Polska w Unii Europejskiej - skutki członkostwa.

I. POLITYCZNE

Korzyści
- Członkostwo Polski w Unii Europejskiej stanowić będzie najlepszą gwarancję utrwalenia w naszym kraju demokratycznego modelu ustrojowego, gdyż zapewni nieodwracalność procesu transformacji
- Polska ze względu na atuty, jakimi dysponuje, może stać się członkiem Unii o dużych możliwościach oddziaływania na procesy w niej zachodzące i na jej ewolucję
- Jedną z politycznych korzyści z członkostwa będzie odmienne niż dotychczas postrzeganie Polski przez inne kraje (również kraje UE) – świadome, iż mają do czynienia z państwem – uczestnikiem wielkiego ugrupowania politycznego i gospodarczego
- Polska będzie współuczestniczyć w inicjowaniu i podejmowaniu decyzji na płaszczyźnie stosunków międzynarodowych o żywotnym znaczeniu z punktu widzenia naszego interesu i polskiej racji stanu. Będziemy także wywierać znaczny wpływ na rozstrzyganie ważnych kwestii międzynarodowych, co poza Unią nie byłoby w takim zakresie możliwe
- Przystępując do Unii Polska stanie się pełnoprawnym beneficjentem strefy stabilności, jaką jest obszar UE, a jednocześnie przyczyni się do rozszerzenia tej sfery na Wschód,
- Polska ma szansę określić swoją pozycję w UE jako państwo, wokół którego koncentruje się współpraca regionalna w Europie Środkowej i Wschodniej


Koszty nieprzystąpienia

- Z punktu widzenia politycznego Polska nie ma alternatywy dla członkostwa w UE. Wynika to z naszego położenia geopolitycznego, nakazującego poszukiwanie sojuszników na kontynencie europejskim.
- Odrzucając członkostwo w Unii, Polska nie miałaby szans na odgrywanie znaczącej roli w polityce europejskiej. Nasza „energia polityczna” musiałaby wówczas skupiać się na próbie znalezienia miejsca pomiędzy UE a obszarem post-radzieckim. Pamiętać przy tym trzeba, że w tych poszukiwaniach bylibyśmy osamotnieni, gdyż większość państw Europy Środkowej i Wschodniej prędzej czy później wejdzie do UE.
- Odrzucając członkostwo w Unii, Polska nie miałaby szansy na przyśpieszone wyrównanie różnic w poziomie rozwoju gospodarczego, społecznego i cywilizacyjnego





