Metody i techniki pracy socjalnej

1 i 2 Metody pomiaru potrzeb klienta i rodziny.

Potrzeby występują na ogół w całym kompleksowym , obejmujących wiek wymiarów istnienia człowieka, toteż badanie poziomu zaspokojenia jednych bez uwzględnienia ich powiązań z innymi byłyby poważnym uchybieniem poprawności Pracownik socjalny jest realizatorem polityki społecznej. Polityka społeczna sięga po miedzy statystyki społeczne i by poprzez nie móc uchwycić ogólniejsze prawdziwości. Statystyka społeczna jak każda dyscyplina naukowa ma swoistą terminologię. Nie używa się tu takich pojęć jak rodzina, grupa czy jednostka lecz „gospodarstwo domowe”. Poprzez „budżet domowy” rozumie się całość przychodów i rozchodów gospodarstwa domowego. Badanie Budżetu domowego: na przykładzie gosp. domowych składa się: -dochody z pracy, - dochody ze świadczeń społecznych, -inne przychody (darowizny, pożyczki). Na rozchody gosp. domowego składają się: -wydatki na dobra i usługi niezbędne do bezpośredniego zaspokojenia potrzeb: żywność, odzież, mieszkanie, opał, ochrona zdrowia itp. – wydatki związane ze spłatami kredytów, pożyczki. Zestawiając obie grupy danych otrzymujemy przybliżony obraz sytuacji materialnej jedno lub wieloosobowego gospodarstwa domowego tzw. rozmiary środków finansowych i rzeczowych które pozostają do jego dyspozycji w określonej jednostce czasu oraz zakresu i kierunki wydatkowania posiadanych środków. Środkami zaspokajania różnych potrzeb wyznaczają nie tylko osobiste preferencje czy wzory kulturowe są one także uzależnione od czynników obiektywnych sytuacji gospodarczej kraju zaopatrzenia rynku poziomu i jakości usług świadczonych przez społeczeństwo. Określenie poziomu zaspokojenia potrzeb poprzez: Minimum egzystencji – to taki poziom wydatków (spożycia), który zapewnia utrzymanie człowieka przy życiu, w stanie zdrowia i zdolności do pracy. Zakres i poziom zaspokojenia potrzeb według standardu minimum egzystencji wyznacza granicę, poniżej której występuje biologiczne zagrożenie życia, a także psycho-fizycznego człowieka. Minimum egzystencji określa granicę obszaru ubóstwa bezwzględnego, absolutnego. Minimum egzystencji uwzględnia jedynie te potrzeby, których zaspokojenie nie może być odłożone w czasie, zatem koszyk obejmuje tylko dobra bieżącej konsumpcji (wydatków), a mianowicie: żywność, leki i środki higieny osobistej, drobne naprawy posiadanej odzieży i obuwia oraz niezbędne uzupełnienie bielizny i obuwia, utrzymanie i eksploatację mieszkania, niewielki zasób wyposażenia w bieliznę pościelową i sprzęt, głównie do gotowania i jedzenia, książki i artykuły szkolne związane z realizacją obowiązków szkolnego (tylko w rodzinach z dziećmi w wieku 7 – 1 lat).Linia minimum egzystencji należy do kategorii absolutnych. Pozwala ustalić zakres ubóstwa, jego charakter oraz czynniki wpływające na prawdopodobieństwo bycia ubogim. Rozmiar ubóstwa jest wyrażony stopą ubóstwa czyli odsetek osób ubogich w populacji.
Minimum socjalne – wyraża ilościowy i wartościowy koszyk dóbr konsumpcyjnych dla jednostki lub gospodarstwa domowego o wyodrębnionych cechach społeczno-demograficznych. Koszyk powinien byś tak skonstruowany aby zapewnić warunki bytowe na każdym etapie biologicznego rozwoju człowieka umożliwiając reprodukcję sił życiowych, posiadanie i wychowanie potomstwa oraz utrzymanie więzi ze społeczeństwem. Minimum socjalne jest to taki poziom niskich dochodów, który pozwala ludziom normalnie uczestniczyć w życiu społecznym i nie wpaść w ubóstwo. Określenie linii ubóstwa bezwzględnego – w ustaleniu granicy ubóstwa bezwzględnego bierze się pod uwagę naukowo zweryfikowane minimalne normy żywnościowe zużycie energii opieki medycznej standard mieszkań. Na tej podstawie budowany jest ilościowy wartościowy koszyk towarów i usług i określa się niezbędny poziom wydatków gosp. domowych. Minimum egzystencji wyznacza dolną granicę ubóstwa.


4Badania poziomu życia rodziny.

1metoda dystansowa – metoda kompleksowego badania poziomu życia rozumiana jako stopień zaspokojenia materialnych i kulturowych potrzeb gosp. domowych realizowanych poprzez strumienie towarów i usług oraz strumienie funduszy konsumpcji zbiorowej. W metodzie dystansowej uwzględniono siedem podstawowych dziedzin życia, w obrębie których zaspakajane są potrzeby socjalno i kulturowe: wyżywienie, mieszkanie, zdrowie, wykształcenie, rekreacja, zabezpieczenie społeczne, zagospodarowanie materialne. Określenie faktycznego poziomu zaspokojenia potrzeb w tych dziedzinach wymaga wprowadzenia ilościowych mierników reprezentantów a następnie określenia wskaźników programowych: minimum – dopowiadające najniższemu z teoretycznie możliwych poziomów zaspokojenia potrzeb oraz optimum odpowiadające najbardziej korzystnemu z danych warunków poziomu zaspokojenia określonych potrzeb materialnych i kulturowych. Dla każdego z mierników – reprezentantów należy ustalić na podstawie badań statystycznych bilansowych eksperymentalnych itd. - wartości progowe. Nie w każdym przypadku jest to możliwe tam gdzie jest to możliwe oszacować stopień zaspokojenia poszczególnych potrzeb. Porównuje się tu uzyskane w badaniach odpowiednio licznej próby gosp. domowych wartości empiryczne mierników reprezentantów skorygowane odpowiednimi współczynnikami koncentracji i równomierności rozdziału z wartościami progowymi. Jakość życia uwzględnia oprócz wskaźników obiektywnych także wskaźniki subiektywne (samopoczucie więzy emocjonalne). Gdy przedmiotem naszych oddziaływań staje się jednostka grupa społeczna czy rodzina prostsze i bardziej pożyteczne staje się metody tradycyjne takie jak: wywiad, rozmowa, obserwacja, analiza dokumentów osobistych czy urzędowych. Na ich podstawie nie oszacuje się stopnia zaspokojenia potrzeby, ale stwarzają szansę dogłębnego rozpoznania sytuacji życiowej badanych.



5Pojęcie potrzeby, klasyfikacja potrzeb.

W literaturze przedmiotu istnieje wiele różnych definicji potrzeby jednym z niech jest def. K. Obuchowskieg mówiąca o tum że „Potrzeby są obiektywnymi właściwościami jednostki ludzkiej, istniejącymi niezależnie od tego co człowiek sobie uświadamia i czego chce”. Teoria hierarchii potrzeb Maslowa obejmuje pięć grup potrzeb: 1potrzeby fizjologiczne (głód, sen, odpoczynek) 2bezpieczeństwa, 3przynależności i miłości, 4szacuku i samo urzeczywistnienia 5potrzby wyższego rzędu (wiedzy, estetyczne, sensu życia) potrzeby podstawowe (od 1 do 4) mają charakter powszechny i konieczny, niezaspokojenie ich prowadzi do poważnych zaburzeń równowagi biopsychicznej czy deprawacji osobowościowych. Dzięki zaspokojeniu potrzeb wyższego człowiek wznosi się ku wartościom. Szczególnie ważne inspirujące okazało się wprowadzone przez Maslowa rozróżnienie motywacji deficytu oraz motywacji rozwoju. Do pierwszej grupy zalicza większość potrzeb podstawowych do drugiej potrzeby wyższego rzędu. Różnica między nimi polega na tym że pierwsze jeśli są systematycznie zaspokajane ulegają stopniowo wy drugie zaś są niespełnialne ponieważ ich zaspokojenie na określonym poziomie wyzwala nowe dążenia. Bardzo ważne jest również rozumienie potrzeb i ich kwalifikacje według J. Szczepańskiego. Wg Szczepańskiego „potrzeby są podstawowym faktem ludzkiej egzystencji dzieli on je na :a)potrzeby rzeczywiste (obiektywne) wywołane zużyciem braki funkcjonowaniu biopsychicznym człowieka lub w systemach społecznych, gospodarczych, kulturowych. Ten brak jest rzeczywistym składnikiem potrzeby która jednak w procesie uświadomienia a następnie w sferze zabiegów o zaspokojenie zostaje przekształcone przez „otoczki” np.: psychologiczne, kulturowe, które mogą zupełnie zmienić naturę potrzeb” (przykładem może tu być głód). b)potrzeby otoczkowe – przekształcone przez owe „otoczki” potrzeby rzeczywiste. Powstają wówczas składniki otoczkowe (np.: wykaz potraw, obyczaje spożywania posiłków) zaczynają dominować nad składnikiem rzeczywistym (przykładem: apetyt na pewne potrawy). c)potrzeby pozorne – nie posiadają składnika rzeczywistego a ich zaspokojenie prowadzi często do regresji systemu biopsychicznego lub rozkładu systemów zewnętrznych w których jednostka funkcjonuje. Zaspokojenie potrzeby głodu może przyczynić się do rozwoju potrzeb pozornych tj. obżarstwa.


