System ochrony prawnej UE

SYSTEM OCHRONY PRAWNEJ UE

1) Hierarchia źródeł prawa UE
W prawie wspólnotowym istnieje hierarchia źródeł prawa. Wiąże się ona z podziałem prawa na prawo pierwotne oraz prawo wtórne.
Na szycie hierarchii źródeł prawa wspólnotowego znajdują się traktaty ustanawiające Wspólnoty. Wyższość traktatów nad pozostałym dorobkiem prawnym wynika z tego, że akty prawa wtórnego muszą znajdować oparcie w traktatach i właśnie na ich podstawie podlegają kontroli, co do swej legalności. Na czele hierarchii aktów prawnych Wspólnot Europejskich znajdują się traktaty założycielskie.
Następny szczebel w systemie źródeł prawa wspólnotowego zajmują umowy międzynarodowe, które Wspólnota zawiera z państwami trzecimi (są one zawierane na podstawie kompetencji wspólnotowych i w trybie traktatowym). Zgodnie z art. 300 TWE akty organów Wspólnot muszą pozostawać z nimi zgodne.
Następne miejsce w hierarchii źródeł prawa wspólnotowego zajmują akty prawa pochodnego, spośród których w pierwszej kolejności należy wymienić akty o charakterze wiążącym, czyli: rozporządzenia, dyrektywy, decyzje. Zalecenia i opinie nie posiadają charakteru wiążącego, mają stanowić pomoc w procesie interpretacji oraz stosowania prawa wspólnotowego.

2) Rodzaje źródeł prawa UE
Pierwotne źródła prawa wspólnotowego to przede wszystkim traktaty założycielskie Wspólnot Europejskich, są to dwa Traktaty Rzymskie z 25 marca 1957r., o powołaniu Wspólnoty Europejskiej (dawna EWG ) i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej oraz załączone do nich aneksy i protokoły, z późniejszymi uzupełnieniami i poprawkami, wynikającymi z:
• Traktatu O Fuzji Organów (01.07.1967r.)
• Jednolitego Aktu Europejskiego (01.07.1987r.)
• Traktatu o Unii Europejskiej (01.11.1993r.)
• Traktatu Amsterdamskiego (01.05.1999r.)
• Traktatu z Nicei (01.02.2003r.)
Do źródeł pierwotnego prawa wspólnotowego zalicza się ponadto wszystkie traktaty o przystąpieniu nowych państw do Wspólnoty Europejskiej i Unii Europejskiej oraz ogólne zasady prawne recypowane z konstytucyjnych porządków prawnych państw członkowskich oraz wiążących je umów międzynarodowych do których należą np. wspólnotowe prawa podstawowe.
Prawo stanowione przez poszczególne instytucje (organy) Wspólnot jest nazywane prawem wtórnym
(pochodnym), a akty prawne, będące efektem procesu decyzyjnego, są określane jako pochodne (wtórne) źródło
prawa wspólnotowego.
Każdy z niżej opisanych aktów wspólnotowych służy realizacji innych zadań prawnych i pozwala na osiągnięcie innych celów.
Wspólnoty mogą – realizując swoje cele traktatowe – wydawać akty prawne o charakterze wiążącym oraz
niewiążącym. Do wiążących należy zaliczyć rozporządzenia, dyrektywy oraz decyzje, natomiast do
niewiążących należą zalecenia i opinie.

• Rozporządzenie
Rozporządzenie ma zasięg ogólny, tzn. zawiera normy prawne obowiązujące wszystkich, których dotyczy
określona w tym akcie sytuacja. Obowiązuje w całości i we wszystkich państwach członkowskich – dotyczy
zatem zarówno państw, jak i ich obywateli. Jest stosowane wprost (bezpośrednio), co oznacza, że nie wymaga
żadnych dodatkowych zabiegów wdrażających rozporządzenie do porządku krajowego.
Rozporządzenie nakłada obowiązki i nadaje prawa obywatelom Unii Europejskiej w sposób bezpośredni. Jest
także wiążące dla samych państw członkowskich i ich instytucji, w tym także sądów, które są zobowiązane
stosować je w swym orzecznictwie. Nadaje też prawa oraz nakłada obowiązki bezpośrednio na instytucje
Wspólnot Europejskich. Na przepisy rozporządzeń można powoływać się na równi z przepisami prawa
krajowego.
W sytuacji, gdy prawo krajowe jest sprzeczne z przepisami danego rozporządzenia, przepisy rozporządzenia
posiadają pierwszeństwo stosowania przed prawem krajowym. Obowiązek uchylenia kolidującej z prawem
wspólnotowym normy prawa krajowego spoczywa na państwie członkowskim UE.
Rozporządzenie jest stosowane najczęściej w tych dziedzinach funkcjonowania UE, gdzie niezbędne jest
ujednolicanie prawa państw członkowskich – np. Wspólna Polityka Rolna, polityka handlowa, transportowa,
polityka konkurencji. Do wydawania rozporządzeń, zgodnie z artykułem 249 TWE, są upoważnione następujące instytucje wspólnotowe: Parlament Europejski wspólnie z Radą UE, Rada UE, Komisja Europejska. Na podstawie art. 110 TWE wydawać rozporządzenia może również Europejski Bank Centralny w zakresie realizacji zadań wynikających z Unii Gospodarczej i Walutowej.

• Dyrektywa
Dyrektywa ma charakter wiążący, ale – inaczej niż rozporządzenie – nie jest, co do zasady bezpośrednio
stosowana i obowiązuje jedynie adresatów, którymi są państwa członkowskie UE (wszystkie lub niektóre). Nie
są natomiast adresatami dyrektywy inne podmioty prawa. Z tego względu, co do zasady dyrektywy nie są
źródłami prawa i obowiązków dla jednostek. Zgodnie z art. 249 ust. 3 TWE dyrektywa wiąże, co do określonego
celu, pozostawiając państwom członkowskim pewien zakres swobody, co do wyboru form i środków jego
realizacji Państwa członkowskie – w celu wykonania dyrektywy – zobowiązane do wydania przepisów prawnych lub administracyjnych mających na celu jej wdrożenie. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości
Wspólnot Europejskich nie stanowi natomiast poprawnego wdrożenia dyrektywy samo jego stosowanie w
ramach praktyki administracyjnej.
Dyrektywa określa termin, do kiedy powinna być wdrożona do porządków prawnych państw członkowskich. Z
reguły jest to okres od 1 do 3 lat od uchwalenia dyrektywy. Pozwala ona – w odróżnieniu od rozporządzenia –
zachować pewien stopień swobody przez państwa członkowskie przy podejmowaniu konkretnych środków do
jej realizacji. Ten instrument pozwala również na poszanowanie odrębności krajowych porządków prawnych. W
tym zakresie dyrektywy są instrumentem procesu harmonizacji prawa państw członkowskich. Jako instrument
prawny stosowane są w różnorodnych dziedzinach prawa wspólnotowego w szczególności w odniesieniu do
budowy rynku wewnętrznego, w ramach polityki socjalnej, ochronie środowiska i w innych obszarach.
Instytucjami UE uprawnionymi do wydawania dyrektyw są: Parlament wspólnie z Radą UE, Rada UE oraz
Komisja Europejska.

• Decyzja
Zgodnie z art. 249 ust. 4 TWE decyzja obowiązuje w całości tych, do których jest adresowana. Jest ona
instrumentem prawnym stosowanym w konkretnych przypadkach. Tym, co różni decyzję od rozporządzenia, jest jej indywidualny charakter – jest skierowana do wskazanego adresata. Adresatami decyzji mogą być zarówno państwa członkowskie, jak i jednostki (osoby fizyczne i prawne). W porządkach prawnych państw
członkowskich decyzji odpowiadają akty administracyjne.
Decyzje stosuje się często w prawie konkurencji, polityce handlowej, w ramach Wspólnej Polityce Rolnej oraz
Unii Gospodarczej i Walutowej.
Decyzje są wydawane przez Parlament Europejski wspólnie z Radą UE, Radę UE, Komisję Europejską oraz
Europejski Bank Centralny.

• Zalecenia i Opinie
Zalecenia i opinie mają charakter aktów niewiążących. Mogą być uchwalane przez wszystkie organy Wspólnot
Europejskich. Jako akty niewiążące, nie podlegają kontroli legalności ze strony Trybunału Sprawiedliwości
Wspólnot Europejskich na podstawie art. 230 TWE.
Znaczenie zaleceń i opinii polega przede wszystkim na wyrażaniu przez Radę UE, Parlament Europejski i
Komisję Europejską (oraz inne instytucje) swojego stanowiska w określonych sprawach oraz na promowaniu
postulatów, co do zachowania się adresatów tych aktów. Adresatami zaleceń i opinii mogą być zarówno Państwa członkowskie, jaki i osoby fizyczne lub prawne.
Zalecenia są najczęściej uchwalane przez Komisję, rzadziej przez Radę UE. Są przede wszystkim kierowane do
państw członkowskich. Natomiast opinie są najczęściej wykorzystywane w stosunkach pomiędzy samymi
organami Wspólnot, wyrażającymi stanowisko w określonej sprawie. O ile opinia wyraża tylko stanowisko czy
ocenę w danej w kwestii, o tyle zalecenie, oprócz cech właściwych opinii, zawiera rekomendacje do podjęcie
przez adresata określonych działań.

