Działanie interpersonalne w pracy socjalnej. Modele praktyki.
ZAGADNIENIA
1. Podejście kliniczne – psychoanaliza. Wykorzystanie.
2. Teoria E. Eriksona – kryzysów w rozwoju.
3. Terapia niedyrektywna Carla Rogersa.
4. Wykorzystanie podejścia psychopoznawczego Becka.
5. Teoria i terapia behawioralna.
6. Wykorzystanie pracy z grupą – terapia grupowa.
7. Podejście systemowe w pracy z rodziną.
8. Perspektywa ekologiczna w pracy z klientem.
1. P S Y C H O A N A L I Z A FREUD – psychika jako góra lodowa (część góry lodowej, która jest dostępna gołym okiem symbolizuje świadomość człowieka), masy góry pod wodą, które decydują o wielkości, rozmiarze to nieświadomość wpływająca na nasze życie). Metodą wydobywania treści z nieświadomości ma być PSYCHOANALIZA. Psychoanaliza. Metoda badań i leczenia zaburzeń psychicznych która polega na: -ujawnianiu istniejących przeniesień w stosunku do ludzi z otoczenia, i do analityka które- ujawniają się w drodze rozwijającej się regresji wywołanej neutralną, nie narzucająca pozycją psychoanalityka oraz stopniowym usuwaniu przeniesień, uświadamianiu myśli idei, emocji nieświadomych i oporów wyłącznie drodze interpretacji, klaryfikacji, konfrontacji. Struktura sesji psychoanalitycznej a)częstotliwość spotkań (klasyczny model to 6 razy w tygodniu, dzisiaj – 2, 3 razy w tygodniu) Wysoka częstotliwość spotkań dawała pacjentowi – klientowi poczucie czegoś trwałego, przewidywanego, pewnego, przynależności do kogoś. Im wyższa częstotliwość wg Freuda, tym mniejszy opór przed ujawnieniem treści psychicznych (każda przerwa wzmacnia opór) Tzw. „strug poniedziałkowy” – przerwa w niedzielę. B) Odpłatność Klient – pacjent płaci za wszystkie spotkania nawet jeśli je opuszcza (wyjątek są nieobecności wcześniej omówione z terapeutą). Zwiększa to odpowiedzialność za własne życie, zwiększa motywację, zachęca do przyjmowania czynnej postawy, związek pomiędzy kwestiami seksualnymi a finansowymi. Kontrakt z pacjentem symboliczny Finanse i seksualność to tematy tabu, dyskutowane nie otwarcie, a przez dowcip. C) zamknięte forum Zachowanie tajemnicy, którą objęte są treści, uzyskane przez terapeutę od klienta. Zasada: nie dzielenie się treściami pacjenta z innymi. Uzasadnienie: zajmowanie się treściami poza terapią zmniejsza motywację do pracy podczas terapii. d) przestrzenne usytuowanie terapeuty – klienta podczas terapii Pacjent leży na kozetce na wznak – rozluźnienie neuromięśniowe, odcięty jest od bodźców – sensoryczna deprywacja – patrzy w sufit. Terapeuta siedzi u bezgłowia, by mieć kontakt z tym co się dzieje z klientem, obserwuje jego reakcje, dla klienta jest niewidoczny. Chodzi o to by reakcjami terapeuty nie sugerował się pacjent. E)Bezczasowość – nie jest ta informacja na początku udzielania. Reakcje nerwicowe pacjenta – są niecierpliwe, Przebieg terapii jest trudny do przewidzenia, Demobilizacja – jeżeli klient dowie się, że np. trzeba przedłużyć okres terapii Procesy i zjawiska psychiczne, które są przedmiotem oddziaływania terapeuty w psychoanalizie 1) OPÓR- mechanizm obrony polega niedopuszczaniu czegoś do siebie siła oporu świadczy o sile ego chorego człowieka. Jest to nieświadomy proces, który utrzymuje w stanie wyparcia wszystkie nieakceptowane, konfliktowe treści.Uruchamiany jest automatycznie po to, by ochronić pacjenta przed powrotem różnych traumatycznych zdarzeń.
Jest to niejednoznaczny proces. Wiąże się z jednej strony z korzyściami pacjenta:
-zabezpiecza go przed zbyt wielkim poziomem frustracji, lęku, z którym nie mógłby sobie poradzić,
-świadczy o dobrej kondycji pacjenta, w miarę silnym ego,
-osoby z głębszymi zaburzeniami niż nerwicowe są pozbawione tego mechanizmu.
Strona negatywna – opór uruchamiany w trakcie leczenia hamuje postęp, spowalnia proces leczenia.
Objawy kliniczne – symptomy oporu: spóźnianie się na sesję, okazywanie znudzenia, ziewanie, uczucie pustki w głowie (milczenie), durze pobudzenie emocjonalne (intonacja głosu), powtarzanie się, wracanie wciąż do tych samych kwestii, nagła poprawa funkcjonowania klienta. Opór poddawany zostaje szczegółowej analizie.
2)TRANSFER Odczucia, przekonania, postawy, których pacjent doświadczał w przeszłości wobec osób znaczących, a teraz kieruje je do terapeuty. Pacjent tych reakcji jest nieświadom. Jest przekonany, że jego reakcje na terapeutę wynikają z jego zachowań, z właściwości terapeuty. Błędnie spostrzega pacjent aktualną sytuację przez pryzmat wydarzeń przeszłych i nadaje im zbyt duże znaczenie. Dla terapeuty jest ważną informacją, jeżeli zachodzi proces przemieszczania transferu – dostarcza wiedzy na temat czego klient doświadczał, jak był traktowany. Formy kliniczne: -pozytywne: terapeuta ma lubić klienta, aprobować, - negatywne: terapeuta jako obiekt złości, lęku, agresji.
Celem terapeuty jest nie zaspakajać potrzeb przeniesieniowych klienta, nie reagować w taki sposób, w jaki się przyzwyczaił klient.
KOREKCYJNE doświadczenia emocjonalne – pacjent nieświadomie żywi do terapeuty te same uczucia, co w przeszłości kierowane do osób znaczących, np. oczekuje kary za dane zachowanie, terapeuta ma nie spełniać tych oczekiwań – efekt terapeutyczny. Techniki najczęściej stosowane w psychoanalizie, gdzie pracuje się z transferem i oporem – krok po kroku, stopniowe doprowadzanie ze świadomości wszystkich informacji, które zepchnięto ze sfery nieświadomej:
technika konfrontacji – na początku terapii polega na wskazywaniu konkretnych zachowań, które mogą świadczyć o uruchomieniu nieświadomych procesów, tendencji – wskazuje się na zachowania diagnostyczne dla oporu i przeniesienia; np. milczy pan, jest pan zdenerwowany, technika klaryfikacji – koncentruje się na wewnętrznej psychicznej stronie zachowania, wskazuje jakie emocje mogą kryć się za oporem lub przeniesieniem (zachęcanie do wypowiadania skojarzeń, odczuć skierowanych do terapeuty) danych zachowań. Co motywuje pacjenta do przejawiania oporu. Interpretacja – polega na uświadomieniu tego co jest nieświadomych, terapeuta ujawnia źródło, przyczyny zjawisk. Cel: pokazać klientowi, jak wszystko co jest poza jego świadomością wyrażone jest w jego działaniu, postawach, komunikatach. Przepracowanie – wielokrotne, samodzielne przezwyciężanych przez pacjenta zauważonych u siebie zjawisk przeniesienia oporu, trwa tak długo, aż klient sam doświadczy zmian w swoich zachowaniach, kontaktach z innymi. Cel: głębokie zasymilowanie uświadomionych treści. Asymilacja – cel uświadomienia treści rozumienie interpretacji przez pacjenta jest bardzo ważna.