II. EKONOMICZNE

Korzyści

- Po przystąpieniu do Unii Polska uzyska większy dostęp do nowoczesnych technologii,
- Wzrośnie napływ kapitału zagranicznego, ponieważ członkostwo w UE postrzegane będzie jako czynnik silnie ograniczający ryzyko polityczne, społeczne i gospodarcze związane z dokonywaniem inwestycji
- Członkostwo Polski w Unii Europejskiej przyczyni się do podwyższenia tempa wzrostu gospodarczego i do przyspieszenia procesu modernizacji gospodarki
- Napływ kapitału zagranicznego w formie bezpośrednich inwestycji zagranicznych do Polski z krajów członkowskich UE będzie stymulowany zarówno wyższą stopą zwrotu od zainwestowanego kapitału (wyższą stopą zysku) niż w innych krajach wchodzących w skład jednolitego rynku europejskiego, jak i niższym kosztem czynnika pracy w Polsce (w tym pracy wysoko kwalifikowanej), dużym chłonnym rynkiem zbytu, stabilną sytuacją polityczną, ekonomiczną i prawną, rozwojem infrastruktury gospodarczej.
- Towarzyszące członkostwu w UE poczucie stabilności, bezpieczeństwa i swobodnego dostępu do wielkiego rynku zbytu powinno stanowić również zachętę do wzrostu stopy oszczędności i inwestycji u podmiotów krajowych. Efektem tych zmian powinien być wzrost skłonności do inwestowania, oraz wzrost środków niezbędnych dla sfinansowania procesu modernizacji gospodarki.
- Pozytywną rolę prowzrostową odegrać powinny fundusze strukturalne i środki z funduszu spójności uzyskane z UE, pozwalające m.in. na wydatną poprawę stanu infrastruktury, niezbędną dla utrzymania wysokiej dynamiki gospodarki polskiej
- Przystępując do UE Polska uzyskuje szansę włączenia się w główny światowy nurt rozwoju technologicznego i naukowego.
- Szczególną korzyść z zaostrzenia presji konkurencyjnej odczują polscy konsumenci. Dalszej poprawie ulegnie jakość oferowanych na rynku towarów i usług, co powinno z jednej strony wpłynąć na odczuwalną poprawę jakości życia, z drugiej zaś zwiększyć motywację do wydajnej pracy
- Korzystną dla długookresowych perspektyw wzrostu gospodarczego Polski rolę spełni również udział w unii gospodarczej i walutowej oraz wynikająca stąd dyscyplina finansów publicznych, wysoki poziom stabilności cen na obszarze wspólnej waluty euro i niższe stopy procentowe
- UE Polska uzyskać może dużą pomoc finansową, pozwalającą na znacznie łatwiejsze pokrycie kosztów dostosowawczych, niż gdyby kraj miał dokonać tego własnymi siłami
- Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej oznacza, w perspektywie zależnej od wyniku negocjacji, uzyskanie pełnego dostępu polskich producentów rolno-spożywczych, (którzy spełnią unijne normy i standardy fitosanitarne i weterynaryjne) do unijnego rynku liczącego niemal 400 mln. konsumentów. Efektywni i konkurencyjni producenci i eksporterzy uzyskają możliwości rozwoju swoich przedsiębiorstw przez zwiększenie skali produkcji i obniżenie kosztów jednostkowych
- Wejście do Unii Europejskiej otwiera również możliwości korzystania z subwencji eksportowych wynikających z Wspólnej Polityki Rolnej, co może stworzyć szansę większego eksportu na rynki krajów trzecich, w tym odzyskania rynku wschodniego
- Integracja z UE przyspieszy proces restrukturyzacji polskiego rolnictwa – przy efektywnym wykorzystaniu funduszy unijnych jako dofinansowania działań krajowych – i rozwoju nowoczesnej gospodarki żywnościowej





Najistotniejszy efekt makroekonomiczny odnotowany w obliczeniach symulacyjnych w średnim i długim okresie to:
• Wzrost skłonności do inwestowania, zwiększający dynamikę inwestycji – w przypadku odpowiedniej polityki gospodarczej – o 3-4 punkty procentowe rocznie,
• Przyspieszony wzrost wymiany międzynarodowej, w tym wzrost eksportu szybszy o 1-3 punkty procentowe i wzrost importu szybszy o 2-3,5 punktu procentowego,
• W początkowej fazie integracji – pogłębienie się deficytu handlowego, sfinansowane w bezpieczny sposób przez transfery unijne (w tym fundusze przedakcesyjne a następnie strukturalne) i utrzymujący się wysoki napływ inwestycji bezpośrednich,
• Stopniowy spadek deficytu handlowego w dalszych latach, wynikający ze wzrostu konkurencyjności gospodarki,
• Zdecydowane ograniczenie presji inflacyjnej, zwłaszcza po przystąpieniu Polski do unii ekonomicznej i walutowej.

Wpływ przystąpienia Polski do UE na tempo wzrostu podstawowych wielkości makroekonomicznych - wyniki obliczeń symulacyjnych

Źródło Przyrost średniorocznego tempa wzrostu
w punktach procentowych
PKB Inwestycje Eksport Import
Sachs, Warner (1996) 0,6 – 1,5 .. .. ..
Baldwin, Francois, Portes (1997) 0,2 – 1,7 .. .. ..
Czyżewski, Orłowski, Zienkowski (1998) 0,2 – 1,6 -0,1 – 3,8 0,9 – 2,9 2,6 – 3,3
Welfe, Welfe, Florczak (1997) 0,7 – 1,4 0 – 3,0 1,7 – 2,0 2,2 – 0,9
Źródło: Baldwin R.E., Francois J.F., Portes R. (1997), „The costs and benefits of eastern enlargement: the impact on the EU and Central Europe”, Economic Policy, nr 24/1997.
Sachs J., Warner A.M., (1996), „Achieving Rapid Growth in the Transition Economies of Central Europe”, CASE, Warszawa.
Czyżewski A.B., Orłowski W.M., Zienkowski L. (1998), „Średniookresowe efekty członkostwa Polski w Unii Europejskiej”, Instytut Europejski, Łódź.
Welfe W., Welfe A., Florczak W. (1997), „Alternatywy długookresowego wzrostu gospodarki polskiej“, IRiSS, Warszawa.