Powyższy podział źródeł prawa wspólnotowego nie ma charakteru zamkniętego. Oprócz aktów wymienionych
powyżej, do prawa pierwotnego i wtórnego, zaliczane są niekiedy również inne rodzaje źródeł prawa - niekiedy
są one natomiast traktowane jako odrębna grupa źródeł prawa, wykraczająca poza powyższą klasyfikację:
- umowy zawierane przez Wspólnotę (np. Układ ustanawiający stowarzyszenie z Turcją z 1963 r.),
- konwencje zawierane przez państwa członkowskie „wewnątrz” UE (np. Konwencja w sprawie
eliminowania podwójnego opodatkowania w przypadku korekty zysków powiązanych przedsiębiorstw z
1990 r.),
- akty prawa „miękkiego” – niewiążącego prawnie, lecz mającego istotnie praktyczne znaczenie. Można do
nich zaliczyć uchwały (rezolucje), często przyjmowane przez Radę UE i Parlament Europejski, deklaracje
dotyczące np. perspektyw dalszego rozwoju integracji w ramach UE czy programy działań, przyjmowane
przez Radę UE lub Komisję Europejską, czy wytyczne Komisji Europejskiej ujawniające intencje działania
w zakresie określonych zagadnień, np. równouprawnienia mężczyzn i kobiet.
II filar został wprowadzony na podstawie TUE, zgodnie z art.2 tego artykułu ma on za zadanie potwierdzić tożsamość UE na arenie międzynarodowej. II filar dotyczy Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa. Cele WPZiB zostały określone w art.11 ust.1 TUE. Obejmują one:
• ochronę wspólnych wartości, podstawowych interesów, niezawisłości i integralności UE
• umacnianie bezpieczeństwa UE we wszystkich formach
• utrzymanie pokoju i umacniania bezpieczeństwa międzynarodowego zgodnie z zasadami Karty Narodów Zjednoczonych oraz Aktu końcowego z Helsinek i celami Karty Paryskiej, w tym dotyczącymi granic zewnętrznych
• popieranie współpracy międzynarodowej
• Rozwijanie oraz umacnianie demokracji i państwa prawnego, także poszanowanie praw człowieka i podstawowych wartości

Realizacja celów II filaru jest uzależniona od poszanowania przez państwa członkowskie zasad współpracy, określonych w art.11 ust. 2 TUE. Zgodnie z nim państwa członkowskie:
• Popierają, aktywnie i bez zastrzeżeń, politykę zewnętrzną i bezpieczeństwa UE
• Działają zgodnie na rzecz umacniania i rozwijania wzajemnej solidarności politycznej
• Powstrzymują się od wszelkich działań, które byłyby sprzeczne z interesami UE lub mogłyby zaszkodzić jej skuteczności
Nad poszanowaniem tych zasad czuwa RUE.
Instrumenty prawne wydawane w II filarze nie mają pierwszeństwa stosowania przed prawem krajowym państw członkowskich. Katalog instrumentów prawnych II filaru został określone w art.12 TUE:
• określenie zasad oraz ogólnych wytycznych WPZiB
• decydowanie o wspólnych strategiach
• podejmowanie wspólnych działań
• przyjmowanie wspólnych stanowisk
• umacnianie regularnej współpracy miedzy państwami członkowskimi
• decyzje
W II filarze działają dwie kategorie organów :
1. instytucje wspólnotowe
• RE
• RUE
• COREPER
• Wysoki przedstawiciel ds. WPZiB
• KE
• PE
2. organy sui Genesis
• Komitet Polityczny i Bezpieczeństwa
• Europejski Instytut Studiów nad Bezpieczeństwem
• Centrum Satelitarne UE
• Europejska Agencja Obrony
• Korespondenci europejscy
• Specjalni przedstawiciele

III filar został wprowadzony przez TUE, zgodnie z art.29 ma on na celu zapewnić obywatelom UE wysoki poziom bezpieczeństwa osobistego w przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości. Cel ten jest osiągnięty przez zapobieganie i zwalczanie rasizmu, ksenofobii, przestępczości zorganizowanej lub innej, terroryzmu, handlu ludźmi itd. III filar dotyczy Współpracy Policyjnej i Sądowej w Sprawach Karnych. Instrumentami realizacji celów III filarów są:
• ściślejsza współpraca policji, organów celnych oraz innych właściwych organów państw członkowskich(Europol)
• ściślejsza współpraca organów sądowych oraz innych właściwych organów w państwach członkowskich(Eurojust)
• zbliżanie w miarę potrzeb norm prawa karnego w państwach członkowskich
Instrumenty prawne III filaru podobnie jak filaru II nie mają pierwszeństwa stosowania przed prawem krajowym państw członkowskich. Zgodnie z art.34 ust.2 TUE, RUE na wniosek państwa członkowskiego lub KE:
• przyjmuje wspólne stanowisko
• przyjmuje decyzje ramowe
• przyjmuje decyzje i środki niezbędne do wykonania decyzji
• sporządzą konwencje i przyjmuje środki wykonawcze do konwencji
Należy tu wspomnieć o Europejskim Nakazie Aresztowania jako decyzji ramowej WSiSW z dnia 13 czerwca 2002(w Polsce obowiązuje od 4 marca 2004). ENA ma na celu:
• przyspieszenie procedury aresztowania i osądzenia
• uprościć procedurę
• zniesienie zakazu wydawania własnych obywateli
• wprowadzenie gwarancji opartych na ochronie Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i podstawowych Wolności
W III filarze działają dwie kategorie organów :
1. instytucje wspólnotowe :
• RE
• RUE
• COREPER
• KE
• PE
• ETS
2. organy sui genesis:
• Komitet Koordynacyjny
• Europejski Urząd Policyjny (Europol)
• Europejska Jednostka Współpracy Sądowej (EUrojust)
• Europejska Sieć Sądowa

3) Charakterystyka prawa pierwotnego
Charakter prawa pierwotnego wspólnot jest przedmiotem dyskusji w doktrynie. Dominuje stanowisko że odrębności i oryginalność wytworzonego porządku prawnego jest tak duża iż należy "prawo pierwotne" zakwalifikować jako trzeci typ regulacji (o czym była mowa wyżej). Głównym argumentem na rzecz szczególnego charakteru prawa pierwotnego wspólnot (w stosunku do międzynarodowego prawa traktatowego jest recepcja konstytucyjno-prawnych części traktatów założycielskich przez organizacje "ponadnarodowe" i stosowanie tych części jako prawa własnego. Recepcja traktatów założycielskich przez wspólnoty i ich stosowanie jako prawa własnego określane jest mianem paralelizacji. Ponadto o samodzielności świadczy stosowanie aktów prawnych wspólnoty bezpośrednio w sferze wewnętrznej państw członkowskich.
Wyrażany jest też pogląd, że prawo pierwotne ma "podwójną naturę". Jest jednocześnie międzynarodowym prawem traktatowym oraz ma charakter konstytucyjnoprawny, przy czym nie jest to prawo konstytucyjne natury państwowej.
Obok wyżej sygnalizowanych poglądów jest też wyrażane stanowisko odmienne: prawo pierwotne jest prawem międzynarodowym. Pojawia się ono w literaturze jednak stosunkowo rzadko. Prawo pierwotne zwane jest także prawem konstytucyjnym, ponieważ konstytuuje porządek w UE, ma zatem charakter konstytucyjny, nadrzędny wobec prawa wtórnego.
Charakter prawa pierwotnego wspólnot jest przedmiotem dyskusji w doktrynie. Dominuje stanowisko że odrębności i oryginalność wytworzonego porządku prawnego jest tak duża iż należy "prawo pierwotne" zakwalifikować jako trzeci typ regulacji (o czym była mowa wyżej). Głównym argumentem na rzecz szczególnego charakteru prawa pierwotnego wspólnot (w stosunku do międzynarodowego prawa traktatowego jest recepcja konstytucyjno-prawnych części traktatów założycielskich przez organizacje "ponadnarodowe" i stosowanie tych części jako prawa własnego. Recepcja traktatów założycielskich przez wspólnoty i ich stosowanie jako prawa własnego określane jest mianem paralelizacji. Ponadto o samodzielności świadczy stosowanie aktów prawnych wspólnoty bezpośrednio w sferze wewnętrznej państw członkowskich.
Wyrażany jest też pogląd, że prawo pierwotne ma "podwójną naturę". Jest jednocześnie międzynarodowym prawem traktatowym oraz ma charakter konstytucyjnoprawny, przy czym nie jest to prawo konstytucyjne natury państwowej.
Obok wyżej sygnalizowanych poglądów jest też wyrażane stanowisko odmienne: prawo pierwotne jest prawem międzynarodowym. Pojawia się ono w literaturze jednak stosunkowo rzadko.
System prawny wspólnot ukształtowany został przez akty tworzące trzy organizacje: EWWiS, EWG i EURATOM. Akty te są najistotniejszą częścią prawa pierwotnego wspólnot, które wraz z późniejszymi umowami oraz innymi źródłami tworzą zespół norm podstawowych. Normy te ze względu na ich znaczenie dla stworzonego systemu prawnego i instytucjonalnego, można przyrównać do swego rodzaju norm konstytucyjnych.

