Polityka społeczna - zagadnienia

2. Zakres przedmiotowy polityki społecznej.

Wg prof. W. Szuberta
· Polityka ludnościowa i rodzinna
· Polityka zatrudnienia
· Polityka mieszkaniowa
· Polityka ochrony zdrowia
· Polityka zabezpieczenia społecznego i pomocy społecznej
· Polityka edukacji
· Polityki kulturalnej
· Polityka ochrony środowiska
· Polityka prewencji i przezwyciężania zjawisk patologii społecznej
· Polityka zapewnienia bezpiecznej starości

Wg prof. Daneckiego – zadaniem polityki społecznej jest postęp społeczny w:
1. Dobrobyt ludzkości- nie chodzi tylko o sferę materialną, ale
o jakość życia
2. Potrzeby związane z ładem społecznym- zrównoważenie indywidualnych potrzeb- sprzecznych interesów. Interes indywidualny i zbiorowy.
3. sprawiedliwość społeczna- sprawiedliwe społecznie będzie przyjęcie pewnego kryterium. Ci, którzy spełniają to kryterium będą otrzymywali pomoc, którzy nie spełniają wymogom kryterium nie dostaną pomocy.
4. demokracja społeczna- wpływ obywateli na określony model społeczny- dzieje się to dzięki wyborom.


DEFINICJA POLITYKI SPOŁECZNEJ
Jest to działalność państwa skierowana do wszystkich grup społecznych w celu zabezpieczenia ich bytu, a także potrzeb materialnych i niematerialnych ze szczególnym uwzględnieniem rodziny jako podstawowa komórki polityki społecznej.

CZYM ZAJMUJE SIĘ POLITYKA SPOŁECZNA
Z polityką społ. spotykamy się na co dzień. Zajmuje się problemami, które dotyczą każdego z nas, tj. ubóstwo, (czyli stan w którym
w jednostce lub grupie społ. brakuje środków potrzebnych do zaspokojenia podst. potrzeb uznawanych w danej społeczności za niezbędne do normalnego życia) bezrobocie, problemy rodziny
i dzieci, bezdomnością (bezdomni to ludzie, których los lub zachowanie sprowadziły na najgłębszy skraj ubóstwa), kwestiami mieszkaniowymi, niepełnosprawnością (która stanowi od niedawna powszechnie uznawany problem społeczny, przede wszystkim dlatego, że wyodrębnia ona dotkniętą nią część społeczeństwa i przy braku odpowiedniego przeciwdziałania przesuwa ją na margines społeczny). Zajmuje się także z zagrożeniami społecznymi typu alkoholizm, uzależnienia patologiczne, przestępczość (która niepokojąco wzrosła w ostatnich latach wzbudzając niemal powszechne poczucie zagrożenia), narkomania (stanowi ona narastający problem we wszystkich krajach świata, statystyczne ujęcie tego zjawiska jest tak samo trudne jak bezdomności).



3. Podmioty krajowe polityki społecznej.

Kryteria podziału podmiotów polityki społ. :

· Obszar działania:

- Skala globalna- do której zaliczamy podmioty związane od wielu lat z organizacjami międzynarodowymi ONZ, które w swoich zainteresowaniach ujmują kwestie socjalne.
- Skala regionalna- ograniczona kontynentem grupa państw, np. UE z instytucjami.
- Skala krajowa- podmioty, których zasięg działania ograniczony jest do jednego państwa.

CHARAKTER PODMIOTÓW KRAJOWYCH

Krajowe organizacje dzielimy na :
a) publiczne - ich funkcją jest porządkowanie życia społecznego , tworzenie osłon socjalnych na poziomie ekonomicznych możliwości budżetu a także wyrównywanie szans życiowych zgodnie z zasadą konstytucyjnej sprawiedliwości.
b) pozarządowe - ich funkcją jest wszechstronne uzupełnianie działań państwa na rzecz grup najsłabszych ekonomicznie.


· Wg kryterium rodzajów podmiotów polityki społecznej wyróżniamy :
a) ustawodawcze; (Sejm + Senat = Parlament)
b) wykonawcze;(rząd i ministrowie)
c) kontrolne; ( Najwyższa Izba Kontroli Państwa)
d) sądownicze. (Sądy powszechne, Sądy pracy)

Rodzaje podmiotów polityki społecznej:
Mają związek z polityką społeczną poprzez wpływanie na jej treści i jakość.
Głównym podmiotem polityki społecznej jest samorząd terytorialny . Decentralizacja władzy oznacza przekazanie jaj uprawnień na szczebel organizacji terenowych jaką jest wspólnota samorządowa w gminie . Państwo nie jest bowiem w stanie w sposób scentralizowany sam podejmować działania.
Samorząd terytorialny ma szeroki zakres działania , do jego zadań należą wszelkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym a w szczególności zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty . Powyższe zostało zorganizowane poprzez pakiet reform administracyjno – publicznej. Jej istotą stało się przekazanie części zadań samorządowi terytorialnemu
i uczynienie go podmiotem samodzielnym i odpowiedzialnym przed społecznościami mieszkańców jedności terytorialnej

· Skala zasięgu oddziaływania:

- podmioty w skali: makro(cały kraj), mezo (region, marszałek, wojewoda) i mikro (część na poziomi powiatu, gmina)

· Zakres problemów polityki społ.:

- ministerstwo zdrowia, edukacji
- zakres rynku pracy, pomoc społ., mieszkalnictwo

· w działalności i sposobie uczestnictwa w tworzeniu
i realizacji polityki społ.:

- doradcze
- opiniodawcze
- programotwórcze
- realizacyjne

4. Międzynarodowe podmioty polityki społecznej.

a) ONZ jest to szczególny podmiot makropolityki społecznej
Karta Narodów Zjednoczonych została podpisana 26 czerwca 1945r w San Francisco i dała początek ONZ – organizacji opartej na zasadzie suwerennej równości państwa.
b) FAO – Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa
Siedzibą jej jest Rzym, a podstawowe cele to:
- Polepszanie wytwarzania , wymiany i dystrybucji produktów rolnictwa, leśnictwa i rybołówstwa;
- Podnoszenie poziomu wyżywienia narodów;
- Polepszanie warunków życia ludności wiejskiej;
- Zapewnienie niezbędnego kredytu rolnego;
- Popieranie zawierania porozumień w sprawie międzynarodowego handlu produktami rolnymi;
- Udzielanie pomocy technicznej.
c) ILO (MOP) – Międzynarodowa Organizacja Pracy
28 czerwca 1919r – na paryskiej konferencji pokojowej.
Jej cele to:
- Poprawa warunków pracy i życia dla pracujących;
- Likwidacja bezrobocia;
- Likwidacja dyskryminacji w dziedzinie zatrudnienia
i szkolenia;
- Ochrona pracy dzieci, młodzieży i kobiet;
- Ochrona pracowników w przypadku ich chorób;
- Uznanie zasady swobodnego stowarzyszania się, organizowania kształcenia zawodowego i technicznego.
d) UNESCO
Przyczynia się do utrzymywania pokoju przez pogłębianie oświaty, nauki i kultury, współpracy narodów dla zapewnienia sprawiedliwości.
Do podstawowych swobód przyznanych w KARCIE ONZ wszystkim narodom świata jest zwalczanie analfabetyzmu na świecie.
e) WHO (Światowa Organizacja Zdrowia)
Jej celem jest osiągnięcie przez wszystkie narody najwyższego poziomu zdrowia.

5. ONZ jako podmiot makropolityki społecznej.

ONZ jest to szczególny podmiot makropolityki społecznej.
Karta Narodów Zjednoczonych została podpisana 26 czerwca 1945r w San Francisco i dała początek ONZ – organizacji opartej na zasadzie suwerennej równości państwa.
Celem ONZ jest :
- Utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa;
- Popieranie praw człowieka;
- Rozstrzyganie sporów;
- Rozwijanie przyjaznych stosunków międzynarodowych.
ONZ ma pięć głównych organów :
- Zgromadzenie Ogólne;
- Rada Bezpieczeństwa;
- Rada Gospod.- Społ.;
- Rada Powiernicza;
- Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości.
Część działalności ONZ koncentruje się na problemach socjalnych człowieka . Od początku prowadzi ona aktywną działalność na rzecz zagwarantowania i przestrzegania w praktyce
równych praw dla wszystkich ludzi bez względu na płeć, rasę, religię, poglądy polityczne, przynależność państw, na rzecz zapewnienia jednakowych standardów socjalnych dla wszystkich ludzi.
Już w 1948 Zgromadzenie ogólne uchwaliło powszechną Deklarację Praw Człowieka będącą zbiorem praw człowieka
i podstawowych wolności .
Najważniejszym podmiotem makropolityki społecznej jest Rada Gosp. – Społ.
Zadaniem jej jest :
- Rozwijanie międzynarodowej współpracy w dziedzinie gospodarki, kultury i oświaty , zdrowia i problematyki społecznej;
- Przestrzeganie praw człowieka i podstawowych wolności poprzez omawianie aktualnych problemów w tych dziedzinach i uchwalanie odpowiednich zaleceń pod adresem Zgromadzenia Ogólnego ONZ;
- Inicjowanie i prowadzenie badań , opracowywanie konwencji międzynarodowych i przedstawienie ich do aprobaty Zgromadzenia Ogólnego;
- Koordynacja działalności wyspecjalizowanych organizacji poprzez zawieranie z nimi porozumień o współpracy .

