Przedmiot prawa autorskiego

„Przedmiot prawa autorskiego”

Prawo autorskie stanowi cześć dziedziny prawa zwanej "PRAWEM WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ", której cechą charakterystyczną jest przedmiot tego prawa - czyli dobro niematerialne. Przedmiotem jest myśl intelektualna, która jednak aby zyskać ochronę musi zostać uzewnętrzniona w jakikolwiek sposób (np. papier, wykonanie na żywo).
Prawo autorskie, to zbiór norm prawnych, których przedmiotem jest zapewnienie ochrony twórczości naukowej, literackiej i artystycznej. W znaczeniu podmiotowym to uprawnienia majątkowe i osobiste autora do stworzonego przezeń dzieła. Prawa osobiste twórcy nigdy nie wygasają i nie mogą zostać przeniesione na inne osoby, natomiast prawa majątkowe są zbywalne i dziedziczne lecz wygasają z upływem określonego czasu.
Prawo autorskie zostało ukształtowane w XIX w., uregulowane przez międzynarodową umowę podpisaną w Bernie w 1866, tzw. konwencję berneńską oraz genewskiej konwencji powszechnej z 1952 (uaktualnienie w 1971).
Polska jest stroną obu konwencji od 1919.Aby być twórcą w rozumieniu prawa autorskiego i czerpać z tego tytułu profity nie trzeba mieć ukończonych szkół artystycznych, nie trzeba przywdziewać ekstrawagandzkich strojów czy porzucać statecznego stylu życia.
Twórcą jak chce tego ustawa o prawie autorskim jest każdy kto stworzył utwór, a więc także i obok Piccassa, dziecko malujące wydarzenie swoich wakacji, student piszący wiersze dla ukochanej czy babcia haftująca obrusy.

Rosnąca świadomość praw autorskich po stronie twórców wymusza większą dbałość producentów o właściwe zabezpieczanie swoich interesów z punktu widzenia prawa autorskiego!
Wykorzystując w produkowanym przez firmę kalendarzu ściennym rysunki dziecięce z zaprzyjaźnionego przedszkola, opatrując etykietą produkowane towary czy wykorzystując zdjęcia naszych produktów dla celów promocji pamiętać należy bezwzględnie o prawach ich twórców. Brak poszanowania praw twórców wiąże się niejednokrotnie z poważnymi konsekwencjami finansowymi.

Nie tylko opery Verdiego, obrazy Matejki czy poezja Miłosza są utworami chronionymi przez prawo autorskie!
Prawo autorskie uznaje za utwór każdy efekt działalności człowieka niezależnie od jego wartości, przeznaczenia byle by tylko była to działalność charakteryzująca się zawartością elementów twórczych. Innymi słowy utworem jest to wszystko co nie powstaje z wiernego odwzorowania rzeczywistości czy przedmiotów już istniejących.
Zgodnie z prawem autorskim za utwór uznaje się między innymi: zdjęcia, katalogi, informatory, instrukcję obsługiwania maszyny, instrukcję BHP, kompozycje kwiatów, wzór zdobniczy, projekt znaku towarowego, program komputerowy.

Niejednokrotnie prawidłowa kwalifikacja danego wytworu działalności intelektualnej jako utworu budzi poważne trudności, które rozwiązywać należy w oparciu o dogłębną wiedzę z zakresu prawa autorskiego oraz orzecznictwa sądowego.


Prawo autorskie dotyczy dwóch rodzajów praw twórców względem ich utworów autorskich praw osobistych oraz autorskich praw majątkowych.
Autorskie prawa osobiste można porównać z prawami osobistymi każdego z nas, a więc np. z prawem do nazwiska, poszanowania twórczości.
Natomiast autorskie prawa majątkowe to zakres majątkowego wykorzystywania utworów przez ich twórców, a więc to co przynosi im dochód, np. sprzedaż tych praw do danego zdjęcia agencji reklamowej.

Wykorzystując w działalności gospodarczej utwory osób trzecich koniecznym jest zawieranie zgodnych z prawem autorskim umów.

Prawo autorskie zna ich dwa rodzaje:
• umowy o przeniesienie majątkowych praw autorskich
• umowy o korzystanie z utworów (umowy licencyjne).

Z uwagi na to, iż prawo autorskie jest w istocie prawem twórcy, daje mu ono duże uprawnienia, które można jednakże ograniczyć w ramach zawieranych umów.

Jeżeli naszym działaniem, świadomym bądź pozbawionym złych intencji, naruszymy prawa autorskie twórcy, to przysługuje mu szereg środków prawnej ochrony.
Twórca może żądać przed sądem cywilnym nie tylko odszkodowania ale także zaprzestania działalności naruszającej jego interes czy zniszczenia w ten sposób wytworzonych towarów, może także wystąpić z oskarżeniem prywatnym do sądu karnego przeciwko naruszycielowi.
Jak już wspomniałam utworem jest:

1. Każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze.
Chodzi tu o tzw. cechę osobistej twórczości - utwór musi choć w minimalnym zakresie być oryginalny, musi posiadać pierwiastek nowości.

2. Ustalony w jakiejkolwiek postaci.
Warunek ten zostanie spełniony, jeśli z utworem ma szansę zaznajomić się choćby jedna osoba. Od tego momentu utwór korzysta z ochrony (choćby nie został ukończony). Tak więc prawo nie chroni samych idei, czy też pomysłów, które nie zostały uzewnętrznione w sposób pozwalający ich percepcję.
Natomiast do uzyskania przez utwór ochrony nie jest wymagane jego utrwalenie (choć jest to najczęstszy sposób ustalenia), czyli "ubranie" go w materialną postać, t. jak nagranie na taśmie magnetofonowej, zapisanie w pamięci komputera).

3. Bez względu na jego wartość, przeznaczenie i sposób wyrażenia.
Utworem będą więc zarówno "Słoneczniki" van Gogha, jak i rysunek stworzony w notatniku podczas nudnego wykładu (o ile posiada walor twórczości).

Za przedmiot prawa autorskiego polskie orzecznictwo przyjmowało już najrozmaitsze przedmioty, np. książki kucharskie, instrukcję obsługi maszyny, rozkłady kolejowe.

Art. 1 ust. 2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych wylicza przykłady utworów. W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory:
wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi: (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe),

• plastyczne,
• fotograficzne,
• lutnicze,
• wzornictwa przemysłowego,
• architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne,
• muzyczne i słowno-muzyczne,

• sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne,
• audiowizualne (w tym wizualne i audialne).

Przedmiotem prawa autorskiego są także:
• opracowania cudzych utworów (tłumaczenia, przeróbki),
• zbiory, antologie, wybory, bazy danych, nawet jeśli zawierają nie chronione materiały, o ile przyjęty w nich dobór, układ lub zestawienie ma twórczy charakter (art. 3).

Natomiast wyłącza się spod pojęcia "utwór":
• akty normatywne lub ich urzędowe projekty,
• urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole,
• opublikowane opisy patentowe lub ochronne,

Do uzyskania przez twórcę ochrony nie trzeba, poza ustaleniem utworu, żadnych dodatkowych formalności.