Pojęcia związane z Romantyzmem.

Romantyzm-1. nurt ideowy i artystyczny dominujący w kulturze europejskiej pierwszej polowy XIXw. Z zalozenia unikal ścisłych norm i regul stylu totez nie sposób zidentyfikowac go dokladnie, zwłaszcza ze w każdym kraju przybieral odrebna postac.cechy romantyzm: przewaga uczucia,intuicji i wiary nad rozumem,uznanie wzniosłości i glebi przezyc za wartości ważniejsze niż piekno,proces przeciwko uniwersalizmowi,narodowa orginalnosc,odkrywanie zycia wewnętrznego człowieka oraz tajemnice bytu,indywidualizm,bunt przeciwko kanonom i konwekcjom,umilowanie wolności,fascynacja żywiołowością natury jej dynamizmem i malowniczością,poetyczność w zyciu i w sztuce przeciwstawiona prozaiczności,symboliczność 2.okreslenie epoki w której wyraznoe dominowal nurt romantyczny w kulturze w Polsce rozpoczął się 18222 do 1863 r
Preromantyzm-jest to zespol zjawisk artystycznych które zapowiadaly nadejście romantycznego przelomu w kulturze europejskiejnalezaly do nich:sentymentalizm,powiesc gotycka,zwrot do przeszłości
Literatura ?burzy i naporu?-była efektem poprzedzającego romantyzm wielkiego ożywienia w kulturzeniemieckiej na początku lat 70. XVIIIw.
Mit człowieka faustycznego-jest jednym z najważniejszych mitow nowoczesnej kultury pojawiającym się w licznych dzielach XIX iXX w.opowiada o człowieku który chce zyc pelnia zycia zachowac wieczna młodość zdobyc wladze nad przyroda i ludzmi.by to osiągnąć zdecydowany jest na wszystko nawet na paktowanie ze zlem.odsuwajac od siebie tradycyjne wyobrażenia moralne miara swiata czyni ludzkie pragnienia.czekaja go targające sumieniem wątpliwości i ostatecznie kleska.
Styl romantyczny-styl charakterystyczny dal epoki.najwazniejsze cechy to:elementy mowy codziennej, nawiązania do jezyka twórczości ludowej,slowa rzadkie i przestarzale,egzotyzmy,wyrażenia ekspresywne.
Towarzystwo filomatow-tajne-załozone w 1817 r. na uniwersytecie wielenskim.prezesem był Jozef jeżowski a członkowie to Mickiewicz,Tomasz Zan,Pietraszkiewicz,Czeczot,Malewski. Na zebraniach przedstawiano proby pisarskie i naukowe rozprawy dyskutowano o książkach i artykułach z zagranicznych pism.filomaci cenili dziela starozytnychc a pisarzy i filozofow oswiecenia uwazali za sowich mistrzow.nalezeli oni również do pierwszego pokolenia urodzonego w niewoli
Towarzystwo filaretow- związek stworzony po to upowszechnic niezachwiana narodowość i po to by budzic do dzialania publicznego,powatalo w 1822r.proces filaretów w 1823r rozpoczęły się śledztwa w sprawie podziemnych związków we Wilnie.nastapily aresztowania. Członkowie towarzyst zostali uznani za winnych i rozkazano im opuszczenie polskich guberni.20 filaretow zosatlo skazanych na pobyt w glebi Rosji
Cenzura-to kontrola publicznego przekazywania indor ograniczająca wolność wyrażenia mysli i przekonan dokonywana przez organy panstwa lub kościelne
Oda do młodości-to najsłynniejszy manifest młodych. Mickiewicz napisla ja w 1820r. dla swoich przyjaciol.
I tom ?Poezji? Mickiewicza-ukazal się w Wilnie w 1822r. stal się tak waznym wydarzeniem literackim ze data jego wydania przyjmuje się za moment polskiego romantyzmu. Zawarte w nim ballady i romanse bardzo różniły się od publikowanych wówczas wierszy.
Styl potoczny-jest to styl występującej w codziennej potocznej rozmowie w której rozmowcy komunikuja sobie rozne sprawy takie jak mysli zyczenia uczucia bez zbytniej dbałości o forme
Styl artystyczny-wystepuja elementy językowe takei same jak w pozostałych stylach ale inne jest ich nasilenie.Metaforyka ma charakter świeży i oryginalny.Duzo jest przymiotnikow w funkcji epitetow
Ballada-to wierszowana opowiesc o niezwykłych wydarzeniach-legendarnych lub historycznych.laczy cechy liryki epiki i dramatu.jest gatunkiem synkretycznym.romantyczna ballada nawiazuje do ludowych piesni.ballada stala się ulubionym gatunkiem poetow cechy ballady:narrator jest świadkiem opowiadanej historii, czas mityczny lub legendarny,przestrzen ograniczona do niewielkiego obszaru,jezyk zbliżony do jezyka piesni ludu-prosty,nastrojowość tajemniczość niejasno zarysowanych zdarzen,postacie sa tylko?naszkicowane? a wyraznie jest przedstawiona psychika bohatera
Synkretyzm-to łączenie w całość roznych elementow.roamntycy porzucając klasyczny wymog czystości gatunkow celowo mieszali formy style a nawet rodzaje sztuk.