PERSPEKTYWA ZRÓWNANIA SIĘ PKB POLSKI I WYBRANYCH KRAJÓW UE
Wyszczególnienie
Hipotetyczne tempo wzrostu PKB w Polsce, przy założeniu średniego tempa z lat 1994-98:
Grecji (2,6%), Hiszpanii (2,9%), Portugalii (3,2%) i UE (2,5%)
4% 5% 6%a) 7% 8%
Rok osiągnięcia przez Polskę przeciętnego poziomu PKB na mieszkańca:
Grecji 2.043 2.024 2.017 2.012 2.010
Hiszpanii 2.069 2.035 2.023 2.017 2.013
Portugalii 2.080 2.035 2.022 2.016 2.012
UE 2.067 2.039 2.028 2.021 2.017
Relacja (w %) w 2025 r. poziomu uzyskanego przez Polskę do poziomu:
Grecji 79 102 130 170 218
Hiszpanii 64 83 106 138 177
Portugalii 65 84 107 140 180
UE 55 71 91 118 152
średnie tempo PKB Polski z lat 1994-1998
Źródło: szacunek RCSS


Przynależność do UE będzie ułatwiać zwalczanie bezrobocia przez następujące czynniki:
• Polska będzie bardziej atrakcyjna dla inwestorów zagranicznych i krajowych;
• Polskie przedsiębiorstwa uzyskają nieograniczony dostęp do największego rynku świata (wg wielkości zakupów);
• Nasz kraj uzyska dostęp do funduszy przeznaczonych m.in. na zwalczanie bezrobocia i duże przedsięwzięcia infrastrukturalne;
• Polscy pracownicy uzyskają swobodny dostęp do europejskiego rynku pracy.


- Rolnictwo zyska po akcesji dostęp do funduszy strukturalnych, których wykorzystanie wymagać będzie jednak wniesienia wkładów finansowych przez samych producentów rolnych, bądź innych środków niż budżetowych, a także znajomości unijnych przepisów prawnych i procedur ubiegania się o te środki

Wśród korzyści dla rolnictwa można wymienić:
• Ograniczenie ryzyka handlowego producentów rolnych. Zgodnie z zasadami wspólnej polityki rolnej wybrane grupy produktów spełniających określone kryteria jakościowe, będą skupowane w całości, przy zagwarantowaniu minimalnego poziomu cen. Jednocześnie po integracji z UE ceny rolne będą bardziej stabilne. Obecnie w Polsce istnieje wysokie ryzyko cenowe na rynku rolnym, co ogranicza inwestycje w gospodarstwach rolnych, specjalizację produkcji rolniczej i efekty skali;
• Poprawę jakości wytwarzanych produktów (głównie mleka i jego przetworów oraz mięsa), co zwiększy konkurencyjność międzynarodową polskich produktów;
• Poprawę infrastruktury gospodarczej na obszarach wiejskich. Wzrośnie liczba połączeń do sieci wodociągowej, gazowej, kanalizacji, wzrośnie liczba użytkowników telefonów itp.;
• Wzrost o ok. 240 tys. liczby nowych miejsc pracy na obszarach wiejskich z tytułu wykorzystania środków SAPARD. Nowe instytucje obsługujące wspólną politykę rolną zatrudnią dalsze 3-4 tys. osób, a w roku 2003 liczba ta podwoi się. Ocenia się jednak, że restrukturyzacja w sektorze rolno-spożywczym pociągnie za sobą likwidację wielu mało efektywnych przetwórni mleka oraz rzeźni; z tego tytułu straci pracę ok. 50 tys. osób. W związku z tym szacuje się, że w roku 2003 wzrost netto liczby miejsc pracy na obszarach wiejskich wyniesie 180-190 tys. osób;
• W wyniku postępującej koncentracji produkcji gospodarstwa mniej efektywne będą musiały czerpać dochody ze źródeł pozarolniczych.




