Opracowanie epoki Pozytywizmu.
POZYTYWIZM
- druga połowa XIX wieku
- po upadku powstania styczniowego do lat 80-tych, 90-tych XIX wieku
- August COMTE, autor „Wykładu filozofii pozytywnej”; rola nauk przyrodniczych, filozofia twierdzi, że należy badać rzeczy fizyczne => RACJONALIZM
- Hipolit TAINE:
DETERMINIZM => rasa, środowisko, moment dziejowy, w którym przyszło żyć => istnieje kilka czynników, które mają wpływ na kształtowanie człowieka
- John St. MILL:
UTYLITARYZM => miarą człowieka jest jego użyteczność dla innych
-Herbert SPENCER:
EWOLUCJONIZM => zmiany służące dostosowaniu się do rzeczywistości
POZYTYWIZM POLSKI:
- przyczyny: upadek powstania listopadowego, styczniowego, straty, represje
- 1865 car wydaje ukaz, który uwłaszcza chłopów w Królestwie Polskim
- nieskuteczność zrywów =>odejście od podstawy romantycznej
- Prusy są bardzo bogate, „nędza galicyjska”, bieda w Galicji, Imperium Rosyjskim
- poznańskie => tam tworzyła się myśl pozytywistyczna
- szlachcic nie ma ziemi => proces przemiany szlachty w inteligencję
- powstaje burżuazja, rozwijają się miasta
- A. Głowacki (B. Prus) => tworzą uczestnicy powstania styczniowego
- W Warszawie powstaje Szkoła Główna => rozwój oświaty
- ETAPY:
I. lata 70-te, po powstaniu =>bojowość pozytywistów, krytyka romantyków
II. „walka ze starymi”, „walka na pióra”
III. lata 80-te i 90-te, obrona przed krytyką, próba podtrzymania starych tradycji
PROGRAM POZYTYWISTÓW WARSZAWSKICH:
- SCJENTYZM => kult wiedzy, rozum wyznacznikiem działań
- PRACA ORGANICZNA => społeczeństwo jest jak organizm, więc żeby było zdrowe, to każda komórka – człowiek – ma działać, ma współpracować w grupie, dla dobra całości
- PRACA U PODSTAW => podniesienie oświaty, kultury =>warstw upośledzonych społecznie => chłopi, robotnicy, najbiedniejsze warstwy
- FILANTROPIA => pomoc finansowa, ekonomiczna
- UTYLITARYZM => miarą człowieka jest jego użyteczność dla innych, dla ogółu
- EMANCYPACJA KOBIET => równouprawnienie, prawo do pracy, nauki
- ASYMILACJA MNIEJSZOŚCI NARODOWYCH (w większości Żydów), traktowanie równo
- DEMOKRATYZM => każdy ma prawa, ale i obowiązki
- LIBERALIZM => wolność jednostek i grup w działaniu
ROLA LITERATURY I PISARZA:
- pisarz:
- obserwuje rzeczywistość
- ma wiedzę dotyczącą rzeczywistości
- entuzjasta wiedzy i jej popularyzator
- głosi hasła moralności użytecznej
- żyje „tu” i „teraz”, ale patrzy w przyszłość
- literatura:
- ukazuje rzeczywistość w sposób prawdziwy, zgodnie z zasadami pozytywizmu
- dydaktyzm i moralizatorstwo
- człowiek zwyczajny
- proza, powieść, nowela, opowiadanie, szkic, obrazek
ZASŁUGI POZYTYWISTÓW:
- rzetelna wiedza (posiadali i przekazywali) => walka z ciemnotą i zacofaniem
- stworzenie wzorca człowieka użytecznego społecznie
- patriotyzm (praca, a nie walka na rzecz społeczeństwa polskiego)
- ogromny rozkwit prozy realistycznej i historycznej