4) Charakterystyka prawa wtórnego
Zgodnie z tradycyjnym rozumieniem prawa międzynarodowego prawo wtórne jest pochodną formą prawa międzynarodowego lub formą prawa międzypaństwowego. Prawno-międzynarodowy charakter tego prawa wynika więc z pierwotnych norm traktatowych, w stosunku do których prawo to ma funkcję wykonawczą. Inaczej mówiąc zgodnie z tradycyjnym rozumieniem państwa za pomocą formy umownej utworzyły wspólnie nowe podmioty (organizacje) prawno-międzynarodowe, które w celu wykonania swoich funkcji wyposażone zostały w określone umową możliwości prawotwórcze, realizowane przez wyraźnie wyszczególnione organy w przewidzianej procedurze legislacyjnej.
Prawo wtórne jest wynikiem umocowania wynikającego z norm pierwotnego prawa wspólnot (norm konstytucyjnych). Prawo wtórne ma charakter wewnętrzny, jest to prawo wewnętrzne, prawo tworzone przez instytucje UE (Takie jak Parlament, Komisja, Rada). Prawo wtórne ma charakter podrzędny w stosunku do prawa pierwotnego, musi być z nim zgodne.
Prawo wtórne inaczej zwane prawo instytucjonalne tworzone jest przez organy Wspólnot Europejskich. Źródła prawa wtórnego mają charakter wiążący poprzez wydane rozporządzenia, dyrektywy, bądź niewiążący na drodze zaleceń i opinii. Rozporządzenia mają charakter ogólny, adresowane są do abstrakcyjnego kręgu adresatów. Obowiązują w całości i stosowane są bezpośrednio we wszystkich państwach członkowskich, czyli automatycznie należą do prawa krajowego.
Dyrektywy są wiążące, co do skutku, pozostawiając państwu członkowskiemu wybór formy i metod ich realizacji. Dyrektywy służą ujednolicaniu prawa krajowego. Wyznaczają terminy, w których państwa członkowskie zobowiązane są uczynić zadość ich postanowieniom.
Decyzje wiążą w całości tych, do których są skierowane. Ich adresatem mogą być państwa członkowskie, ale także inne zindywidualizowane podmioty, zwłaszcza osoby fizyczne i prawne. Zalecenia i opinie nie maja mocy wiążącej, wywierają jednak doniosły wpływ na kształt prawa europejskiego, Wydawane są przez instytucje europejskie, gdy nie ma możliwości bądź potrzeby wydawania aktów wiążących. Kierowane są do państw członkowskich i innych podmiotów prawa krajowego.


5) Pojęcie i zakres acquis communautaire
Pod pojęciem acquis communautaire rozumiemy dorobek prawny Wspólnot Europejskich, składający się z prawa pierwotnego oraz prawa wtórnego, stanowionego przez właściwe instytucje wspólnotowe. Dorobek prawa wspólnotowego, wszystkie źródła prawa, ich wykładnia, zwyczaje i orzecznictwo. Obowiązkiem każdego państwa wstępującego do Unii Europejskiej jest wprowadzenie acquis communautaire do własnego systemu prawnego. Konieczność zachowywania i rozbudowy acquis communautaire usankcjonowana jest prawnie w art. 2 ex B Traktatu o Unii Europejskiej.

6) Relacje pomiędzy prawem wspólnotowym a krajowym
W przypadku kolizji norm, prawo wspólnotowe ma pierwszeństwo stosowania przed prawem krajowym. Sądy krajowe działają w zakresie swoich kompetencji i stosują prawo wspólnotowe jako część prawa krajowego – co jest ogólną realizacją zasad jednolitego stosowania, pierwszeństwa, bezpośredniego skutku.Unia Europejska to obecnie 27 państw członkowskich, a zatem 27 różnych systemów prawnych, tworzących jedno prawo wspólnotowe. System tworzenia prawa wspólnotowego musi być jednolity i spójny. Sąd krajowy czynnie uczestniczy w konstruowaniu rządów prawa w ramach wzajemnych relacji pomiędzy prawem wspólnotowym a krajowym, opartych na zasadach współdziałania i dialogu.

7) Podstawowe zasady dochodzenia roszczeń wspólnotowych przed sądem krajowym
Sądy krajowe działają w zakresie swoich kompetencji i stosują prawo wspólnotowe jako część prawa krajowego – co jest ogólną realizacją zasad:
- jednolitego stosowania,
- pierwszeństwa,
- bezpośredniego skutku.

8) Treść i konsekwencje zasady pierwszeństwa i zasady autonomii oraz zasada autonomii proceduralnej
Zasada pierwszeństwa (supremacji) ma zastosowanie w przypadku istnienia konkurencyjnych norm prawnych z różnych w/w systemów prawnych (tzn. wtedy gdy właściwa wydaje się zarówno jedna jak i druga norma prawna), przy czym normy te są ze sobą sprzeczne. Zgodnie z orzecznictwem ETS, państwa członkowskie nie mogą przyznawać pierwszeństwa prawu krajowemu nad prawem wspólnotowym, które jest niezależnym źródłem prawa. Zasada ta dotyczy wszystkich organów państwa członkowskiego. Wynika z niej szereg konsekwencji takich jak m. in. zakaz stanowienia prawa krajowego, które byłoby sprzeczne z prawem unijnym, oraz nakaz możliwie jak najskuteczniejszej jego implementacji. Wiąże się z tym również nakaz bezpośredniej wykonalności orzeczeń sądów wspólnotowych.
W ramach zasady pierwszeństwa wyróżnić należy pierwszeństwo obowiązywania (oznacza to że sprzeczne normy prawa krajowego przestają obowiązywać) i pierwszeństwo stosowania (sprzeczne normy prawa krajowego obowiązują nadal, lecz w danym przypadku nie będą miały zastosowania). Z zasadą pierwszeństwa wiąże się również zasada bezpośredniego obowiązywania.
Treść i konsekwencje zasady pierwszeństwa / prymatu prawa wspólnotowego
Z tej zasady wynika nakaz zapewnienia wszystkim normom pr wsp pierwszeństwa stosowania w przypadku konfliktu z jakąkolwiek wcześniejszą lub późniejszą normą pr krajowego.
Prawo wspólnotowe jest częścią prawa krajowego (tj obowiązuje bezpośrednio), ETS –sprawa COSTA. ETS oparł się na monoteistycznej konstrukcji wspólnotowego porządku prawnego. KONSEKWENCJĄ bezp obowiązywania pr wsp w pr krajowym państw członkowskich jest jego bezpośrednie stosowanie. Bezpośrednie stosowanie z kolei powoduje konieczność ustalenia zasad pierwszeństwa na wypadek konfliktu norm prawnych. Zasadę pierwszeństwa pr wsp sformułował ETS w orzeczeniu Costa vc ENEL, ETS podkreślił, że w przypadku kolizji między normą krajową a normą wsp, pr wsp musi przeważyć, aby nie pozbawić pr jeo wspólnotowego charakteru i nie podważyć podstaw prawnych samej Wspólnoty. „żadne normy pr wewnetrznego nie mogą mieć przed nim pierwszeństwa”- orzecz COSTA
Drugie ważne orzeczenie to Simmenthal ETS w orzecz stwierdził:
• Bezpośrednio skuteczne normy prawa wsp muszą być w pełni i jednolicie stosowane we wszystkich państwach członkowskich,
• Zasada pierwszeństwa zobowiązuje sądy do stosowania prawa wsp do prawa krajowego,
• Każdy sąd ma obowiązek niezastosowania prawa krajowego, zarówno wcześniejszego, jak i późniejszego, sprzecznego z prawem wspólnotowym, bez czekania na jego uchylenie.