6. Europejskie podmioty polityki społecznej.

Organizacje regionalne obejmujące swym działaniem obszar kontynentu (w ramach UE ).
Europejska polityka społeczna ma własną strukturę organizacyjną oraz odrębne umocowania prawne.

Do najważniejszych z nich należy zaliczyć:
- Europejską Kartę Społeczną wraz z protokołem dodatkowym- 1982r.
- Karta Socjalna Wspólnoty Europejskiej – 1989r
- Traktat z Mastricht – 1992r
- Zielona Księga i Biała Księga – 1994r, które określają programy działania państw, członków w obszarze wspólnej polityki socjalnej.

8. Źródła informacji o ludności.

1. Najpełniejszym źródłem informacji o ludności są dane Narodowych Spisów Powszechnych. W zależności od przyjętych założeń możemy mieć do czynienia z następującymi rodzajami spisów ludnościowych:
- powszechny (imienny lub sumaryczny)
- ewidencyjny
- reprezentacyjny (mikrospis)
- próbny
2.bieżąca rejestracja
3. bieżące badania
4. źródła wtórne (dokumenty)

9. Spis powszechny zasady.

Najważniejsze – SPISY POWSZECHNE
Wykonywane są zwykle co 10 lat (zalecenie Biura Ludnościowego ONZ), na podstawie określonego ustawą kwestionariusza, w czasie gdy ruch ludności jest mały.
Spisuje się strukturę ludności pod kątem:
- płci
- wieku
- stanu cywilnego
- miejsca zamieszkania
- cech społeczno – zawodowych
Opisuje się też fakty dotyczące:
- ruchu naturalnego i wędrówkowego, cechy geograficzne – miejsca pobytu stałego, podczas spisu,
- dane dotyczące gospodarstw domowych – stosunek poszczególnych członków gospodarstwa do głowy rodziny
Gospodarstwo domowe - grupa osób wspólnie mieszkających
i łączących dochody i wydatki. W jednym mieszkaniu może zamieszkiwać kilka gospodarstw domowych.
Uważa się, że jedno gospodarstwo powinno zajmować jedno mieszkanie. W taki sposób oblicza się, że w Polsce brakuje ok. 1,600 tys. mieszkań.
Gospodarstwa domowe:
- rodzinne
- nierodzinne
- zbiorowe (jednostki wojskowe, domy dziecka, klasztory)
Ma to znaczenie dla rodzaju konsumpcji, jaka odbywa się w tych gospodarstwach.
Spisywane są także:
- zawód
- wykształcenie
- dane rodzinne: liczba dzieci, długość trwania związku małżeńskiego, które to z kolei małżeństwo
- przyczyny czasowej nieobecności w miejscu zamieszkania
Po raz pierwszy spisywane były związki konkubinacie, czyli kohabitacyjne.
Typy zespołów rodzinnych:
- rodziny pełne (matka+ ojciec+ dzieci)
- rodziny pełne z dalszymi krewnymi
- rodziny niepełne bez dalszych krewnych
- rodziny niepełne z dalszymi krewnymi
- zespoły rodzinne – np. rodzeństwo z dziadkiem
Rachmistrz nie prosi o dokumenty, zapisuje tylko podane informacje. W badaniu rodziny bada się związki krwi
i powinowactwa. W małżeństwie – związki formalne, nieformalne
i separację. Przez wiele lat badano w Polsce analfabetyzm: pisze
i czyta, tylko czyta (półanalfabeta), analfabeta. Od kilku spisów nie bada się analfabetyzmu pierwotnego. (Analfabetyzm funkcjonalny- nieumiejętność czytania ze zrozumieniem – w Polsce: 43%. Miejsce urodzenia – 60% mieszka tam, gdzie się urodziła – ludność Polski raczej osiadła. Wykształcenie – poziom, kierunek, uczęszczanie do szkoły. Wyznanie – w okresie międzywojennym
– był to wyznacznik narodowości. Po I i II wojnie – spis sieroctwa
i inwalidztwa (obecnie – w Polsce 5,5 ml. niepełnosprawnych!). Dzietność kobiet, płodność – liczba żywo urodzonych dzieci
i plany z tym związane. Cechy społeczno-zawodowe: Źródła utrzymania (W Polsce występuje przenoszenie z systemu pracy do systemu utrzymania społ. (bezrobotni, renciści, emeryci) W Polce współczynnik zatrudnienia – 43,7% Współczynnik zatrudnienia
w UE – 70-75% (osoby niepełnosprawne pracują, lepiej niż u nas).

10. Indeks cech zaleceń programowych spisów powszechnych.

Z uwagi na wagę i znaczenie spisu powszechnego jego prawidłowa organizacja i przebieg muszą być zagwarantowane określonymi zasadami. Należą do nich:
- Centralizacja- zarządzanie spisu jest decyzją rządową. Nad jego prawidłowym przeprowadzeniem
i wykorzystaniem zgromadzonych danych czuwa Generalny Komisarz Spisowy- prezes Głównego Urzędu Statystycznego.
- Powszechność- dane spisu obejmują wszystkich obywateli zamieszkujących kraj
- Bezpośredniość- informacja statystyczna jest uzyskiwana za pomocą bezpośredniego, osobistego kontaktu rachmistrza spisowego ze spisywaną osobą
- Imienność- każda osoba zajmująca mieszkanie
i tworząca gospodarstwo domowe jest spisywana oddzielnie z imienia i nazwiska oraz cech badanych.
- Jednoczesność- badanie jest przeprowadzane w ściśle określonym momencie, takim samym dla całego obszaru spisu (tzw. Moment krytyczny spisu).
- Wyłączność albo łączność- jest spisem wyłącznym, jednakże z uwagi na unikalność i koszty badania do jego zakresu częstokroć dodaje się problematykę poza ludnościową
- Statystyczne ujęcie wyników- wyniki są ujmowane
w zestawieniu zbiorczym i publikowane zgodnie
z ogólnokrajowymi zasadami kompatybilnymi
z programami międzynarodowymi w tym zakresie.
- Regularność i komparatywność- zgodnie z zaleceniami ONZ spisy powszechne powinno się przeprowadzać raz na 10 lat (w latach zakończonych na „0” by można było porównać wyniki).
- Obowiązek zachowania tajemnicy spisowej- zgodnie
z ustawą o statystyce państwowej dane indywidualne
i osobowe uzyskane w wyniku przeprowadzenia spisu nie mogą być wykorzystane, pod groźbą sankcji karnych, do innych celów niż zbiorczych analiz statystycznych.

11. Charakterystyka i klasyfikacja polityki ludnościowej.

POLITYKA LUDNOŚCIOWA:
Jest fragmentem polityki społecznej wyodrębnionym ze względu na kryteria przedmiotowe, wyrażającym i urzeczywistniającym solidarną troskę wszystkich podmiotów życia zbiorowego
o zabezpieczenie biologicznej egzystencji społeczeństwa. Do polityki ludnościowej zalicza się zespół wewnętrznie spójnych przedsięwzięć, które zmierzają do wywołania pożądanych zmian
w stanie, strukturze i rozmieszczeniu ludności oraz do wspomagania małżonków w podejmowaniu i realizacji ich wolnych decyzji rodzicielskich. Politykę ludnościową współtworzą wszyscy obywatele razem z władzami administracyjnymi, opierając ją na tym samym systemie aksjologicznym, który konstytuuje racjonalną politykę społeczną, a więc na działaniach służących bezpośrednio dobru wspólnemu wchodzących w skład społeczeństwa osób. Polityka ludnościowa stanowi konkretyzację określonej polityki społecznej i tylko przez jej pryzmat daje się interpretować oraz oceniać. Wartością nadrzędną personalistycznej polityki ludnościowej jest człowiek. Dlatego dąży do stwarzania optymalnych warunków dla rozwoju osób i tworzonych przez nie wspólnot podstawowych. Bezwzględna i niezmienna wartość ludzkiej osoby nie podlega pomniejszeniu czy zwiększeniu
w poszczególnych fazach jej biologicznego i psychospołecznego rozwoju, ani nie zmienia się pod wpływem przeobrażeń makrostrukturalnych.

