Prawa i obowiązki:Prezydenta, Rady Ministrów,Sejmu, Senatu.
PREZYDENT
Prawa i obowiązki prezydenta określa Konstytucja RP (z kwietnia 1997 r.).
1. Według obowiązującej ustawy zasadniczej Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest głową państwa, najwyższym przedstawicielem Polski i gwarantem ciągłości władzy państwowej.
2. Stoi na czele władzy wykonawczej, jest powołany do reprezentowania polskich interesów na arenie międzynarodowej, czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji i ma obowiązek troszczyć się o bezpieczeństwo państwa.
3 .Prezydent zarządza wybory do Sejmu i Senatu, w szczególnych przypadkach ma prawo do skracania ich kadencji.
4. Może zarządzić referendum ogólnonarodowe w ważnych dla państwa sprawach, wymagających decyzji wszystkich obywateli (takim referendum było np. głosowanie w sprawie przystąpienia Polski do Unii Europejskiej).
5. Prezydent ma wolny wybór w powoływaniu Prezesa Rady Ministrów, w praktyce nie zdarza się jednak by powierzył zadanie formowania nowego gabinetu politykowi, który nie ma poparcia sejmowej większości.
6. Prezydent RP ma bezpośrednią możliwość wpływania na proces stanowienia prawa, poprzez prawo veta wobec ustaw, które Sejm może co prawda odrzucić, ale większością aż 3/5 głosów, przy obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów (230).
7.Może też przed podpisaniem ustawy zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie jej zgodności z Konstytucja RP, co w praktyce miewa decydujący wpływ na proces legislacyjny.
8. Pełniąc rolę najwyższego reprezentanta państwa polskiego prezydent ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe, mianuje i odwołuje ambasadorów oraz przyjmuje listy uwierzytelniające od przedstawicieli innych państw.
9. Prezydent decyduje również o przyznawaniu odznaczeń i orderów państwowych. Ma również prawo łaski, tz. może uchylać ostateczne orzeczenia sądowe (w praktyce prezydent konsultuje tego rodzaju decyzje z Ministrem Sprawiedliwości).
10. Prezydent jest również zwierzchnikiem Sił Zbrojnych, mianuje Szefa Sztabu Generalnego i dowódców wszystkich rodzajów wojsk, a w czasie wojny mianuje Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych i może zarządzić powszechną mobilizację.
11. Prezydent wykonuje swoje zadania z pomocą urzędów: Kancelarii Prezydenta RP i Biura Bezpieczeństwa Narodowego oraz Zespołu Doradców Prezydenta RP.
SENAT
Do obowiązków senatora w Senacie należą:
1. Złożenie ślubowania senatorskiego.
2. Obecność i czynny udział w pracach Senatu oraz jego organów w tym przynajmniej w jednej komisji stałej
3. Przestrzeganie Regulaminu Senatu.
4. Składanie oświadczeń o stanie majątkowym oraz zgłaszanie informacji do Rejestru Korzyści.
5. Senator bez ważnej przyczyny nie może uchylić się od przyjęcia funkcji w organach Senatu.
Obowiązki senatora poza senatem:
1. Przestrzeganie zasady zakazującej łączenia mandatu przedstawicielskiego ze sprawowaniem określonych stanowisk i funkcji państwowych,
2. Przestrzeganie ograniczonego prawa do prowadzenia działalności gospodarczej: senator nie może prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek z wykorzystaniem mienia państwowego, komunalnego (a także zarządzać taką działalnością lub być jej przedstawicielem).
3. Informowanie wyborców o swojej pracy oraz działalności organu, do którego został wybrany (przy czym dyżury senatorskie i spotkania środowiskowe nie mogą kolidować z pracami Senatu).
Prawa Senatorów:
1. Prawa senatorów w Senacie:
a) prawo do udziału w pracach Senatu i jego organów (jest to jednocześnie obowiązek senatorów);
b) prawo wybierania i bycia wybieranym do organów Senatu;
c) prawo zrzeszania się w klubach i kołach oraz zespołach senackich lub parlamentarnych.
2. Prawa senatorów poza Senatem:
a) immunitet senatorski, nietykalność;
b) prawo do informacji, do interwencji, do wszechstronnej pomocy ze strony organów rządowych i samorządowych.
3. Uprawnienia socjalne:
a) prawo do uposażenia i do dodatków do uposażenia;
b) prawo do otrzymywania diety parlamentarnej;
c) prawo do diety związanej ze służbowym wyjazdem za granicę;
d) prawo do korzystania z funduszu świadczeń socjalnych;
e) prawo do odprawy parlamentarnej.
3. Uprawnienia pracownicze:
a) prawo do otrzymania bezpłatnego urlopu w miejscu pracy dla umożliwienia wykonywania mandatu;
b) prawo do zatrudnienia po zakończeniu urlopu bezpłatnego;
c) prawo do świadczeń zdrowotnych.
