Prawo administracyjne

PRAWO ADMINISTRACYJNE

Cechy administracji publicznej:
1. Administracja państwowa ( rządowa) działa w imieniu państwa i na rachunek państwa, a administracja samorządowa (samorząd terytorialny, zawodowy, gospodarczy) działa we własnym imieniu i na własny rachunek.
2. W strukturach administracji działają organy, instytucje, które wykonują zadania przy pomocy aparatu pomocniczego.
3. Administracja wykonuje zadania o charakterze publicznym, na podstawie prawa i w granicach przez prawo określone.
4. Administracja wykonuje zadania za pomocą określonych prawnych form działania, z tym, że formy o charakterze władczym muszą być ściśle wskazane w przepisach prawa.
5. Administracja podejmuje działania na wniosek, z urzędu jako działania władcze np. powołanie do wojska, z własnej inicjatywy jako działania nie władcze.
6. Ma możliwośc stosowania różnego rodzaju środków przymusu administracyjnego.
7. Organy wykonujące zadania, wykonują je według określonej właściwości:
a) Właściwość miejscowa- określa zasięg terytorialny działania określonego organu
b) Właściwość rzeczowa- oznaczająca kategorię praw przyznanych danemu organowi
c) Właściwość funkcjonalna- związana z rozpatrywaniem spraw danej instancji

W działaniach administracji wyróżnić można dwie płaszczyzny:
1. Reglamentacyjna- wydawanie decyzji administracyjnych.
2. Świadcząca- działanie nie władcze.

W dwóch strefach działalności administracyjnej:
1. Zewnętrznej.
2. Wewnętrznej.

Nie ma definicji ustawowej, czym jest prawo administracyjne.

Cechy prawa administracyjnego:
1. Prawo stanowione.
2. Prawo nie skodyfikowane.
3. Prawo, które podlega w największym stopniu wpływom politycznym, co powoduje zmienność prawa administracyjnego.
4. Prawo ustrojowe.
5. Prawo materialne administracyjne.
6. Prawo procesowe.

Przepisy prawa ustrojowego określają strukturę organów administracji publicznej, sposób ich powoływania i odwoływania, zakres zadań organów, prawne formy działania za pomocą, których organy wykonują zadania, zasady nadzoru i kontroli w administracji, podział terytorialny państwa.
Ustawami o charakterze ustrojowym są tzw. ustawy samorządowe i ustawa o samorządzie gminnym, powiatowym i o samorządzie województwa, ustawa o administracji rządowej w województwie, ustawa o radzie ministrów 1996r., ustawa o działach administracji rządowej.

Prawo materialne zawiera normy określające wzajemne uprawnienia i obowiązki stron stosunku administracyjno- prawnego, które są konkretyzowane przez organy administracji
Najczęściej w formie wydawanych aktów administracyjnych lub czynności materialno- technicznych, które są konkretyzowane przez organy administracji w procesie stosowania prawa, najczęściej w postaci aktów administracyjnych lub czynności materialno- technicznych albo kontrolowane są obowiązki bez potrzeby ich konkretyzacji.
Ustawy, które zawierają normy prawa materialnego:
Np.
Prawo budowlane, prawo wodne, ustawa o swobodzie działalności gospodarczej, ustawa o zmianie imion i nazwisk, ustawa o dokumentach, paszportach, ustawa o cudzoziemcach, o obywatelstwie polskim, prawo o ruchu drogowym.

Przepisy procesowe określają tryb postępowania organów określonych normami prawa ustrojowego w zakresie realizacji norm prawa materialnego.

Administracja wyrażana jest poprzez:
1. Zasadę zgodności, czyli ścisłe określenie przez przepis prawa zadań i sposobu…
2. Zasada upoważnienia, do, która polega na wskazaniu zadań, i pozostawieniu organowi administracji swobody w doborze formy dokonania zadań ( z wyjątkiem form władczych).
3. Zasada delegacji, oznaczająca upoważnienia przez ustawodawcę konkretnego organu administracji do uregulowania określonych spraw w konkretnej formie działania np. minister ustawowy do spraw zdrowia określi w formie rozporządzenia…

W celu zapewnienia efektywności administracji tzw. luz normatywny oznaczający możliwośc dokonania wyboru przez organ administracji określonego wariantu rozwiązań a zasada jest tu zasada praworządności, której organ naruszyć nie może. Luz ten określany jest tu poprzez: organ może lub użycie tzw. pojęć niezdolnych bądź trudnych do zdecydowania np. interes publiczny, moralność publiczna, normy wiedzy.