POLITYKA LUDNOŚCIOWA (zwana także polityką demograficzna lub populacyjną) państwa jest rozumiana jako ogół świadomych przedsięwzięć mających na celu wywołanie określonych zmian w stanie, strukturze i ruchu ludności.
W węższym zakresie bywa ograniczana do kształtowania reprodukcji ludności, natomiast w szerokim podejmuje zagadnienia regulacji stosunków społecznych i ekonomicznych wpływających samoistnie na procesy demograficzne. Realizacja programu polityki ludnościowej zakłada dostosowanie jej programu do ulegającej transformacji sytuacji demograficznej, politycznej, społecznej
i ekonomicznej obszaru, którego dotyczy. O świadomej polityce ludnościowej możemy mówić wtedy, kiedy zawiera ona następujące elementy: współuczestnictwo i współodpowiedzialność państwa oraz jego instytucji w realizacji programu; popularyzacja lub negacja określonego modelu wielkości rodziny; legalizacja lub zakaz przerywania ciąży; istnienie systemu pozytywnych lub negatywnych przywilejów premii i innych bodźców związanych
z zachowaniem prokreacyjnym kobiety lub rodziny.

Za właściwy uznaje się taki program polityki ludnościowej, który uwzględnia następujące zasady: zgodność z wymogami stawianymi naukowej precyzji; akomodacja do okoliczności czasu i miejsca; realność strony finansowej i organizacyjnej; zbieżność z interesami obywateli.

W literaturze wyróżnia się najczęściej następującą klasyfikację polityki ludnościowej:
- pronatalistyczna, antynatalistyczna i neutralna,
- ludnościowa aktywna i bierna,
- bezpośrednia i pośrednia,
- restrykcyjna i propulsywna,
- prewencyjna i interwencyjna,
- ilościowa i jakościowa

1. Polityka pronatalistyczna- (populacyjna)- ukierunkowana na podnoszenie przyrostu naturalnego poprzez popieranie rozrodczości i maksymalizację liczby urodzeń. Realizowana głownie w krajach o wysokim stopniu rozwoju gosp. W których zauważono spadek liczby narodzin dzieci.
2. Polityka antynatalistyczna (depopulacyjna) zmierza w swoich założeniach do zahamowania przyrostu naturalnego, prowadzona w krajach słabo rozwiniętych gosp.
3. Polityka neutralna – procesy ludnościowe mają charakter samoistny i polega na braku istotnej integerencj państwa
w zjawiska demograficzne.
4. Polityka aktywna może przybierać różne formy:
- bezpośrednia i pośrednia
- restrykcyjna i propulsywna
- prewencyjna interwencyjna
5. Polityka neutralna- ma charakter bierny
6. Polityka ilościowa- to zespół działań państwa mających doprowadzić do osiągnięcia optymalnego w określonych warunkach społecznych, gosp., i politycznych stanu zaludnienia
7. Polityka jakościowa- ma na celu ochronę społeczeństwa przed degeneracją fizyczną i umysłową (choroby dziedziczne, społ. Itp.)

W dokumentach ONZ przygotowanych na światowe forum demograficzne zakłada się, że polityka ludnościowa będzie uznawana za integralną część polityki rozwoju, zaleca się także integrację rozwoju ludnościowego ze społeczno-gospodarczym,
a politykę ludnościową uznaje się za część składową ogólnej polityki społeczno-gospodarczej państwa.

18. Zadania polityki społecznej wobec osób starszych.

Polityka wobec osób starszych określana jest jako polityka realizacji interesów osób starszych. Dotyczy potrzeb i warunków bytu ludzi starszych i ma na celu te działania, które w sposób planowy i celowy mają wpłynąć na poprawę sytuacji życiowej starszych ludzi. Służy temu system świadczeń związanych z zabezpieczeniem społecznym. Polityka społeczna zakłada działania na rzecz praw tej kategorii ludzi. Dotyczy to oświaty, kultury, ochrony zdrowia, organizacji czasu wolnego, ochrony pracy ludzi starszych, pomocy obłożnie chorym, pracy socjalnej z osobami starszymi, kształtowania odpowiednich warunków mieszkaniowych, pomocy instytucjonalnej oraz warunków materialnych seniorów.
Polityka społeczna uwzględniając prawa człowieka starszego uwzględniać powinna przede wszystkim jego godność. Stosunek do człowieka starszego jest miarą humanistycznych stosunków
w społeczeństwie.
Politykę społeczną wobec osób starszych zdefiniować można, jako system realizowanych w jej ramach działań, mających na celu wszechstronną kompensację malejących wraz z wiekiem możliwości samodzielnego zaspokajania potrzeb, integrację z lokalną społecznością oraz przygotowanie do starości.
Generalnie można wskazać na dwa cele, stanowiące niejako myśl przewodnią współczesnej polityki społecznej wobec osób starszych. Są to: prawo do samostanowienia i decydowania o swojej przyszłości i kształtowania hierarchii własnych potrzeb oraz współodpowiedzialność za swoje losy.
Formowanie celów polityki społecznej wobec osób starszych jest procesem wymagającym uwzględnienia nie tylko obiektywnych potrzeb ludzi starszych i ich otoczenia, ale i finansowych możliwości podmiotów odpowiedzialnych za realizację tej polityki.
Podejścia do pomocy osobom starszym mogą być następujące:
- Autonomia – to zachowanie przez nich suwerenności w podejmowaniu decyzji o sposobach życia w starości,
- Integracja – zapewnienie starszej generacji warunków do udziału w życiu społecznym,
- Opieka – zapewnienie pomocy w razie wynikającego z wieku lub stanu zdrowia ubytku sił fizycznych lub psychicznych,
- Organizacja- której zadaniem jest koordynacja działania podmiotów polityki wobec ludzi starszych.

19. Pojęcie zdrowia i czynniki warunkujące stan zdrowia ludności wg WHO.

1. Definicja zdrowia w ujęciu biomedycznym:
Zdrowie to brak choroby.

2. Definicja zdrowia WHO (Światowej Organizacji Zdrowia)
Zdrowie to pozytywny stan samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko brak choroby lub ułomności.
Ma ona swoje słabe strony:
- jest to stan idealny
- nie uwzględnia dynamicznego rozwoju zdrowia, czyli nie bierze pod uwagę subiektywnego uczucia zdrowia.

3. Definicja zdrowia w ujęciu socjoekologicznym:
Zdrowie to umiejętność adaptacji do zmieniających się warunków.

ZDROWIE JEST:
- Wartością- dzięki, której jednostka lub grupa może realizować swoje aspiracje, potrzeby, osiągnięcia satysfakcji oraz zmieniać środowisko i radzić sobie
w nim.
- Zasobem- (bogactwem) dla społeczeństwa gwarantującym jego rozwój społeczny i ekonomiczny, tylko zdrowe społeczeństwo może tworzyć dobra materialne i kulturowe, rozwijać się osiągać odpowiednią jakość życia.
- Środkiem do osiągnięcia lepszej jakości życia, która pojmowana jest jako prawidłowe funkcjonowanie organizmu człowieka do późnej starości.

Czynniki warunkujące stan zdrowia ludności wg WHO:

a) Pole biologii – obejmuje czynniki genetyczne każdej jednostki, procesy dojrzewania i starzenia. Ok. 15%
b) Pole środowiska – czynniki działające poza organizmem człowieka, a wpływające na jego zdrowie. Ok. 20%
c) Pole zachowań – czynniki całkowicie zależne od człowieka.
Ok. 50%
d) Pole opieki zdrowotnej – zasady i procedury działania instytucji powołanych celowo do działań na rzecz zdrowia. OK. 10%



Najczęstsze przyczyny zgonów w związku z czynnikami z:
- pola biologii – cukrzyca,
- pola środowiska- zabójstwa samobójstwa,
- pola zachowań – marskość wątroby, wypadki drogowe, inne wypadki,
- pola opieki zdrowotnej – grypa, zapalenie płuc.
Na stan zdrowia ma wpływ min.:
- Wykształcenie – najwyższy wskaźnik zgonów niemowląt jest wśród kobiet z wykształceniem niepełnym podstawowym, a najwyższy z wykształceniem wyższym.
- Miejsce pracy – ryzyko śmierci jest najwyższe wśród pracowników na stanowiskach robotniczych.
- Miejsce zamieszkania.