4. Inne przywileje parlamentarne:
a) prawo do bezpłatnego otrzymywania dzienników urzędowych i innych oficjalnych wydawnictw;
b) prawo do otrzymywania kopert potrzebnych do korespondencji związanej z wykonywaniem mandatu;
c) prawo do bezpłatnych przejazdów publicznymi środkami komunikacji;
d) prawo do otrzymania paszportu dyplomatycznego i legitymacji senatorskiej;
e) prawo do zakwaterowania w Warszawie;
f) prawo do korzystania z samochodów służbowych Kancelarii Senatu;
g) prawo do tworzenia biura senatorskiego oraz do ryczałtu na jego prowadzenie.
RADA MINISTRÓW
Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną Rzeczypospolitej Polskiej, kieruje administracją rządową w zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach, w szczególności:
1. Kieruje wykonaniem budżetu państwa oraz uchwala zamknięcie rachunków państwowych i sprawozdanie z wykonania budżetu;
2. Zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny;
3. Zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa;
4. Sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi;
5. Zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy międzynarodowe;
6. Sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju oraz określa corocznie liczbę obywateli powoływanych do czynnej służby wojskowej;
7. Określa organizację i tryb swojej pracy;
8. Zapewnia wykonanie ustaw;
9. Wydaje rozporządzenia;
10. Koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej;
11. Chroni interesy Skarbu Państwa;
12. Uchwala projekt budżetu państwa.
Członkowie Rady Ministrów inicjują i realizują politykę ustaloną przez Radę Ministrów, a w szczególności:
1. Zapewniają, każdy w zakresie swojej właściwości, należyte przygotowanie i wszechstronne rozważenie spraw wnoszonych przez nich do rozpatrzenia i rozstrzygnięcia przez Radę Ministrów,
2. Przed wniesieniem sprawy do rozpatrzenia przez Radę Ministrów uzgadniają swoje stanowiska ze stanowiskami innych członków Rady Ministrów,
3. Współdziałają w realizacji ustaleń Rządu,
4. Powstrzymują się od działań osłabiających wewnętrzną spójność polityki Rządu.
Członkowie Rady Ministrów w swoim działaniu kierują się interesem publicznym, oddzielając sprawy osobiste od obowiązków służbowych.
5. Rada Ministrów działa na podstawie programów prac Rządu ustalonych przez Prezesa Rady Ministrów na okres danego roku lub krótsze okresy. Opierając się na programie prac Rządu, Prezes Rady Ministrów może ustalać programy szczegółowe, w tym program prac legislacyjnych Rządu oraz harmonogramy realizacyjne programów.
6. Członek Rady Ministrów w swoich wystąpieniach reprezentuje stanowisko zgodne z ustaleniami przyjętymi przez Radę Ministrów.
7. Członek Rady Ministrów nie może podejmować publicznej krytyki Rządu oraz projektów wnoszonych przez innych członków Rady Ministrów albo decyzji podjętych przez nich w zakresie swoich właściwości.
8. Wypowiedzi publiczne członka Rady Ministrów dotyczące istotnych spraw z zakresu działania innego członka Rady Ministrów powinny być z nim uzgodnione. W razie nieuzgodnienia stanowisk, członek Rady Ministrów przedstawia sprawę Prezesowi Rady Ministrów.
SEJM
Sejm jest od końca XV w. najwyższym organem władzy ustawodawczej w Polsce. Składa się on z 460 posłów, wybieranych w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i proporcjonalnych, w głosowaniu tajnym (wybory pięcioprzymiotnikowe). Kadencja Sejmu, zgodnie z Konstytucją, trwa 4 lata; biegnie od dnia pierwszego posiedzenia nowo wybranego Sejmu i trwa do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji.
Funkcje Sejmu:
1. Ustanawianie ustroju państwa;
2. Stanowienie prawa przez uchwalanie ustaw oraz ogłaszanie uchwał, w tym budżetu państwa;
3. Określanie podstawowych kierunków działalności państwa;
4. Powoływanie na stanowiska i zatwierdzanie składu rządu;
5. W szczególnym wypadku – prawo do samodzielnego powołania rządu (w przypadku uchwalenia wotum nieufności);
6. Wybór i powoływanie na stanowiska: zastępcy przewodniczącego i członków Trybunału Stanu, sędziów Trybunału Konstytucyjnego, członków Krajowej Rady Sądownictwa (spośród posłów), członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Rady Polityki Pieniężnej, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka, prezesów Najwyższej Izby Kontroli, Narodowego Banku Polskiego, Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, prezesa i członków kolegium Instytutu Pamięci Narodowej, powoływanie osób na niektóre inne stanowiska państwowe przez Marszałka Sejmu w porozumieniu z odpowiednimi organami.