KONTRTRANSFER – przeciwprzeniesienie terapeuta przelewa swoje problemy uczucia na pacjenta (całość nieświadom reakcji psychoanalityka w stosunku do pacjenta) REGRESJA - cofanie się emocjonalne do wcześniejszych faz rozwoju z dzieciństwa Regresja występuje zawsze i jest warunkiem dalszego rozwoju osobowości. WGLĄD – poznanie ukrytych motywów przyczyny , mechanizmów kryjących się pod objawami emocjami, impulsami związkami z ludźmi które dotąd były nieznane. Zrozumienie istniejących nerwicy poznanie przyczyn i skutków które dały obecne objawy. ROZSZCZEPIENIE – mechanizmy obrony PROJEKCJA – przypisywanie własnych przeżyć psychoanalitykowi INTROJEKCJA – projekcja do wewnątrz przypisywanie cudzych cech co siebie. INKORPORCJI – wrażenie jednostki iż posiada ona kogoś wewnątrz siebie w sensie fizycznym. IDENTYFIKACJA – czyli naśladowanie osiągnięć zalet osób które zdobyły więcej od nas. PRZECIWOPÓR – występuje u psychoterapeuty gdy zauważy coś ważnego u pacjenta ale nic z tym nie robi aby nie wywołać lęku u pacjenta, dopiero z czasem problem zostanie rozwiązany gdy psychoterapeuta zrozumie własny udział w oporze pacjenta. WSPÓŁPRACA PSYCHOTERAPEUTCZNA - pacjent akceptuje cele terapii, aprobuje też konieczność radzenia sobie z problemami. Motywują one pacjenta do współpracy wykorzystując wspólnie z terapeutą pracy badawczej (długo i cierpliwie) CHARAKTER- wyuczony i utrwalony system obron. Celem psychoterapeuty zmiana tych obron na bardziej dojrzałe, społecznie akceptowane. OSOBOWOŚĆ relacje miedzy id, ego i superego. Celem jest zmiana tych relacji wzmocnienie ego kosztem id zwiększenie zdolności do kontroli impulsów wzmocnienie ego kosztem superego zwiększenie zdolności do aktywności i zmniejszenie zahamowań nerwicowych.
CZYNIKI LECZENIA W PSYCHOANALIZIE 1.Pełne usuwanie przeniesień poprzez interpretacje 2.Uświadomienia wszystkich nieświadomych myśli emocji
3.Usuwnie oporu, obron przez interpretacje NIE TYLKO W PSYCHOANALIZIE 4.Intesywne związki z terapeutom (duża częstotliwość sesji, długość trwania leczenia) 5.Zmiana zachowania postaw myśli 6.Odregawanie podczas sesji dotąd tłumionych emocji 7.Wzmacnianie pacjenta przez wyrażanie akceptacji pochwał pokazywanie jego lepszych stron. 8 9.Człowiek uzyskuje autonomie jest coraz bardziej niezależny, samodzielne decydowanie o sobie. 10. Identyfikacja pacjenta z terapeutom
3 relacje kluczowe -pomiędzy ja a znaczącymi innymi -pomiędzy doświadczeniem a przeszłości a doświadczeniem z teraźniejszości -pomiędzy rzeczywistością wewnętrzną a zewnętrzną Psychoanaliza wyróżnia: świadomość, przedświadomość, nieświadomość. Strukturami wewnętrznymi są trzy poziomy świadomości: poziom popędowy - nieświadomy (Id) poziom świadomy (Ego) poziom przedświadomy, częściowo świadomy (Superego). Fazy rozwoju wg Freuda 0–1 ROK ORALNA 2–3ANALNA 4–5 FALLICZNA 6 – 12 LATENCJI 13–17 WCZESNA GENITALNA I GENITALNA 18 – 22 23 – 34 GENITALNA 35 – 60 GENITALNA
2 .T E R A P I A N I E D Y R E K T Y W N A – CARL ROGERS
EGZYSTENCJONALIZM EUROPEJSKI – dla którego ważna była problematyka indywidualnego losu, wolności, swobody na konkretyzację, u Rogersa w problematyce uwalniania swoich możliwości, potencjału;
FENOMENOLOGIA - ....... subiektywnym doświadczeniem jednostki, indywidualny obraz siebie, świata, subiektywna treść poznania;
PERSONALIZM – podstawowa wartość człowieka, spostrzegamy jako niczym nieograniczony, pełen możliwości.
POJĘCIA: - podmiotowość, -autentyczność, - samosterywność, -samowiedza, -autonomia, -samorealizacja.
PODSTAWOWE TEZY: 1.Pacjent sam posiada zdolność zrozumienia co wywołuje w jego życiu niezadowolenie, lęk, trudności.
2.Pacjent ma zdolność przekształcania siebie w określonym kierunku tak, aby wzrastało jego zadowolenie wewn.
3.Pacjent, aby zdolności były możliwe, klientowi należy jedynie stworzyć odpowiednie warunku uruchamiające jego wewnętrzne siły lecznicze.
Terapeuta ma stworzyć takie warunki przyjmując odpowiednią postawę (TRIADĘ).
Elementy postawy: *autentyczność terapeuty (bez fałszu, bez fasady, gotowy do ujawniania własnych nastawień nawet negatywnych – bez oceniania i tego ma się od niego uczyć klient), *akceptacja (nie jest to aprobata zachowania klienta, zgoda, pochwała, ale dawanie do zrozumienia, że terapeucie zależy na klientowi, jako na człowieku o twórczych możliwościach zmiany samego siebie – klient jest ważny dla terapeuty bez zaborczości i zastrzeżeń go traktuje), *empatia (wejście w świat przeżyć klienta i komunikowanie mu zrozumienie jego sytuacji – klient ma doświadczać siebie samego bardziej otwarcie).
TECHNIKA – rozmowa niekierowana:
- terapeuta z klientem siedzą przy stoliku, godzina to czas należący do dyspozycji klienta,
- terapeuta ma łamać 3 podstawowe oczekiwania, z którymi przychodzi klient:
A)oczekiwanie szybkiej diagnozy – stawianie diagnozy,
B)uzyskiwanie recept, wskazówek, terapeuta ich nie udziela, bo jest to zachowanie dyrektywne, hamuje umiejętność radzenia sobie u klienta,
C)Klient oczekuje, że terapeuta będzie kierować rozmową – nie ma przyjmować terapeuta stanowisk wobec tego co mówi klient
- ma być skupiony na tym, aby swoimi słownymi interwencjami terapeuta zachęcał klienta do dalszego samodzielnego analizowania swojej sytuacji i dalszego rozwijania dyskusji na ten temat,
- sztuka klienta – sztuka trafnego, precyzowania myśli klienta.