6Pojecie kryzysu. Mechanizmy radzeniu sobie z kryzysem.

Definicja kryzysu – przejściowy stan nierównowagi wewnętrznej wywołany przez krytyczne wydarzenie bądź wydarzenia życiowe wymagający istotnych zmian i rozstrzygnięć. Krytyczne wydarzenia życiowe w literaturze psychologicznej są opisywane jako: -wydarzenia emocjonalne znaczące wyodrębniane z toku codzienności (np. urodzenie się dziecka) –wydarzenie które wymuszają zmianę w dotychczasowym funkcjonowaniu osoby w rodzinie w życiu społecznym, w stosunku do świata i własnej osoby (np. przejście na emeryturę) 0 wydarzenia mogące mieć zarówno pozytywne (ślub) jak i negatywne (zdrada małżeńska( zabarwienie emocjonalne. Mechanizmy radzenia sobie z kryzysem wg Eriksona: radzenie odnosi się do osobistego aktywnego wysiłku podjętego w celu obniżenia stresu i tworzenia nowych rozwiązań. Radzenie sobie zakłada dążenie do panowania nad sytuacją a nie wyłącznie obronę własnej osoby jak to się dzieje dzięki mechanizmom obronnym. Istnieją trzy elementy procesu radzenia sobie które nawzajem uzupełniają się: 1sięganie do nowych źródeł informacji co pozwala na redefinicję sytuacji bądź ustalenie nowych sposób przeciwstawienia się jej. 2Uiejętność zachowania kontroli nad emocjami. 3Umiejętność korzystania z zasobów otoczenia. Strategia radzenia sobie wg Janisa i Manna. 1Osoba zapewnia sobie dobre samopoczucie dzięki nie przyjmowaniu informacji dotyczących zagrożenia i straty. 2Osoba przyjmuje biernie nową sytuację jako coś oczywistego. 3Osoba przenosi odpowiedzialność na innych selektywnie przyjmuje informacje prezentuje myślenie życzeniowe. 4Osoba pośpiesznie poszukuje rozwiązania trudności, zwykle dokonuje impulsywnych wyborów bez zastanowienia się nad ich konsekwencjami. 5osoba poszukuje pełnych informacji alternatywnych sposobów rozwiązań spostrzega problem wielostronnie. Mechanizmy radzenia sobie wg Lazarusa: 1Sposoby radzenia sobie polegające na koncentracji na własnej osobie i emocjonalnym poprzez obniżenie napięcia fantazjowanie ucieczkę od wspomnień. 2Spooby radzenia sobie polegające na koncentracji na problemie poprzez poszukiwanie informacji przeformułowanie problemu poszukiwanie alternatywnych sposobów rozwiązań. Do strategii radzenia sobie Lazarusa zalicza zahamowanie działania poszukiwanie informacji oraz zmiany w systemie poznawczym. Radzenie sobie z kryzysem wg Caplana. Co sprzyja radzeniu sobie z kryzysem? –aktywna eksploracja rzeczywistości i poszukiwanie informacji, -wyrażanie pozytywnych i negatywnych emocji, -aktywne inicjowanie pomoc ze strony innych, -podział sytuacji problemowej na fragmenty i stopniowe ich rozwiązywanie, - rozpoznawanie w sobie symptomów zmęczenia i dezorganizacji co ułatwia utrzymanie integracji i kontrolę nad codzienną aktywnością, -aktywne radzenie sobie z uczuciami i problemami lub akceptowanie ich gdy nie można ich zmienić, Co sprzyja radzeniu sobie z kryzysem? -Zaprzeczenie istnieniu sytuacji problemowej, sądy życzeniowe, fantazje brak aktywnej postawy, - wspieranie negatywnych uczuć zaprzeczanie im lub ich projekcji i oskarżenie innych, -ogólna dezorganizacja funkcjonowania nie tylko pogorszenie funkcjonowania zawodowego ale i ostre zaburzenia rytmu dobowego i nawyków dnia codziennego, - poczucie przytłaczania problemami i stereotypowe reagowanie na nie.



7Interwencja kryzysowa. Zasady interwencji kryzysowej.

Interwencja kryzysowa jest działaniem zmierzającym do odzyskania przez osobę dotkniętą kryzysem – zdolności jego samodzielnego pokonania. Ma charakter pomocy psychologicznej medycznej i socjalnej lub prawnej i służy wsparciu emocjonalnemu osoby w kryzysie. Kryzys wywołuje przede wszystkim poważne zakłócenia równowagi psychicznej człowieka i zaburza jego działanie dlatego każda osoba przeżywająca kryzys wymaga pomocy. Nie zawsze musi to być pomoc profesjonalna wiele osób korzysta w trudnych sytuacjach z pomocy bliskich przyjaciół grup samopomocy. Termin „interwencji kryzysowej” jest zarezerwowany dla działań profesjonalistów przygotowanych do udzielenia pomocy w sytuacjach kryzysu. Pomoc ta powinna być udzielana osobom które przeżyły szczególnie drastyczne doświadczenia jak gwałt, pobicie, brutalna kradzież utrata bliskiej osoby uczestniczenie w katastrofie, wypadku drogowym itp. Profesjonalna pomoc ogranicza bezpośrednie skutki kryzysu i zapobiega skutkom odległym. Brak prawidłowej pomocy lub nieodpowiednia pomoc mogą spowodować szkody w postaci niekorzystnych nieodwracalnych zmian sytuacji życiowej. Interwencja kryzysowa wymaga rozległej specjalistycznej wiedzy dotyczącej mechanizmów działania człowieka znajomości ogólnych wzorów reakcji na życiowe sytuacje oraz na sytuacje o szczególnym znaczeniu. W każdym przypadku interwencja musi być wysoce zindywidualizowana. Cele interwencji jest bowiem ochrona przed ponowną próbą samobójczą w okresie pierwszych kilku miesięcy. Cele i charakterystyczne cechy interwencji kryzysowej. Celem interwencji kryzysowej jest: -złagodzenie objawów reakcji kryzysowej, -przywrócenie równowagi psychicznej, -zapobieganie przejściu ostrego kryzysu w stan chroniczny, -przywrócenie umiejętności samodzielnego radzenia sobie. Cechy interwencji kryzysowej: -udzielanie pomocy jak najszybciej po wydarzeniu kryzysowym, najlepiej w momencie gdy wyczerpały się dotychczasowe sposoby radzenia sobie z kryzysem a nowe konstruktywne jeszcze nie powstały. Dostarczenie wówczas pomocy zmniejsza bowiem ryzyko uruchomienia nieprzystosowanych sposobów radzenia sobie z kryzysem. –koncentrowanie się na sytuacji i aktualnych problemie związanym z kryzysem przy uwzględnianiu indywidualnej historii życia człowieka, - intensywność kontaktów: często kontakty nawet codzienne. Działania interwencji trwają 6-10 tygodni. –mobilizowanie naturalnego systemu wsparcia dla osoby w kryzysie bądź zapewnienie wsparcia instytucji. Etapy interwencji kryzysowej: -nawiązanie kontaktu emocjonalnego, -zbieranie informacji, rozwiązywanie, - rozwiązywanie problemów związanych z kryzysem. Pomoc w kryzysie obejmuje określone działania: -zajęcie się osobami znajdującymi się w kryzysie zadbanie o ich względny komfort psychiczny i ochronę przed ewentualnym bezpośrednim zagrożeniem, -nawiązanie z nią kontaktu, -określenie stanu psychicznego i głębokości psychicznych i społecznych skutków kryzysu, - ustalenie źródła kryzysu, -przeprowadzenie interwencji nastawionej na pomoc w pokonaniu przez klienta zewnętrznych trudności zmniejszanie najdotkliwszych objawów reakcji kryzysowej.



8Rodziny w kryzysie. Diagnoza. Interwencja kryzysowa.