Stosunek administracyjno- prawny, jest to jeden ze stosunków prawnych poddany przepisom prawa administracyjnego. Ma on charakter władczy, co oznacza, że jedna jego strona, a tą strona będzie organ administracji, w razie konfliktu między stronami może zastosować przymus administracyjny, nie równorzędność tego stosunku.
Na podstawie przepisów prawa administracyjnego.

Elementy stosunku:
1. Podmiot- z jednej strony organ administracji a z drugiej np. osoba fizyczna, grupa osób.
2. Przedmiot- zawsze będzie leżał w sferze prawa administracyjnego.
3. Obowiązki i uprawnienia stron stosunku administracyjno- prawnego, które polegają na działaniu, są albo konkretyzowane przez administrację, albo wynikają wprost z norm prawa administracyjnego.

Sposoby nawiązania stosunku:
1. Z mocy prawa np. obowiązek szkolny.
2. Wydanie decyzji.
3. Wystąpienie o roszczenie.
4. Poprzez konkretne zachowanie organu administracyjnego.

Zasady działania administracji:
1. Zasady procesowe.
2. Zasady ustrojowe
a) Zasada decentralizacji
b) Zasada centralizacji
c) Zasada praworządności
d) Zasada udziału obywateli w rządzeniu
3. Zasady dotyczące działania administracji:
a) Zasada subsydiarności ( pomocniczości)
b) Zasada kompetencyjności
c) Zasada sprawności i efektywności działania
d) Zasada proporcjonalności

Zasada decentralizacji, oznacza takie zorganizowanie aparatu administracyjnego w państwie, w którym organy niższego stopnia nie są hierarchicznie podporządkowane organom stopnia wyższego. Oznacza to, że organy stopnia niższego mają zapewnioną samodzielność dysponowania własnymi funduszami, samodzielność w zakresie zatrudniania pracowników. Organy stopnia wyższego nie mogą wpływać na działanie organów stopnia niższego. Ingerencja taka dopuszczalna jest tylko i wyłącznie w zakresie i granicach określonych w przepisach ustawowych. Takim przykładem administracji zdecentralizowanej jest samorząd terytorialny.

Centralizacja oznacza taki układ zorganizowania aparatu administracyjnego, w którym organy stopnia niższego są hierarchiczne podporządkowane organom stopnia wyższego i mogą wydawać polecenia, mogą wpływać na działanie tych organów, mogą kierować działaniami organów stopnia niższego.

Zjawisko dekoncentracji- rozdzielenie kompetencji na inne organy albo w układzie terytorialnym, albo w układzie poziomym, ale bez przekazania samodzielności działania.

Zasada praworządności jest określona w konstytucji. Wszystkie organy władzy państwowej działają na podstawie prawa i w granicach prawa.

Zasada subsydiarności, również jako zasada pomocniczości jest podstawową zasadą Wspólnoty i zgodnie z nią Wspólnota podejmuje działania tylko wówczas i tylko w takim zakresie, w jakim cele tych działań, nie mogą by zrealizowane przez państwa członkowskie.
Zasada znajduje również się w preambule korekt RP, która wskazuje na umocnienie uprawnień obywateli i ich wspólnot w odniesieniu do zasady demokracji. Zasada ta dotyczy podziału zasad od dołu do góry i oznajmia, że nie powinno się powierzać jednostce większej tego, co może zrobi efektywnie jednostka mniejsza. Jednostka większa powinna wykonywać zadania wyłącznie w tych dziedzinach, w których zapewniona będzie przewaga nad jednostkami mniejszymi w efektywnym wykonywaniu zadań.
Gmina jako jednostka najniższa zajmuje się sprawami drobnymi i związanymi z realizacja podstawowych spraw Wspólnoty np.: drogi, szkoła osiedla, zdrowie…

Zasada proporcjonalności wskazana jest w Konstytucji i wskazuje ona na to, że normy prawa materialnego powinny zapewniać organom administracyjnym wybór środka ingerencji prawa jednostki i możliwośc stosowania środka najmniej uciążliwego.