Opanowanie technik:
- parafrazy (ujęcie sensu wypowiedzi klienta swoimi słowami),
-odzwierciedlanie (werbalizowanie, nazywanie własnych uczuć jakich doświadcza terapeuta w rozmowie z klientem),
- rezonans uczuciowy (nazywanie uczuć, które towarzyszą klientowi).
3.PODEJŚCIE BEHAWIORALNE W PRACY SOCJALNEJ.
Praca socjalna w ujęciu behawioralnym odnosi się do stosowania w pracy socjalnej procedur opartych na teoriach uczenia się.
Podstawowe założenie mówi, iż wszelkie zachowania zdrowe jak i te nie przystosowawcze nabywane są drogą uczenia się. Podstawowe mechanizmy decydujące o repertuarze naszych zachowań to:
*warunkowanie klasyczne: to zachowania nad którymi zwykle mamy niewielką kontrolę lub w ogóle jej nie mamy, takie jak ślinienie się, mruganie oczami oraz reakcje instynktowne takie jak podniecenie seksualne oraz uczucia: gniewu, niepokoju.
*warunkowanie instrumentalne
*modelowanie
Jeżeli zachowania dezaptacyjne nabywane są drogą uczenia się to korygowanie wszelkich zaburzeń w funkcjonowaniu powinno być oparte również na mechanizmach uczenia się.
•Zaburzone zachowanie: podlega procesom oduczania i przeuczania.
•Zaburzenia w ujęciu behawioralnym: skutek złego uczenia się w wyniku którego nabywamy zachowania patologiczne, niepożądane i brakuje nam zachowań pożądanych.
•Cel terapii: modyfikowanie aktualnych, obserwowanych objawów chorobowych, objawów zaburzeń, głównie tych, które da się zaobserwować w postaci konkretnych reakcji. Behawiorysta nie skupia uwagi na historii i źródle zaburzenia, nie jest istotne zrozumienie problemu, jego funkcji, celem jest przekształcenie zachowań. Nie ma pracy skupionej na myślach, ale na zachowaniach klienta.
•Techniki: są uporządkowane i podzielone według kryterium jakim są mechanizmy uczenia się:
A Pierwsza grupa technik: bazujące na mechanizmie warunkowania klasycznego, systematycznego olesensybilizacja (DS.) czyli odwrażliwianie w leczeniu fobii i leków.
I etap tej techniki: stworzenie przez klienta listy sytuacji lękotwórczych np. lek wysokości
II etap tej techniki: ułożenie tych bodźców hierarchicznie np.: według stopnia lękotwórczości, od słabszego do najsilniejszego.
III etap tej techniki: najdłuższy! Uczenie klienta osiągania stanu pełnej relaksacji neuromięśniowej.
IV etap tej techniki: bodziec neutralny ma stać się bodźcem warunkowym. Kojarzymy bodziec najmniej lękotwórczy i wprowadzamy go w sytuację wyluzowania pacjenta, kolejny bodziec podawany jest klientowi sytuacji gdy tamten bodziec zostanie przyjęty – prawo wzajemnego hamowania: Jeżeli wywołamy 2 reakcje: lęk i relaks, to reakcja o silniejszym natężeniu hamuje, spycha i blokuje reakcję słabszą. Bardzo ważne jest by ten relaks był pełny i prawdziwy, bo wtedy terapia przynosi efekt.
1. Druga technika: implozyjna: stosowana w leczeniu lęku, fobii i nerwic.
•Cel techniki: doprowadzenie do sytuacji pełnego doświadczenia sytuacji lękowej.
•Przebieg: do techniki wcześniejszej: konstruowana jest lista czynników lękotwórczych; klient jest konfrontowany z tymi sytuacjami zachęca się go do przeżywania w pełni sytuacji lękowych. Klient musi sam wyrazić zgodę na tę terapię.
•Prawo: wygaszanie reakcji dzięki wielokrotnemu powtarzaniu zachowania bez wzmocnienia.
•Założenia: doświadczenie lęku pozwala klientowi uwierzyć, że jest w stanie ten lęk przeżyć i nic mu się nie stanie. Ma dojść do wygaszania lęku, bo nie jest on wzmocniony sytuacjami unikania.
2. Trzecia technika: w pełnie kontrowersyjna : Agresyjna.
•Złożenia : bodźce do tej pory kojarzone i łączne z przyjemnością mają zostać przewarunkowane na bodźce awersyjne. Stosuje się zatem różne bodźce o charakterze awersyjnym (szoki elektryczne, wstrząsy, substancje chemiczne z alkoholem).
B. II grupa technik: instrumentalne: techniki wykorzystywane w sytuacji uczenia i nabywania zachowań pożądanych, rozszerzenia repertuaru pozytywnych zachowań, ale też metody oduczające zachowań niepożądanych.
• 2 kroki: - określenie zachowania obranego za cel (konkretnie)
- określenie listy wzmocnień, czynników wzmacniających.
• Założenie: zachowanie wykształcane są celowo, ale i przypadkowo w drodze wiązania ich z pewnymi konsekwencjami:
- wzmocnienie pozytywne: nagrody: zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia wzmacnianej reakcji
- wzmocnienie negatywne: nie kary: zachęca i zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia reakcji w celu uniknięcia kary.
- Kary : zmniejszają częstotliwość. Kary jednak są ryzykowne, gdyż ludzie często przyzwyczajają się do kar.
- Wygaszanie: sytuacja kiedy reakcja ulega wygaszaniu na skutek eliminacji czynnika wzmacniającego tę reakcję: przykład małej Marysi, która budząc się co noc dostawała od rodziców ciastko. Po jakimś czasie rodzice zaprzestali tego zwyczaju. Marysia najpierw płakała, mocno buntowała się na takie zachowanie rodziców, jednak po pewnym czasie przestała budzić się w nocy i domagać ciasteczka.
Przykłady:
1ekonomia żetonowa: zachowanie obronne, celem jest nagradzanie żetonem np.: 5,00 zł, cukierek, kino.
2Technika wiązania: polega na rozbiciu uczonej czynności na szereg reakcji prostych np.: jedzenie w określony sposób rozkładane jest na poszczególne reakcje jak chwytanie łyżeczki, stale powtarzane, aż klient się go nauczy,
Kolejnych przybliżeń: nagradzana jest każda reakcja dziecka, każde zachowanie choć odrobinę przypominające zachowanie obrane za cel .
C. III grupa technik: modelowanie: wykorzystuje procesy naśladownictwa, imitowania, obserwacji, instrukcji.
•mechanizm modelowania lękom jest w technikach treningowych nastawiony na nabywanie określonych zachowań,
•cel: kompetencje,
•treningi: - asertywności
- umiejętności społecznych : danej osobie pokazuje się jak należy się zachować, następnie ona powtarza zachowanie właściwe, zostaje przez to zaakceptowana i wzmocniona i kontynuuje ćwiczenia.