Każda rodzina tworzy swoistą dla siebie równowagę która pozwala jej na przeżywanie poczucia wspólnoty a także udzielanie sobie wsparcia. Stres w rodzinie jest stanem napięcia wywołanym przez nierównowagę między możliwościami rodziny a wymaganiami zewnętrznymi i wewnętrznym. Rodzina radzi sobie z daną sytuacja dzięki różnym strategiom przystosowanym. Unikanie, eliminacja i asymilacja czynnika stresogennego to podstawowe strategie radzenia sobie wykorzystywane przez rodzinę do osiągnięcia przystosowania w sytuacji stresu. Kryzys w rodzinie jest przejściową dezorganizacją systemu wymagającą wprowadzenia zmian w celu przywrócenia stabilności i równowagi wewnątrzrodzinnej. Wystąpieniu kryzysu sprzyjają: -zmiany w strukturze rodziny np. śmierć, rozwód, urodzenie się dziecka. –wyczerpanie się środków rodziny np. w wyniku opieki nad przewlekle chorym członkiem rodziny, -zasoby i umiejętności rodziny niewystarczające w stosunku do wymagań (np. brak pieniędzy na zapewnienie opieki nad dzieckiem). Rodzaje kryzysów: -normatywne kryzysy rozwojowe związane z wydarzeniami życiowymi takimi jak małżeństwo narodzenie dziecka dorastanie są one nieodłącznie związane z życiem i rozwojem każdej rodzin,. –kryzysy losowe incydentalne wywołane przez zdarzenia nieprzewidywalne takie jak gwałt, utrata pracy, poważna choroba, przedwczesna śmierć. Nie występują one we wszystkich rodzinach, -kryzysy endogenne wywołane przez indywidualne patologiczne wzorce rodzinne jak np. kryzysy w rodzinach osób uzależnionych od alkoholu w rodzinach gdzie występuje przemoc. Diagnoza reakcji kryzysowej w rodzinie. Model typologiczny: - opisuje zmienne wpływające na adaptację rodziny do wydarzenia kryzysowego lub stresowego wydarzenia wewnątrz rodzinnego i stopień podatności na wystąpienie kryzysu. Wg Modelu typologicznego reakcja kryzysowa rodziny zależy od następujących czynników: -czynników wywołujących kryzys, -poziom zdolności regeneracyjnych rodziny, -typy rodziny, -mocnych stron rodziny, -wsparcie ze strony przyjaciół i społeczności, -oceny globalnej. Czynniki wywołujące kryzys:
1Pierwotne wydarzenie wywołujące kryzys i związane z nim trudności.
2Normatywne kryzysy.
3Uprzednie napięcia i konflikty.
4Wtórne obciążenia.
5Niejasnoći wewnątrzrodzinne i społeczne.
Zdolności regeneracyjne rodziny –zależą od fazy cyklu życiowego rodziny a także od jednoczesnego nagromadzenia wielu trudnych sytuacji i miejsc. Źródła odporności rodziny: jej umiejętności i zasoby. Umiejętności i zasoby rodziny wzmacniają jej ciągłość i stabilność w obliczu rozmaitych zmian i przeciwności. Zasoby osobiste członków rodziny które mogą być nie zbyteczne w opanowaniu kryzysu to: inteligencja która wzbogaca świadomość i pojmowanie wymagań, wiedza i umiejętności cechy osobowości np. poczucie humoru stan zdrowia fizycznego, poczucie kontroli nad własnym życiem. Interwencja kryzysowa wobec rodziny w kryzysie. Cel interwencji –jest umożliwieniem rodzinie poradzenia sobie z przejściowym brakiem równowagi wywołanym wydarzeniem krytycznym. Interwencja powinna być tak szybko jak to możliwe aby zwiększyć prawdopodobieństwo korzystnych zmian w rodzinie i de kompensacji. W późniejszym etapie celem terapii kryzysowej byłoby wsparcie rodziny by z rodziny kruchej przerodziła się w sprężystą lub z intencjonalnej zmieniła się w rytmiczną. W interwencji kryzysowej ważne jest odwołanie się do wypracowanych przez rodzinę strategii rozwiązywania problemów. Zasadniczą rolę odgrywa oparcie się na mocnych stronach rodziny by dzięki nim pokonała obecny kryzys.


9Przemoc w rodzinie. Diagnoza. Interwencja kryzysowa.

Przemoc wobec kobiet. Przemoc w rodzinie nie jest zjawiskiem nowym. Istniała zawsze niezależnie od kultury, statusu socjoekonomicznego, miejsca zamieszkania. Kobiety i dzieci zdecydowanie częściej są ofiarami przemocy w rodzinie chociaż zdarzają się również przypadki przemocy wobec mężczyzn. W Polsce mimo wzrostu zainteresowania problematyką przemocy wciąż brak jest wyczerpujących badań. Przemoc jest zjawiskiem z którym związane są liczne przekonania silnie zakorzenione w społeczeństwie. Mają one charakter stereotypów myślowych i wyznaczają powszechne rozumienie przyczyn przemocy w domu a także postawy społeczeństwa wobec ofiar. Definicja przemocy fizyczna przewaga wykorzystywana do czynów bezprawnych dokonywanych na kimś narzucona bezprawnie władza. Wśród elementów przemocy: przemoc dotyczy relacji z bliskimi w której istnieje nierówny układ sił dochodzi do wykorzystywania władzy i siły fizycznej przez silniejszego nad słabszym, -obie strony traktują siebie przedmiotowo. Przejawami przemocy są: popychanie, policzkowanie, uderzanie pięścią, duszenie, rzucanie przedmiotami drapanie, wykręcanie rąk, użycie noża lub broni, świadome stwarzanie niebezpiecznych sytuacji stanowiących zagrożenie fizyczne (przemoc fizyczna). Przejawami przemocy psychicznej są: groźby, nadmierna zazdrość i żądza posiadania, zastraszanie, poniżanie ciągłe krytykowanie, ignorowanie, ośmieszanie, nadużywanie zaufania, pomijanie. Przejawami przemocy seksualnej są: zmuszanie kobiety do aktu seksualnego wbrew jej woli kontynuowanie aktywności seksualnie wtedy gdy kobieta nie jest w pełni świadoma, bez pytania jej o zgodę lub gdy obawia się odmówić atak albo fizyczne ranienie narządów płciowych w czasie aktu seksualnego itp. Diagnoza przemocy wobec kobiet. Z psychologicznego punktu widzenia przemoc wobec kobiet jest sytuacją skrajnie urazową wywołaną przez celowe i długotrwałe działanie człowieka. Diagnoza mechanizmów przemocy. Można wyróżnić 5 głównych kategorii reakcji psychologicznych ofiary na sytuacje urazową a za taką uważa się przemoc: są to reakcje emocjonalne, poznawcze, biologiczne, behawioralne, interpersonalne. U kobiet molestowanych stwierdzono wyższy poziom lęku i depresję jako reakcje na utratę złudzeń co do świata, uprzedniego obrazu siebie utratę poczucia siły i skuteczności. Depresja jest najczęstszym objawem u kobiet molestowanych. Obniżony poziom poczucia własnej godności oznacza doświadczenie siebie jako osoby bezbronnej i podatnej na zranienie. Rzadko kiedy kobiety molestowane wyrażają gniew w sposób otwarty gdyż wiąże się to z ryzykiem bycia ukaraną. Kobiety częściej wyrażają złość na siebie samą a ich agresja jest raczej werbalna niż bezpośrednia. W badaniach stwierdzamy że 10% kobiet maltretowanych podejmowało próby samobójcze z tego połowa wielokrotnie. Wybierają przy tym brutalne sposoby dokonywania samobójstw niejednokrotnie też uzależniają się od alkoholu. Maltretowane kobiety częściej niż inne znajdują się w społecznej izolacji i mniej angażują się w kontakty ze znajomymi. Interwencja kryzysowa. – obejmuje okres 6-12 tygodni gdy kobieta zgłasza się o pomoc należy w pierwszej kolejności skoncentrować się na aktualnej sytuacji kryzysowej niezależnie od czasu trwałości przemocy. W interwencji kryzysowej działania skupiają się na: -zapewnieniu bezpieczeństwa ofierze, -zrozumienie reakcji ofiary, -przywrócenie poczucia kontroli, -uruchomienie zasobów, -ułożenie planów działań zmierzających do zmiany. Ocena zagrożenia oraz stanu fizycznego i psychicznego ofiary. Ocena stanu psychicznego, fizycznego i ryzyka zagrożenia życia składa się z następujących elementów: -oceny stopnia nasilania objawów reakcji posttraumatycznej, -ustalenia gdzie obecnie przebywa sprawca przemocy. Zrozumienie reakcji ofiary przemocy które jest niezbędne dla nawiązania kontaktu i udzielenia wsparcia polega na: -uznaniu reaktywności objawów, -przyjęciu że jest to naturalna reakcja na nienormalne wydarzenia. Przywrócenie poczucia kontroli. Uruchomienia zasobów – polega na odwołaniu się do wcześniejszych skutecznych sposobów radzenia sobie w sytuacjach kryzysowych. Układanie planu bezpieczeństwa.



10Utrata, osierocenie i żałoba. Fazy reakcji. Zasady pomocy.