Koszty nieprzystąpienia

- Pozostawanie Polski poza UE w decydującej mierze wpłynęłoby hamująco na tempo jej rozwoju gospodarczego, społecznego i cywilizacyjnego. Spowodowałoby spadek tempa transformacji gospodarczej, zmniejszenie konkurencyjności, ucieczkę zagranicznych kapitałów, zachwianie stabilności makroekonomicznej, przywrócenie utrudnień handlowych w wymianie z UE oraz pozbawienie Polski funduszy przedakcesyjnach i transferów z budżetu Unii po uzyskaniu członkostwa.
- Pozostawanie Polski poza UE pozbawiłoby nas szans na wzrost międzynarodowej wiarygodności Polski, co służy m.in. zwiększonemu napływowi bezpośrednich inwestycji zagranicznych
- Pozostawanie Polski poza UE pozbawiłoby nas dostępu do nowoczesnych technologii
- Pozostawanie Polski poza UE pozbawiłoby nas możliwości uczestnictwa w Jednolitym Rynku Europejskim
- Pozostawanie Polski poza UE pozbawiłoby nas możliwości podniesienia konkurencyjności naszej gospodarki
- Pozostawanie Polski poza UE pozbawiłoby nas dodatkowych, poza NATO, gwarancji bezpieczeństwa
- W sytuacji nieprzystąpienia do Unii nastąpiłoby pogorszenie warunków dla wzrostu gospodarczego kraju. Wiązałoby to się z faktem, że atrakcyjność inwestycyjna Polski zdecydowanie spadłaby w porównaniu z atrakcyjnością tych krajów środkowoeuropejskich, które zostałyby członkami, w rezultacie czego spadłaby znacząco skłonność do inwestowania w naszym kraju. Dodatkowym czynnikiem byłaby rosnąca luka w jakości infrastruktury gospodarczej, wolno poprawiającej się w Polsce, a szybko w krajach korzystających z funduszy strukturalnych UE. W rezultacie tego, tempo wzrostu PKB w Polsce musiałoby ulec stopniowemu obniżeniu




Koszty

- Przy jednoznacznie pozytywnym wpływie długookresowym, problemem pozostaje krótko- i średnioterminowy koszt dostosowawczy dla polskich producentów, administracji oraz konsumentów
- Przystąpienie do UE musi się wiązać z podwyższeniem standardów polskich (ochrona środowiska, ochrony prawa własności intelektualnej etc.)
- Przyspieszenia procesów restrukturyzacyjnych, zwłaszcza w najmniej wydajnych gałęziach gospodarki
- Przyspieszona restrukturyzacja wiąże się zawsze z groźbą zwiększenia skali bezrobocia w tych regionach, w których skoncentrowane są starzejące się przemysły oraz tych, w których dotychczasowy rozwój miał charakter nadmiernie jednostronny


Aktualna sytuacja w przemyśle wyraża się w:
• Utrzymującym się niskim poziomie technicznym i technologicznym wielu dziedzin produkcji;
• Niskiej zdolności konkurencyjnej, o czym świadczą wyniki eksportu;
• Wysokim koszcie restrukturyzacji, szczególnie przemysłów trudnych (górnictwo, hutnictwo, przemysł obronny).

KOSZT DOSTOSOWANIA SEKTORA ROLNO-SPOŻYWCZEGO W OKRESIE PRZEDAKCESYJNYM
Lata Łącznie W tym z budżetu
mln zł dynamika mln zł dynamika
1999 1.756 100% 299 100%
2000 2.720 155% 746 249%
2001 4.122 235% 1.361 455%
2002 5.018 286% 1.766 590%
1999-2002 13.615 4.172




III. OCHRONA ŚRODOWISKA

Korzyści wynikające z wdrożenia w Polsce wymagań środowiskowych Unii Europejskiej ująć można w trzech grupach:
• Poprawa jakości życia mieszkańców Polski;
• Zmniejszenie strat ekologicznych;
• Poprawa jakości środowiska.



IV. FINANSE

- Wolny rynek usług oznacza swobodę świadczenia usług przez producenta zarówno w miejscu swojej siedziby jak i w filii w innym kraju.
- Dla konsumenta usług oznacza to swobodny dostęp do usług oferowanych na całym zintegrowanym obszarze.
- Prowadzi to do znacznie ostrzejszej konkurencji niż na zamkniętym rynku krajowym. Konsument ma dostęp do najtańszych i najlepszych jakościowo usług oferowanych przez najbardziej efektywnych producentów, bez względu na kraj pochodzenia.
- Polscy konsumenci zyskają wielokrotnie większy wybór usługodawców, polscy usługodawcy zyskają nowych mocnych i doświadczonych konkurentów, ale i nowych potencjalnych klientów w całej Unii.

