Program edukacji zdrowotnej.

KONSPEKT SPOTKANIA EDUKACYJNEGO nr 1


Prowadzący

Uczestnicy spotkania
6-cio osobowa grupa składająca się z 2 kobiet (35 i 50 lat) i 4 mężczyzn w wieku od 32 do 55 roku życia z niedawno rozpoznanym nadciśnieniem tętniczym. Są to mieszkańcy miasta. Dwie osoby podały w wywiadzie lekarskim występowanie nadciśnienia w rodzinie, dwie są otyłe; BMI wynosi u jednej 32, a u drugiej 36. Trzy osoby prowadzą własne firmy. Z grupy tylko jedna osoba nie pali tytoniu pozostałe podają liczbę 10 – 25 wypalanych dziennie papierosów.

Miejsce Przychodnia kardiologiczna

Termin
08-03-2004
czas 20 min
Temat
Nadciśnienie tętnicze – definicja, czynniki ryzyka, powikłania.

Warunki wstępne
czysta, jasna, przewietrzona sala, 7 krzeseł odpowiednia ilość ławek, aby każdy uczestnik mógł robić notatki, chętni do poszerzania swojej wiedzy pacjenci; zainteresowanie grupy przedstawionym tematem.

Cel spotkania
Uczestnicy poznają podstawowe wiadomości o nadciśnieniu tętniczym krwi.

Cele szczegółowe
1. Uczestnik zdefiniuje pojęcie - nadciśnienie tętnicze i wymieni czynniki ryzyka.
2. Uczestnik wskaże prawidłowe wartości CTK.
3. Pacjent wymieni przyczyny omawianej choroby.
4. Pacjent zda sobie sprawę z grożących mu powikłań nie leczonego nadciśnienia.

Metoda dydaktyczna wykład

Środki dydaktyczne broszury, plakat z tabelą

Zasady dydaktyczne
przystępności, poglądowości, świadomego, aktywnego uczestnictwa, dialogu, kontroli i oceny.

Literatura dla uczestników
książeczki pomiarów ciśnienia tętniczego
profilaktyczna książeczka kardiologiczna

Literatura dla edukatora zdrowia
Kokot. F.(red.): Choroby wewnętrzne. PZWL, Warszawa 2001
Pędich W. i Jakubowski D. Choroby wewnętrzne i pielęgnowanie w chorobach wewnętrznych PZWL, Warszawa 1990

Metody kontroli wstępna i końcowa ustna – pytania sprawdzające.


1.Przedstawienie się i podanie tematu spotkania.
2. Zadanie uczestnikom kilku pytań które pozwolą zorientować się w ich poziomie wiedzy o nadciśnieniu tętniczym.
- Jakie jest prawidłowe ciśnienie tętnicze krwi?
- Ile osób umie zmierzyć ciśnienie ?
- Czego chorzy na nadciśnienie powinni unikać ?
- Jakie są powikłania nie leczonego nadciśnienia?
Uczestnicy nie mają wystarczającej wiedzy na temat swojej choroby. Wartości ciśnienia kilku podaje prawidłowe, niektórzy jako pierwsze podają ciśnienie rozkurczowe. Podają, że unikać powinno się używek, tłuszczy, wysiłku fizycznego. Jako powikłanie podają zawał serca i wylew krwi do mózgu.
3. Znając poziom wiedzy słuchaczy możemy dostosować do nich omawiane treści.