Utraty są częścią naszego życia, śmierć kogoś bliskiego jest najcięższą stratą jakiej doznajemy. Śmierć bliskich osób jest sytuacją kryzysową nawet jeżeli sytuacją kryzysową nawet jeżeli była przewidywana. Żałoba jest procesem psychologicznym społecznej i somatycznej reakcji i stanowiącej odpowiedź na utratę jej konsekwencje. Żałoba spełnia prawie wszystkie kryteria choroby. Osoba osierocona czuje się subiektywnie źle jej zdrowie i funkcjonowanie społecznie pogarsza się pojawiają się skargi na bezsenność. Przejawy żałoby. Żałoba jest złożonym zjawiskiem na które składają się różnorodne doznania przeżycia i zachowania.
smutek jest tym odczuciem które najczęściej pojawia się w sytuacji utraty,
lęk może być wywołany pytaniami o przyszłość jak i egzystencjonalnymi dylematami dotyczącymi sensu życia i strachem przed własną śmiercią,
gniew jest zróżnicowany i wielokierunkowy (żal do osoby, która zmarła i spowodowała smutek swoim odejściem),
poczucie winy,
poczucie osamotnienia wynikające z zerwania więzi z bliskim zmarłym, poszukiwanie sensu życia.
Stadia procesu żałoby. Wstrząs i szok uczuciowa anestezja otępienie – bezpośrednio po informacji o śmierci,2gwałtowny szloch (minuty – godziny), 3dezorganizacja (godziny lub dni miesiące) 4reorganizacja (6 miesięcy rok). Zadania rodziny i sytuacja pomocy. 1podstawowe zadanie dotyczy uporania się z osobistą stratą czyli przeżyciami żałoby. Strata w rodzinie jest odczuwalna nie tylko nieobecność zmarłej osoby ale także zmiany w zachowaniu pozostałych członków rodziny (rodziców, dzieci, rodzeństwa). Mówienie o cierpieniu w rodzinie jest trudne, ale pomaga uświadomić sobie uczucia i związki łączące rodzinę a w konsekwencji wzmacnia więzi emocjonalne. 2drugie zadanie jakie staje przed rodziną polega na zmodyfikowaniu dotychczasowej struktury obowiązków i ról w rodzinie. W razie utraty jednego z członków rodzina może zostawić jeden z czterech środków adaptacyjnych: -funkcje i role zmarłego członka rodziny pozostają nie obsadzone i nie wykonywane, -funkcje i role zmarłego członka zostają przejęte przez kogoś innego lub podzielone między pozostałe osoby w rodzinie, - znaleziony zostaje zastępczy członek rodziny, -system rozpadu się. 3trzecim zadaniem dla rodziny to konieczność ustabilizowania nowych relacji ze światem zewnętrznym. Nie da się stworzyć nowych reguł życia rodzinnego i uporządkować wszystkich spraw aby przejścia przez proces żałoby. Duża dawka energii zużywana na tłumienie uczuć czy unikanie ich uniemożliwia reorganizację rodziny. Interwencja kryzysowa we wczesnym okresie żałoby. Podstawą wczesnej interwencji jest nawiązanie kontaktu z osobą osieroconą tak szybko jak to możliwe oraz stworzenie warunków i atmosfery do rozmowy i wyrażanie uczuć związanych ze zmarłym. W pierwszej rozmowie zaraz po utracie ważne jest nawiązanie kontaktu. Decydujące jest pierwsze zdanie rozpoczynające rozmowę. Nie ma jednego najlepszego sposobu jak zacząć rozmowę. W każdej sytuacji trzeba się maksymalnie nastawić na empatyczne odczytanie atmosfery i potrzeb osoby z którą się rozmawia. Osoby po śmierci kogoś bliskiego odczuwają nierzadko niechęć do kontynuowania kontaktu z profesjonalistą. Ważne jest aby traktować to jako naturalną trudność na tym etapie żałoby oraz aby osieroceni czuli że są oczekiwani i mogą przyjść nawet po dłuższym okresie braku kontaktu. W kolejnych rozmowach terapeuta przekazuje osiągnięcia oraz emocjonalnym wsparciem – wiedzę o żałobie jako naturalnym procesie a także o tym że każda osoba w sposób względnie zróżnicowany przechodzi przez kolejne etapy tego procesu. Zachęca się i przyzwala na wyrażanie uczucia osamotnienia na płacz narzekanie gniew i ujawniania wszystkich doznań po stronie bliskiego. Podstawową umiejętnością jakiej wymaga się od osoby pomagającej jest umiejętność współczującego słuchania, które zaczyna się od autentycznego współczucia w obliczu żałoby i pozostawia milczącym kiedy osierocony mówi. Podstawową zasadą pracy z osobami po śmierci bliskiego jest koncentracja na ich uczuciach związanych z utraconą osobą i normalizacja otoczenia oznaczająca ciągłe wyjaśnienie że to co czują jest naturalne. Terapia kryzysowa w przypadku nietypowego przebiegu żałoby 1etap i diagnoza i dokładne wyjaśnienie osobie osieroconej normalnego procesu żałoby oraz patologii z nią związanych, z takie uzasadnienie stosowanej procedury zoperacjonalizowanej żłoby. 2etap terapeuta kieruje uwagę pacjenta ku zmarłej osobie i zachęca do wyrażania wszystkich emocji. 3etap rozmowa o relacjach z bliską osobą w pozytywnych i negatywnych aspektach związku co służy rozbiciu mechanizmu unikania i ułatwia wejście osoby osieroconej w nowe relacje.



11Zjawisko wypalania zawodowego. Objawy. Sposoby przeciwdziałania.

Pomaganie innym jest zajęciem wyczerpującym. Stałe obcowanie z cierpieniem ubóstwem krzywdą bezradnością podopiecznych może spowodować stresujące pobudzenie emocjonalne działające niekorzystnie i niszcząco na psychikę, czasami odbierając zdolności do pracy. Zespół wypalenia zawodowego można określić jako stan wyczerpania emocjonalnego w wyniku którego jednostka traci zdolności skutecznego pomagania. To wynika chronicznego emocjonalnego przeciążenia, zasoby pomagającego zostają wyczerpane poprzez nieustanne żądanie innych. Trzy symptomy składają się na obraz zespołu wypalenia: 1emocjonalne wyjałowienie. Wiele osób w takim stanie redukuje kontakty z klientem do niezbędnego minimum zmieniają się w bezdusznych biurokratów, bezosobowo traktują ludzi, unikają zindywidualizowanego podejścia, negatywne nastawienie do ludzi. 2deprecjonowanie innych polega na umniejszaniu innych, dostrzegamy tylko wady, ignorujemy potrzeby innych, nie dajemy należytego wsparcia i opieki, pomagający staje się zimny i obojętny. 3utrata wiary w swoje możliwości pomagający mają poczucie własnej bezsilności, brak wiary w możliwości efektywnego działania, uczucie stałego zmęczenia, mają poczucie winy, niekompetencji, słabości. Jak radzić sobie z syndromem wypalenia: 1Ustalaj realistyczne cele – pomagający dążą do szlachetnych celów, walczą z niesprawiedliwością, chcą ulepszać świat, sprawić aby wszyscy byli zdrowi i szczęśliwi. Prowadzi to często do przeświadczenia że „niezależnie co bym uczynił zawsze będzie bieda niesprawiedliwość i choroby”. Aby tego uniknąć należy sobie wyznaczać cele cząstkowe możliwe do osiągnięcia realistyczne.2Rób te same rzeczy w inny sposób – wybierz inny wariant wykonania stałej czynności , wyrwij się ze szponów rutyny, skup się na tym co zależy od ciebie co możesz zmienić. 3Rób przerwy w pracy – napięcie związane z pracą może być zmniejszone poprzez robienie krótkich przerw i okresów dłuższego odpoczynku. Nawet krótka pauza może uspokoić zatrzymać sytuację która wymyka nam się z rąk. 4Traktuj sprawy mniej osobiście – jeżeli zanadto angażujemy się w sprawy innych traktując ich problemy jak swoje własne spróbujmy stanąć z boku i opisać sytuację w kategoriach obiektywnych nie należy zabierać do domu problemów naszych klientów. 5Zadbaj o siebie samego bo aby pomagać trzeba mieć mocne ciało i sprawny umysł miej hobby, uczestnicz w grupach samopomocowych. 6Podkreślaj pozytywne strony zawodu: skup się na tym co dobre co przynosi satysfakcję i radość. Gdy dzień dobiega końca pomyśl co załatwiłaś dobrze. Czy można uniknąć „wypalenia zawodowego” Nie można na to pytanie odpowiedzieć jednoznacznie „tak” lub „nie”. Wiadomo że można zmniejszyć częstość jego występowania lub jej złagodzić. Przyczyną wypalenia są czynniki społeczne sytuacje które możemy modyfikować oddziaływać na nie.



13Praca socjalna jako proces wywoływania zmian.