Nokturn-to krotki nastrojowy utwor na fortepian spopularyzowany przez Chopina.moze to tez być dzielo plastyczne bądź literackie przedstawiający krajobraz nocy lub nocne rozmyslania
Ludowy styl artystyczny-właściwości tego stylu to zdrobnienia paralelizm obrazow przyrody i przezyc człowieka oraz sposób budowania utworu matoda powtórzeń.poezja ludowa w swojej tradycyjnej postaci laczy slowo z muzyka i jest poezja spiewana
Rytmizacja wypowiedzi-wypowiedz jest zrytmizowana gdy powtarzaja się w niej podobne lub wrecz takie same elementy brzemieniowe.
Baśń-gatunek wywodzący się z literatury ludowej opowiesc fantastyczna nasycona cudownością i magia.
Werteryzm-postawa człowieka który chce być uwazany za jednostke obdarzona szczeholna wrażliwością pragnie by dostrzezono ze ta wyjątkowość wynosi go ponad przyziemne Zycie lecz zarazem skazuje na głębokie cierpienie i samotność
List romantyczny-była to sztuka .popularne staly się wówczas powiesci pisane w listach które były inspiracja dla romantykow zacheta do wyrazania zycia wewnętrznego w prywatnej korespondencji.
Sonety krymskie-cykl 8 sonetow stanowiących plon podrozy Mickiewicza na Krym zostal opublikowany w roku 1826 razem z cyklem wierszy miłosnych jako sonety.
Wzniosłość-odczucie wzniosłości wywolane przez rzyczy wilkie niezwykle budzące podziw zdumienie a nawet groze,które przekraczaja nasze pojecie tak bardzo ze nie potragimy ich opisac czy wyrazic.
Bedeker-słowo uwazane dzisiaj na określenie turystycznego przewodnika pochodzi od nazwiska niemieckiego księgarza i wydawcy karla Baedekera.
Powiesc poetycka-dluzszy utwor wierszowany łączący elementy liryczne i epickie którego luzna fragmentaryczna fabula obfituje w momenty dramatyczne.towarzyszy jej aura zagadkowości i niedomówień oraz emocjonalna narracja.tworca gatunku był Wolter Scott lecz dopiero dzieki Byronowi zdobyla szczegolna popularność.
Bajronizm-legenda biograficzna Byrona i slawa jego buntowniczych bohaterow ukształtowały postawe ktora chetnie była nasladowana przez romantyczna młodzież. Konwekcja literacka stala się stylem bycia.
Beniowski-nieukonczony poemat dygresyjny slowackiego ktoreg pierwszych piec piesni ukazalo się w roku 1841.
Oktawa-strofa skladajaca się z osmiu wersow 11zgloskowych powiazanych ze soba rymamie o układzie abababcc. Tradycyjna strofa epiki renesansowej i barokowej.
Ironia romantyczna- styl wypowiedzi pozwalający na zabawy dwuznacznością slow romantycy nadali jej wyzsza range.uczynili z niej postawe wobec zycia.ich ironia służyła zaznaczeniu dystansu wobec swiata ludzi.
Poemat dygresyjny-wierszowana opowiesc fabularna luzno skomponowana przerywana licznymi dygresjami.wszechwladny narrator żartobliwie i z nonszalancka swoboda traktuje akcje postaci i czytelnika z którym chetnie wdaje się w dyskusje.podstawowa cecha tego stylu jest ironia.zostal on stworzony przez Byrona w Polsce jego mistrzem był slowacki.
Dandyzm- najczęściej przesadna wyszukana elegancja w stroju i w sposobie bycia
Cyganeria(bohema)-grupa artystow prowadzacych swobodne indywidualne często ekscentryczne Zycie wyrażające protest przeciw konwenansom starym normom czy pogladom estetycznym.pojawili si Ew paryzu potem w Wiedniu i Berlinie Az w 1840 w warszawie
Metonimia-zastapienie wyrazu lub pojecia innym pozostającym w jakims związku.
Elegia-utwor liryczny o tresci powaznej refleksyjny utrzymany w tonie smutnego rozpamiętywania lub skargi.dotyczacy spraw osobistych lub problemow egzystencjalnych(milosna strata,przemijanie,śmierć)
Indywidualizm językowy- to wyraz lub wyrażenia bedace czyims indywidualnym tworem lub uzyte przez kogos w sposób szczególny tylko u niego stwierdzony
Etapy zycia romantyka-1.trudne dzieciństwo,burzliwa młodość(nieszczesliwa milosc) 2.studia(niezmierzone wymuszone)przyjaznie i zakazana dzialalnosc3.praca zawodowa4.dzialalnosc i twórczość powstancza5.romantyczne podroze(po europie)okres rozstania z bliskimi6.etap mistyczny(zaangażowanie religijne)7.dzialalnosc patriotyczna(listy,dyplomatyka)8.smierc na emigracji
Mistycyzm-jednostkowe doświadczenie tajemnicy jakie jest bezpośrednie spotaknie z bogiem. Przyjmuje postac widzenia proroczej wizji snu ekstazy i jest trudne do wyrażenia.