- Komunikacyjny: błędy komunikacyjne: przerwanie, brak uznania odczuć drugiej osoby, lub wyrażanie uczuć pozytywnych, negatywnych, zgłaszanie żądań.
- Rozwiązywanie problemów: łączy w sobie zarówno modelowanie jak i ćwiczenia praktyczne. Zawiera kilka etapów w ustalonym porządku: zgoda na podjecie pracy nad problemem, sporządzenie listy możliwych rozwiązań, eliminacja tych niewłaściwych rozwiązań, wybór 1 rozwiązania, ustalenie szczegółów wdrażania go.
- Samokontroli: np.: dla kontrolowania gniewu osoba przyswaja sobie umiejętność rozbicia sytuacji problemowej na części, próbuje przerwać ciąg zdarzeń prowadzących do wybuchu gniewu i zbudować reakcje alternatywne zwracając szczególną uwagę na aspekty fizjologiczne powstawania gniewu oraz monolog wewnętrzny towarzyszący zbliżającemu się wybuchu gniewu.
Elementy wykorzystywane:
- podawanie dokładnej instrukcji klientowi jak ma wyglądać jego zachowanie
- modelowanie pożądanego zachowania przez trenera
- odgrywanie ról: klient odgrywa na forum zachowanie które chce nabyć
- informacje zwrotne od trenera i innych członków gryp dotyczące tego co należy zmienić w zachowaniu
Fazy techniki behawioralnej:
- diagnostyka: diagnoza na podstawie wywiadu z rodziną i otoczeniem
- motywowanie pacjenta do zmiany
- wdrażanie techniki terapeutycznej odpowiedniej do każdego modelu
- utrwalanie zmian powstałych podczas terapii
4.TRENING ASERTYWNOŚCI I MODELOWANIA WŁASNYCH ZACHOWAŃ. BECKA
* Psychoterapia poznawcza: wyjaśnienie powstania zaburzeń.
Zaburzenia naszego funkcjonowania zależne są od sposobu procesów poznawczych : -jak widzimy świat;
- jak go opisujemy;
-jak znaczenie dajemy określonym sytuacjom.
*oddziaływanie terapeutyczne: skoncentrowane jest na modyfikowaniu treści myślowych, przekształcaniu procesów przetwarzania informacji,
A B C
(bodziec, zdarzenie) (postrzeganie, interpretowanie A, nasze sposób myślenia) (zachowanie, reakcja, uczenia)
C zależne jest od B bardziej niż od A
Według terapeutów : praca nad sferą umysłową, spostrzeżeniami jest podstawą naszego zachowania.
Sfera poznawcza (uruchamia) → Aspekty (uczucia- które wywołują określone) → zachowania
*13 wymiarów pozytywnego funkcjonowania zdrowia człowieka według Ellisa (terapia rajonalno-emotywna): 1umiejętność dbania o własne dobro przy dbaniu o potrzeby innych 2autonomia, odpowiedzialność za swoje zachowanie 3tolerancja dla innych 4akceptowanie dwuznaczności i niepewności 5giętkość myślenia – otwartość na zmiany 6myślenie ruchome, racjonalne, obiektywne 7zaangażowanie 8podejmowanie ryzyka 9bezwarunkowa samoakceptacja 10brak perfekcjonizmu i utopijnych poglądów 11odpowiedzialność za swoje porażki 12dążenie do przyjemności 13dobre przystosowanie społeczne i towarzyskie
Cel terapii: modyfikowanie nieracjonalnych opinii np.: jestem bezwartościowym zły, ludzie muszą spełniać moje oczekiwania, inaczej są okropni itp.
Podstawowa koncepcja leczenia depresji wg. Becka: choć mechanizm poznawczy jest też czynnikiem genetyczny ( procesy neurochemiczne – nadaktywność poznawcza, roztrząsanie, poczucie winy) i środowiska (wychowania) takiego, które powoduje, że mamy negatywne nastawienie poznawcze.
Zaburzenia wg. Becka to określone ujmowanie zdarzeń życiowych, które sprawia, że uruchamiane są niezdrowe dysfunkcjonalne dla nas emocje, które pociągają za sobą takie zachowanie jak ucieczka, nałogi i wycofanie.
Poznawczy model depresji:
WD
↓
ZD
↓
KWŻ
↓
AZD
↓
ANM
↓
D
WD – Wczesne doświadczenia : są o tyle istotne, że pod ich wpływem kształtowany jest indywidualny u każdego człowieka system przekonań o sobie i innych ludziach, o świecie.
Niektóre przekonania są sztywne i skrajne.
ZD – Założenia dysfunkcjonalne (wyuczone) : mogą znajdować się w stanie uśpienia, są to sztywne i patologiczne przekonania dotyczące 3 sfer funkcjonowania:
1sfera osiągnięć: każda porażka powoduje złe samopoczucie, skrajnie negatywne emocje, lęk wycofanie, rezygnację.
2Sfera kontroli: przekonanie, że na wszystko musimy mieć wpływ i wszystko kontrolować.
3Sfera akceptacji: przekonanie, że musimy być lubiani przez wszystkich, bo inaczej odbieramy to jako dramat i burzy to nasze funkcjonowanie.
KWŻ- Krytyczne wydarzenia życiowe : osoba mająca założenia dysfunkcjonalne nawet ukryte dochodzi do AZD
AZD –Aktywizacja założeń dysfunkcjonalnych
ANM – Automatyczne negatywne myśli: nasuwają się w sposób bezwiedny, automatyczny. Myślimy w określony sposób i jesteśmy pewni że jest to trafne interpretacja. Myśli te stwarzają pozorny trafności. Tworzą cos jak Triada depresyjna:
-przekonania dotyczące samego siebie: bezwartościowy, nieatrakcyjny, poczucie niższości, gorszości, niedostosowanie.
-Zespół przekonań na temat zaburzeń życiowych: osoba spostrzega wyłącznie piętrzące się trudności, obowiązki stają się przykre dostrzec przyjemności i pozytywnych aspektów życia.
-Przekonania na temat przyszłości: dominuje przekonania że nie będzie lepiej, trudności i problemy nie mają końca.
ANM są podtrzymywane przez poznawcza zniekształcenia; popełnianie błędów w logicznym myśleniu, błędy poznawcze. Każdy a nas, osób nabytych zniekształcenia posiada 7 typów poznawczych :
1selektywne abstrakcja: błąd w myśleniu polega na tym, że człowieka wybiórczo koncentruje się tylko na określonych aspektach rzeczywistości np.: rozważania tylko zagrożenia.
2Nadgeneralizacja: jednostkowe wydarzenia prowadzi do wyciągania wniosków dużym zakresie ogólności: np.: zostałem okłamany, tzn. wszyscy kłamią.
3Przesadne znaczenie lub minimalizowanie: zdolność do wydawania spolaryzowanych ocen.
4Personalizacja: odnoszenie wydarzeń zewnętrznych do własnej osoby.
5Rozumowanie w kategoriach czarno-białych: skłonność do ignorowania stanów pośrednich
6Katastrofizacja; zdarzenie trudne postrzegane w kategoriach sytuacji tragicznej. Łamiącej cale życie.