Zmiana oznacza modyfikację okoliczności lub funkcjonowania. Może takie kontraktowanie się na osiąganiu jakiegoś pożytecznego celu lub na unikaniu mniej pożądanych sytuacji. Z wielu przyczyn systemy społeczne angażują pracowników socjalnych i inne wykwalifikowane osoby do dokonywania zmian. Pracownicy socjalni służą komplikacjami w przypadkach gdy ludzie i systemy społeczne nie są w stanie właściwie współdziałać w danym otoczeniu społecznym. Gdy społeczeństwo zmienia się w gwałtownym tempie niektóre jednostki nie są w stanie wytrzymać tego tempa zmian. Klienci zwracają się do instytucji pomocy społecznej gdy widzą możliwość uzyskania jakiś potencjalnych korzyści. Pomocy klient szuka także wtedy gdy postrzega potrzebę zmianę w swoim zachowaniu potrzebę zreformowani się lub gdy inni powierzają przeprowadzenie interwencji. Kierując się własnym dobrem oraz oczekiwaniami klienci mogą się zgłaszać aby korzystać z proponowanych możliwości usług i pomocy. Zachowanie jednostki jest determinowane normami społecznymi oraz postrzeganiem tych norm. W zakresie normatywno – reedukacyjnych zmiana następuje gdy ludzie zmieniają swoją orientację normatywną ze starych wzorów i poczynają się stosować do nowych. Z kolei zmiany orientacji na normy pociągają za sobą konieczność zmian postaw wartości umiejętności oraz utrzymywanych stosunków. Do przeprowadzenia profesjonalnych interwencji może być potrzebne istnienie systemów społecznych w których zmiany są pożyteczne dla poprawy stosunków i gdzie istnieją chęci do aktywnego korygowania zachowań i postaw. Wywoływanie zmian może być także przymusowe tzn. opierać się na jakieś formie władzy lub siły w celu dokonania zmiany. Klienci mogą zostać przymuszeni do zmiany na skutek orzeczenia sądu lub na mocy ustaw czy innych aktów legislacyjnych. Wszystkie wysiłki w celu przeprowadzenia zmian podejmowane w praktyce pracy socjalnej powinny być ułatwiające. W trakcie interwencji konieczne jest położenie nacisku na utrzymanie stosunków partnerskich między klientem a pracownikiem socj. Ważna jest współpraca pomiędzy stronami czyli klientem a pracownikiem socj., która ułatwia przeprowadzenie zmian. Współpraca i partnerstwo między pośrednikami wywołującymi zmiany a systemami klientów konieczne są jeżeli klienci mają zostać wzmocnieni w procesie udzielania im pomocy. W tym zakresie pr. socj. i ich klienci mają wspólne zadanie do wykonania w trakcie procesu zmiany. Większość procesu zmiany powinna się odbyć w pewnej określonej sekwencji i składa się z 7 faz:
1 wytworzenie potrzeby zmiany,
2 Nawiązanie relacje dotyczącej zmiany
3 wyjaśnienie lub zdiagnozowanie problemu występującego w klienta
4 dokonania przeglądu alternatywnych dróg postępowania i celów; ustanowienie celów i intencji podejmowanych działań.
5 zmiana intencji na rzeczywiste wysiłki w celu dokonania zmiany.
6 generalizacja i stabilizacja zmiany.
7 osiągnięcie nowych trwały relacji.
W każdej z faz pr. socj. mają do wykonania określone zadania. Ale także klienci mają swoje odkreślone zadania w każdej fazie procesu. Zadania klienta: 1uznanie i akceptacje potrzeby zmiany, 2aktywne zaangażowanie się w partnerski układ nastawiony na dokonanie zmiany. 3zrozuminei dynamiki sytuacji w której się tkwi, 4wybór sposobu działania spośród proponowanych możliwości, 5kontrola przeprowadzonej zmiany i odpowiedzialność za nią przez podjęcie celowych działań, 6integrowanie wniosków płynących z wyników dokonywania zmian, 7wyjście z układu relacji z osobą świadczącą pomoc. Proces zmiany w praktyce pr. socj. przewiduję istnienie wzmacniania poszczególnych osób rodzin oraz innych systemów społecznych poprzez zwiększanie ich kompetencji społecznych. Metody dokonywania zmian w pracy socjalnej to praca z przypadkiem , praca z grupą oraz organizowanie społeczności lokalnej.



14Stawanie się klientem.

Drogi stawianie się klientem: 1własny wybór. Część klientów poszukuje usługi pr. socj. lub odpowiedniej placówki z własnej woli. Są to np. –ludzie których społeczeństwo uznaje za „normalnych” a których problemy mogą pojawić się w toku socjalizacji do takich faz życia jak okres dojrzewania , rodzicielstwa, emerytura – mogą oni np. poszukiwać pomocy w podejmowaniu zasadniczych decyzji odnoszących się di zmiany roli, osoby które wykonują jakąś służbę społeczną np. rodzice zastępczą czy adopcyjni, -osoby które chciały poprawić swoje umiejętności społeczne rozwiązać problem z własną tożsamością lub stosunkami z innymi ludźmi. Klienci z własnego wyboru dowiadują się o możliwych usługach z informacji rozprowadzanych przez placówki lub mówią im o tym inni specjaliści (np. lekarz) usługi tego typu tzn. osobom z własnego wyboru pełnią głownie funkcje socjalizacyjne i przyczyniają się do redukowania anomii. 2klienci nakłaniani –to kategoria klientów mieści się pomiędzy klientami dobrowolnymi a przymusowymi jeśli te osoby nie chcą korzystać z pomocy to nie spotyka ich żadna sankcja prawna ani poważniejszej sankcji społecznej ale wynika się na te osoby aby te pomoc przyjęli, przykładem takich klientów są ludzie których inni postrzegają jako mających problemy: -mąż którego współmałżonka w nim właśnie upatruje przyczyn małżeńskich stresów, - uczeń którego zaburzenia emocjonalne stanowią wg nauczyciel przeszkodę w nauce. Z tego typu sytuacji korzystanie z pomocy nie jest obowiązkowe. 3klienci z przymusu – tą grupę tworzą osoby na których korzystanie z usług jest wymuszone przez prawo lub zagrożone przykrymi sankcjami społecznymi. Są to między innymi: -osoby z przypisanym przez sąd dozorem lub korzystający z warunkowego zwolnienia których obowiązkiem jest kontakt z pracownikiem socj. pod groźbą utraty wolności, - pacjenci szpitala psychiatrycznego i instytucji o podobnym profilu, - ojcowie którzy maltretują dziecko – kierowani są np. na przymusową terapię. Wartość życia jednostki pobudza pr. socj. do tego by zachęcać a nawet przymuszać wielu klientów z tej grupy do korzystania ze stosowanej usługi. Klienci którzy nie wyrazili zgody na pomoc z usług socjalnych mogą spowodować powstanie głębokich komplikacji. Klienci z przymusu obsługiwani są zwykle przez placówki których jednym z celów jest także kontrola społeczna.



16Dizgnoza indywidualna.