Zasada autonomii ta mówi, iż prawo wspólnotowe jest niezależne od prawa wewnętrznego państw członkowskich, więc pomimo tego, że staje się jego częścią zachowuje swoją odrębność i niezależność. Podstawą zasady autonomii jest konstytucja Wspólnoty oraz podział funkcji pomiędzy Wspólnoty a państwa członkowskie. Państwa członkowskie oddając część swoich praw suwerennych upoważniły Wspólnoty do regulowania poszczególnych dziedzin gospodarczych. Interpretacją jak i stosowaniem prawa zajął się oczywiście Trybunał Sprawiedliwości, który w stosunku do sądów narodowych jest sądem apelacyjnym. Trybunał nie ma mocy do unieważnienia prawa narodowego nawet w przypadku gdy uzna je za sprzeczne z prawem wspólnotowym, może jedynie wyrazić to w formie deklaracji, która skierowana jest do odpowiednich instytucji narodowych. Deklaracja jest częścią orzeczenia Trybunału, a nie zapominając, iż orzeczenia te są wiążące, państwo zmuszone jest do wprowadzania i stosowania we własnym systemie prawnym danego przepisu prawa wspólnotowego. Aby przepisy krajowe nie pomieszały się ze wspólnotowymi data danego przepisu musi być podana w krajowym dzienniku ustaw. Krajowe ustawodawcze lub sądowe organy nie mogą zmienić ani uchylić prawa Wspólnoty. Zasada autonomii zapewnia jednolitość stosowania prawa wspólnotowego, które stosowane jednakowo we wszystkich krajach członkowskich, z czasem łączy ich wewnętrzne systemy prawne w jeden wspólny system prawny.

Zasada autonomii proceduralnej - Każdy sąd krajowy jest zobowiązany w ramach swych kompetencji do stosowania w całości prawa wspólnotowego i ochrony uprawnień, które prawo wspólnotowe przyznaje jednostce, poprzez pomijanie (to set aside) sprzecznych postanowień prawa krajowego, niezależnie od tego, czy te postanowienia są wcześniejsze czy też późniejsze niż prawo wspólnotowe.
Dlatego jakiekolwiek postanowienie prawa krajowego i każda praktyka ustawodawcza, administracyjna lub sądowa – które mogą wywrzeć wpływ na skuteczność prawa wspólnotowego przez pozbawienie sądu właściwego do stosowania prawa wspólnotowego uprawnień do zrobienia wszystkiego, co niezbędne, aby pominąć postanowienia prawa mogące przeszkodzić osiągnięciu przez prawo wspólnotowe wszystkich skutków – są niezgodne z wymaganiami stanowiącymi rdzeń prawa wspólnotowego.
Do takiej niezgodności dojdzie, gdy w przypadku konfliktu postanowienia prawa wspólnotowego i późniejszego prawa krajowego uprawnienie do rozwiązania konfliktu będzie zarezerwowane dla organu innego niż sąd zobowiązany do stosowania prawa wspólnotowego, nawet jeśli taka przeszkoda w nadaniu prawu wspólnotowemu pełnej skuteczności byłaby przejściowa." Autonomia proceduralna składa się z dwóch zasad: zasady ekwiwalentności (krajowe reguły proceduralne nie mogą być mniej korzystne dla roszczeń opartych na prawie wspólnotowym niż reguły stosowane dla podobnych roszczeń opartych na prawie krajowym) i zasady efektywności (nie mogą czynić niemożliwym lub znacznie utrudniać dochodzenia roszczeń wspólnotowych). Istnieje też jeden generalny wyjątek od autonomii proceduralnej. Prawo wspólnotowe wymaga wzruszenia ostatecznych decyzji i wyroków niezgodnych z europejskim orzecznictwem tam, gdzie sprawy należą do wyłącznej właściwości Wspólnoty.

9) Treść i konsekwencje zasady jednolitego stosowania
Z zasady wynika, że :
• prawo wspólnotowe jest w całości i jednakowo stosowane w każdym z państw członkowskich,
• jednolitość ma zapewnić taki sam sposób stosowania prawa wspólnotowego na terenie całej wspólnoty i jest "wymogiem jednolitego porządku prawnego",
prawo wspólnotowe musi być jednolite wewnętrznie, to znaczy, że należy eliminować z systemu prawa wspólnotowego te normy niższego rzędu, które są w konflikcie z innymi normami wyższego rzędu.

„Unia dysponuje jednolitymi ramami instytucjonalnymi, które zapewniają spójność i ciągłość działań podejmowanych do osiągnięcia jej celów, przy poszanowaniu i rozwijaniu dorobku wspólnotowego.” art. 3 (akapit 1) TUE
„Parlament Europejski, Rada, Komisja, Trybunał Sprawiedliwości i Trybunał Obrachunkowy realizują swe uprawnienia zgodnie z warunkami i celami przewidzianymi, z jednej strony w postanowieniach Traktatów ustanawiających Wspólnoty Europejskie oraz późniejszych traktatów i aktów zmieniających je lub uzupełniających, z drugiej zaś – w innych postanowieniach niniejszego Traktatu.” art. 5 TUE

10) Treść i konsekwencje zasady bezpośredniego skutku i bezpośredniego stosowania
Zasada bezpośredniego stosowania wynika wprost z zasady bezpośredniego obowiązywania prawa wspólnotowego. Bezpośrednie stosowanie odnosi się do organów państw członkowskich i dotyczy zarówno ich działalności w ramach tworzenia aktów indywidualnych jak i generalnych. Należy zauważyć iż pomimo tego że w/w art. 249 jedynie rozporządzeniom przyznany został atrybut bezpośredniego stosowania, to uprawniony jest pogląd, iż rygorowi temu podlegają również dyrektywy i decyzje.
Z orzecznictwa ETS wynika kolejna zasada - bezpośredniego skutku. Jej sens polega na uznaniu, iż dany wspólnotowy akt prawny jest bezpośrednio źródłem praw lub obowiązków w stosunku do jednostek. Oznacza to, że praw tych można dochodzić przed organami sądowymi państw członkowskich. Podobnie organy prawodawcze oraz administracyjne powinny umożliwiać jednostkom korzystanie z przyznanych im przez prawo wspólnotowe uprawnień. Prawa przyznane jednostkom mogą być wprost wyrażone w danej normie lub też wynikać z pewnych obowiązków nałożonych na państwo członkowskie.
Bezpośrednia skuteczność nie obejmuje wszystkich norm prawa wspólnotowego. Atrybut taki przyznany został normom, które są wystarczająco precyzyjne i bezwarunkowe a stosowanie ich nie wymaga żadnych zabiegów instytucji wspólnotowych czy też organów krajowych. O możliwości bezpośredniej skuteczności decyduje również to, czy z danej normy prawnej wynikają obowiązki jednostek względem państwa (jest to wówczas układ wertykalny) czy też obowiązki pomiędzy jednostkami (tzw. układ horyzontalny). W świetle art. 249 TWE kwestia bezpośredniej skuteczności rozporządzeń w układzie wertykalnym i horyzontalnym nie budzi wątpliwości, o ile jest ono precyzyjne i bezwarunkowe. W przypadku dyrektywy problem bezpośredniej skuteczności powstaje z momentem gdy dane państwo członkowskie nie dokonało jej implementacji do krajowego porządku prawnego ( lub przekroczyło w tej mierze termin lub gdy implementacja była częściowa), w innym bowiem przypadku uprawnienia i obowiązki wynikać będą z przepisów prawa krajowego, które wprowadziły normy danej dyrektywy. Bezpośrednia skuteczność dyrektyw jest uzależniona od jej precyzyjności oraz bezwarunkowości. Następnie muszą z niej wynikać uprawnienia jednostki w stosunkach z państwem, gdyż układ wertykalny w tym przypadku dotyczy jedynie uprawnień. Jeżeli z danej dyrektywy wypływają obowiązki jednostki względem państwa, to jej bezpośrednia skuteczność zostaje wyłączona. Natomiast w stosunkach pomiędzy jednostkami (w układzie horyzontalnym) bezpośrednia skuteczność dyrektyw nie występuje.
W przedmiocie bezpośredniej skuteczności decyzji decyduje jej rodzaj. W przypadku decyzji skierowanych do państw lub państwa członkowskiego wyróżnić można decyzje nakładające na państwa członkowskie obowiązki, z których wypływają uprawnienia dla jednostek oraz takie które nakładają na państwo obowiązek, z którym wiążą się obowiązki jednostek. Bezpośrednia skuteczność występować będzie w odniesieniu do pierwszego z podanych rodzajów decyzji (jeżeli nie została ona implementowana przez ustawodawcę narodowego).
W przypadku decyzji adresowanych do osób fizycznych i prawnych przyznany został im rygor bezpośredniej skuteczności.