20. Koncepcja pól zdrowia Lalonda.

Pole biologii – obejmuje czynniki genetyczne każdej jednostki, procesy dojrzewania i starzenia. Nie mamy na niego wpływu. Ok. 15%,
Pole środowiska – czynniki działające w otoczeniu poza organizmem człowieka, a wpływające na jego zdrowie. Jednostka działając w pojedynkę nie posiada nad nimi skutecznej kontroli. Ok. 20%
Pole zachowań – czynniki całkowicie zależne od człowieka.
Kontrola jednostki lokowanymi w tym polu jest bardzo duża, w większości przypadków wystąpienie czynników ryzyka jest związane z decyzją jednostki. W związku z tym pojawia się problem nie tylko odpowiedzialności każdego za stan jego zdrowia, ale także problem zawinionego złego stanu zdrowia. Ok. 50%.
Pole opieki zdrowotnej – zasady i procedury działania instytucji powołanych celowo do działań na rzecz zdrowia. OK. 10%





22. Pojęcie i elementy systemu ochrony zdrowia.

· System ochrony zdrowia i jego funkcje: (wykres)





















· Cele wspólne systemów ochrony zdrowia:
- poprawa stanu zdrowia populacji i promowanie społecznego dobrostanu
- zapewnienie powszechności i równości w dostępie do opieki zdrowotnej
- zapewnienie mikro i makroekonomicznej efektywności wykorzystania zasobów (zakłady opieki zdrowotnej, różna aparatura)
- dbałość o skuteczność kliniczną dostarczonej opieki
- poprawa jakości opieki zdrowotnej i satysfakcji pacjentów
- zapewnienie długookresowej stabilności finansowej systemu ochrony zdrowia

· Systemy opieki zdrowia:
1. system Bismarcka – ubezpieczeniowy-forma płatności za usługę
2. system Beveridge`a- ulgowy, pieniądze pochodzą z podatków, tzw. Kapitacja- forma płatności od tzw. „głowy”


23. Źródła finansowania systemów ochrony zdrowia.

Istnieją 4 źródła:
1. podatki
2. obowiązkowe ubezpieczenia
3. dobrowolne ubezpieczenia
4. opłaty bezpośrednie od pacjętów.

Trzy modele organizacji i finansowania ochrony zdrowia:
narodowy – występował we wszystkich krajach komunistycznych (obecnie tylko w Wielkiej Brytanii). Głównym organizatorem służby zdrowia było państwo, które finansowało ten system. Państwo odpowiedzialne było za zapotrzebowanie medyczne i farmaceutyczne. Personel medyczny zatrudniany był jako pracownicy państwowi i podlegał podwójnej pośredniej kontroli ze strony państwa. W Polsce model ten określany był jako służba zdrowia. Państwo nie miało funduszy na kontynuowanie tego modelu.
korporacyjno-przedstawicielski (ubezpieczeniowy) – służba zdrowia została zastąpiona przez ochronę zdrowia. Sprywatyzowano apteki. Wyzwolono personel medyczny z roli funkcjonariusza państwowego. Przekazano samorządowi terytorialnemu własność większości zakładów opieki zdrowotnej oraz odpowiedzialność za wykonywanie zadań ochrony zdrowia. W 1997 roku koalicja rządowa SLD-PSL wprowadziła ustawę wzorowaną na systemie niemieckim:
· Utworzono kasy powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego.
· Wprowadzono składkę ubezpieczeniową
w wysokości 10% wartości wynagrodzenia.
· Kasy zawierały kontrakty z lekarzami w imię poszczególnych osób.
W 1998 roku AWS dokonała nowelizacji tej ustawy:
· zmniejszyła składkę do 7,5% (obecnie 8,25%),
· zamiast kas powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego utworzono kasy chorych, których członkowie byli wybierani przez sejmiki wojewódzkie.
Z dniem 23-01-2003 weszła w życie ustawa O Narodowym Funduszu Zdrowia. Jest to nadal model ubezpieczeniowy, ale
w formie nie występującej w żadnym innym państwie.
liberalny – w USA, ubogim państwo zagwarantowało opiekę zdrowotną, bogaci mogą sobie wykupić dodatkowe ubezpieczenie.


24. Sposoby finansowania świadczeń medycznych.

1. Budżet- jest określone na co wolno lekarzowi wydać pieniądze wraz z dokładną rozpiską.
2. Budżet globalny- są to pieniądze o których sami możemy decydować i rozporządzać tak, jak jest najlepiej.
3. Kapitacja- Lekarz dysponuje pewną sumą i decyduje
o skierowaniu na badania, tym samym pacjenci mają utrudniony dostęp do specjalistów. Płacimy przed usługa.
4. Opłata za usługi- płacimy po usłudze medycznej.
5. Systemy mieszane- najczęściej jest to mix budżetu globalnego z kapitacją, bądź z opłatą z usługę-
w większości państw.







27. Podstawowe kierunki polityki zdrowia.

- stwarzanie warunków oraz kształtowanie motywacji, wiedzy i umiejętności zdrowego stylu życia, a także podejmowania działań na rzecz zdrowia własnego
i innych,
- kształtowanie sprzyjającego zdrowiu środowiska życia, pracy i nauki,
- zmniejszenie różnic w zdrowiu i dostępie do świadczeń zdrowotnych

WHO w Autman opracowała 4 filary, na których opiera się cały system działań na rzecz zdrowia.
1. Zdrowie dla wszystkich- działanie takie, żeby dostęp do zdrowia był dla wszystkich np. problem dostępu do wody, dostęp do lekarza dla każdego człowieka.
2. Przeniesienie w dużym stopniu odpowiedzialności za zdrowie ze służb zdrowia na społeczność, tzn. to pacjent bierze odpowiedzialność za swoje zdrowie.
3. Współdziałanie sektora zdrowotnego z innymi sektorami, np. edukacją, mieszkalnictwem itp.
4. Problem wykorzystywania najnowszych technologii na rzecz poprawy zdrowia.

28. Koncepcja niezależnego życia osób niepełnosprawnych.

Jak piszą Ewa Wapiennik i Radosław Piotrowicz w publikacji Niepełnosprawny - pełnoprawny obywatel Europy, w krajach Unii Europejskiej coraz popularniejsza staje się idea niezależnego życia (Independent Living). Kilka krajów już uznało w swych ustawach prawo osób nie pełnosprawnych do niezależnego życia. Coraz bardziej odchodzą one od zinstytucjonalizowanych form opieki na rzecz działań, które pozwalają osobie niepełnosprawnej na Życie
w warunkach domowych. W Szwecji np. domy opieki i specjalne szpitale dla osób z upośledzeniem umysłowym zostały prawie całkowicie zlikwidowane, a ponad 6000 ludzi przeniesiono do własnych domów lub mieszkań chronionych, gdzie liczyć mogą na pomoc. W Danii już w 1998 roku całkowicie zrezygnowano
z koncepcji opieki sprawowanej przez duże instytucje na rzecz idei niezależnego Życia. Co ciekawe, w większości sprawami tymi zajmuje się nie Ministerstwo Spraw Społecznych, a Ministerstwo ds. Mieszkalnictwa i Urbanistyki. Ludzie niepełnosprawni żyją tam samodzielnie lub z rodziną, albo w mieszkaniach czy domach grupowych, zwykle po 4-6 osób. Wymagającym największej opieki zapewnia się pomoc i odpowiednie indywidualne wsparcie. Mieszkańcy płacą, jak wszyscy obywatele, za czynsz i swoje osobiste wydatki, jedzenie, ubranie). Nie ponoszą kosztów wynagrodzenia wspierającego ich asystenta. Wielka Brytania, nie chcąc przenosić osób niepełnosprawnych do domów opieki, przeznacza środki finansowe na poprawę ich warunków domowych, tak by mogły dłużej zostać w społeczności lokalnej. Jedynie osoby z poważnymi zaburzeniami psychicznymi umieszczane są w szpitalach psychiatrycznych.

29. Bariery integracji osób niepełnosprawnych
w społeczeństwie.

1. Bariery architektoniczne:
„Bariery architektoniczne nie są produktem słabości osób niepełnosprawnych, ale raczej” niepełnosprawnością” architektury, która nie jest w stanie odpowiedzieć na potrzeby pewnej części społeczeństwa.” (A. Ostrowsaka)
- jest ona bardzo ważna dla normalnego funkcjonowania os. niepełnosprawnych
- najłatwiejsza do pokonania ze wszystkich barier.

2. Bariery prawne- Wynikają z określonych regulacji prawnych, np. opinia lekarska o wyglądzie.
3. Bariery ekonomiczne -Środki materialne pozwalaja na korzystanie z wszelkich możliwych sposobów rehabilitacji, leczenia, terapii. Jest to bariera dyskusyjna, gdyż wiele osób nie będących niepełnosprawnymi również nie posiada wystarczających środków na leczenie.
4. Bariery świadomościowe- Wynikają z uprzedzeń społeczeństwa do osób niepełnosprawnych, ale ciągle ulegają zmianie, ewolucji.