Diagnoza to ciągła działalność w którą angażuje się pracownik i system kliencki w trakcie całego procesu pomocy. Mimo ciągłości diagnozowania zmienia się w poszczególnych fazach:. W fazie rozpoczynania interwencji diagnoza służy wstępnemu rozpoznaniu sprawy klienta oraz określeniu czy zgłosił się on do właściwej placówki. W tej fazie najistotniejszą decyzją jest dobór rodzaju pomocy do problemów klienta dlatego wnikliwe zbadanie danych diagnostycznych nie jest potrzebne. Najbardziej właściwa jest tu strategia przesiewu która wymaga dwóch podstawowych decyzji klienta: -zdecydować się nad jakim problemem chce pracować, -zaakceptować pomoc placówki. Po podjętych tych decyzjach pr. socj. i klient mogą zacząć rozpatrywanie zgłaszanego problemu bardziej szczegółowo. W ten sposób rozpoczyna się druga faza usług i w toku tej fazy pracownik i system kliencki gromadzą najwięcej informacji o obecnej sytuacji klienta. Te informacje tak należy zbierać aby pracownik i klient mogli podjąć inne ważne decyzje: ustalić cele usługi i plan działania mających do ich osiągnięcia. Także w fazach późniejszych diagnozowania ważne jest w wyborze i monitowanie stosowanych strategii oraz ich zmian jeśli zajdzie taka potrzeba. W fazie końcowej diagnoza jest szczególnie istotna. Pracownik z klientem dokonują oceny rezultatów swej pracy. Ważne jest tu także zaplanowanie dalszego samodzielnego życia klienta chodzi o to by zmiany które zaszły w trakcie pracy z klientem nie zanikały. Istotą diagnozowania stanowi zbieranie danych. Pracownik socj. w zdobywaniu informacji o klientach i sytuacji opiera się na bezpośrednich wywiadach. Dane które zbiera się za pomocą więcej niż jednej metody (i z więcej niż jednego źródła) stwarzają większe prawdopodobieństwo uniknięcia zniekształcenia poglądu klienta. Pr. socj. korzystają z wielu metod zbierania danych wywiady bezpośrednie, przez tabelki, z udziałem tłumacza kiedy bowiem jest język a nawet listownie kiedy nie przeszkadza w tym analfabetyzm klienta. Pracownik socj. musi nie tylko zbierać informacje werbalnie powinien także być dobrym obserwatorem. Dane można także gromadzić za pomocą kwestionariuszy. Najważniejszym źródłem inforam. jest zawsze systemy kliencki. Klient jest ośrodkiem problemów i podstawowym źródłem informacji o problemach. Klient przekazuje je w postaci zniekształconej a zadaniem pracownika jest identyfikacja zniekształceń które wymagają kontroli. Ważnym źródłem informacji o problemach osoby które klienta znają i orientują się w ich problemach. Mogą to być krewni, przyjaciele sąsiedzi, koledzy z pracy itp. Klient ma prawo do kontroli gromadzonych i ujawnianych informacji o nim. Informacje można podzielić na 2 ogólne typy: Obserwacyjne – reprezentują świat doświadczeń, Dedukcyjne – reprezentują subiektywny świat obserwatora; poprawne inf. dedukcyjne należy poprzeć dowodami (fakty, obserwacja) punktem wyjścia dla diagnozy jednostki są jej problemy społeczne i społeczne funkcjonowanie. Aby dobrze zrozumieć w jaki sposób problemy społeczne pojawiają się w życiu jednostki należy użyć pod uwagę to że problemy są produktem dwóch podstawowych procesów i mogą być opisane jako zmiany miejsc oraz zmiany zachodzące w jednostkach ludzkich. Jednostka podlega ciągłemu zmianom od poczęcia do śmierci wciąż jednostka w każdym stadium musi być utrzymana równowaga pomiędzy jednostką a otaczającym ją środowiskiem. Prac. socj. powinien orientować się w podstawowych etapach rozwoju i rozumieć jak się one kształtują w warunkach równowagi. Warunkach behawioralnych funkcjonuje szereg modeli rozwojowych wyjaśniające systematyczne zmiany zachodzące w trakcie wzrostu jednostki np. –model rozwoju psychologicznego Freuda, -model rozwoju poznawczego dzieci wg Piagota. Użytecznym sposobem konceptualizacji rozwoju wydaje się „zmienność ról społecznych. Zmiana ról jest procesem ciągłym. We wczesnym dzieciństwie jednostka uczy się być synem lub córką bratem lub siostrom itp. Dziecko uczy się szereg ról kulturowych i organizacyjnych. W wiek dojrzewania pojawiają się np. role zawodowe; pewne role wiążą się z płcią odmienną (sympatia, narzeczony); dawna rola córki czy syna ulega rewizji. Wieku wczesnej dorosłości rola rekruta w wojsku, pierwsza rola zawodowa, jednostka myśli o założeniu własnej rodziny itp. Wiek dojrzały jednostka podlega kolejnej zmianie ról, uzyskanie wyższych pozycji w karierze zawodowej itp. Późna dorosłość może występne odwrócenie ról np. „rodzicielstwo” wobec własnych postarzałych rodziców. Wiek starszy role w dalszym ciągu się zmieniają przejście na emeryturę utrata niezależności lub większa zależność od własnych dorosłych dzieci. Każde przejście do nowej roli w życiu jednostki wiąże się ze stresem. Niektóre z tych ról mogą prowadzić do zakłóceń w życiu społecznym jednostki. Zmiany ról wiążą się na ze społecznymi problemami ponieważ nie zawsze odbywają się bez trudności. Powody np. jest zbyt dużo ról do zmiany jednocześnie, brak zdolności i umiejętności radzenia sobie z odpowiedzialnością, której nasza rola wymaga, zbyt wiele zobowiązań związanymi z różnymi rolami. Stres pojawia się nie tylko w momentach występowania zmian ale także w kontaktach jednostki z otaczającym środowiskiem. Jednostka aby mogła trwać i rozwijać się niezbędna jest równowaga w trzech podstawowych rodzajach wymiany: potrzeby – muszą zostać zrównoważone za pomocą zasobów środowiskowych, pragnienie i aspiracje – zrównoważone możliwościami środowiskowymi pozwalającymi je zaspokajać, zdolności i umiejętności – zewnętrznymi wymaganiami i oczekiwaniami.

17Diagnoza rodziny.

Diagnoza rodziny może być podejmowana z kilku różnych powodów. Mogą to być: cele rodziny, kultura rodziny, struktura rodziny, rozwój rodziny, zasoby rodziny, interakcje rodziny z innym systemami, granice rodziny, klimat rodziny, oraz inne warunki rodzinne. Cele rodziny. Naczelnym aspektem diagnozowania celów rodziny jest ustalenie czy rodzina je precyzuje i czy są one rozumiane i podzielane przez wszystkich członków rodziny. Cele te mogą być: doraźne, długoterminowe, konkretne, mniej precyzyjne. Pracowni dowiaduje się o celach rodziny przez zadawanie pytań jej członkom dotyczących ich oczekiwaniom nadziei i preferencji wyróżniających rodzinę, pyta o plany w zakresie wykorzystania ich zasobów. Pracownik zmierza do zdiagnozowanie w jaki sposób cele rodzinne wpływają na inne obszary rodzinnego funkcjonowania. Może się okazać że cele te umożliwiają realizację planów tylko niektórych członków rodziny a dla innych stanowią przeszkodę. W pewnych rodzinach zgoda dotycząca planowania celów pojawia się po długich debatach rodzinnych w innych rodzinach cele zostają narzucane przez jednego lub kilku członków którzy dysponują największą władzą. Kultura rodziny. Pracownik w diagnozowaniu wpływów etnicznych na życie rodziny musi uświadomić sobie że nie wszystkie rodziny o tym samym wzorcu etnicznym są do siebie podobne. Struktura rodziny. Wg Minuchina strukturę rodziny tworzą pewne zasoby uniwersalne . strukturę rodziny utrzymują także czynniki ugruntowane nawykami do których autor zalicza wzajemne oczekiwania członków rodzinny te w trakcie długiego okresu wspólnego życia. Ważnym składnikiem strukturalnym podejścia Minuchina jest założenie ze rodzina rozwija się własne podsystemy które wspierają realizacje jej podstawowych funkcji. W analizie podsystemów posługuje się Minuchin następ. Symbolami graficznymi (------) granice wyraźne, (......) granice przenikania, () granica sztywna, (- // -) granice konfliktowe. Dodatkowe symbole. Afiliacja (/), nadingerencja (==), koalicja ([ ]), pomijanie (). Pracownik socj. ustala strukturę rodziny w drodze obserwowania rodzinnych wzorców interakcji a także za pomocą informacji dostarczanych mu przez członków rodziny. Pracownik socj. powinien zdiagnozować procesy zachodzące w rodzinie które należy zmienić z uwagi na ich dysfunkcjonalność. Jednym z takich procesów może być rozwiązywanie problemów w rodzinie. Zasoby rodziny. W diagnozowaniu zasobów rodziny należy uwzględnić krewnych. Trzeba odpowiedzieć na pytania czy rodzina otrzymuje od nich wsparcie czy też go im udziela. Ekonomiczny obraz rodziny ma decydujący wpływ na ewentualne zakwalifikowanie rodziny do przyznania pomocy na rodzaj pomocy ustalenie uprawnień do otrzymywania pomocy bezpłatnej. Interakcje z innymi systemami. O warunkach rodziny decydują także jej interakcje z innymi systemami. Do diagnozowania tych interakcji stosuje się 2 rodzaje instrumentów: Ekogram (ekomapa) i Tablicę genealogiczną (Genogram). Granice rodziny. Zagadnienie granic między rodziną a jej otoczeniem jest także bardzo ważne. Ustalając granice prac. socj. powinien wyjaśnić następujące kwestie: 1jak określa się członków rodziny? 2jak traktuje się członków rodziny? 3jak traktuje się osoby które odeszły z rodziny. Czy są takie osoby których obecnie nie uznaje się jako członków i jakie działania to spowodowały. Klimat rodziny. Diagnoza tej zmiennej jest możliwe za pomocą obserwacji życia rodziny i zadawanie jej członkom pytań o postrzeganie klimatu rodzinnego.



18Zawiwranie Kontraktu.