Treść i konsekwencje zasady bezpośredniego skutku
Została ukształtowana w praktyce stosowania przepisów Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, umożliwienie osobom fizycznym i prawnym bezpośrednie powoływanie się na przepisy traktatowe przed sądami krajowymi. W orzeczeniu w sprawie Van Gend i Loos jednostka mogla powołać normę zawartą w Traktacie, ponieważ ustanawiała ona obowiązek dla państwa, którego państwo nie respektowało. Prawo jednostki może być zatem implikowane (wydedukowane albo może wynikać) z obowiązków państwa
Norma może być powołana w stosunkach jednostka-państwo. Te stosunki nazywa się stosunkami wertykalnymi. Charakteryzuje je pewna nierówność podmiotów, podporządkowanie jednostki państwu.
Możliwe jest także powoływanie traktatu w stosunkach horyzontalnych (między podmiotami prywatnymi). Wynika z tego, że traktat zawiera normy, które rodzą nie tylko prawa dla jednostek, ale także i obowiązki.
Norma jest bezpośrednio skuteczna jeżeli przyznaje jednostce prawa, które mogą być dochodzone przed sądem krajowym w stosunkach:
• Jednostka – państwo (wertykalnych) i/lub
• Jednostka - jednostka (horyzontalnych).
Warunki jakie muszą być spełnione
• Norma musi być częścią porządku prawnego państwa (bezpośrednio obowiązywać) oraz
• Musi nadawać się do bezpośredniego stosowania (spełniać kryteria).

Treść i konsekwencje zasady bezpośredniego stosowania
Zasada ta oznacza, że normy tego prawa mogą być stosowane bezpośrednio ?(bez potrzeby przenoszenia do prawa wewnętrznego państw członkowskich) i kształtować sytuację prawna jednostek (osób prawnych i obywateli), przyznając im prawa i nakładając na nie obowiązki.
Norma prawna ma być jasna, kompletna, bezpośrednia i nadająca prawa jednostkom. Z reguły nie obejmuje to dyrektyw ponieważ akt ten potrzebuje implementacji do prawa krajowego wyjątek gdy państwo nie implementuje aktu skutek dyrektywy może być bezpośredni ale tylko w sytuacji jednostki do państwa (stosunek wertykalny) Implementujące prawo krajowe jest interpretowane tak jak to wynika z dyrektywy, jest to wykładnia zgodna, harmonijna z interpretacja prawa wsp.
Dyrektywy obowiązują wyłącznie państwa członkowskie, dla osób fizycznych i prawnych dyrektywy powinny być wiążące dopiero po włączeniu ich dom krajowego systemu prawnego. Dlatego z jednej strony, koncepcja ta chroni suwerenność państw członkowskich, pozwala na uwzględnienie narodowych odrębności. Lecz z drugiej strony, przy wydawaniu dyrektyw Wspólnota jest skazana na współpracę z parlamentami krajów członkowskich i prawo wspólnotowe może nie zostać w sposób jednolity i dokładny zastosowane we wszystkich państwach członkowskich, jeżeli parlamenty państw członkowskich nie wypełnią należycie swoich zobowiązań implementacyjnych. Trybunał stwierdził też jasno w swoim wyroku z 26 lutego 1986 r w Sp.152/84, Marshall I, że dyrektywy obowiązują tylko państwa i także po upływie terminu ich wdrożenia, nie mogą wykształcić bezpośredniego skutku w poziomych stosunkach między osobami prywatnymi. Tym samym obywatel może wywodzić swoje prawa z jasnych i bezwarunkowych przepisów dyrektyw jedynie wobec państwa. Przepisy dyrektywy nie działają natomiast w sposób odwrotny, na korzyść państwa oraz na niekorzyść obywateli, a także nie działają na korzyść jednego obywatela w stosunku do innego, ponieważ nie mogą obciążać tego ostatniego.

Aby osiągnąć możliwe jednolite i efektywne stosowanie prawa wspólnotowego – także wówczas, gdy wpisane jest ono „tylko” do dyrektyw – Trybunał zaproponował trzy rozwiązania, które stosowane w sposób skumulowany nadają się do eliminowania większości tych problemów:
- Trybunał oświadczył, że państwo nie może wobec obywateli powoływać się na nie wdrożona dyrektywę. Odwrotnie zaś, o ile ustalenia w dyrektywie zawierają jasne, kompletne i bezwarunkowe obowiązki działania lub zaniechania działania ze strony państwa, to pojedyncze osoby mogą się przeciwko państwom członkowskim bezpośrednio powoływać na te postanowienia dyrektywy. Wobec pionowej skuteczności dyrektyw Trybunał dodatkowo dokonał szerokiej wykładni pojęcia „państwo” włączając doń wszystkich przedstawicieli władzy państwowej.
- Trybuną nałożył na sądy krajowe obowiązek prowspólnotowej wykładni prawa krajowego. Jeżeli sądy krajowe posiadają pole manewru, to są także w przypadku układów poziomych, czyli pomiędzy osobami prywatnymi, zobowiązane do wykładni prawa krajowego zgodnie z dyrektywą, która przyniesie rezultaty zamierzone w dyrektywie. W ten sposób można tu mowić o pośredniej skuteczności dyrektyw w układzie horyzontalnym.
- w pozostałych przypadkach, w których część przepisów dyrektyw nie jest wystarczająco jasna, jednoznaczna i bezwarunkowa lub, w których niemożliwa jest, pozostająca w zgodzie z dyrektywą, wykładnia prawa krajowego bez większego naruszenia jego treści. Trybunał rozwinął doktrynę o odpowiedzialności państwa za szkody lub straty wynikłe z naruszenia prawa wspólnotowego.

11) Treść i konsekwencje zasady pośredniego stosowania
Zasada pośredniego skutku okazała się nadzwyczaj przydatna tam, gdzie nie można było powołać się na bezpośredni skutek prawa wspólnotowego. Skutek bezpośredni mógłby mieć znaczenie np. wtedy, gdy minął już termin dla państwa członkowskiego na implementację dyrektywy. Zupełnie inaczej jest w wypadku pośredniego skutku. Sąd krajowy ma obowiązek przyznać dyrektywie atrybut pośredniej skuteczności od dnia jej wejścia w życie.
Doktryna pośredniego skutku z czasem bardzo się rozbudowała i obecnie łączy w sobie różne postacie tzw. efektu interpretacyjnego, czyli metod stosowania przez sądy krajowe prawa krajowego, ale interpretowanego w świetle prawa wspólnotowego. Dzisiaj w ramach pośredniego skutku wyróżnia się:
- interpretację dostosowującą,
- pośredni skutek sensu stricto,
- tzw. skutek Grimaldi.
Pierwsze pojęcie oznacza obowiązek interpretowania ustawy krajowej adaptującej dyrektywę w zgodzie z jej treścią. O interpretacji dostosowującej można więc mówić jedynie w kontekście dyrektywy już implementowanej i tylko wtedy, gdy treść ustawy implementującej budzi pewne niejasności lub jest częściowo niezgodna z treścią dyrektywy. Sąd krajowy ma wtedy obowiązek interpretować ustawę tak, by dostosować ją do wymogów dyrektywy. Na ten temat ETS wypowiedział się m.in. w sprawach: Haaga (nr 32/74); Mazzalai v Ferrovia del Renon (nr 111/75); Felicitas v Finanzamt für Verkehrsteuern (nr 270/81); Wendelboe v L. J. Music (nr 19/83); Habermann-Beltermann v Arbeiterwohlfahrt (C-421/92).
Pośredni skutek sensu stricto oznacza natomiast interpretację prawa krajowego w zgodzie z treścią prawa wspólnotowego w razie zupełnie nieprawidłowej implementacji lub jej braku. Chodzi tu o sytuacje wyjątkowe, gdzie bez zastosowania zasady pośredniego skutku niemożliwe byłoby powołanie się na przepisy dyrektywy. Interpretacja zgodna z prawem wspólnotowym obejmuje wówczas całość prawodawstwa krajowego, nie tylko ustawę implementującą. Cały niemal ciężar stosowania tej doktryny spoczywa na sądach krajowych, ale w tym też tkwi jej słabość. Bardzo wiele bowiem zależy od interpretacji sądu: czy uzna on niekorzystne dla danej osoby (poszkodowanej) przepisy krajowe za sprzeczne z określoną dyrektywą (Teodoro Wagner Miret v Fondo de Garantia Salarial, sprawa nr C-334/92).
Tzw. skutek Grimaldi wywodzi się z orzeczenia Grimaldi v Fonds des Maladies Professionnelles (C-322/88). W sprawie tej sąd krajowy zwrócił się do ETS z pytaniem: czy możliwe jest uznanie bezpośredniej skuteczności zalecenia (niewiążący akt prawny Wspólnoty). Odpowiedź: zalecenie nigdy nie będzie mieć bezpośredniego skutku, nie znaczy to jednak, że nie odnosi żadnych skutków prawnych. Zdaniem ETS, sąd krajowy ma obowiązek wziąć zalecenie pod uwagę przy rozstrzyganiu sporu doń wniesionego, zwłaszcza gdy zalecenie może wyjaśnić, czy doprecyzować treść przepisów prawa krajowego czy wspólnotowego. Tak więc pozbawiony mocy wiążącej akt prawny Wspólnoty może być wykorzystany do interpretacji aktu wiążącego. ETS polecił uwadze sądów krajowych również unijne programy działania i uchwały Rady (GB-INNO-BM, C-362/88), a także uchwały Parlamentu Europejskiego (Luxembourg v Parliament, C-213/88 oraz 39/89). Na skutek Grimaldi powołują się obecnie, co ciekawe, nie tylko sądy krajowe (te są dość ostrożne w stosowaniu tej doktryny), ale też Europejski Trybunał Praw Człowieka (sprawa z 30 czerwca1993, Sigurjónsson v Iceland). Lista aktów, którym można by przyznać atrybut takiego skutku, nie jest przy tym zamknięta, tak więc sądy krajowe muszą być świadome tego, jak doskonałej znajomości prawa wspólnotowego wymaga od nich doktryna Grimaldi.