30. Cechy polskiego modelu rehabilitacji osób niepełnosprawnych.

Definicje rehabilitacji:
1. rehabilitacja jest to przywracanie sprawności
2. wg prof. Rask`a rehabilitacja- to prosty program, którego celem jest leczenie ludzi, a nie choroby.

Współczesny model rehabilitacji został opracowany w Polsce w latach 60-tych.Weiss i Hulek opracowali model, który w roku 1970 został uznany przez WHO jako wzorcowy na całym świecie. Polska Szkoła Rehabilitacji cechuje się:

Powszechnością- to dostęp do rehabilitacji każdego, kto jej potrzebuje. Do tego czasu była selekcja na tych co mają szansę na zdrowie i na tych co jej nie mają.
Wczesność zapoczątkowania- rehabilitację należy rozpocząć równocześnie z zabiegami medycznymi, a nie jak sądzono, że po całkowitym wyleczeniu.
Ciągłość- rehabilitacja trwa tak długo, aż osiągniemy najlepszy, możliwy skutek.
Kompleksowość- równocześnie prowadzimy 4 rodzaje rehabilitacji:
a) Rehabilitacja medyczna- dokonywanie zabiegów medycznych usprawniających organizm.
b) Rehabilitacja psychologiczna- usprawnianie stanu ducha, ma ona iść w kierunku akceptacji sytuacji w jakiej dana osoba się znalazła.
c) Rehabilitacja społeczna- akceptacja życia
w społeczeństwie z niepełnosprawnością
d) Rehabilitacja zawodowa- nauczenie nowego zawodu albo przystosowanie do wykonywania dotychczasowego zawodu w niepełnosprawności.

31. Założenia podstawowych dokumentów dotyczących osób niepełnosprawnych.

1948- Deklaracja Praw Osób Niepełnosprawnych, w której powiedziano o równych prawach wszystkich ludzi.

1955- wydane Zalecenie nr 99 przez Międzynarodową Organizację Pracy, w której mowa jest o rehabilitacji pracowników

1975- Deklaracja Praw Osób Niepełnosprawnych ONZ, uznano, że osoby niepełnosprawne mają takie same fundamentalne prawa, co inni obywatele, oraz mają prawa do tworzenia takich warunków, by mogli żyć tak, jak inni ludzie.

1981- ONZ ogłosił ten rok rokiem Inwalidów i Osób Niepełnosprawnych, zajmowano się sprawami niepełnosprawnych na forum. W tym samym czasie Watykan wydał dokument, który mówił, że os. niepełnosprawne są w pełni podmiotem ludzkim ze wszystkimi prawami obywatelskimi, że osoby niepełnosprawne mogą o sobie decydować. Dokument ten kieruje się 3 zasadami:
o Integracja- przeciwieństwo segregacji, chodzi
o zintegrowanie osób niepełnosprawnych, tzn. że nie wolno spychać osób niepełnosprawnych na margines społeczny.
o Normalizacja- należy robić wszystko, by zrehabilitować osoby niepełnosprawne by mogły normalnie funkcjonować. Ułatwić im powrót do normalnego życia lub stworzyć warunki, które są zbliżone do normalnych.
o Personalizacja- należy wzmocnić godność osób niepełnosprawnych, uwzględniać integrację i rozwój społeczny.



1983-1992- te lata ONZ ogłosiło Dekadą Osób Niepełnosprawnych. Osiągnięcia:
o Zalecenie nr 6 z roku 1992 Rady Ministrów (ksero nr 3)
o Standardowe zasady wyrównywania szans osób z niepełnosprawnością z roku 1993. Jest ono traktowane jako konstytucja osób niepełnosprawnych.
Obszary decydujące o równoprawnym uczestnictwie w życiu społecznym:
Udostępnienie środowiska fizycznego oraz informacji i środków komunikacji międzyludzkiej
Edukacja
Zatrudnienie
Środki utrzymania i zabezpieczenia socjalnego
Życie rodzinne i integralność jednostki
Kultura
Sport i rekreacja
religia

Uchwalenie przez Komisję Europejską dokumentu „Ku Europie bez barier”, bariery: prawne, ekonomiczne, architektoniczno-urbanizacyjne, świadomościowe.

2002 - Deklaracja Madrycka (Hiszpania):

1. Nic o niepełnosprawnych bez niepełnosprawnych.
2. Osoby niepełnosprawne chcą równych szans, a nie litości.
3. Tworzenie społeczeństwa dla wszystkich.
4. Tworzenie dostępnego otoczenia.
5. Pełna równość i uczestnictwo we wszystkich sferach życia.
6. Niezależne życie.
7. Szacunek dla równości.
8. Osoby niepełnosprawne jako aktywni obywatele.

2003 Malaga (Hiszpania) – Deklaracja Polityczna Ministrów odpowiedzialnych za integracyjną politykę na rzecz osób niepełnosprawnych. (ksero nr 4). (upowszechnienie praw obywatelskich).

2003 to rok osób niepełnosprawnych w Europie. Cele europejskiego roku osób niepełnosprawnych (ksero nr 2). Celem tej decyzji jest promocja równości praw i dążność do uczestnictwa osób niepełnosprawnych w życiu społecznym.

Komisja Europejska przywiązuje wielka wagę do tego, aby rezultaty Europejskiego Roku Osób Niepełnosprawnych wykroczyły poza czasowe ramy roku 2003. W tym celu, 30 października 2003 roku opublikowano Komunikat KE - Równe szanse dla osób niepełnosprawnych: Europejski Plan Działania. Przedstawia on program działań, mających na celu dalsze włączanie osób niepełnosprawnych do społeczeństwa i gospodarki w poszerzonej Unii Europejskiej. Zakłada on:
• pełne wdrożenie dyrektywy 2000/78 o równouprawnieniu
w zatrudnianiu
• dalsze wprowadzanie problematyki niepełnosprawności do polityki UE
• zapewnienie wszelkiej dostępności.
Plan Działań obejmuje lata 2004-2010 i ma charakter kroczący. Oznacza to przyjmowanie krótkookresowych, dwuletnich programów, których realizacja będzie oceniana
w specjalnych raportach. Pierwszy etap, przewidziany na lata 2004-2005, składa się z czterech elementów. Należą do nich:
• dostęp i pozostanie w zatrudnieniu
• kształcenie ustawiczne, wspierające zatrudnienie, rozwój osobisty oraz aktywne uczestnictwo osób niepełnosprawnych
• wykorzystanie potencjału nowoczesnych technologii do zapewnienia równości szans i mobilności w gospodarce
• zapewnienie dostępu do budynków publicznych.
32. Pojęcie rynku pracy i jego segmentacja.
RYNEK PRACY.
Rynek pracy jest kategorią ekonomiczną, jest to miejsce zetknięcia się podaży i popytu na pracę, a jego podstawowa funkcja polega na dążeniu do równoważenia obu tych elementów. Na rynku pracy może występować stan równowagi między podażą a popytem na pracę, określany jako stan pełnego zatrudnienia. Może się on jednak charakteryzować brakiem równowagi pomiędzy podażą a popytem na pracę w postaci bezrobocia (nadwyżki siły roboczej) lub niedoboru rąk do pracy. Historia pokazała, że cechą krajów o gospodarce rynkowej jest bezrobocie.