Wallenrodyzm-mit zdrajcy- postac literacka stworzona przez Mickiewicza-patriota uciekający się do zdrady
Tragizm romantyczny-bohaterowie rozmntycznie stawali wobec wyborow tragicznych miedzy dwiema równorzędnymi sprawami podejmując decyzje zmierzaja do nieuchronnej katastrofy
Rapsod-piesn epicka bedaca czescia większego poematu lub samodzielny utwor poetycki sławiący w podniosłym stylu bohatera lub warzne wydarzenie w dziejach narodu.
Patos-nastroj powagi którym SA nacechowane rzeczy wielkiemajace historyczne znaczenie
Cechy dramatu romantycznego:
-synkretyzm-laczenie elementow dramatycznych z epickimi i lirycznymi monumentalnych scen zbiorowych z partiami kameralnymi, watkow fantastycznych z realistycznymi
-odrzucenie klasycznej reguly 3 jednosci-fabula jest swobodna i skomponowana luzno jej epizody rozgrywaja się w roznych czasach i miejscach
-fragmentarycznosc-sceny stanowia jedynie fragmenty większej nieznanej całości i nie ma pomiedzy nimi zadnych powiązań przyczynowo skutkowych
-kompozycja otwarta-calosc dziela pozostaje niedomknieta i wieloznaczna utwor może być kontynuowany lub uzupełniany
-udzial swiata nadprzyrodzonego-na scenie pojawiaja się istoty pozaziemskie
-rozmaitosc form wierszowych- różnorodność stylow zastosowanych w dramacie odpowiada zróżnicowanie form wiersza
Prometeizm-symbol wiary w postep i zbawienie swiata wysilkiem samego człowieka:tworcz amoc czyni go podobnym do boga.
Mesjanizm- oczekiwanie na wielka szczesliwa przemiane w dziejach ludzkości ma on nadejść po okresie cierpien i katastrof i będzie dzielem mesjasza
Synteza sztuk-romantycy nie wierzyli w granice pomiedzy roznymi sztukami dlatego tez podziwiali opere operetke dramat muzycznytworzyli muzyke ze slow układali melodie do obrazow itp.
Improwizacja-tworzenie dziela bez przygotowania zazwyczaj w obecności widzow jest aktem niepowtarzalnym i spontanicznym
Katastrofizm-przekonanie o nieuchronności katastrofy
Groteska-forma estetyczna w której zdarzaja się przeciwstawianie:tragizm z komizmem fantastyka z realizmem itp.
Literatura zsylkowa-pamietniki listy utwory poetyckie zesłańców na sybir
Inwersja-szyk przestawny to naruszanie kolejności wyrazow
Poezja tyrtejska-symbol poezji bojowej
Bard-starozytni i średniowiecznie poeci celtyccy opowiadający przy muzyce o czynach bohaterow
Poezja meliczna- efekt szczególnego zbliżenia slowa i muzyki teksty SA spiewane lub recytowane przy muzyce
Wiersz sylabotoniczny-polega na scislej regularności każdy wers ma identyczna ;iczbe sylab i ten sam rytm.rytm dyktuje staly rozklad akcentow
Zaścianek-osada drobnej szlachty wywodzącej się z jednego rodu.szlachta ta była uboga jednak gospodarowala wlasne grunty
Gaweda szlachecka-gatunek który jest wytworem polskiej kultury szlacheckiej. To opowiesc ustna luzno skomponowana obfita w dygresje powtorzenia i ekspresyjne zwroty do słuchaczy oparta na przygodach i awanturach samego gawędziarza
Onomatopeja-nasladowanie dźwięków rzeczywistości pozajęzykowej za pomoca wyrazow których forma dzwiekowa jest zbliżona do naturalnych dźwięków
Wieszcz-poeta łączący wielka moc tworcza z darem widzenia przyszłości.wybral go bog by jego slowami objawic ludziom wyższy porządek swiata i sens historii
Epigonizm-naśladowcy-nietworcze często nieswiadome naśladowanie utalentowanych poprzednikow
Kicz romantyczny- sztuka która nie znajduje uznania w oczach znawcow a jednak podoba się wielu ludziom
Nowoczesność-epoka której początki datuje się na po polowe XIX w zdominowana przez faustyczna wiare w nieustanny rozwoj cywilizacji
Kontrkultura- wzory, zasady i normy obyczajowe opozycyjne wobec kultury oficjalnej bedaca wyrazem poszukiwan odmiennych form organizacji społeczeństwa.