12) Treść i konsekwencje zasady interpretacji prawa krajowego zgodnie z prawem wspólnotowym.
Zasada wykładni prawa krajowego zgodnie z prawem wspólnotowym – zasada oznaczająca obowiązek nałożony na sądy krajowe państw członkowskich Unii Europejskiej interpretowania prawa krajowego zgodnie z prawem wspólnotowym.
Zasada ta znalazła liczne potwierdzenie w orzeczeniach Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości(Wyrok w sprawa 18/83 Colson and Kamann). ETS uzasadnia obowiązek stosowania tej zasady, powołując się na obowiązki państw członkowskich wynikających z art. 10 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską oraz na konieczność doprowadzenia do osiągnięcia celów określonych w art. 249 TWE.
Sądy krajowe mają prawo wystąpienia do ETS z pytaniem prejudycjalnym o interpretację prawa wspólnotowego w przypadku wystąpienia wątpliwości.

13) Rola zasad ogólnych w systemie prawnym UE
Ogólne zasady prawa – normy o charakterze ogólnym, które wiążą.
Ogólne zasady prawa – w sposób ogólny wskazują mechanizmy, tryby funkcjonowania całego systemu, bardzo duża grupa norm, mają one charakter niepisany.
I poziom (I grupa zasad) – poziom ustrojowy – relacje między państwami członkowskimi a Unią są oparte o ogólne zasady prawa – zasada bezpośredniego skutku, zasada pierwszeństwa stosowania – mają charakter niepisany.
II poziom (druga grupa zasad) – zasada równości, proporcjonalności oraz prawa podstawowe, zasada równowagi instytucjonalnej.
Zasady prawa materialnego – wewnątrz unijne zasady prawa – dotyczą rynku wewnętrznego, są to m. in. swobody – swoboda przepływu towarów, usług, kapitału, itp.
Źródłem zasad ogólnych w prawie unijnym jest art. 6 TWE, który głosi, że Unia opiera się na zasadach wolności, demokracji, poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności oraz państwa prawnego, które są wspólne dla państw członkowskich.
Unia szanuje prawa podstawowe zagwarantowane w Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, podpisanej w Rzymie 4 listopada 1950 r., oraz wynikające z tradycji konstytucyjnych wspólnych dla państw członkowskich, jako zasady ogólne prawa wspólnotowego.
Wspólne tradycje konstytucyjne – to nie takie, które występują we wszystkich państwach, ale są wspólne dla co najmniej 2 państw. Konstytucje krajowe (nie wiążą wprost) nie stanowią bezpośrednio źródeł dla ogólnych zasad prawa wspólnotowego. Aby móc dochodzić swoich praw trzeba się powołać na konkretny przepis.
Prawa podstawowe w UE (prawa jednostek) wywodzą się z Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Obywatela oraz z Konstytucji – prawa zewnętrzne, równy poziom ochrony, jednostka ma tu najszerszy poziom ochrony, wszystko jest tu skoordynowane, nie ma tu żadnych dwuznaczności.
Art. 7 TUE, art. 230 TWE.

14) Rola rozporządzenia
Rozporządzenie to jeden z najważniejszych aktów prawa wtórnego Wspólnot Europejskich. Traktat
ustanawiający Wspólnotę Europejską stanowi w art. 249, że rozporządzenie ma zasięg ogólny oraz że
obowiązuje elementów całości oraz jest bezpośrednio stosowane w każdym państwie członkowskim.
Rozporządzenie, w odróżnieniu od dyrektywy, wiąże nie tylko, co do rezultatu, jaki ma być osiągnięty, ale także,
co do formy i metody jego osiągnięcia. Jest to akt prawny, stosowany wprost w krajowych porządkach
prawnych, niewymagający, co do zasady podjęcia działań implementujących przez państwa członkowskie.
Państwo członkowskie jest związane treścią rozporządzenia od daty jego wejścia w życie. Data ta określana jest
wprost w samym rozporządzeniu, a w razie braku takich postanowień rozporządzenie wchodzi w życie w
terminie 20 dni po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej..
W odniesieniu do rozporządzeń nie jest, co do zasady dopuszczalne, aby ustawodawcy krajowi wprowadzali
przepisy rozporządzeń do porządku krajowego. Rozporządzenie z chwilą wejścia w życie staje się częścią
krajowych porządków prawnych bez potrzeby dokonywania jakichkolwiek czynności transpozycyjnych. W
sytuacji, gdy treść rozporządzenia jest sprzeczna z aktem prawa wewnętrznego, posiada ono pierwszeństwo
stosowania przed normą prawa wewnętrznego.
Rozporządzenia są uchwalane przez Parlament Europejski wspólnie z Radą UE lub Radę UE oraz Komisję
Europejską, a także przez Europejski Bank Centralny.
test zamkniętej kategorii Rozporządzenie dotyczy skarżącego indywidualnie, gdy odnosi się do zamkniętej kategorii podmiotów (producentów, importerów itp.), ponieważ dotyczy wydarzeń przeszłych, wskutek czego kategoria nie może już ulec rozszerzeniu.

Na podstawie powyższych orzeczeń doktryna wypracowała test abstrakcyjnej terminologii, pozwalający odróżnić decyzję od rozporządzenia:
• rozporządzenie – cały akt (bądź jego poszczególne postanowienia) ma zastosowanie do „obiektywnie określonych sytuacji i tworzy skutki prawne w odniesieniu do kategorii osób opisanych w sposób uogólniony i abstrakcyjny”;
• decyzja – jest skierowana do ograniczonej liczby podmiotów i dotyczy konkretnych podmiotów.
Do rozróżnienia rozporządzeń od decyzji („prawdziwych” i „nieprawdziwych” postanowień rozporządzeń), ETS wypracował specjalny test natury aktu prawnego: test abstrakcyjnej terminologii. Decydującym czynnikiem dla określenia natury aktu prawnego jako rozporządzenia było stwierdzenie, czy akt jest aktem powszechnie obowiązującym, tj.że ma zastosowani „ do obiektywnie określonych sytuacji i pociąga konsekwencje prawne dla generalnie i w sposób abstrakcyjny określonej kategorii osób”, decyzje z kolei charakteryzują się tym, że kategoria osób, do których są skierowane jest ograniczona, osoby te daje się zidentyfikować.
rola rozporządzeń w systemie ochrony - ma zasięg ogólny, normy rozp obowiązują wszystkich, których dotyczy sytuacja ok. w tym akcie. Obowiązuje w całości i bezpośrednio we wszystkich państwach członkowskich. Jest wiążące. Ma charakter generalny i abstrakcyjny.Wykład akt natury ogólnej, który wywiera bezpośredni skutek. ETS orzekł, że rozp wywołuje skutki prawne w stosunku do abstrakcyjnych podmiotów oraz jest obiektywny co do stanu faktycznego.(orzecz Kopuche –Fmiemes) art. 249 TWE. Rozporządzenie nie wymaga transpozycji/implementacji ani nawet publikacji w krajowym organie promulgacyjnym. Ma to doniosłe znaczenie ponieważ rozp może być podstawą dochodzenia praw podmiotowych niezależnie od prawa krajowego Uprawnienia , które pochodzą z rozp musza być respektowane i dostępne w ramach krajowych procedur ( wyraz autonomii procesowej państw członkowskich) środków krajowych.
Rozp obowiązuje od momentu opublikowania w DZ.UUE, każde rozp wywołuje bezp skutek i może być podstawą dochodzenia praw, na ich podstawie wydanych, przez obywateli UE bez wzg na to czy istnieje do tego odrębna procedura danego karaju. Jeżeli procedura krajowa jest sprzeczna z prawem unijnym lub też brak jest procedury -> pierwszeństwo ma rozp UE .