Rynek pracy tworzony jest przez następujące podstawowe elementy:
● zasoby kapitału ludzkiego i jego wykorzystanie (z punktu widzenia grup wiekowych, wykształcenia, kategorii zdrowotnych),
● podział pracowników wg pracujących w poszczególnych sektorach gospodarki narodowej (wielkość zatrudnienia w poszczególnych sektorach gospodarki narodowej),
● wielkość i struktura bezrobocia.
Rynek pracy jest bardzo ważny, gdyż pełni dwie zasadnicze funkcje
w gospodarce. Dla ludzi występujących z podażą pracy stwarza on możliwość otrzymania dochodów, a dla firm zgłaszających popyt na pracę jest on źródłem tego podstawowego czynnika wytwórczego. Płace otrzymywane ze sprzedaży pracy stanowią źródło utrzymania dla ogromnej większości ludzi. Inne dochody, jak na przykład renty dla właścicieli ziemi czy odsetki dla właścicieli kapitału, odgrywają znacznie mniejszą rolę. Nie ma jednego rynku pracy, lecz jest ich tyle, ile zawodów czy rodzajów wykonywanych prac.
Podział rynku pracy to segmentacja rynku pracy, może odbywać się wg wielu kryteriów:
(Mówimy o bezrobociu w skali kraju, regionu)
Wg cech demograficznych- rynek pracy ludzi młodych i tych po 45r.ż , płeć- kobietą trudniej jest znaleźć prace
Wg poziomu wykształcenia
Wg kwalifikacji
Wg legalności zatrudnienia
Delinger i Pierre – dualny rynek pracy:
· rynek pierwotny (dobry rynek), stosunkowo dobre wynagrodzenie, prestiż zawodowy, stabilny, dający poczucie bezpieczeństwa, długotrwałe zatrudnienie.
· Rynek wtórny (zły rynek), odwrotnie do pierwotnego.
Rynek pracodawcy i pracobiorcy
33. Czynniki warunkujące popyt na pracę.
Polityka makroekonomiczna- zwiększa tworzenie miejsc pracy, zmniejsza tę ilość
Polityka przestrzenna zagospodarowania kraju- zagospodarowanie terenu cała infrastruktura
Koniunktura gospodarcza- bez zatrudnieniowy wzrost gospodarczy, tzn. że nie idzie za tym wzrost miejsc pracy. Wzrost gospodarczy nie przekłada się na wzrost miejsc pracy.
Postęp technologiczny- zmienia nam miejsca pracy, zmniejsza ilość miejsc pracy o niższych kwalifikacjach, a tworzy dla tych co mają wyższe kwalifikacje.
34. Czynniki warunkujące podaż pracy.
Sytuacja demograficzna- zależy od struktury wieku, ile osób zamelduje się do pracy, wyż albo niż demograficzny
Polityka socjalna- polegająca na tym, jak będziemy traktować bezrobotnych czy będziemy zbytnio się o nich troszczyć, czy tylko aktywizować. Powinna być nastawiona na aktywizację: szkolenia, przekwalifikuje, wspiera w sposób interwencyjny. Dzięki temu będą chcieli szukać pracy.
Polityka oświatowa-
o decyduje ile osób stawi się na miejscu pracy, poprzez czas trwania edukacji. Im krótszy będzie ten czas tym szybciej się stawią na rynku pracy.
o Przystosowanie kształcenia do potrzeb rynku pracy, kształcenie odpowiednie do rynku potrzeb.
Mobilność-
o Mobilność pionowa- wiąże się z podnoszeniem kwalifikacji, nauczenia się nowego zawodu- dostosowanie umiejętności do potrzeb rynku pracy.
o Mobilność pracownicza pozioma- umiejętność do przemieszczania się w przestrzeni w poszukiwaniu pracy.
35. „Filary” Europejskiej Strategii Zatrudnienia.
Filar 1: Zdolność do uzyskania zatrudnienia
W ramach tego filaru państwa członkowskie UE zwalczają bezrobocie wśród młodzieży oraz bezrobocie długookresowe. w ramach pierwszego filaru mieści się decyzja stopniowego przechodzenia od pasywnych do aktywnych metod zwalczania bezrobocia. Państwa członkowskie UE postanowiły stworzyć możliwości korzystania
z aktywnych form zwalczania bezrobocia co najmniej dla 20 proc. bezrobotnych. Należy dążyć do zwiększania poziomu zatrudnienia,
a nie tylko zmniejszania poziomu zatrudnienia.
Drugi filar: Przedsiębiorczość
Drugi filar polityki zatrudnienia wywodzi się ze zrozumienia, iż stworzenie większej liczby lepszych miejsc pracy wymaga korzystnego klimatu dla rozwoju biznesu. Spektrum możliwych
w tym kontekście działań jest więc bardzo szerokie, poczynając od ułatwienia podejmowania działalności gospodarczej (m.in. poprzez lepszy dostęp europejskich firm do kapitału ryzyka, nowe linie kredytowe oferowane przez Europejski Bank Inwestycyjny, zniesienie różnych formalności biurokratycznych, stworzenie zachęt - również podatkowych - dla samo zatrudnienia itd.), poprzez zbadanie
i wykorzystanie wszelkich możliwości tworzenia miejsc pracy na szczeblu lokalnym, m.in. w celu zaspokojenia potrzeb miejscowych społeczności, a kończąc na odpowiednim dostosowaniu systemu podatkowego do potrzeb tworzenia zatrudnienia.
Trzeci filar: Zdolność adaptacyjna

Dążenie do pełnego zatrudnienia wymaga większej niż obecnie zdolności adaptacyjnej do nowych warunków zarówno po stronie pracodawców, jak i pracowników. Trzeci filar polityki zatrudnienia koncentruje się więc na umiejętnościach adaptacyjnych obu stron do zmian zachodzących w technologii i na rynku, przeprowadzeniu restrukturyzacji i tworzeniu nowych produktów oraz usług, zmianach organizacji pracy, metod pracy i rodzajów umów o pracę, a także gotowości do organizowania oraz uczestniczenia w szkoleniach.
W ramach tego filaru dąży się do osiągnięcia nowego poziomu równowagi pomiędzy zgłaszaną przez biznes potrzebą uelastycznienia stosunku pracy, a potrzebą bezpieczeństwa ze strony pracowników. Partnerzy społeczni są więc zachęcani do zawierania różnego rodzaju porozumień stwarzających podstawę do unowocześnienia organizacji pracy, w tym wprowadzenia elastycznych umów o pracę, a rządy państw członkowskich są zobowiązane, ze swej strony, do wprowadzania do swego porządku prawnego bardziej elastycznych rozwiązań odnoszących się do pracy.
Czwarty filar: Równość szans

Czwarty filar ma na celu wspomaganie zmian zachodzących
w europejskich społeczeństwach w kierunku pełnego przestrzegania zasady równości płci w odniesieniu do pracy. Efektem tych zmian powinno być zwiększenie aktywności zawodowej kobiet, a więc wzrost stopy zatrudnienia kobiet. Ma to istotne znaczenie
w kontekście starzenia się europejskich społeczeństw i obaw
o trwałość systemów emerytalnych. Chodzi też o lepsze zrównoważenie udziału kobiet w zatrudnieniu w poszczególnych sektorach gospodarki. Do ważnych kierunków działań w ramach czwartego filaru należy rozwój usług zapewniających opiekę nad dziećmi i osobami starszymi, a także wszelkie programy ułatwiające kobietom powrót, po dłuższej przerwie, do aktywności zawodowej. Poza zapewnieniem równości szans kobiet i mężczyzn,
w czwartym filarze mieszczą się również działania na rzecz integracji społecznej i zwiększenia aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych.
36. Strategia Lizbońska i jej redefinicja.
Strategia Lizbońska przyjęta w marcu 2000r jest obecnie najważniejszym programem społeczno-gospodarczym Unii Europejskiej. Jego celem jest uczynienie z Unii wiodącej gospodarki świata w perspektywie do 2010 roku. Przyjęcie tego programu było wyrazem uświadomienia sobie konieczności zasadniczej reformy systemu społeczno-gospodarczego Europy.
Osiągnięciu ambitnych celów Strategii Lizbońskiej mają służyć następujące działania systemowo-regulacyjne:
· szybkie przechodzenie do gospodarki opartej na wiedzy, w tym rozwój społeczeństwa informacyjnego, badań i innowacji oraz kształcenie odpowiednich kwalifikacji i umiejętności;
· liberalizacja i integracja tych rynków i sektorów, których wspólny rynek de facto nie objął: telekomunikacja, energetyka, transport, poczta, a także usługi finansowe oraz całość rynku usług;
· rozwój przedsiębiorczości: deregulacja i lepsze wsparcie ze strony administracji (likwidacja barier administracyjno-prawnych), łatwiejszy dostęp do kapitału i technologii, ograniczanie zakłócającej konkurencję pomocy publicznej, tworzenie równego pola konkurencji;
· wzrost zatrudnienia i zmiana modelu społecznego: wzrost aktywności zawodowej, uelastycznienie rynku pracy, poprawa edukacji, unowocześnienie systemu zabezpieczeń społecznych, ograniczanie biedy i wykluczenia społecznego;
· dbałość o trwałe fundamenty rozwoju i środowisko naturalne: ograniczanie zmian klimatycznych, zachowanie zasobów naturalnych.