W grudniu 2000r. w Nicei, w sporządzonej Karcie Praw Podstawowych Unii Europejskiej, artykule 41, określono prawo do dobrej administracji. Zgodnie z tym artykułem każdy ma prawo do tego, by jego sprawy rozpatrywane były przez organy i instytucje Unii bezstronnie, rzetelnie i w rozsądnym terminie. Każdy ma też prawo do przedstawienia swojej opinii przed podjęciem jakiegokolwiek działania przez administracje mogącego mieć wpływ negatywny prawa dla tej osoby. Każdy ma też prawo do uzyskania zadośćuczynienia, w przypadku doznania jakiejkolwiek szkody wynikającej z naruszenia organów lub jej funkcjonariuszom.
Rozszerzeniem tego prawa jest uchwalona rezolucja 6 wrzesień 2001r Europejski Kodeks Dobrej Administracji, który zapewnia normy dotyczące EKDA. Władza postępowania administracji i ich urzędników mogące by podstawą do ocen zachowań pracowników administracji. Kodeks określa, że jego postanowienia dotyczą całości kontaktów jednostki z administracją.
Podkreśla się praworządności, współmierności ( proporcji), zakaz nadużywania uprawnień, obiektywność, życzliwość, uczciwość doradztwa, kierowania, zobowiązanie do przekazywania spraw, uzasadnienia decyzji, obowiązek dotrzymywania terminów w załatwianiu spraw.

W projekcie Konstytucji Europejskiej przewidziano włączenie postanowień kodeksu do Konstytucji.

Kontrola oznacza, obserwowanie, analizowanie i porównywanie stanu dotyczącego działalności organu ze stanem określonym przepisami prawa.
W wyniku kontroli, organ kontrolujący nie jest uprawniony do wpływania na działalność jednostki kontrolowane. Może jedynie wydąć zalecenia a wyniki kontroli przedstawiane są organowi wyższemu w administracji do organu kontrolowanego, który ma uprawnienia do podjęcia określonych działań władczych.
Możliwośc władczych działań przez organ kontrolujący istnieje, gdy organ ten ma do tego wyraźnie sformułowane upoważnienie, kryteria kontroli wskazane są w przepisach prawa. Mogą nimi być terminowość, gospodarność …

System kontroli administracji:
- parlamentarna
- prezydenta
- NIK-u Kontrola sprawowana przez organy państwowe
- RPO
- prokuratorska


Kontrola sądowa II
- Administracyjne ( II instancja naczelne i wojewódzkie)
- Sądy Powszechne
- Trybunał Stanu
- Trybunał Konstytucyjny

Kontrola społeczna III

Kontrola wewnętrzna IV

Nadzór oznacza kontrolę i możliwości zastosowania środków władczych (środków nadzoru) katalog, których określony jest wyłącznie w ustawie, oznacza to, że dany organ sprawujący nadzór może zastosować tylko takie środki, jakie dla niego są określone w konkretnej ustawie.

Kierownictwo oznacza uprawnienia organu kierującego do używaniu w stosunku do podmiotów kierowanych wszelkich środków w celu oddziaływania na te organy, z wyjątkiem środków zakazanych przez prawo. Oznacz to, że oprócz środków nadzoru może…

Źródła prawa.
Wyróżnia się tutaj dwie grupy źródeł:
1. Źródła prawa krajowego.
2. Źródła prawa wspólnotowego.

Konstytucja dokonała podziału źródeł prawa na:
1. Źródła prawa powszechnie obowiązującego tworząc ich zamknięty katalog są to: konstytucje RP, Ustawy, Ratyfikowane Umowy Międzynarodowe, Rozporządzenia z Mocą Ustawy, Rozporządzenie tzw. wykonawcze, Akty Prawa Miejscowego, które mają moc powszechnie obowiązującą na obszarze właściwości organów, które je stanowią
2. Akty wewnętrznie obowiązujące, które obowiązują tylko i wyłącznie w zakresie struktur podporządkowanych w administracji, w stosunku do organów, które te akty tworzą. Konstytucja wymienia tu Uchwały RM, Zarządzenia Prezesa RM i Zarządzenia Ministrów kierujących działami administracji rządowej, Zarządzenia Prezydenta.
Nie jest to jednak katalog zamknięty, gdyż 01w grupie tej, w odniesieniu do działań administracji uwzględni należy jeszcze, tzw.
3. Akty kierownictwa wewnętrznego, do których należą m.in. akty normatywne
Wydawane przez centralne organy administracji państwowej np. akty wydawane przez
Komendanta głównego policji, komendanta głównego straży granicznej, prezesa
ZUS-u, wytyczne, decyzje o charakterze normatywnym.
W grupie aktów prawa Wspólnotowego wyróżnia się prawo pierwotne oraz prawo pochodne. Prawo wspólnotowe samoistny porządek prawny, akty prawne Wspólnoty nie wymagają ratyfikacji przez państwa członkowskie, nie mogą być też przez państwa członkowskie uchylane, a w razie sprzecznych rozwiązań obowiązuje zasada pierwszeństwa prawa Wspólnotowego. W takim razie przepis prawa krajowego sprzeczny z prawem europejskim nie jest nie ważny, lecz nie może by zastosowany w konkretnym przypadku, gdyż możliwośc taką eliminuje prawo Wspólnotowe. Prawem pierwotnym są tam traktaty, natomiast prawem pochodnym są rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie.