Nadciśnienie jest chorobą układu krążenia, w której w naczyniach tętniczych panuje zwiększone ciśnienie krwi. Jest to choroba przewlekła, która podlega długotrwałemu leczeniu. Najprostszym sposobem rozpoznania, a także kontroli skuteczności leczenia jest pomiar aparatem który podaje nam wartości w milimetrach słupa rtęci. Takich pomiarów jak wiadomo można dokonać samemu w domu czego nauczymy się na kolejnym spotkaniu.
CIŚNIENIE SKURCZOWE CIŚNIENIE ROZKURCZOWE
CIŚNIENIE OPTYMALNE 120 80
CIŚNIENIE PRAWIDŁOWE 130 85
WYSOKIE PRAWIDŁOWE 130 – 139 85 – 89
NADCIŚNIENIE ŁAGODNE 140 – 159 90 – 99
NADCIŚNIENIE UMIARKOWANE 160 – 179 100 – 109
NADCIŚNIENIE CIĘŻKIE ń 180 ń 110
Mierząc ciśnienie podajemy dwie wartości górna nazywana jest ciśnieniem tętniczym skurczowym, a dolna ciśnieniem tętniczym rozkurczowym. Gdy mięsień sercowy kurczy się, aby wpompować krew do naczyń krwionośnych, ciśnienie jest wyższe niż wtedy, gdy się rozkurcza. Wobec tego w trakcie każdego uderzenia serca ciśnienie w naczyniach waha się pomiędzy górną i dolną wartością. Optymalnie wartości ciśnienia nie powinny przekraczać granicy 120/80 mmHg. O nadciśnieniu zaś mówimy, jeżeli wyniki co najmniej trzech pomiarów, dokonanych w różnych dniach są równe lub większe niż – skurczowe 140mmHg, a ciśnienie rozkurczowe 90mmHg. Określenie w jakim zakresie „skali ciśnienia” się znajdujemy ułatwi i zobrazuje tabela.



Nie ma żadnych specyficznych dla nadciśnienia objawów chorobowych. Najczęściej wysokie ciśnienie tętnicze nie jest odczuwane i wiele osób czuje się, mimo podwyższonego ciśnienia, przez długi czas dobrze.


Objawy, które bywają wymieniane przez pacjentów z nadciśnieniem to:
uczucie kołatania i bóle w okolicy serca, bóle i zawroty głowy, duszność, pobudzenie lub zmęczenie i senność..
Najczęstszą formą nadciśnienia jest nadciśnienie tętnicze pierwotne, zwane też samoistnym. Mniej więcej 95% osób z podwyższonym ciśnieniem krwi ma nadciśnienie tętnicze pierwotne. Występuje ono szczególnie często przy towarzyszącej nadwadze i gdy inni członkowie rodziny cierpią na to schorzenie. Nadużywanie soli kuchennej w codziennej diecie, regularne spożywanie alkoholu i przyjmowanie niektórych leków, np. "pigułek" antykoncepcyjnych lub preparatów zawierających sterydy, może wpłynąć na wystąpienie nadciśnienia. Wykazano także, że ryzyko zachorowania wzrasta z wiekiem obu płci – rozwój miażdżycy, u kobiet okres menopauzy. Odsetek osób z rozpoznanym nadciśnieniem jest również większy wśród ludności dużych miast i wśród osób pracujących na kierowniczych stanowiskach.
Tylko u 5% pacjentów z nadciśnieniem tętniczym jest ono spowodowane schorzeniem organicznym. Niektóre choroby nerek i nadnerczy mogą doprowadzić do nadciśnienia. Wówczas mówimy o nadciśnieniu tętniczym wtórnym.
Wykrycie przyczyn wywołujących wtórne postacie nadciśnienia tętniczego ma istotny wpływ na dalsze postępowanie i terapię, która ma na celu przede wszystkim usunięcie lub leczenie przyczyny nadciśnienia tętniczego
Istnieją dwa sposoby radzenia sobie z wysokim ciśnieniem tętniczym tzw. metody niefarmakologiczne i farmakologiczne, które powinny być stosowane jednocześnie aby terapia przyniosła pożądany skutek. Leczenie farmakologiczne czyli regularne przyjmowanie leków jest rozpoczynane i kontrolowane przez lekarza - on zapisze niezbędne leki i wyjaśni sposób ich dawkowania. Metody niefarmakologiczne powinny być stosowane przez wszystkich chorujących na nadciśnienie tętnicze i tych, którzy obciążeni są czynnikami ryzyka wystąpienia nadciśnienia. Do tych metod należy zmniejszenie ilości soli w diecie, większa aktywność fizyczna, ograniczenie alkoholu, zrzucenie nadwagi i zaprzestanie palenia.
Choroba nadciśnieniowa trwa przeważnie całe życie. Tak długo musi też być leczona, gdyż sama z siebie ustępuje niezmiernie rzadko. Często zdarza się, że pacjenci zaprzestają zażywania leków w momencie uzyskania prawidłowych wartości ciśnienia – wówczas może dojść do gwałtownego wzrostu ciśnienia a następstwa mogą być groźne dla życia, gdyż istnieje ryzyko wylewu krwi do mózgu.
Dłużej trwające nie leczone nadciśnienie doprowadza do uszkodzenia narządu krążenia – może wystąpić zawał serca lub udar mózgu powodujący paraliż. Może dojść do uszkodzenia nerek, ich niewydolności lub mocznicy czyli zatrucia organizmu w następstwie uszkodzenia nerek wymagające leczenia dializami. Natomiast w wyniku wylewów krwi do siatkówki oka dochodzi do zaburzenia widzenia, a nawet utraty wzroku.