W sensie treści merytorycznych Strategia Lizbońska jest bardziej zebraniem w jeden pakiet i kontynuacją różnych zamierzeń i procesów, które się już toczyły wcześniej, niż kreacją zupełnie nowego programu. Jej zaletą jest jednak wszechstronność i próba realizacji całościowego, zintegrowanego podejścia do stymulowania rozwoju, w którym poszczególne elementy polityki zazębiają się wzajemnie. Strategia składa się bowiem z trzech filarów: ekonomicznego, społecznego i ekologicznego (dodanego na szczycie w Gteborgu w czerwcu 2001r.)
Istotą przewidzianych działań strategii jest dążenie do lepszego wykorzystania istniejącego potencjału UE – pracy, wiedzy, kapitału, skali działania, itp. poprzez deregulację i urynkowienie z jednej strony, oraz aktywne budowanie nowych przewag konkurencyjnych z drugiej. Ten ostatni cel ma być realizowany dzięki bardziej prorozwojowemu wydatkowaniu pieniędzy publicznych.
Adresatem Strategii Lizbońskiej są przede wszystkim kraje członkowskie Unii. Jej wdrażanie odbywa się w dużym stopniu poprzez otwartą metodę koordynacji, a także poprzez tradycyjny mechanizm regulacyjny (dyrektywy). Otwarta metoda koordynacji należy do „miękkich”, „perswazyjnych” metod realizacji wspólnych przedsięwzięć. W uproszczeniu polega ona na monitoringu, porównywaniu i ocenie wdrożenia uzgodnionych celów. Realizacja Strategii Lizbońskiej ma więc w znacznym stopniu zdecentralizowany charakter, dzięki czemu można poruszać się do przodu mimo zróżnicowanych warunków ekonomicznych i kulturowo-społecznych. Dużo zależy od woli politycznej rządów, ale istnieje też wzajemna presja, zaś cały proces jest przejrzysty i widoczny dla opinii publicznej. Strategia Lizbońska nie jest jednak raz objawioną i spisaną biblią. Na corocznych, wiosennych szczytach Rady Europejskiej ulega ona uzupełnieniom, rozwinięciom i przewartościowaniom.
37. Pojęcie i rodzaje bezrobocia.
BEZROBOCIE-jest to sytuacja, w której ludzie chcą pracować
i poszukują pracy przy istniejących stawkach płac, ale nie mogą jej zdobyć. Jest to też większa lub mniejsza liczba osób zdolnych do pracy i jej poszukujących nie znajduje zatrudnienia.
Cechy bezrobocia:
· Sezonowość zjawiska,
· Zróżnicowanie terytorialne w przekroju wojewódzkim
i powiatowym,
· Trudna sytuacja młodzieży i absolwentów, wynikająca często
z niechęci pracodawców do zatrudnienia osób nie mających stażu pracy, mimo posiadania odpowiednich kwalifikacji,
· Wysokie bezrobocie na wsi,
· Trudność w znalezieniu pracy przez osoby po 50 roku życia,
· Wysoki poziom bezrobocia długookresowego,
· Niski poziom wykształcenia i brak kwalifikacji.
Rodzaje bezrobocia:

Ogólny podział:

bezrobocie strukturalne – mówimy o nim wtedy gdy występuje niedopasowanie struktury podaży pracy i popytu na pracę ze względu na posiadane kwalifikacje, wykształcenie, zawód czy miejsce zamieszkania. Wynika ono z niedopasowania kwalifikacji pracowników do nowej technologii i braku kompetencji, trudności w dostosowaniu się do zmian systemu produkcyjnego. Ten rodzaj bezrobocia może mięć charakter dosyć trwały, ponieważ jego likwidacja wymaga zazwyczaj zmiany zawodu, kwalifikacji czy tez miejsca zamieszkania.
bezrobocie frykcyjne – związane z naturalną płynnością siły roboczej, możliwą dzięki pełnej swobodzie zmiany miejsca pracy i wyboru stanowiska pracy.
bezrobocie długookresowe – dotyczy osób. które pozostają bez pracy od 6 do 12 miesięcy. Może przekształcić się w bezrobocie długotrwałe, bowiem czym dłuższa przerwa w pracy, tym maleją szanse na ponowne jej uzyskanie. Rosnące wymagania pracodawców, zmiany technik i organizacji pracy, konieczność uzupełniania kwalifikacji lub w ogóle zmiany zawodu nie sprzyjają skracaniu okresu pozostawania bez pracy. Dłuższe pozostawanie bez pracy powoduje, że ewentualni kandydaci stają się, ze względu na dezaktualizację swoich wiadomości
i doświadczeń, mało interesujący dla pracodawców.
bezrobocie długotrwałe (chroniczne) – trwa znacznie dłużej niż 12 miesięcy. Spowodowane jest podobnymi przyczynami co bezrobocie długookresowe.
bezrobocie ukryte – rozumiane jako bezrobocie wśród zatrudnionych. Dotyczy ludzi nie ujętych w statystykach bezrobocia, ponieważ nie rejestrują się w urzędach pracy. Osoby te posiadają dochód, ale nie mają zawartego stosunku ubezpieczeniowego.
bezrobocie cykliczne – powstaje na skutej spadku zagregowanego popytu
w gospodarce. W czasie kiedy występuje zapotrzebowani na wytwarzane produkty, nie ma problemów z miejscami pracy. Kiedy jednak zapotrzebowanie to maleje zaczynają się problemy z pracą. Producenci w celu zmniejszenia kosztów produkcji zwalniają pracowników.
bezrobocie z wyboru – pojawia się w niektórych krajach, gdzie wysokość zasiłków przyznawanych bezrobotnym jest na tyle wysoka, aby zrekompensować utratę stałego zarobku i tym samym stworzyć zachętę do pozostawania zawodowo bezczynnym.

Podział tematyczny na grupy:

W zależności od warunków, w jakich osoby zdolne do pracy
i poszukujące ją byłyby gotowe ją podjąć, trzeba wyróżnić dwa rodzaje bezrobocia:
bezrobocie dobrowolne - spowodowane jest tym że część pracowników poszukujących pracy nie akceptuje poziomu płacy realnej są skłonni pracować przy wyższej stawce, a pracodawcy gotowi są ich zatrudnić poniżej płacy realnej. Zjawisko to jest głównym powodem powstawania tej odmiany bezrobocia gdzie preferencje siły roboczej nie pokrywają się z rachunkiem opłacalności pracodawców.
bezrobocie przymusowe - czyli niezależne od zachowania bezrobotnych. Ekonomia klasyczna tłumaczy je tym, że istnienie ustawowej gwarancji płacy minimalnej, zafałszowuje sygnały na rynku pracy, stan równowagi rynkowej zostaje zniekształcony, nawet przy spadku cen i popytu, wzroście bezrobocia, place
i tym samym koszty nie maleją, poprzez strajki związki zawodowe wymuszają stawki powyżej wolnej ceny rynkowej.

Rodzaje bezrobocia można rozpatrywać zarówno ze względu na przyczyny jak i formy w których zjawisko to występuje.



Ze względu na przyczyny:

a) Tradycyjne – wynika z naturalnej płynności pracowników, w gospodarce zawsze występuje pewna liczba osób zmieniających pracę i pozostająca w związku z tym krótkookresowo bez zatrudnienia.
b) Strukturalne – jest wynikiem upadku jednych a rozwoju drugich branż i gałęzi. Występuje wówczas, gdy nierównowaga na rynku pracy jest efektem niedopasowania struktury podaży pracy (głównie pod względem kwalifikacji, wykształcenia, zawodu, miejsca zamieszkania) i struktury popytu na pracę.
c) Technologiczne – związane jest z zastępowaniem pracy żywej praca uprzedmiotowioną (wdrażanie postępu technicznego i technologicznego).
d) Koniunkturalne – spowodowane jest wahaniami koniunktury gospodarczej. Zatrudnienie osiąga najwyższy poziom w fazie rozkwitu, a najmniejszy w fazie kryzysu.
e) Sezonowe – wynika z sezonowości zapotrzebowania na pracę w gałęziach gospodarki, których działalność jest uzależniona od pór roku.
38. Charakterystyka bezrobocia w Polsce po 1989 roku.
Specyfika polskiego bezrobocia (cechy):

- ludzie młodzi (do 34 roku życia),
- duży procent bezrobotnych kobiet (w 1997 60% ogółu),
- dominacja wśród bezrobotnych osób z podstawowym wykształceniem lub zasadniczym zawodowym,
- bezrobocie długotrwałe (powyżej 1 roku),
- zróżnicowanie przestrzenne – tereny z najwyższym bezrobociem to:
+ północno-wschodnie obszary rolnicze,
+ województwa dolnośląskie, łódzkie – obszary uprzemysłowione lecz z przemysłem przestarzałym.
W końcu 2000 roku najwyższe stopy bezrobocia notowano w:
* warmińsko-mazurskim 24,5%
* zachodniopomorskim 20,5%
* lubuskim 20,5%
* kujawsko-pomorskim 19,4%
Najniższa stopa bezrobocia występowała w:
* mazowieckim 11,1%
* małopolskim 11,9%
* wielkopolskim 12,3%
*śląskim 12,8%
- zróżnicowanie demograficzne,
- deficyt w handlu zagranicznym.

Polska na tle państw europejskich ma największy odsetek bezrobocia.