Rozporządzenia zawierają abstrakcyjną regulację. Obowiązują wszystkie państwa członkowskie, w całości nie wymagają aktu transformacji.

Dyrektywa skierowana jest wyłącznie do państw członkowskich i wiąże tylko to państwo, do którego jest skierowana, i tylko, co, do celu, jaki należy osiągnąć. Nie jest wiążąca w stosunku do podmiotów indywidualnych. Państwo, do którego jest skierowana dyrektywa ma obowiązek wydania w określonym terminie przepisów krajowych, zgodnych z treścią dyrektywy. Państwo członkowskie ma wybór środków i metod do osiągnięcia celów wskazanych w dyrektywie. Z zasady dyrektywa wymaga
Transformacji do prawa wewnętrznego. Jeżeli jednak akt transformacji nie jest zgodny
z postulatami dyrektywy, to w tym zakresie może ona obowiązywać bezpośrednio albo
przepisy krajowe, należy interpretować zgodnie z postanowieniami dyrektywy.

Decyzje regulują przypadki indywidualne, ich adresatami mogą by osoby fizyczne,
Osoby prawne lub państwa członkowskie.
Jeżeli jest skierowana decyzja do państwa członkowskiego, wówczas wymaga
Aktu transformacji. Jeżeli adresatem jest inny podmiot, jest bezpośrednio skuteczna
i nie wymaga aktu transformacji.

Zalecenia i opinie nie są aktami wiążącymi, stanowią formę wyrażania stanowiska
przez instytucje unijne lub przedstawiają pewne postulaty odnoszące się do
zachowania adresatów. Mogą też stanowić podstawę interpretacji przepisów
prawa krajowego.

Do prawa Wspólnotowego zalicza się też prawo zwyczajowe, a przede wszystkim prawo sędziowskie w postaci zasad ogólnych prawa Wspólnotowego. Zasady te wiążą organy państw członkowskich w procesie stanowienia i w procesie stosowania prawa. Ich naruszenie stanowi podstawę do stwierdzenia aktu nieważności Wspólnoty lub do kwestionowania przed sądem państwa członkowskiego aktu wydanego z naruszeniem tych zasad. Naruszenie tych zasad może stanowić również podstawę do odpowiedzialności odszkodowawczej Wspólnot i państw członkowskich, gdy są dodatkowo spełnione przesłanki tej odpowiedzialności.

W odniesieniu do administracji, odniesienie mają również tzw. nieformalne źródła prawa, nie będące aktami prawnymi, które mają wpływ w toku działania administracji. Do źródeł tych należą: orzecznictwo sądowe, poglądy prawnicze, normy społeczne, zwyczaj a także normy wiedzy.


Prawne formy działania administracji, są to czynności prawne podejmowane przez administrację, w celu wykonania nałożonych na nią zadań.

O ile prawne formy określone zostały przez doktrynę w wyniku analizy przepisów prawnych, to na odstawie częstotliwości stosowanych form przez dany organ administracji, można określić metodę działania administracji (metodę przekonywania, metodę działań prewencyjnych, metodę przymusu).

Podstawowe, ogólne prawne formy działania administracyjnego:
1. Stanowienie aktów normatywnych przez organ administracji.
2. Wydawanie aktów indywidualnych, w tym decyzji administracyjnych.
3. Zawieranie porozumień administracyjnych.
4. Zawieranie umów cywilno- prawnych.
5. Podejmowanie działań społeczno- organizatorskich.
6. wykonywanie czynności materialno- technicznych.