V. ENERGETYKA

Zbliżając prawo obowiązujące w Polsce do standardów Unii Europejskiej Sejm RP przyjął 10 kwietnia 1997 r. ustawę „Prawo energetyczne”. Ustawa ta wraz z aktami wykonawczymi ustaliła całkowicie nowe podstawy formalno-prawne funkcjonowania energetyki, zgodne z dyrektywami unijnymi i konkurencyjnymi zasadami gospodarki rynkowej. W miejsce dotychczasowego modelu opartego na formule „jednego kupującego” i urzędowych cen energii i gazu wprowadzone zostały:
• Zasada TPA (ang. third part acces – dostęp dla trzeciej strony), regulowanego dostępu do sieci przesyłowej i rozdzielczej, umożliwiająca uprawnionym odbiorcom korzystanie z usług przesyłowych,
• Konkurencja w wytwarzaniu i dostawach energii,
• Regulacja funkcjonowania przedsiębiorstw sieciowych o charakterze monopolu naturalnego, prowadzona przez powołany Urząd Regulacji Energetyki.

Wprowadzenie konkurencyjnych mechanizmów rynkowych w wytwarzaniu i dostawach energii oraz zapewnienie odbiorcom prawa do korzystania z systemu przesyłowego skutkować będzie następującymi korzyściami:
• Eliminacją nieefektywnych producentów,
• Obniżeniem kosztów funkcjonowania przedsiębiorstw energetycznych,
• Obniżką tempa wzrostu cen energii,
• Poprawą jakości dostarczanej energii,
• Racjonalizacją zużycia energii,
• Poprawą ochrony środowiska.


VI. SWOBODA PRZEPŁYWU OSÓB

- Po wejściu Polski do Unii Europejskiej każdy obywatel państwa polskiego będzie miał prawo osiedlić się na stałe w celu podjęcia pracy w dowolnie wybranym kraju członkowskim.
- Prawo do pobytu przysługiwać będzie również osobom biernym zawodowo, studentom i emerytom itd., które posiadają trwałe źródło utrzymania
- Obywatele państw członkowskich UE mają prawo przemieszczania się na obszarze Unii w celu poszukiwania i podejmowania działalności zawodowej, w tym pracy najemnej. Mają oni prawo do pomocy ze strony służb zatrudnienia w kraju przyjmującym oraz do równego traktowania we wszystkich aspektach życia. Okresy zatrudnienia w różnych krajach członkowskich zlicza się
- Elementem systemu swobodnego przepływu pracowników są rozwiązania w zakresie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego


VII. BEZPIECZEŃSTWO

Normy instrumentów prawnych należących do omawianej sfery nakierowane są na kilka współgrających ze sobą celów:
• Podniesienie szeroko pojętego bezpieczeństwa obywateli przez zwalczanie negatywnych zjawisk społecznych, jak przestępczość zorganizowana, w tym związana z nielegalnym obrotem narkotykami, seksualne wykorzystywanie dzieci i pornografia dziecięca, rasizm i ksenofobia;
• Zapewnienie uczciwych wobec innych uczestników obrotu gospodarczego zasad konkurencji przez zwalczanie korupcji w sektorze publicznym i prywatnym;
• Ochronę interesów finansowych Wspólnot i państw członkowskich oraz zapewnienie prawidłowego funkcjonowania demokratycznych procedur, wolnych od infiltracji przez świat przestępczy;
• Zniesienie barier dla ścigania karnego i wykonywania orzeczeń sądów wynikających z obywatelstwa lub miejsca pobytu przestępcy, miejsca położenia jego majątku, a także z obywatelstwa osób posiadających wiedzę na temat popełnionego przestępstwa;
• Ułatwienie uzyskiwania właściwej ochrony prawnej dla interesów majątkowych i osobistych obywateli w sprawach z udziałem czynnika zagranicznego, przez zapewnienie możliwości wykonywania orzeczeń polskich w państwach obcych oraz efektywną i opartą na jednolitych zasadach współpracę wymiarów sprawiedliwości w sprawach cywilnych.