Po zakończonym wykładzie poświęcam ok. 5 minut na pytania uczestników.



Na koniec zadaję te same pytania, którymi rozpoczęłam spotkanie.


KONSPEKT SPOTKANIA EDUKACYJNEGO nr 2


Prowadzący

Uczestnicy spotkania
ta sama 6-cio osobowa grupa, która uczestniczyła spotkaniu 1

Miejsce Przychodnia kardiologiczna

Termin 09-03-2004
czas 40 min
Temat
Jak prawidłowo zmierzyć ciśnienie tętnicze krwi?

Warunki wstępne
czysta, jasna, przewietrzona sala, 7 krzeseł i przynajmniej 3 stoliki, pacjenci zainteresowani omawianym tematem, pamiętający wiedzę z poprzedniego spotkania

Cel spotkania
Uczestnicy spotkania dokonają prawidłowego pomiaru ciśnienia tętniczego krwi oraz jego interpretacji.

Cele szczegółowe
1. Pacjenci będą znali zasady prawidłowego pomiaru ciśnienia tętniczego krwi.
2. Każdy uczestnik wykona pomiar na drugiej osobie.
3. Każda z osób prawidłowo zapisze i omówi wartość zmierzonego ciśnienia.

Metoda dydaktyczna
wykład połączony z pokazem oraz ćwiczeniami uczestników

Środki dydaktyczne
aparat do mierzenia ciśnienia, tablica z tabelą prawidłowych i niepokojących wyników pomiarów (jak na spotkaniu 1), broszury.


Zasady dydaktyczne
przystępności, systematyczności, łączenia teorii z praktyką, świadomego i aktywnego uczestnictwa, kształtowania umiejętności, trwałości wiedzy, poglądowości, kontroli i oceny


Literatura dla uczestników
profilaktyczna książeczka kardiologiczna

Literatura dla edukatora zdrowia
Zachradniczek K. Wprowadzenie do pielęgniarstwa PZWL 1999
Pędich W. i Jakubowski D. Choroby wewnętrzne i pielęgnowanie w chorobach wewnętrznych PZWL, Warszawa 1990


Metody kontroli test praktyczny




Na początku leczenia można mierzyć swoje ciśnienie kilka razy dziennie, aby sprawdzić jak zmienia się w różnych sytuacjach, np. rano po wstaniu, podczas pracy, po wysiłku fizycznym, podczas oglądania telewizji, przed przyjęciem leków lub w kilka godzin po ich przyjęciu.
Później wystarczy wykonywanie pomiaru 2 razy dziennie, np. rano po wstaniu i wieczorem przed kolacją.
Jeżeli ciśnienie będzie mierzone zawsze w tym samym czasie, przed jedzeniem i przyjęciem leków, możliwe będzie porównanie wyników pomiaru.
Jeżeli wartości ciśnienia wskutek leczenia ulegają normalizacji i są jednakowe, wystarczy kontrolować ciśnienie dwa razy w tygodniu.
w razie złego samopoczucia należy wykonać dodatkowy pomiar ciśnienia co pomoże ustalić, czy złe samopoczucie ma związek ze zbyt wysokim lub zbyt niskim ciśnieniem spowodowanym przez przyjmowane leki.


Po tym wstępie pokazuję na jednym z uczestników jak prawidłowo zmierzyć ciśnienie z jednoczesnym omówieniem wykonywanych czynności.

Badanie wykonujemy w spokojnych warunkach, 30min. Przed badaniem nie należy palić tytoniu ani pić kawy.


· Należy usiąść i odpocząć ok. 5 minut przed pomiarem i uwolnić ramię z krępującej odzieży. Po wysiłku np. po wyjściu po schodach, pośpiechu odpoczynek powinien być dłuższy ok. 15min.