7Arbitralne wnioskowanie: wysuwamy konkluzje, które nie wynikają z przesłanek np.: on nie zadzwonił tzn. ja jestem „0”.
D–depresja: wycofanie z kontraktu, przygnębienie. Spadek woli życia, bezsenność lub przesypianie, zaburzenie odżywiania.
Techniki w terapii poznawczej: mają na celu przede wszystkim nauczenie klienta rozpoznawania automatycznych negatywnych myśli, rozpoznawania własnych błędów w myśleniu, rozpoznawania założeń dysfunkcjonalnych;
- uczenie klienta traktowania automatycznie pojawiających się myśli w kategoriach hipotez a nie pewników, których wiarygodność należy dopiero sprawdzić.
Cel – redukowanie dysfunkcjonalnych schematów poznawczych klienta.
Przykłady technik:
1.notowanie automatycznych myśli:
-klient w chwili przygnębienia pisze myśli, które przychodzą mu głowy
-klient spisuje myśli po sytuacji przygnębienia
2.polemiki- podwójnej kolumny: podział na 2 kolumny , w jednej kolumnie swoje interpretacje i oceny, a w prawej inne spojrzenie na tę samą sytuację.
Techniki te stosuje nie na poziomie : ANM (wykrywają błędy w myśleniu) i ZD. Technika dyskusji Sokratejskiej:
Klientowi → zadaje się pytanie i z nim rozmawia
↓
sam zauważa nielogiczność własnych opinii
5.PSYCHOTERAPIA GRUPOWA:
* założenia teoretyczne:
-teoria Kurta Lewina: technika dynamiki grupowej
-teoria Homansa: grupa to środowisk wymiany kar i nagród
-system społeczny Parsonsa, Balesa i Shilsa
* główna teza : małe grupy społeczne ze względu na zachodzące w nich procesy społeczne i psychologiczne mają ułatwić i przyspieszyć wywołanie zmian w postawach i zachowaniach.
* ważne pojęcia:
-indywidualne reakcje na nacisk grupowy
-postawa wobec autorytetu
-preferowane rodzaj ról
-stopień dopuszczalnej bliskości – dystansu
-status członków grupy
-poprzednie doświadczenia grupowe
-oczekiwania i potrzeby członków
wszystkie te elementy nie występują w terapii indywidualnej, można je wykorzystać w terapii grupowej dla osiągnięcia zmian.
Technika terapii poznawczej:
-stopniowe wyznaczanie zadań
-tworzenie rozkładu aktywności: godzinny rozkład aktywności w danym dniu
-zwiększenie aktywności dającej przyjemność
-notowanie automatycznymi myśli
-polemika z automatycznymi myślami
-identyfikowanie wzorów zaburzeń poznawczych
-testowanie myśli: trening w ocenie ich trafności
-terapia alterntywna: powraca się do starych nierozwiązanych problemów i próbuje się je rozwiązać
-osłabienie katastroficznych myśli
Elementy wspólne różnych rodzajów terapii kognitywno - behawioralnej:
1.terapia rozpoczyna się od starannie i dobrze zaplanowanego uzasadnienia: pacjent powinien nabrać przekonania że może kontrolować własne zachowanie
2.winna zapewnić szkolenie w zakresie umiejętności, jakie klient może wykorzystać aby mięć poczucie większej skuteczności w kierowaniu własnym codziennym życiem
3.kładzie nacisk na niezależne korzystanie przez klienta z nabytych umiejętności poza kontekstem terapii
4.winna zachęcać klienta do przypisywania poprawy nastroju bardziej jego własnym rosnącym umiejętnościom w tym zakresie niż wysiłkom dokonywanym przez terapeutę.
-Psychoterapia grupowa wg. Krotochwila: to takie podejście w którym dla celów leczniczych wykorzystuje się dynamikę grupową, czyli relacje i interakcje zachodzące pomiędzy członkami grupy oraz miedzy członkami grupy a terapeutą.
-Cel dynamiki grupowej: grupa to doskonałe narzędzie terapeutyczne. Normy grupowe to niespisane zasady określające pożądane i niepożądane zachowanie. Grupa wywiera nacisk by członkowie tych zasad przestrzegali. W grupie terapeutycznej normy te dotyczą:
*ujawniania emocji
*tolerancji
*dzielenia się problemami
*udział u w dyskusji
Role przyjmowane w grupie to gwiazda socjometryczna,
-czyli lider popularności, wesoły towarzyski, bezkonfliktowy
-lider zdolności – przywódca pracowity i inteligentny
-monopolista – skupia uwagę grupy
-moralista – rości sobie prawo do racji
-quasi-terapeuta – konkuruje i poucza
-kozioł ofiarny – kanalizuje agresją
-błazen grupy – rozładowuje napięcie, które sam źle znosi
Spójność grupy: solidarność, atrakcyjność, poczucie wspólnoty.
Spójność grupy to → warunek skuteczności terapii
↓
zabieg terapeutów, gdyż jej wysoki poziom ułatwia konstruktywne wyrażanie negatywnych emocji, grupa dając poczucie bezpieczeństwa i stabilizacji powoduje, że jej członkowie są szczerzy.
Napięcie: przystosowanie się grupy wiąże się z koniecznością ograniczenia własnych potrzeb: konflikt interesów – dzięki temu każdy ujawnia własne sposoby radzenia sobie ze stresem.
Projekcja: rzutowanie przeszłych doświadczeń na nowe sytuacje, ale też rzutowanie własnych motywów na inne osoby. Ukazuje to interpersonalne problemy jednostki i fakt, jak przeszłe doświadczenia utrudniają jej funkcjonowanie w teraźniejszości.
Czynniki leczące w psychoterapii grupowej:
-Wzbudzanie nadziei – przez kontakt z terapeutą, fachowcą, który dostarcza wskazówek. Obserwowanie rozwiązywania własnych problemów innych członków grupy.
-Uniwersalizacja poczucie podobieństwa osoby z tym samym problemem – uniwersalnym spotykają się w grupie.
-Altruizm – osoba czuje się potrzebna w danym momencie.
-Dostarczanie informacji wiedzy – pacjenci dowiadują się jak funkcjonuje grupa, psychika co wywołuje napięcie w grupie.
-Korektywne odtwarzanie rodziny pierwotnej – na grupę przenoszą uczestnicy doświadczenia uczucia z rodziny.
-Uczenie umiejętności społecznych- otrzymywanie informacji zwrotnych od innych uczestników grupy uczenia własnych zachowań.
-Naśladowanie – naśladowanie pozytywnych zachowań terapeuty lub innych osób.
-Interpersonalne uczenie się – uczestnik zachęcony jest do obserwacji własnych zachowań w relacjach z innymi pojawiają się komentarze przyjmuje nowe formy zachowań.
-Spójność grupy – atrakcyjność grupy dla wszystkich jej członków.
-Odreagowanie – uwalnianie się od silnych emocji poprzez dzielenie się w grypie swoimi doświadczeniami, przeżyciami.