15) Rola dyrektywy
Dyrektywa jest jednym z podstawowych aktów prawnych tworzących dorobek prawny Wspólnoty (acquis communitaire) w tzw. I filarze. Jest ona jednym z instrumentów realizacji polityk WE wyznaczonych przez przepisy prawa pierwotnego – traktatów, w szczególności Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (dalej: Traktat WE).Zgodnie z zasadą legalności, określoną w art. 5 ust. 1 Traktatu WE, każdy akt prawny WE, w tym dyrektywa, musi mieć swoją podstawę prawną. W przeciwnym wypadku uznaje się go za nieobowiązujący. Upoważnienie do podjęcia działań legislacyjnych przez instytucje UE w danym zakresie określają poszczególne przepisy Traktatu WE. Prawidłowo przyjęta dyrektywa jest wiążąca dla wszystkich państw członkowskich UE, do których jest skierowana. Stanowi ona bowiem część tzw. „twardego prawa” Wspólnoty (hard law), za którego nieprzestrzeganie grożą dotkliwe sankcje, z karami pieniężnymi włącznie. Dyrektywa jest zawsze adresowania do państw członkowskich UE. Po to, aby jej przepisy mogły być stosowane przez podmioty indywidualne (osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej), konieczne jest przeniesienie tych przepisów do prawa krajowego. Proces ten nosi miano transpozycji. Każda dyrektywa kreuje obowiązek dla państw członkowskich UE do zmiany swojego prawa krajowego w taki sposób, aby zostały spełnione cele danej dyrektywy. Status aktu prawnego, jakim jest dyrektywa, określają przepisy wspólnotowego prawa pierwotnego. Zgodnie z art. 249 Traktatu WE, dyrektywy są wiążące dla wszystkich państw członkowskich UE, do których są adresowane, w odniesieniu do celu, jaki ma być osiągnięty. Wybór formy i metody osiągnięcia tego celu pozostawiony jest dla władz krajowych tych państw. Dodatkowo, zgodnie z zasadą lojalności, określoną w art. 10 Traktatu WE, państwo członkowskie powinno nie tylko upewnić się, że przepisy dyrektywy zostały prawidłowo przeniesione do prawa krajowego, ale również zapewnić skuteczną egzekucję tych przepisów.
16) Zakres zadania prawnego dla państwa członkowskiego wynikający z dyrektywy
O tym, jak ważne jest prawidłowe przeniesienie przepisów dyrektywy do prawa krajowego, świadczą przepisy Traktatu WE określające możliwe sankcje za niedopełnienie tego obowiązku.
Ciężar odpowiedzialności za transpozycję przepisów dyrektywy do krajowego porządku prawnego ciąży wyłącznie na organach szczebla centralnego – właściwych ministerstwach, przygotowujących projekty aktów prawnych, Radzie Ministrów, organach władzy ustawodawczej oraz Urzędzie Komitetu integracji Europejskiej (UKIE), badającego kwestię zgodności projektu danego aktu z prawem wspólnotowym na wszystkich etapach procesu legislacyjnego.
Ostateczne stanowisko co do prawidłowości transpozycji przepisów dyrektywy do krajowego porządku prawnego należy do instytucji wspólnotowych.
Ostateczne rozstrzygnięcie co do prawidłowości transpozycji przepisów dyrektywy do krajowego porządku prawnego należy do Trybunału Sprawiedliwości WE.

17) Mechanizm stosowania dyrektywy w prawie krajowym
Stosowanie dyrektywy na gruncie krajowym nie ogranicza się jedynie do przestrzegania przepisów transponujących jej uregulowania. W niektórych przypadkach możliwe jest powołanie się wprost na przepisy dyrektywy i skorzystanie z uprawnień w nich przewidzianych, bez względu na to, czy mają one swój odpowiednik w prawie krajowym, czy też nie. Ma to szczególne znaczenie dla podmiotów indywidualnych (osób fizycznych, prawnych, jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej), które w sprawach ich dotyczących mogą skorzystać z przywilejów przewidzianych przez dyrektywy, bez względu na to, jak władze ich kraju wypełniają swoje zobowiązani wspólnotowe.
Po pierwsze należy wspomnieć tutaj o obowiązującej w postępowaniu przed sądami krajowymi zasadzie pierwszeństwa prawa wspólnotowego, po raz pierwszy wyrażonej w orzeczeniu Trybunału Sprawiedliwości WE w sprawie 6/64 Flaminio Costa v. E.N.E.L. W myśl tej zasady, sąd krajowy, w postępowaniu przed nim prowadzonym, nie powinien brać pod uwagę przepisu prawa krajowego, który jest sprzeczny z prawem wspólnotowym, w tym także z przepisami dyrektywy.
Poza tym, w postępowaniu przed sądem krajowym, podmioty indywidualne są uprawnione, w niektórych przypadkach, do skutecznego powoływania się na przepisy wspólnotowych aktów prawnych.
W doktrynie mechanizm ten nazywany jest skutkiem bezpośrednim. Skutek ten może być pionowy: w sporach pomiędzy podmiotem indywidualnym, a państwem, albo poziomy: w relacjach pomiędzy podmiotami indywidualnymi.
Korzystając z doktryny efektu bezpośredniego, jednostka, która zastosowała dany przepis prawa wspólnotowego, może skutecznie powoływać się na ten przepis w postępowaniu przed sądem krajowym, nawet w przypadku braku jego transpozycji, jeżeli jest ona wymagana, przez dane państwo członkowskie.
Nie dotyczy to jednak wszystkich przepisów prawa wspólnotowego. Aby mówić o efekcie bezpośrednim, dany przepis musi być, w myśl orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości WE w sprawie 32/84 van Gend en Loos NV v. Inspecteur der Invoerrechten en Accijnzen:
- jasny i jednoznaczny;
- bezwarunkowy;
- niewymagający podjęcia dalszych działań.
Pionowy bezpośredni efekt dotyczy jedynie przepisów, które nadają uprawnienia podmiotom indywidualnym, które to przepisy mogą być egzekwowane przez uprawnionego od państwa. Poziomy efekt bezpośredni działa na analogicznych zasadach, ale wyłącznie na szczeblu: jednostka przeciwko jednostce.
Omówione powyżej mechanizmy mogą być wykorzystywane w odniesieniu do przepisów dyrektywy, także, a raczej przede wszystkim, w przypadku braku transpozycji dyrektywy do krajowego porządku prawnego.
Uprawnienie do powoływania się przez podmiot indywidualny, przed sądem krajowym, na przepisy dyrektywy, w sporze z organami władzy państwowej, wskazane zostało w orzeczeniu Trybunału Sprawiedliwości WE w sprawie 41-74 Van Duyn v. Home Office.
W odniesieniu do przepisów dyrektywy możliwe jest również zastosowanie mechanizmu poziomego efektu bezpośredniego. Jednostka może powołać się, na przepisy dyrektywy, w postępowaniu sądowym dotyczącym sporu z innym podmiotem indywidualnym, w przypadku, gdy ten drugi podmiot wykonuje zadania quasi państwowe i jako taki stanowi on „emanację” państwa (orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości WE w sprawie C-188/89 Foster v. British gas plc).
Doktryna prawa europejskiego w zakresie możliwości wykorzystania przepisów dyrektywy w postępowaniu przed sądem krajowym, przewiduje jeszcze jeden mechanizm – w swej istocie łączący opisane powyżej: zasadę pierwszeństwa prawa wspólnotowego oraz skutek bezpośredni, choć dużo mniej radykalny w skutkach.
Chodzi tu o pośredni efekt przepisu prawa wspólnotowego, opisany w orzeczeniu Trybunału Sprawiedliwości WE w sprawie 14/83 Von Colson and Kamann v. Land Nordhein
- Westfalen. Zgodnie z ww. orzeczeniem, prawo krajowe powinno być interpretowane w świetle celu, jaki przyświeca właściwym przepisom wspólnotowym. Interpretacja taka nie może jednak stać w jawnej sprzeczności z danym przepisem prawa krajowego.
Możliwość wykorzystania instrumentu efektu pośredniego w odniesieniu do dyrektywy została potwierdzona w orzeczeniu Trybunału Sprawiedliwości WE w sprawie C-106/89 Marleasing S.A. v. La Comercial Internacionale de Alimentacion S.A. Orzeczenie to powtarza ww. tezę ze sprawy 14/83 Von Colson and Kamann dodając, iż bez znaczenia jest tu fakt, czy dany przepis został przyjęty w celu transpozycji przepisów dyrektywy, czy też nie. Nieistotne jest również następstwo czasowe obu przedmiotowych przepisów: krajowego i wspólnotowego.
Ostatnim wartym omówienia, choć chyba najistotniejszym z mechanizmów związanych ze stosowaniem przepisów dyrektywy na gruncie prawa krajowego, jest możliwość ubiegania się o odszkodowania od państwa za szkodę poniesioną w związku z naruszeniem przez to państwo przepisów prawa wspólnotowego.