· Umieścić mankiet na ramieniu 3 cm powyżej zgięcia łokciowego nad tętnicą (tak aby mankiet znajdował się na wysokości serca).Mankiet nie może być założony ani zbyt ciasno, ani za luźno – po zapięciu mankietu powinniśmy swobodnie włożyć pod niego dwa palce.

· Następnie trzeba szybko wypełnić mankiet powietrzem. Jeżeli pacjent sam sobie dokonuje pomiaru to nie powinna pompować mankietu ręką na której jest mierzone ciśnienie.

· Stetoskop (słuchawkę lekarską) należy przyłożyć nad tętnicą w dole łokciowym i powoli wypuszczać powietrze z mankietu.

· Pierwszy usłyszany ton oznacza ciśnienie skurczowe, zniknięcie wszystkich tonów - ciśnienie rozkurczowe. Gdy tony słychać aż do 0 mm Hg za ciśnienie rozkurczowe, należy przyjąć wartość odpowiadającą ich ściszeniu.

· Wartości ciśnienia dobrze jest zanotować w dzienniczku - rozdaję książeczki pomiarów w których uczestnicy mogą już zapisywać swoje pomiary aby później pokazać je lekarzowi.


Następnie jedna z osób uczestniczących w spotkaniu wykonuje pomiar ciśnienia innej osobie pod moim nadzorem. Jeszcze raz omawiam kolejno wykonywane czynności, następnie rozdaję aparaty uczestnikom. Dokonują oni sobie nawzajem pomiarów i oceniają wysokość zmierzonych wartości ciśnienia wg tabeli ciężkości ciśnienia.


KONSPEKT SPOTKANIA EDUKACYJNEGO nr 3


Prowadzący

Uczestnicy spotkania
ta sama 6-cio osobowa grupa, która uczestniczyła spotkaniu 1i 2

Miejsce Przychodnia - kardiologiczna

Termin
10-03-2004
czas 20 min

Temat Dieta w nadciśnieniu tętniczym.


Warunki wstępne
czysta, jasna, przewietrzona sala, 7 krzeseł i przynajmniej 3 stoliki, pacjenci zainteresowani omawianym tematem, pamiętający wiedzę i umiejętności zdobyte na poprzednich spotkaniach.

Cel spotkania
Zapoznanie z podstawami prawidłowej diety w nadciśnieniu tętniczym.

Cele szczegółowe
1. Uczestnicy spotkania zmierzą swoje BMI i ocenią jego wynik
2. Uczestnicy wymienią podstawowe zasady diety redukcyjnej
3. Pacjenci zdadzą sobie sprawę z konieczności ograniczenia soli i cholesterolu w diecie
4. Uczestnicy wyliczą produkty zalecane i niewskazane dla nadciśnieniowców
5. Pacjenci potrafią wymienić produkty zawierające duże ilości cholesterolu i podać ich zamienniki.

Metoda dydaktyczna
wykład

Środki dydaktyczne
rysunki, plakaty, broszury

Zasady dydaktyczne
przystępności, trwałości wiedzy i umiejętności, łączenia teorii z praktyką, poglądowości, systematyczności, świadomego i aktywnego uczestnictwa, kształtowania umiejętności i uczenia się, kontroli



Literatura dla uczestników
broszury, książeczki

Literatura dla edukatora zdrowia
Żywienie w chorobach serca Z. Wiecorek – Chełmińska Wydawnictwo lekarskie PZWL
broszury informacyjne

Metody kontroli test

Dieta osoby chorej lub narażonej na nadciśnienie tętnicze powinna mieć na celu:
· Normalizację wagi ciała
· Ograniczenie spożywania tłuszczy, zwłaszcza zwierzęcych
· Ograniczenie spożywania soli kuchennej