Dobór osób do grupy terapeutycznej:
1 O konstrukcji osobowości, odmienności(grupa powinna być różnorodna pod względem osobowości) . Odmienność osobowości uczestników grupy jest pomocna w procesie psychoterapii.
-uczenie się akceptowania innych ech charakteru odmiennych, otwartego wyrażania własnych poglądów patrzenia z różnych perspektyw na własną sytuacje
2 Homageniczny dobór grupy łączy osoby wspólnych problemów (uzyskanie pełnych informacji jeżeli grupa spójna tym więcej korzyści)
Wiek wpływa na kryzysy zadania danej fazy życia ( 6-8 lat dzieci, 9-10, 11-13 , 14-15, 16-18. 19- 24 młodzią, 25-45, 46-60 lat dorośli)
Zadania terapeuty grupowego:
rozumienie ukrytej problematyki grupowej, umiejętność dostrzeżenia pozornie oderwanych wypowiedzi i umiejętności łączenia się w jedną całość, śledzenie indywidualnej problematyki każdego uczestnika grupy, jak problemy osobiste wpływają na reakcje w grupie śledzić problem poprzez wyrażanie, dostrzegać obserwować reakcje przeniesieniowe poszczególnych klientów. Opór i mechanizmy obronne śledzenie indywidualne to do terapii indywidualnej dostrzeganie par tworzących się w grupie i podgrup jednostki mogą się źle czuć w takich grupach, rozumienie etapu rozwoju grupy (wnioskowanie z zachowań i ukrytych elementów tonacja głosu)
6Terapia rodzinna – podejście systemowe. Na spotkania pracuje się z poszczególnymi jednostkami nad ich emocjami., przeszłością, patologia jest przypisana jednostkom pracuje się z każdym. Odmienny sposób rozumienia patologii. Zaburzenie występuje w jednostce czy w rodzinie ma źródło w systemie a nie w złym funkcjonowaniu pojedynczej jednostki z ogólna teorią systemów terapia ta została zaczerpnięta ZAŁORZENIA teoretyczne 1 Rodzina jako system postrzegania, uporządkowania koncepcje elementów wzajemnie na siebie oddziaływujących. Akcent położony na powiązania wszystkich członków rodziny. Metafora rodzina jako zbiór naczyń połączonych zmiana jednej części systemu powoduje że zmienia się reszta część systemu. 2Przyczynowość zachowania zachodzących w rodzinie nie przebiegają na zasadzie przyczyn skutku – odrzuca się podejście linearne na cyrkularne (kołowe). Zachowania odbywają się na zasadzie sprężeń zwrotnych a pojedyncze zachowania stanowi nie tylko reakcje ale jest bodźcem czy wzmocnieniem dla innego. CECHY SYSTEMU: *Każdy system jest zróżnicowany członek rodziny w chodzą w interakcje tworząc podsystem subsystemy, wyróżniane ze względu na płeć, wiek zadania *dynamika – członkowie rodziny wchodzą w różne zmieniające się interakcje system ulega przekształceniom np. dorastanie dziecka *struktura organizacja wewnętrzna informuje nas jakie funkcje pełnia poszczególne jednostki w rodzinie A)struktura komunikacyjna określa reguły mówiąc o tym kto, kiedy z kim o czym rozmawiają B)struktura socjometryczna C)struktura władzy – o rodzajach i układach wzajemnych wpływów D)ról *Homostaza –równowaga (mechanizmy samoregulacyjne, które dostosowują wewn. właściwości rodziny do zachodzących zmian) TEZY PRACY Z RODZINĄ 1. Odmiennie definiuje mechanizm powstawania patologii, zaburzeń przeniesiony ciężar jest z jednostki na system wzajemnego powiązań pomiędzy członkami rodziny źródłem problemów w regułach.
2.Charakter Chagowcy Kliniczny nie podlegając osobiste przeżycia członków rodziny , zachowania ale jest skoncentrowane na aktualnych wzorcach interakcji występujących w rodzinie
3.Istota oddziaływań terapii polega na interweniowaniu w systemie rodzinnym by zmienić sztywne sekwencje zachowań, wzory relacje poprzez dostarczanie członkom rodziny potrzebnych informacji zmieniających reguł przerywania patologii sekwencji zachowań, zdarzeń . w podejściu systemowym wyróżniamy 3 szkoły: strukturalną, strategiczną, komunikacji- te same założenia ogólne różnią się rozłożeniem akcentów na poszczególnych aspektach funkcjonowania systemu.
KOMUNIKACYJNA TERAPIA RODZIN Szkoła komunikacyjna - wyjaśnianie patologii jest zwrócenie uwagi na znaczenie komunikacji, zwłaszcza na jej formalne aspekty.. Rodzina to system otwarty, zdolny do utrzymywania homeostazy; procesy intrapsychiczne są pomijane, istotny jest przebieg komunikacji. Istotne jest to, co dzieje się pomiędzy członkami rodziny, a szczególnie komunikacja między nimi. Porozumiewanie się ludzi może być analizowane na poziomie syntaktycznym, semantycznym i pragmatycznym Aksjomaty komunikacji - założenia te mają podstawowe znaczenie dla zrozumienia komunikacji zaburzonej i niezaburzonej: 1. Ludzie pozostający ze sobą w kontakcie, nie mogą nie porozumiewać się. Zachowanie werbalne i niewerbalne ma znaczenie komunikacji. Patologiczne są wszelkie próby unikania porozumiewania się.. 2. Każdy komunikat pełni funkcję sprawozdawczą i relacyjną. Duże znaczenie mają komunikaty niewerbalne, czasem decydujące o tym, jak zostanie odebrany komunikat jak będzie zdefiniowana relacja. 3.Każdy komunikat pojedynczej osoby można potraktować jak reakcję na poprzedni komunikat partnera, wzmocnienie jego poprzedniego zachowania oraz jako bodziec do kolejnego zachowania. 4.Ludzie komunikują się między sobą werbalnie i niewerbalnie. Komunikaty werbalne dobrze ujmują wiedzę pojęciową, a niewerbalne lepiej informują o ustosunkowaniach, chociaż w wieloznaczny sposób. 5. Interakcje mają charakter komplementarny lub symetryczny. Komplementarny - osoba inicjuje akcję, wymaga, poucza, opiekuje się, kontroluje związek lub pewne jego obszary, druga zaś ulega, podporządkowuje się, korzysta z opieki. Zachowania jednego z partnerów uzupełniają zachowania drugiego. Relacja symetryczna - partnerzy dążą do wzajemnego odzwierciedlania zachowań. Jest to pozycja równości dla obu osób. Oba rodzaje relacji mogą być zaburzone i niezaburzone. Każda próba uniknięcia komunikacji jest patologiczna. Haley wyróżniał 4 podstawowe el. w każdym komunikacie: ja - coś mówię - do ciebie - w danej sytuacji. Analizował w jaki sposób można zaprzeczać w porozumiewaniu się każdemu z tych elementów. W rodzinach schizofrenogennych wszystkie osoby zaprzeczają komunikatom własnym i innych członków rodziny - przekaz niewerbalny przeczy wypowiadanej treści. Wszyscy członkowie rodziny s-gennej mają swój udział w dyskwalifikowaniu komunikatów swoich i innych członków rodziny, co znacznie utrudnia im stworzenie czasowych koalicji, podjęcie decyzji, wykonanie zadania. Zgodnie z drugim aksjomatem, każda wypowiedź oprócz treści zawiera jeszcze ustosunkowanie. Część nieporozumień i walk między ludźmi dotyczy nie treści, ale właśnie charakteru relacji między nimi. Aspekt relacyjny przeważa nad treściowym. Celem rodzinnej terapii komunikacyjnej jest zmiana wzorów komunikacji w rodzinie. Reguły komunikacji muszą być najpierw jasne, a dopiero potem mogą ulec zmianie.