39. Formy przeciwdziałania bezrobociu.

Modele przeciwdziałania bezrobociu:

Model I
Polityki rynku pracy
Istotą tego modelu jest łagodzenie skutków bezrobocia za pomocą środków pasywnych oraz czasowa aktywizacja bezrobotnych za pomocą środków aktywnych.
a) Środki aktywne
- Pośrednictwo pracy (państwowe i prywatne) - organizacje
i instytucje upoważnione do udzielania usług w ramach pośrednictwa pracy. Usługi te są nieodpłatne dla pracowników a płatne dla pracodawców.
- Poradnictwo zawodowe – doradca zawodowy pomaga przy wyborze odpowiedniego zawodu i miejsca zatrudnienia,
a pracodawcom w doborze kandydatów na stanowiska wymagające szczególnych predyspozycji psychofizycznych.
*indywidualne
*grupowe
- Prace interwencyjne – zatrudnienie czasowe na okres 12 miesięcy, w dowolnym miejscu, wynagrodzenie w połowie jest pokrywane ze środków państwowych.
- Roboty publiczne – również zatrudnienie czasowe, ale wynagrodzenie jest w całości pokrywane ze środków państwowych.
- Szkolenia i przekwalifikowania bezrobotnych.
b) Środki pasywne
- Fundusz Pracy – 2,45%
- Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych – 0,08%
- Fundusz Ubezpieczeń Społecznych:
emerytalne – 19,52%
rentowe – 13,00%
chorobowe – 2,45%
wypadkowe – 2,03%
- Fundusz Składkowy Ubezpieczenia Społecznego Rolników
rentowo-emerytalny
prewencji i rehabilitacji
składkowy
administracyjny
rezerwowy
- Państwowy Fundusz Rehabilitacyjny Osób Niepełnosprawnych
Model II
Model makroekonomicznej polityki pro zatrudnieniowej
Istotą jest zwiększenie zatrudnienia za pomocą określonych środków ekonomicznych i prawnych, które prowadzą do zwiększenia popytu albo podaży na rynku pracy.

40. Formy łagodzenia skutków bezrobocia. (??)


W sytuacji bezrobocia, jakie występuje w gospodarce narodowej, podejmowane są różnorodne działania mające na celu równoważenie rynku pracy. Można tutaj wymienić takie główne podmioty równoważenia rynku pracy, jak:

a)uczestnicy rynku pracy- mogą oni podejmować następującego rodzaju działania zmierzające do ograniczenia bezrobocia:
→ zdobywanie nowych kwalifikacji;
podejmowanie pracy niezgodnej z kwalifikacjami- gorzej płatne,
→ szukanie pracy poza miejscem zamieszkania.

b)państwo które:
→ tworzy warunki do wzrostu gospodarczego, pobudza koniunkturę, pobudza inwestycje.
→ tworzy warunki do przekwalifikowania; organizuje nadzór nad systemem szkoleń, dofinansowuje szkolenia,
→ łagodzi siły przymusu ekonomicznego; tworzy osłonę socjalną dla bezrobotnych- zasiłki, które mają podwójny wymiar: ekonomiczny- umożliwiają przeżycie, psychologiczny- podbudowują psychicznie
w trakcie starań o pracę.
- Wykorzystanie funduszy zewnętrznych na aktywne przeciwdziałanie bezrobociu,
- realizacja programów społecznych i społeczno – gospodarczych,
w tym integracyjnych, stwarzających szanse na trwałe przezwyciężenie problemu marginalizacji (wykluczenia) i na aktywizację (integrację społeczną) grup zagrożonych tymi zjawiskami.
- tworzenie i realizacja miejskich programów profilaktycznych zapobiegania patologiom społecznym i agresji.
- uaktywnienie organizacji społecznych i pozarządowych w zakresie przeciwdziałania patologiom społecznym, rozwiązywania problemów związanych z nimi oraz łagodzenia ich skutków.

41. Zasady przyznawania zasiłku dla bezrobotnych.

Współcześnie stosowane są zasadniczo trzy formy zapewnienia środków utrzymania osobom pozostającym bez pracy:
- ubezpieczeniowe zasiłki dla bezrobotnych
- zasiłki o charakterze zaopatrzeniowym
- zasiłki z pomocy społecznej

Prawo do zasiłku przysługuje bezrobotnemu za każdy dzień kalendarzowy po upływie 7 dni od dnia zarejestrowania się we właściwym powiatowym urzędzie pracy, jeżeli / art. 71 ust.1 ustawy /:
1) nie ma dla niego propozycji odpowiedniej pracy, propozycji szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego w miejscu pracy, prac interwencyjnych lub robót publicznych oraz
2) w okresie 18 miesięcy poprzedzających dzień zarejestrowania, łącznie przez okres co najmniej 365 dni:
a) był zatrudniony i osiągał wynagrodzenie
b) wykonywał pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą i osiągał z tego tytułu dochód w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę,
c) świadczył usługi na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia
d) opłacał składki na ubezpieczenia społeczne
e) wykonywał pracę w okresie tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności,

f) wykonywał pracę w rolniczej spółdzielni produkcyjnej,
g) opłacał składkę na Fundusz Pracy w związku z zatrudnieniem
h) był zatrudniony za granicą przez okres co najmniej 365 dni,
w okresie 18 miesięcy przed zarejestrowaniem się w powiatowym urzędzie pracy, i przybył do Rzeczypospolitej Polskiej jako repatriant,
i) był zatrudniony lub wykonywał inną pracę zarobkową i osiągał wynagrodzenie lub dochód, od którego istnieje obowiązek opłacania składki na Fundusz Pracy.

We wszystkich krajach prawo do zasiłku ubezpieczeniowego jest uzależnione od uprzedniego zatrudnienia oraz od tego, czy bezrobotny szuka pracy i jest zdolny do jej podjęcia. Minimalny staż pracy wynosi zazwyczaj od kilku miesięcy do jednego roku.

Zasiłkobiorca ma obowiązek regularnego kontaktowania się
z biurem pośrednictwa pracy, częstotliwość tych wizyt jest różna w zależności od kraju i waha się: od jednej wizyty w tygodniu do jednej, dwóch w miesiącu.

W większości przypadków zasiłek nie przysługuje osobom dyscyplinarnie zwolnionym z pracy, oraz tym osobom które odmówiły przyjęcia pracy zaproponowanej przez biuro pośrednictwa. Praca ma być odpowiednia.

Maksymalny okres wypłaty zasiłku waha się znacznie między poszczególnymi krajami. Z reguły nie jest on krótszy niż 6 miesięcy i nie dłuższy niż 9 miesięcy.

42. Społeczne i ekonomiczne skutki bezrobocia.

Wydłużenie się okresu pozostawania bez pracy powoduje nasilanie się zjawisk izolacji, napięć i konfliktów społecznych. Bezrobocie jest czynnikiem wpływającym na wzrost patologii społecznej oraz prowadzi do istotnego pogorszenia warunków życia całych społeczności lokalnych. Przy dłuższym okresie pozostawania bez pracy rozpoczyna się proces destrukcji. Wyraża się on izolacją społeczną, brakiem zaufania do samego siebie, niskimi dochodami, stresem w rodzinie, pogorszeniem zdrowia psychicznego
i fizycznego i zwiększonymi trudnościami znalezienia nowej pracy.
Społeczne koszty bezrobocia wynikają z niepełnego wykorzystania zasobów pracy w gospodarce oraz konieczności wspierania osób pozostających bez pracy ze środków publicznych, zwłaszcza
w sytuacji bezrobocia przymusowego, gdy gospodarka produkuje mniej dóbr niż wynoszą jej potencjalne zdolności.

Koszty bezrobocia najczęściej rozpatrywane są w rozbiciu na koszty prywatne i społeczne. Koszty prywatne zależą od charakteru bezrobocia. W przypadku bezrobocia dobrowolnego prywatny koszt jest mniejszy niż prywatne korzyści z bycia bezrobotnym tzn. zasiłki są stosunkowo wysokie do zarobków w proponowanej pracy. Jeżeli bezrobocie jest przymusowe, to cierpienia ludzi są większe i argumentacja na rzecz udzielania im pomocy staje się silniejsza.

Koszty i skutki bezrobocia dzieli się na:

1. Koszty bezpośrednie - wydatki z funduszu pracy, pomocy społecznej. Koszty te odczuwa całe społeczeństwo. Wiąże się to ponoszonymi przezeń dużymi kosztami świadczeń socjalnych, ograniczeniem dochodów z podatków i składek ubezpieczeniowych, rozszerzaniem zjawisk patologicznych, wzrostem napięć społecznych

2. Koszty pośrednie - ulgi i zwolnienia fiskalne w rejonach zagrożonych bezrobociem, luka czynników wytwórczych, koszty związane z ewentualnym zatrudnieniem w szarej strefie gospodarki

3. Pozytywne aspekty społeczno-ekonomiczne - zmiany postaw wobec pracy, racjonalizacja zatrudnienia, wspomaganie procesów restrukturyzacji, racjonalizacja wyboru kwalifikacji i zawodu

4. Negatywne skutki społeczno-psychologiczne i moralne - pogorszenie standardu życia, zagroże