie Germanie nie znali również świątyń, a ofiary – często krwawe – składali pod gołym niebem. Czczono święte miejsca, takie jak samotne kamienie i wielkie dęby. Religia ludów germańskich zniknęła wraz z chrystianizacją Skandynawii.
W niektórych sprawach kultura Celtów i Germanów jest podobna. Z kultury celtycko – germańskiej Europa między innymi wzięła sagi i legendy. Z tego kręgu kulturowego wywodzi się także etos rycerski oraz poezja erotyczna.
Do tradycji celtycko – germańskich nawiązywali przede wszystkim twórcy romantyzmu. Utworzone przez Germanów organizacje państwowe, m.in. Franków i Wizygotów, dały początek państwom środkowej Europy. W dzisiejszych czasach budowniczych pochodzących z germańskich plemion Gotów, uznaje się za twórców stylu gotyckiego w architekturze. Kultura europejska lubiła wzorować się na kulturze i tradycjach innych kręgów cywilizacji, np. Abramom zawdzięczamy system dziesiętny i cyfry, sztukę uprawy roślin i hodowli zwierząt Europa zaczerpnęła z Bliskiego Wschodu. Wspólne korzenie kultury europejskiej znacznie ułatwiają proces jednoczenia się współczesnej Europy.
Podsumowując możemy stwierdzić, że kultura uległa stałym zmianom. W XXI wieku najistotniejsze problemy kultury związane były z powstaniem kultury masowej oraz procesem globalizacji. Kultura współczesnych narodów Europy jest ściśle związana z dziedzictwem kultury starożytnych Rzymian, Celtów i Greków. Kultura Europejska jest również związana z judaizmem i chrześcijaństwem.