Kontrakt – robocze porozumienie między stronami na temat warunków sposobu działania i okoliczności usług od każdej ze stron oczekuje się udziału w rozumieniu ugody i jej akceptacji . szczegóły istotne w kontrakcje: -zamiar – dlaczego „lub uzasadnienie” interwencji (prewencja, rehabilitacja, ochrona najważniejszy z warunków i uzgodniony jak najwcześniej celu). Zadaniem pr. socj. jest pomoc klientowi w ich ukonkretnieniu celu opis pożądanych zachowań, - ustalenie limitów zasobowych służą motywowaniu klienta, - pragmatyczne i realne podejście – trzeba ograniczyć do najbardziej prawdopodobnych, -problemy do rozwiązanie – nazywa się zidentyfikowane i szkodliwe warunki które muszą ulec zmianą by poprowadzić funkcjonowanie klienta, - szczególnie ceni się formułował problem przez samego klienta Negocjowanie problemów do rozwiązania wymaga aktywności klienta nie powinny być wybierane te które postrzega tylko pracownik socj. Cele to przyszłościowe stany rzeczy pożądane dla klienta jedynym ze sposób stanowienia celów jest rezygnacja z nadmiernych obietnic. Limity czasowe negocjowane dotyczą też czasu trwania usług np.(10 spotkań,) oraz częstotliwość (codziennie, raz na tydzień). Specyficzne działania oraz formy aktywności a także zobowiązania każdej ze stron w osiągnięciu celów. Zobowiązania i interwencja kształtowane są również przez zawartości i preferencje klienta politykę placówki. Podstawową zawartościom kontraktu jest zapewnienie stronom wyższego określenia tego czego się od nich oczekuje. Charakterystyka kontraktu w pr. socj. 4 podst. Charakterystyki kontraktu: 1zrozumienie –gdy wszystkie strony jednakowo rozumieją jego terminologię (pojęcia jasne, zrozumiałe) pisemne wzorce kontraktów dla zrozumienia, musi być akceptowany. 2obopólność – samostonowienia klienta, usługa może być narzucona przez instytucję . 3 dynamiczność i elastyczność – ustalenia można renegocjować w miarę rozwoju usługi. W przypadku niepowodzenia zachęcamy do ponowienia próby aż do skutku. 4pragmatyczny i realistyczny – nie wprowadza działań zadań które przekraczają możliwość zarówno dla klienta jak pr. socj. Wartości podejścia kontraktowego. Etyka kontraktu – szanowanie i godne traktowanie klienta zachęcanie do podejmowania decyzji. Samostanowienie – zachęcamy do aktywnego uczestnictwa (klient gdy się nie zgadza lub nie jest świadomy – nie realnych zasad ) uruchamia kontrakt mechanizm odpowiedzialności kontrakt obniża rezygnację redukcje lęku. Lepsza organizacja i lepszy system pracy z klientem lepsza relacja z klientem odpowiednie postrzeganie potrzeb.



19Praca socjalna jako proces rozwiązywania problemu.

Praca socjalna to proces świadomy i celowy który przywraca zdolność do prawidłowego funkcjonowania bądź poprawa tego funkcjonowania. Jest to profesjonalne pomaganie. Praca socj. zajmuję się pracownicy socjalni ludzi którzy rozwiązują problemy zaspokajające potrzeby poszczególnych klientów. Oni rozwiązują tworzą politykę na szczeblu instytucji i społeczności które rozwiązuje kwestie dotyczące świadczeń z pomocy społ. Rozwiązania problemów w podstawowym modelu pracy socj. są złożone przebiegają w kilku formach: 1analiza problemu, 2rozpatrzenie rozwiązań, 3wybrane najlepszych sposobów rozwiązania problemów i zaspokajanie potrzeb. 4ocena tych zmian. Pracownik socj. i klient pracują wspólnie nad dokonaniem zmiany wzajemne wykorzystanie wiedzy i doświadczenia. Pracownik socj. wnosi: -wiedzę fachową, -umiejętność zachowań ludzkich (interpersonalne), - w dysponowanymi środkami danego ośrodku pomocy, metody działania zawodowego. Klienci wnoszą: -doświadczenie własne, -wzory relacji rodzinnej i środowiskowy, inicjatywa rozwiązania problemu. Pracownik socj. uznaje definicję problemów klienta bierze pod uwagę możliwości rozwiązania tych problemów przez samego klienta respektuje zadania klienta co do rozwiązania problemu oraz prawo do samostanowienia (bardzo ważne.) relacje polega na współpracy i partnerstwie dostrzeganie że klient jest osobą kompetentną i potrafi stawić czoło problemom. Prac. socj. stosuje tu zasadę wzmocnienia. jednocześnie pamiętamy o prawach klienta w procesie interwencji: 1klient ma prawo wiedzieć jak wygląda problem, ma wiedzieć że jest zdolny sam do rozwiązania celów prac. socj wzmacnia klienta. Stosujemy tu kontraktowanie – może być pisemne lub ustne.



20Modele praktyczne pracy z indywidualnym przypadkiem.

1Podejście psychologiczne – psychoanaliza koncentruje się na tkwiących w jednostce przyczynach trudności np. nieuświadomione, potrzeby słabe ego poczucie niższości, podatność na stres oraz przyczyny ekonomiczne brak wykształcenia konflikty rodzinne. Interwencja poprzez:- dyskusje na temat aktualnej sytuacji klienta, -analiza doświadczenia z przeszłości, które mogą wyjaśnić obecne trudności. 2podejście problemowe – przyjmuje założenie że ludność życie to nieustający proces rozwiązywania problemów koncentruje się na teraźniejszości. Interwencja poprzez: -ustalenie co jest problemem, -analiza problemu, - rozwiązanie problemu wybór rozwiązania.
3Podejście skoncentrowane na zadaniu – rozszerzenie modelu problemowego silnie koncentruje się na aktualnych przyczynach trudności klienta. Interwencja poprzez: -uzgodnienie z klientem problemu, - -ustalenie kontraktu i zadań do wykonania, - pokonanie korzyści z podjętego działań.
4Podejście strukturalne – zakłada że problemy indywidualne klienta są przyczyną dezorganizacji społecznej a lub patologią oraz że wszyscy prac. socj. mają działać na rzecz rozwiązania systemowych (prawnych , instytucji). Podstawą tego podejścia jest kontrakt z klientem oraz maksymalne wsparcie dla klienta w jego środowisku. 5Podejście systemowe koncentruje się na pracy socjalnej. 1pomoc ludności wspieranie ich, 2ustanowiane powiązania między ludnością a zasobami pomocy społ, 3przełamanie barier biurokratycznych, 4wywieranie wpływu na politykę społ, 5udzielanie materialnego wsparcia.


21Modele praktyczne pracy z grupą.

1Model terapii całościowej lub inaczej celów naprawczych jest zorientowany klinicznie. Grupa spełnia tu rolę czynnika zmiany i ma za zadanie wspierać jednostkę. 2Model umiejętności społecznej – powstaje i trwa z powodu społecznie określonych interesów np. komitet rodzicielski. 3Model celów opartych na wzajemności – zarówno jednostce jak i społeczeństwu. 4Model eklektyczny – łączy w sobie kilka powyższych.

22Modele praktyczne pracy środowiskowej.

Model A – rozwoju lokalnego. Celem działania jest przywrócenie społeczności jako całości do samodzielnego rozwiązywanie swoich problemów dokonuje się tu jak najwięcej aktywizacji osób grup i instytucji aby skupić ich wokół wspólnych celów. Model B – planowanie społecznego. Działanie skoncentrowane na rozwiązywaniu konkretnych problemów społecznych np. walka z ubóstwem przestępczością bezdomnością. Strategia działanie jest planowana społ. realizowana przez profesjonalne służby społ. we współpracy z rządem i samorządem lokalnym.
Model C – akcji społecznej. Celem działania jest zmiana zasad dystrybucji władzy lub zasobów na korzyść najbardziej upośledzonych grup społ. następnie tu mobilizacja opinii publicznej i organizowanie akcji nacisku na władze w celu wymuszenia konkretnych reform.



26Wartości i etyka pracy socjalnej.

Wartości (kodeksu pracy socjalnej) dyrektywy, normy, zasady – nieprzestrzeganie grozi samym pr. socj. – aby nie wyrządzić szkody innym ludziom . – zasady traktować klienta jako indywiduum nie posługiwać się stereotypami (jak nie ulegać pierwszym sądom) unikać szufladkowania, etykietowania, -zasada na rzecz samo determinacji doprowadzić klienta do samodzielności, przekonać go do tego. Działania pr. socj. ma dążyć do angażowania. –zasada zachowania obiektywizmu –wyklucza litowania się nie profesjonalne zachowanie nie utożsamianie się z klientem, -zasada komunikowania się w sposób otwarty –nie ma elementów uprzedzenia, (nie ocenia nie wnioskuje), -zasada poufności (sąd może zwolnić z poufności), -zasada udostępniania zasobów (zasoby się ograniczone które dysponuje ośrodek) zasoby rozumiemy bardzo różnie np. kontakty z innymi ludźmi, organy porządkowe, aby człowiek nie zastał bez pomocy, -być odpowiedzialnym – odpowiadamy za swoje decyzje, analizować krytycznie skutków (szukanie odpowiedzi na to dlaczego mi się niepowiodło).



27Pojęcie upełnomocnienia (Empowerment).