Aby mówić o normalizacji wagi musimy najpierw sprawdzić czy jest ona nieprawidłowa, aby to sprawdzić posłużymy się wskaźnikiem BMI.(tablica). Proszę aby każdy uczestnik spotkania zmierzył swoje BMI. Skoro już każdy wie czy musi „zrzucić kilka zbędnych „ kilogramów powiem państwu ogólne zasady - szczegółowych informacji udzielą państwu dietetycy (adresy poradni podam wam na końcu spotkania.).
1. Po pierwsze dieta powinna być dobrana indywidualnie przez lekarza i dietetyka do zapotrzebowania organizmu i wykonywanej pracy.
2. podczas leczenia dietetycznego należy zgłaszać się regularnie na wizyty kontrolne do lekarza
3. dobowe racje pokarmowe powinny być rozłożone na 4 do 5 posiłków dziennie, w równych odstępach czasu
4. ostatni posiłek nie powinien być spożywany później niż o godz. 18.00
5. należy wystrzegać się przekąsek między posiłkami
6. dieta powinna zawierać nie mniej niż. 1000 kcal/dobę oraz odpowiednie proporcje pomiędzy głównymi składnikami odżywczymi ( węglowodany, białka, tłuszcze, witaminy, sole mineralne)
7. podczas leczenia dietetycznego należy unikać spożywania tłuszczów, wykluczyć napoje alkoholowe i słodycze.


Omówimy teraz konieczność ograniczenia soli w nadciśnieniu tętniczym i dlaczego ma to znaczenie w tej chorobie. Według prowadzonych badań spożycie soli w posiłkach może wpływać na występowanie nadciśnienia tętniczego. Dowiedziono, że w krajach o wysokim spożyciu soli kuchennej nadciśnienie tętnicze występuje częściej. W Polsce zjada się przeciętnie od 8 do 15 g soli dziennie, niektórzy ludzie zjadają nawet ponad 30 g. Jest to o wiele więcej, niż potrzeba do życia ponieważ podczas normalnej, codziennej aktywności zapotrzebowanie organizmu wynosi około 1 g dziennie. / plakat nr 1/.
Jeżeli chcesz właściwie leczyć swoje nadciśnienie tętnicze, nie powinieneś zjadać więcej niż 5 g soli kuchennej (2 g sodu) dziennie. /plakat nr 2/ Jednak zmniejszenie ilości spożywanej soli może wpłynąć na obniżenie ciśnienia, oczywiście jest to sprawa indywidualna i nie da się precyzyjnie określić o ile spada wartości ciśnienia. Przeciętnie stwierdza się spadki o ok. 10 mm Hg. Dodatkowym argumentem przemawiającym za ograniczeniem spożywanej soli jest fakt, że leki przeciwnadciśnieniowe działają wtedy skuteczniej - potrzeba mniej leków do unormowania ciśnienia.
Początkowo ograniczenie tej popularnej przyprawy może być trudne, jednak należy pamiętać, że jest to kwestia przyzwyczajenia , które możemy zmienić w ciągu kilku tygodni zastępując sól innymi przyprawami. Wszystkie świeże i suszone zioła nie zawierają soli i nadają się najlepiej do przyrządzania potraw. Również chrzan, curry, przecier pomidorowy oregano, rozmaryn i inne przyprawy niesolone mogą być stosowane bez ograniczeń./plakat 3/.
Pamiętajmy, że sól jest nie tylko w solniczce, zawierają jej duże ilości niektóre produkty gotowe np. sery, wędliny, zupy w proszku, sole warzywne, sól czosnkowa, kostki rosołowe, ekstrakty sosów, musztarda, ketchup, maggi, majonez i sosy do przyprawiania potraw.
W najpewniejszy sposób możesz unikniecie przyjmowania soli z pożywieniem, jeżeli będziecie jedli potrawy świeżo przygotowane i nie będziecie ich dosalać.
Dla osób z nadciśnieniem ważna jest także zawartość sodu i chloru w kupowanej wodzie mineralnej. Godne polecenia są wody mineralne zawierające w litrze mniej niż 100 mg sodu i mniej niż 300 mg chlorków. Niektóre wody mineralne zawierają 1 g i więcej soli kuchennej na 1 litr. Takich należy unikać, jeżeli chce się ograniczyć przyjmowanie soli. Woda wodociągowa zawiera około 200 mg soli kuchennej na 1 litr/plakat nr 4/
Kolejnym tematem, który chciałabym z państwem poruszyć jest ograniczenie spożycia cholesterolu. Co prawda tłuszcz nie podnosi ciśnienia, ale powoduje miażdżycę (naczynia zarastają blaszkami cholesterolu), która może doprowadzić do zawału.
Prawidłowe stężenie cholesterolu we krwi nie powinno przekraczać 200 mg/dl (5,2 mmol/l ). A co to jest? Jest to substancja tłuszczowa, która zawsze występuje w organiźmie i jest konieczna do jego prawidłowego funkcjonowania, problem jest wtedy, gdy jego nadmiar zaczyna się odkładać i zatykać naczynia krwionośne.
Cholesterol znajduje się jedynie w produktach pochodzenia zwierzęcego, jaja i tłuste produkty pochodzenia zwierzęcego, podroby, masło, śmietana, tłuste sery, mięsa i wędliny.
W obniżeniu poziomu cholesterolu pomogą produkty bogate we włóknik: warzywa, owoce, pełnoziarniste pieczywo / tabela/
Leczenie podwyższonego poziomu cholesterolu rozpoczyna się zawsze od włączenia diety, która opiera się oczywiście na ograniczeniu spożycia pokarmów bogatych w cholesterol i zwiększeniu spożycia wymienionych wyżej pokarmów bogatych we włóknik. Nie oznacza to, że trzeba zrezygnować ze swoich ulubionych potraw. Zamiast tego można zjadać mniejsze porcje, wybierać chude kawałki mięsa i spożywać potrawy bogate w błonnik, który daje uczucie sytości i pomaga usunąć cholesterol z organizmu.(omówienie produktów niewskazanych i zalecanych obrazując tabelą).Spożywanie pięć razy dziennie warzyw i owoców jest najlepszą drogą do zmniejszenia spożycia tłuszczów. Jeżeli pali się tytoń, należy wiedzieć, że zaprzestanie palenia może pomóc w obniżeniu stężenia cholesterolu. Jeżeli ma się nadwagę - schudnięcie nawet o kilka kilogramów może korzystnie zmienić poziom cholesterolu.