( Jackson) Wyróżnia się zasadniczo dwie strategie: bezpośrednią i pośrednią. Bezpośrednia strategia polega generalnie na analizie i interpretacji wzorów interakcji, uczeniu reguł jasnej komunikacji. Terapeuta pokazuje sposoby dyskwalifikacji komunikatów w rodzinie, pomieszane poziomy komunikacji itd. Ważną częścią pracy terapeutycznej jest odkrywanie ukrytych reguł komunikacji w rodzinie, a następnie zmienienie ich. Satir uczyła rodziny klarownej komunikacji. Zalecała mówienie w pierwszej osobie liczbie pojedyczej o własnych myślach i uczuciach, a nie formułowanie ich w formie MY czy jakiejś innej. Inną regułą jest mówienie bezpośrednio "do" a nie "o" poszczególnych osobach w ich obecności. Strategia pośrednia jest często paradoksalna. Brak spójności komunikacji w zaburzonych rodzinach tworzy paradoksy, sprzeczności i double-bind. Zmiany muszą być zapoczątkowane przez osobę spoza systemu, bo jego członkowie są w ten system za bardzo uwikłani. Często skuteczne jest zastosowanie terapeutycznego przeciwparadoksu - dawanie sugestii, aby zachowywać się odmiennie oraz zalecanie kontynuowania dotychczasowego zachowania. Zalecenie zbuntowanej nastolatce, żeby się buntowała chwyta ją w pułapkę paradoksu, bo jeśli będzie się buntować - wypełni nakaz i się podporządkuje. Jeśli nie wypełni polecenia - przestanie się buntować i niepożądane zachowanie zniknie
STRUKTURALNA TERAPIA RODZINNATwórcą strukturalnej terapii rodzinnej jest Minuchin. Najważniejszym zadaniem terapeuty jest doprowadzenie do takiej zmiany struktury rodziny, aby była ona zdolna do samodzielnego radzenia sobie z problemami. Struktura rodziny jest zespołem funkcjonalnych wymagań, które organizują sposób zachodzenia interakcji pomiędzy członkami rodziny. Rodzinną strukturę podtrzymują częściowo uniwersalne, a częściowo zwyczajowe przymusy. Uniwersalną zasadą jest konieczność utrzymania pewnej hierarchii. Istnieje też szereg szczegółowych zasad charakterystycznych dla danej rodziny, zależnych od jej historii, wzajemnych oczekiwań. Cały system rodziny podzielony jest na subsystemy. Poszczególni jej członkowie mogą łączyć się ze sobą do wykonania różnych zadań. Subsystemem może być pojedyncza osoba, diada lub większa grupa. Granice interpersonalne są niewidzialnymi barierami, które otaczają subsystemy i całą rodzinę. Służą ochronie, odrębności i autonomii poszczególnych subsystemów. Granice interpersonalne mogą być sztywne (system niezaangażowany, mała liczba kontaktów), zatarte (zbyt płynne, system splątany duża liczba kontaktów np. rodzice dostarczają dużo opieki, uwagi uczą ich wielu umiejętności dziej się to kosztem rozwoju autonomii) i jasne (wzajemne zrozumienie, wsparcie z równoczesnym zachowaniem odrębności i autonomio) Zaburzenie zaczyna rozwijać się, kiedy struktura rodziny jest za mało elastyczna, uniemożliwia jej przystosowanie się do zmian rozwojowych lub wymogów otoczenia (zbyt płynne lub sztywne granice między subsystemami). Celem terapii strukturalnej jest nastawienie na zmianę struktury rodziny, co z kolei wpływa na modyfikacje zachowań, a także doświadczeń jej członków. Zadaniem terapeuty nie jest rozwiązanie bieżącego problemu rodziny lecz pomoc w modyfikowaniu jej funkcjonowania, by była zdolna do samodzielnego rozwiązania aktualnego i następnych problemów. Strategie i techniki terapeuty: strategia jest zaplanowana i składa się z sześciu kroków: 1)Włączenie się terapeuty do systemu rodziny i obniżenie niepokoju przez okazywanie zrozumienia i akceptacje dla każdego z członków rodziny. Podkreślanie autorytetu rodziców. 2)Psychoterapeuta obserwuje wzory transakcji pomiędzy członkami rodziny (kto, do kogo, w jaki sposób, kiedy mówi) 3)Dokonanie diagnozy. Te trzy kroki są przygotowaniem do właściwych zabiegów terapeuty. 4)Wyjaśnianie i modyfikowanie interakcji (wielokrotnie powtarzając interakcje) 5)Ustanawianie granic, praca nad wzmacnianiem podsystemu rodzeństwa, małżeństwa. Terapeuta jest aktywnym współuczestnikiem interakcji w rodzinie (np. może wspierać poszczególnych członków rodziny, wyznaczać zadania do wykonania między sesjami) 6)Terapeuta dostarcza nowych informacji rodzinie (może ona wyjaśnić, dostarczyć w celu obniżenia niepokoju, podwyższa poczucie kompetencji). Uzyskanie odmiennych perspektywy poznawczej ułatwia rodzinie nowy sposób odnoszenia się wzajemnegoSTRATEGICZNA TERAPIA RODZINNA Terapia strategiczna bywa także nazywana terapią nastawioną na rozwiązanie problemu, wykorzystującą paradoks, skoncentrowaną na metodzie, krótkoterminową. Niektórzy przedstawiciele szkoły komunikacyjnej, np. Halley, zaczęli wypracowywać nową technologię pracy z rodzinami, wykorzystującą pośrednie, paradoksalne metody oddziaływania. Terapia strategiczna przyjmuje wszystkie podstawowe założenia ogólnej teorii systemów oraz podstawowe tezy teorii komunikacji. Rodzina ujmowana jest jako system interpersonalny, analogicznie do otwartego systemu cybernetycznego. Problemy indywidualne traktowane są jako manifestacja zaburzenia systemu rodzinnego. Objaw osoby zidentyfikowanej jako pacjent (nie jest ofiarą rodziny) wcale nie musi być najważniejszym aspektem funkcjonowania rodziny. Istotniejsze jest to, w jaki sposób rodzina funkcjonuje, podtrzymując ten objaw. Terapeuci strategiczni konsekwentnie przyjmują cyrkularny model dla wyjaśnienia zaburzeń interpersonalnych, odrzucają linearną przyczynowość. Stąd też symptom nie jest spowodowany żadnym specyficznym wydarzeniem, jest po prostu częścią błędnego koła interakcji rodzinnych. Terapeuci