18) Mechanizm dokonywania wykładni zgodnej.
Wykładnia zgodna z dyrektywami odnosi się do sytuacji, w której przepisy dyrektywy
są używane przez sąd krajowy jako wzorzec lub reguła interpretacyjna w procesie wykładni
przepisów prawa krajowego, które są stosowane i konstruowane przez sąd w świetle przepisów dyrektywy. Oznacza to, że przepisy krajowe są interpretowane zgodnie z hierarchicznie wyższą normą prawa wspólnotowego/unijnego w celu usunięcia sprzeczności/kolizji norm regulujących ten sam przedmiot lub norm wyższego rzędu ograniczających skutek norm niższego rzędu. Wykładnia zgodna jest ukierunkowanym procesem zmiany lub ukształtowania normy prawa krajowego w celu dopasowania go do wzorca wspólnotowego (dyrektywy).
Wykładni tej chodzi nie tylko o zapewnienie formalnej niesprzeczności przepisów prawa krajowego i dyrektywy, ale także o zapewnienie zgodności celów, co oznacza wykładnię prawa krajowego zorientowaną teleologicznie na osiągnięcie rezultatu przewidzianego w dyrektywie. Cele wykładni są realizowane poprzez wybór jednej, spośród wielu możliwych w danym wypadku, interpretacji przepisu prawa krajowego. Oddziaływanie prawa wspólnotowego/unijnego na prawo krajowe jest w przypadku wykładni zgodnej z dyrektywami tylko pośrednie, co może uzasadniać używanie terminu „ pośredni bezpośredni skutek dyrektyw
Wykładnia prawa krajowego zgodnie z dyrektywami nie ma jednoznacznej podstawy
traktatowej. W orzecznictwie ETS11 i piśmiennictwie wskazuje się na dwie takie podstawy
obowiązku (zasady) wykładni zgodnej z dyrektywami, a mianowicie na art. 249 akapit 3
TWE, który wymaga od państwa członkowskiego osiągnięcia rezultatu przewidzianego przez
dyrektywę oraz na art. 5 ( obecnie 10) TWE, który nakłada na państwo członkowskie obowiązek podjęcia wszelkich środków zapewniających wykonanie zobowiązań państw członkowskich.
W doktrynie jest sporne, czy obowiązek wykładni zgodnej z dyrektywami ma swoje
pierwotne i wyłączne uzasadnienie w szerszym obowiązku zapewnienia osiągnięcia rezultatu
przewidzianego w dyrektywie, co wskazywałoby na przepis art. 249 ust. 3 TWE lub w ogólnym obowiązku solidarności (lojalności), co uzasadniałoby odniesienie do art. 10 TWE. Z orzecznictwa ETS wynika jednoznacznie, że obowiązek wykładni zgodnej z dyrektywami jest wiązany z obowiązkiem osiągnięcia rezultatu przewidzianego w dyrektywie. Wskazuje na to formuła von Colson, zgodnie z którą sąd krajowy stosując prawo krajowe jest obowiązany do wykładni tego prawa w świetle brzmienia i celu dyrektywy

19) Charakter prawny i zakres regulacji dyrektywy UE
Dyrektywy – podobnie jak inne akty prawa wspólnotowego – są bezpośrednio obowiązujące; jest to jednak szczególna forma polegająca na tym, że wraz z wejściem w życie dyrektywy powstaje zobowiązanie po stronie państwa do wydania odpowiednich przepisów wewnętrznych. Jeśli chodzi o bezpośrednią skuteczność, to zasada ta ukształtowała się w orzecznictwie ETS. Podkreślił on, że jeżeli postanowienia dyrektywy spełniają warunki bezpośredniej skuteczności (są jasne, precyzyjne, bezwarunkowe, kompletne), jednostka może powołać się na postanowienia dyrektywy wobec państwa również wtedy, gdy państwo nie wydało aktu prawa wewnętrznego realizującego dyrektywę. Mówimy w takiej sytuacji o bezpośredniej pionowej skuteczności dyrektywy. Trybunał zwrócił jeszcze uwagę, że podstawową ideą leżącą u podstawy tego rozstrzygnięcia było dążenie do ochrony jednostki przed samowolą państwa, które nie może naruszać prawa i jeszcze mieć z tego korzyści materialnych. Pod pojęciem państwa należy przy tym rozumieć każdą instytucję wykonującą zadania publiczne, której stosunek do jednostki wykracza poza równouprawnienie.
W dalszym orzecznictwie Trybunał sformułował zasadę tzw. pośredniego skutku poziomego dyrektywy. ETS nie miał wątpliwości, że skoro dyrektywa jest skierowana do państw członkowskich, to jednostka nie może się na nią powołać wobec innych podmiotów, zwłaszcza w stosunkach horyzontalnych. Państwo nie może stosować przepisów prawnych niezgodnych z dyrektywą, a ponadto ma obowiązek tak interpretować prawo krajowe, by umożliwić osiągnięcie skutku zamierzonego przez dyrektywę. Zasada zgodnej z dyrektywą wykładni rozciąga się także na normy wewnętrzne wydane przed przyjęciem przez Wspólnotę dyrektywy. Do czasu prawidłowego implementowania dyrektywy państwo nie może powoływać się na nią w celu egzekwowania nałożonych na jej podstawie na jednostkę zobowiązań.
W powszechnie znanym orzeczeniu w sprawie FrancovichTrybunał stwierdził, że jeżeli państwo nie implementuje w terminie dyrektywy, a jednostka poniesie z tego powodu szkodę, to państwo ma obowiązek pokrycia owej szkody. Warunkiem jest jednak, by uprawnienie wynikało jednoznacznie z dyrektywy, by było w owej dyrektywie wystarczająco określone oraz żeby pomiędzy szkodą a naruszeniem prawa istniał związek przyczynowy. ETS orzekł również, że jeżeli państwo nie implementowało dyrektywy w terminie, a jednostka poniosła szkodę w wyniku nawiązania stosunku prawnego o charakterze poziomym (np. stosunku sprzedaży), to jednostka nie może wprawdzie powołać się wobec drugiej strony owego stosunku prawnego na postanowienia dyrektywy, ale może skierować roszczenie odszkodowawcze przeciwko państwu z tytułu strat poniesionych w wyniku niewywiązania się państwa ze zobowiązania. Roszczenia takie powinny być dochodzone przed sądami wewnętrznymi i według procedur krajowych.

20) Zalecenia i opinie w systemie prawa UE
Oprócz środków wymienionych wyraźnie w TWE, tj. opinii i zaleceń (opinie wydawane są przez instytucje Wspólnoty na wniosek innych podmiotów, zalecenia - z własnej inicjatywy; wszystkie te akty powinny być brane pod uwagę przez państwa przy wykładni i stosowaniu prawa wewnętrznego), mamy do czynienia w prawie wspólnotowym także z tzw. aktami nienazwanymi. Wszystkie one mają jedną wspólną cechę: podlegają kontroli ze strony Trybunału Sprawiedliwości. Przykładowo jedno z najważniejszych orzeczeń ETS w sprawie ERTA, dotyczącej podziału kompetencji między Wspólnotę i państwa członkowskie oraz kompetencji dorozumianych do zawierania umów międzynarodowych, zapadło w związku z wydaniem przez Radę UE aktu nienazwanego – instrukcji negocjacyjnej dla państw członkowskich dotyczącej rokowań nad zawarciem umowy międzynarodowej. Wśród innych aktów nienazwanych możemy wymienić: konkluzje i uchwały Rady UE (jeżeli te ostatnie wykraczają poza zakres kompetencji wspólnotowych, określa się je jako uchwały Rady i przedstawicieli państw członkowskich zebranych w Radzie), a także komunikaty Komisji.

21) Zakres stosowania aktów niewiążących UE w systemie prawnym przed sądem krajowym.
Akty niewiążące prawa pochodnego występują głównie w filarze wspólnotowym. Ich status prawny budzi wątpliwości. Można je podzielić na dwie kategorie pojęciowe: akty nazwane i nienazwane. Do nazwanych należą wymienione w art. 249 TWE zalecenia i opinie1. Druga kategorię stanowią liczne instrumenty uchwalane w praktyce przez instytucje unijne, np. komunikaty, rezolucje, noty informacyjne i opinie. Wyliczenie to należy uzupełnić o deklaracje, konkluzje Rady, programy i strategie, noty i wytyczne Komisji, uchwały, wspólne stanowiska i zalecenia, białe i zielone księgi. Wymienione akty, ze względu na swój niewiążący charakter, nazywane są prawem miękkim (soft law). Z. Brodecki podzielił miękkie prawa, która określił również jako akty nietypowe na:
• akty jednostronne: uchwały, deklaracje, programy, decyzje Komisji,
• akty zwyczajne: deklaracje Wspólnoty, porozumienia międzyinstytucjonalne,
• zasady: wspólne st