Wzmocnienie (upełnomocnienie) oznacza sposób w jaki „ludzie instytucje oraz społeczeństwa uzyskują panowanie nad swoim życiem”. Geneza upełnomocnienia leży w podstawach politycznych i filozoficznych naszej kultury (amerykańskiej) „Idee demokracji oraz jej wcielenie w życie poprzez instytucje polityczne oparte są na zasadzie upełnomocnienia obywateli do uczestniczenia w decyzjach dotyczących ich pomyślności. Wzmocnienie (upełnomocnienie) odnosi się do stanu umysłu takiego jak poczucie własnej wartości i kompetencji lub też odczuwania nad sobą władzy i kontroli ponadto ono realokacji władzy przez modyfikację struktury społecznej. Wzmocnienie (empowerment) jest zarówno procesem jak i celem. Jako cel wzmocnieni definiuje stan ostateczny – uzyskanie siły (mocy). W tym sensie poszczególne osoby grupy instytucje i społeczności mogą w sposób podobny walczyć o wzmocnienie. Jako proces wzmocnienia oznacza ułatwienie sprzyjanie lub promowanie zdolności do kompetentnego przystosowawczego funkcjonowania. Podczas gdy implikuje ono również wzrost możliwości kontrolowania i sprawowania władzy nad własnym życiem wzmocnienie nie oznacza koniecznie walki o władzę lecz konieczności oddania władzy przez jedną grupę na rzecz innej. „Nie ma nic takiego w def. upełnomocnienia co oznaczałoby że zwiększenie władzy jednej osoby lub grupy oznacza zmniejszenie władzy innej osoby lub grupy. Proces wzmocnienia (empowerment) oraz jego cel określają orientację zawodowe pracownika społecznego. Znajdują swoje odzwierciedlenie w koncentracji pracy socjalnej na zwiększaniu zdolności systemów społecznych do wymiany z otoczenia oraz na zwiększaniu wrażliwości instytucji społecznych na ludzkie potrzeby oraz dostępność szans i zasobów.



30Praca socjalna z osobami zaburzeniami psychicznie.

Organizowanie systemów społecznych wsparcia w pracy socjalnej z chorym psychicznie i jego rodziną. Żaden system instytucji państwowych i ich działania zapisane w ustawach nie zapewni sam z siebie pełnej integracji osób chorych psychicznie w danej społeczności. Jedyną drogą integracji osób chorych ze społecznością jest zbudowanie systemów społecznego wsparcia wokół problemów ludzi chorych psychicznie i ich rodzin. Pożądane jest aby osoba chora psychicznie i jej rodzina była zapraszana do uczestnictwa w już istniejących wspólnotach. Ważną rolę w budowaniu systemów społecznego wsparcia we wspólnotach pełnią profesjonaliści – lekarze, pracownicy socjalni, psycholodzy. Profesjonaliści z racji swojego zawodu powołani od świadczenia pomocy osobom chorym psychicznie i ich rodzinom powinni wspierać i wykorzystywać istnienie wspólnoty dla budowania naturalnego systemu oparcia społecznego dla chorych psychicznie i ich rodzin. Integracja osoby chorej psychicznie w społeczności lokalnej możemy tę integrację rozpatrywać na trzech płaszczyznach wzajemnie się warunkujących: -integracja psychiczna –wewnętrzna osoby – osiągnięcie lub przywrócenie harmonii i równowagi pomiędzy zmysłami i intelektualnymi władzami poznania i pragnienie między poznaniem zmysłowym i intelektualnym między pragnieniem w wolą. –integracja społeczna – zewnętrzna osoby – czyli włączenie się osoby chorej psychicznie w jej środowisko oraz otwarcie się społeczności na osobę chorą i jej problem. – integracja usług opiekuńczych ze względu na cele i interesy konkretnej osoby chorej psychicznie – jest to wybór i powiązanie ze sobą już istniejących usług tak aby osoba chora psychicznie mogła prawidłowa funkcjonować. W takim podejściu do osób chorych psychicznie obowiązują dwie zasady: -zasada presonalizacji która mówi o tym że osoba chora psychicznie zawsze pozostaje osobą i powinna być traktowana jak osoba. –Zasada normalizacji która mówi że życie osoby chorej psychicznie powinno być w jak największym stopniu zbliżone do standardów jakie panują w społeczności w które ta osoba żyje. Poprzez zorganizowanie systemów społecznego wsparcia dochodzi do rehabilitacji środowiskowej osoby chorej psychicznie. Rehabilitacja ta jest realizowana poprzez:
1wnikliwe i precyzyjne rozpoznanie potrzeb osoby chorej psychicznie i środowiska w którym żyje (rodzina, sąsiedztwo..),
2wykorzystanie wszystkich dostępnych lokalnie form pomocy dla osoby chorej psychicznie i jej rodziny,
3włączenie członków społeczności lokalnej formalnych i nieformalnych grup wsparcia do rehabilitacji i pomocy osobie i jej rodzinie,
4doprowadzenie do osiągnięcia optymalnego dla osoby chorej psychicznie poziomu samodzielności oraz zdolności do samopomocy.
Jedna z form organizowania systemu społecznego wsparcia dla osoby chorej psychicznie i jej rodziny jest tworzenie środowiskowych Domów samopomocy. Cechy środowiskowego Domu samopomocy: -środowiskowy to znaczy zlokalizowany w danej społeczności otwarty na współpracę ze społecznością lokalną, dom – czyli miejsce bezpieczne dające wsparcie życzliwe i przyjazne, -samopomocy starający się rozwijać w danej społeczności i wspierać w swoim otoczeniu formy aktywności spełniające warunki grup samopomoc ale też wyrabiający w uczestnikach umiejętności samopomocy. Misją środowiskowych Domów Samopomocy są: -integracja wewnętrzna osoby – integracja psychiczna, -integracja zewnętrzna osoby –integracja społeczna, -integracja działań pomocowych ze względu na cele i interesy konkretnej osoby chorej psychicznie.



32Definicja pracy socjalnej.

1def. pracy socjalnej zawarta w Rezolucji nr16 Rady Europy Stwierdza. Praca Socjalna jest specyficzną działalnością profesjonalną której zadaniem jest ułatwienie wzajemnego przystosowania jednostki rodzin grup i środowiska społ., w którym żyją oraz rozwijanie poczucia własnej wartości indywidualnej poprzez wykorzystanie możliwości tkwiących w ludziach w stosunkach interpersonalnych oraz zasadach udostępnionych przez społ. lokalne.
2 Pr. Socj. Opublikowana przez brytyjską Centralą Radę Edukacji i Kształcenia w Zakresie Pr. Socj. Pr. Socj. To uznana powszechnie działalność profesjonalna umożliwiająca jednostkom rodzinom i grupom identyfikację osobistych , społecznych i tkwiących w ich środowisku trudności oddziałujących na nich niekorzystnie. Pr. Socj. Umożliwia im (jednostkom rodzinom grupom) przezwyciężanie tych trudności poprzez działania podtrzymujące rehabilitacyjne zabezpieczające korygujące. Pr. Socj. Wspiera politykę społeczną i odpowiada na potrzeby społeczne działając tym samym na rzecz od wieku, płci orientacji seks., klasy społecznej niesprawności rasy kultury i wyznania. Na pr. socj. spoczywa odpowiedzialność za ochronę najsłabszych i egzekwowanie ustawowych zobowiązań właściwych organów władzy tej grupy.
3 def. BL Dubois i K.K Miley. Pr. socj. Obejmuje działalność profesjonalną ukierunkowaną na poprawę warunków życia jednostki i zbiorowości niesienie ulgi w cierpieniu i rozwiązywanie problemów społecznych. Pr. socjalni pracując z ludźmi po to by wzmocnić ich kompetencje i poprawić funkcjonowanie społ, umożliwić im dostęp do różnych form wsparcia społ. i zasobów tworzyć humanitarne i wrażliwe na ludzkie potrzeby usługi społ oraz działają na rzecz zwiększenia zasięgu oddziaływania instytucji świadczących pomoc.
4Pr. socj. jest jednym z wielu rodzajów zachowań prospołecznych występujących równolegle z innymi tego rodzaju zachowaniami podejmowanymi z pobudek altruistycznych religijnych czy humanitarnych. 5 Praca socj. – profesjonalna działalność mająca na celu pomoc jednostkom grupą społ w identyfikacji problemu społ ułatwienie i pomoc ludziom w rozwiązywaniu problemów przez działania edukacyjne wspierające korekcyjne ma na celu promowanie powszechnego dobrobytu i wyrównanie szans zapobieganie dyskryminacji społecznej.
33Historyczne źródła pracy socj. Praca socj. a działalność charytatywna.

–Początki pomocy społecznej sięgają początków życia ludzkiego i związków między ludźmi. W społeczeństwach prymitywnych istniało wiele sposobów pomagania ludziom z problemami społecznymi. Obyczaje plemienne przewidywały opiekę nad chorymi starcami kalekami i innymi wymagającymi szczególnej troski. – W starożytnych cywilizacjach podejmowano wiele r?