strategiczni nie interesują się przeszłością poszczególnych osób, historią rodziny czy powstawania zachowania symptomatycznego. Zgodnie z ogólną teorią systemów, rodzina rozpatrywana jest jako system w dynamicznym napięciu między zachowaniem stabilności a zmianą. Rodziny zaburzone mają tendencję do zachowania stabilności niezależnie od nacisków zewnętrznych i zmian rozwojowych, a w sytuacji kryzysu do przejawiania dotychczasowych zachowań, nasilania ich. Dla zachowania sztywnej homeostazy rodziny zaburzone podtrzymują mit o idealnym funkcjonowaniu bez walk, o niezwykłej solidarności rodzinnej. Rodziny patologiczne nie są także w stanie zaakceptować ani symetryczności ani komplementarności relacji. Dyskwalifikowane są próby ustanowienia trwałych związków obu typów. Głównym celem terapii strategicznej jest rozwiązanie problemu prezentowanego przez rodzinę. Zakłada się, że zmiana patologicznej sekwencji zdarzeń w rodzinie podtrzymującej symptom, poprawi jej funkcjonowanie. Podstawowe techniki stosowane w terapii strategicznej to: pytania cyrkularne, pozytywne oznaczanie zachowań, zadania do wykonania, dyrektywy paradoksalne. Pytania cyrkularne – wiąże system rodziny w jedną całość z terapeutą Pozytywne oznaczanie zachowań członków rodziny jest podobne do interpretacji, ale funkcja tej interwencji jest inna. Jej celem nie jest poszerzenie świadomości klientów, lecz w konsekwencji zmiana zachowania. Chodzi tu o zmianę znaczenia przypisywanego jakimś wydarzeniom, przedstawienie rodzinie nowego jego ujęcia. Unika się w ten sposób narastania oporu. Ponadto, pozytywne oznaczenie zachowań wszystkich członków rodziny umożliwia terapeutom późniejsze zastosowanie zaleceń paradoksalnych. I tak np zachowanie nastolatka, który bardzo często odmawia wykonywania poleceń, może być określane przez terapeutów jako poszukiwanie niezależności a nie bunt. Pozytywne oznaczanie często dotyczy zachowań symptomatycznych, które mają być zmienione. W praktyce w określaniu w pozytywny sposób wszelkich zachowań zawarty jest pierwiastek paradoksalny. Zadania domowe - Terapeuci polecają rodzinie w przerwach pomiędzy sesjami terapeutycznymi wykonanie konkretnych zadań. Bardzo często już pierwsza sesja zakończona jest takim poleceniem. W zadaniach zawarty jest względnie prosty instruktaż dotyczący sposobu zachowania rodziny. Zalecane są one zwłaszcza wtedy, gdy terapeuta ma nadzieję, że zostaną wykonane. Najbardziej specyficzną techniką dla terapii strategicznej są paradoksalne dyrektywy. Stosuje się je zwłaszcza wobec rodzin, które są najbardziej sztywne. Nie są one w stanie przyjąć i zrealizować instrukcji zawartych w zadaniach. Inaczej, są to rodziny manifestujące największy opór przed dokonywaniem zmian.. Terapeuci strategiczni zamiast ujawniać, interpretować przyczyny lub zwalczać opór, próbują go wykorzystać dla celów terapeutycznych. Paradoksalne dyrektywy mają charakter leczący, ponieważ motywują członków rodziny do przeciwstawiania się im. Strategia zalecania symptomu - kiedy terapeuta nakazuje pacjentom kontynuowanie zachowań, które powinny być zmienione. Strategia powstrzymywania polega na tym, że terapeuta zaprzecza możliwości zmian, zniechęca do nich, zaleca, aby pacjent "zwolnił tępo" zmian lub ostrzega przed niebezpieczeństwem nawrotu objawów. Wszystkie te posunięcia mogą dotyczyć zarówno rodziny jak i pojedynczych osób. Strategia pozycyjna - terapeuta akceptuje lub nawet wyolbrzymia negatywne stany pacjenta czy też trudności rodziny. Dla przykładu, jeżeli pacjent mówi, że jego sprawy nie mają się dość dobrze, terapeuta odpowiada, że mają się beznadziejnie. Terapeuci strategiczni nastawieni na rozwiązywanie zgłaszanego problemu opisują szybkie i znaczące poprawy w rodzinach leczonych tym podejściem.
7.PERSPEKTYWA EKOLOGICZNA W PRACY Z KLIENTAM. Zdaniem Carle. B. German perspektywa ekologiczna opiera się na ewolucjonistycznym adaptacyjnym spojrzeniu na człowieka i wszystkich organizmów w stałej wymianie ze środowiskiem. Skupia się na wzroście i rozwoju potencjału ludzkiego oraz właściwościach ich środowiska które podtrzymują lub hamują ekspresję ich potencjału rozwojowego. Centralne pojęcia podejścia ekologicznego są pojęcie przebiegu cyklu życia, związków interpersonalnych, kompetencji, roli, społecznej niszy i habitatu, wzajemnego przystosowania jednostki i jej środowiska. Przebieg życia – odnosi się do wymiaru czasowego ludzkiego życia wskazuje na konieczność uwzględniania w analizie ludzkich problemów kontekstu historycznego, wydarzeń i doświadczeń ważnych dla poszczególnych pokoleń, rodzin jednostek. Powiązań- społeczne funkcjonowanie każdego klienta trwałość lub zmienność bliskich więzi emocjonalnych w różnych okresach życia człowieka. Kompetencje – związane z doświadczeniem i sukcesami i porażkami w różnych dziedzinach życia także w sferze relacji z innymi. Rola społeczna uczestnictwo w życiu społecznym pozycje zajmowana w różnych grupach społecznych prestiż społ. lub jego utrata, konflikty ról lub ich niedookreśloność. Nisza i habitat– pojęcia odnoszą się do naturalnych warunków życia człowieka miejsca zamieszkania społeczności w ramach której zaspokajane są jego potrzeby. Formalnych i nieformalnych systemów wsparcia. Przystosowanie rozumiane jako korzystne wymiana pomiędzy jednostkami a jej środowiskiem naturalnym, społecznym. Przede wszystkim te elementy które mają charakter wspierający korzystny dla klienta oraz te które są źródła frustracji stresu. Podejście to zwraca na strategie adaptacyjna klienta samodzielnego radzenia sobie z trudnościami. W podejściu tym potrzeby i problemy klientów traktowane są jak przejściowe zakłócenia procesów wymiany między klientami a ich środowiskiem. Celem ma być doprowadzenia do najkorzystniejszych zmian zdolności klienta w konkretnej sytuacji życiowej i usunięcie złagodzenie nacisków środowiskowych uniemożliwiających dalszy rozwój. Ogromne znaczenie ma partnerstwo miedzy profesjonalistą a klientem do całościowego spojrzenia na potrzeby i problemy klientów. Uwzględnia się powiązania pomiędzy systemem klienta a innymi systemami rodzina środowiskiem loklanym.