Dokładniejsze informacje odnośnie diety możecie państwo uzyskać w poradniach dietetycznych na Al. Słowackiego 64 lub na ul. Grodzkiej 31/7



TEST

1. Prawidłowe BMI wynosi
a. poniżej 16
b. 18 – 24,9
c. 26 – 32,5

2. Prawidłowe spożycie soli kuchennej powinno wynosić
a. 6g
b. 1g
c. 10g

3. Zamiast soli można użyć
a. curry
b. musztardy
c. maggi

4. Który z produktów zawiera najmniej cholesterolu
a. smalec
b. ser żółty
c. olej słonecznikowy

5. Woda mineralna osoby z nadciśnieniem powinna zawierać
a. ok. 200mg sodu
b. ok. 100mg sodu
c. ilość sodu jest bez znaczenia




Zalecenia dotyczące wyboru produktów.
Wybieraj Unikaj
Produkty zbożowe: razowy chleb, chleb Grahama; grube kasze: gryczana, jęczmienna; makaron bez jaj; płaki owsiane Pieczywo cukiernicze: ciasto, ciastka, torty. Makaron i kluski zawierające jaja.
Mleko, sery: mleko chude, najlepiej po zebraniu warstwy tłuszczu z powierzchni, mleko w proszku, odtłuszczone - 2 szklanki dziennie; chudy jogurt, chude sery. Mleko pełne. Tłusty twaróg, żółte sery.
Produkty białkowe: chudy drób - kurczęta, indyki; ryby, nasiona roślin strączkowych: groch, fasola, soja; chude gatunki wędlin: polędwica, szynka, kiełbasa szynkowa. Pożądane jest ograniczenie spożycia mięsa, wędlin i drobiu do 100 g/dobę Tłuste gatunki mięsa, wędlin: kiełbasy, parówki, serdelki; Tłusty drób: gęś, kaczka; Podroby: wątroba, mózg, nerki, płuca, serca; wędlina podrobowa: kiszka, pasztetowa, kiszka wątrobiana, salcesony; Żółtka jaj nie więcej niż 2 na tydzień (włączając w to zółtka zawarte w wypiekach i in.). Białka bez ograniczeń. Krewetki, kawior.
Warzywa, owoce, ziemniaki - do 1000 g dziennie Orzech kokosowy
Tłuszcze (w umiarkowanych ilościach) Oleje: sojowy, słonecznikowy, kukurydziany, rzepakowy, oliwkowy, Margaryny wysokogatunkowe. Spożywanie 2 łyżek stołowych oleju lub/i margaryny dziennie. Masło, śmietana, smalec, słonina, boczek.



(to była tabela)