Międzynarodowa wymiana pracy gospodarczej

1. Przyczyny i korzyści wymiany międzynarodowej
Wymiana międzynarodowa- sprzedaż towarów i usług w celu pełniejszego zaspokojenia potrzeb społ. Obrót handlu zagranicznego- suma eksportu i importu w danym okresie. Bilans handlu-różnica pomiędzy importem a eksportem. Eksport>importu- mamy dodatnie saldo w obrotach zagranicznych,jest to korzystną sytuacją gosp. gdyż świadczy o popycie i dobrej jakości towarów. Import>eksport- posiadamy ujemne saldo handlu zagranicznego. Sytuacja niekorzystna dla kraju bo następuje wzrost zadłużenia i utrata krajowych rynków zbytu

Przyczyną, dla której kraje włączają się w wymianę międzynarodową to:
a. nierówny podział surowców na ziemi
b. zróżnicowanie warunków klimatycznych, wpływających na możliwości uprawne
c. ukształtowanie powierzchni
d. odmienna struktura gospodarki danego kraju, sprawiająca, że gospodarka krajów uprzemysłowionych nastawiona jest na wywóz przemysłowych wyrobów gotowych, a przywóz surowców i art. żywnościowych, podczas gdy w krajach rolniczych i bogatych w surowce sytuacja jest odwrotna
e. nierówny poziom techniczny, który decyduje, ze pewne kraje osiągnęły w wybranych dziedzinach wyjątkowo wysoki poziom
f. wzrastająca liczba ludności

Teoria Bertila Ohlina (szwedzkiego ekonomisty i działacza politycznego) mówi, że przyczyną wymiany międzynarodowej jest zróżnicowanie w skali międzynarodowej kosztów wytwarzania i cen w wyrażeniu pieniężnym. Ceny dóbr i czynników wytwórczych wyznaczone są przez podaż i popyt. Podaż towarów zależy od podaży czynników wytwórczych (praca, kapitał, ziemia), od ich właściwości technicznych oraz od proporcji, w jakich są one łączone w procesie produkcji. Ceny takich samych dóbr, wytwarzanych w różnych krajach, uzależnione są więc od ich wyposażenia w czynniki wytwórcze oraz od popytu.

Udział kraju w międzynarodowym podziale pracy przynosi gospodarce poważne korzyści.
Gospodarka zamknięta, tzn. nie uczestniczące w handlu międzynarodowym jest całkowicie uzależniona od istniejącej struktury aparatu wytwórczego oraz dostępnych zasobów wewnętrznych. W takiej gospodarce możliwości zmiany dochodu narodowego (dopasowujące ją do zmian w strukturze potrzeb zarówno konsumpcyjnych, jak i inwestycyjnych) są niewielkie. Zmiany te są ograniczone elastycznością istniejącego aparatu wytwórczego. Barierę tę można znacznie ograniczyć otwierając gospodarkę, tzn. włączyć ją do współpracy z zagranicą. Obroty handlowe z zagranicą pozwalają na zagospodarowanie nie tylko ewentualnych nadwyżek, lecz także, co jest chyba ważniejsze, na znaczne unowocześnienie procesów produkcyjnych poprzez oddziaływanie konkurencji międzynarodowej oraz przepływ nowości technicznych i technologicznych. Istotny jest też import wszelkiego rodzaju towarów, których nie wytwarza się w kraju oraz surowców niedostępnych w zasobach wewnętrznych. Handel zagraniczny tym samym jest podstawowym sposobem rozwiązywania problemu niedoborów wielu dóbr.
Kolejną korzyścią wynikającą z handlu zagranicznego jest osiąganie większej skuteczności w zakresie wzrostu efektywności gospodarowania, a więc racjonalnego wykorzystania wszelkiego rodzaju zasobów. Cel ten można osiągnąć przez specjalizację międzynarodową, która pozwala na znaczny wzrost konkurencyjności produkcji oraz na obniżenie kosztów wytwarzania w wyniku wzrostu skali produkcji i pełniejsze wykorzystanie aparatu produkcyjnego.
Jednocześnie można stwierdzić, że efektywność handlu zagranicznego przynosi również wymierne korzyści w zakresie dynamiki wzrostu gospodarczego. Korzyści te zawarte są zarówno po stronie eksportu, jak i importu. Eksport nie tylko zwiększa możliwości ulokowania produkcji poza ograniczonym rynkiem wewnętrznym, lecz także zmusza do ciągłego unowocześniania i podnoszenia sprawności produkcyjnej. Import z kolei pozwala zarówno na zintensyfikowanie procesów produkcyjnych (zakupy dóbr inwestycyjnych, surowców, techniki), jak i na zwiększenie możliwości zaspokajania potrzeb konsumpcyjnych.
Korzyści wymiany międzynarodowej uwarunkowane są od:
• umiejętności stron negocjowania warunków współpracy i zawarcia takiej, a nie innej umowy,
• umiejętności przewidywania przyszłej sytuacji, w tym ekonomicznej,
• faktycznego kształtowania się popytu i podaży danego dobra na rynkach międzynarodowych,
• międzynarodowej sytuacji politycznej,
• wewnętrznej sytuacji gospodarczej i politycznej państw, stron wymiany, w tym od tego, w jakim stopniu eksport lub import jest dla określonego kraju konieczny,
• kosztów ubocznych handlu - przewóz, załadunek i wyładunek, ubezpieczenie itd.,
• stosowanych ułatwień lub utrudnień przez poszczególne państwa w eksporcie i imporcie (cła, podatki, kontyngenty, embarga),
• istniejących już umów handlowych.
Korzyści z handlu międzynarodowego w sposób bezpośredni czerpią producenci i konsumenci. Ci pierwsi, znajdując rynek zbytu, a drudzy, mając większe możliwości wyboru dóbr służących zaspokojeniu potrzeb. Korzyść tych dwóch typów podmiotów była i jest warunkiem niezbędnym dla istnienia i rozwoju handlu. Oprócz nich na handlu międzynarodowym korzysta (zarabia) znacznie więcej podmiotów (kupcy, przedsiębiorstwa transportowe i ubezpieczeniowe, państwa, przez terytorium których handel się odbywa).


2. Handel zagraniczny i pojęcia z nim związane

*Eksport - zorganizowana działalność polegająca na wywozie za granicę danego kraju towarów, usług oraz kapitałów. Trudni się nią zwykle zorganizowany specjalnie w tym celu podmiot gospodarczy – eksporter – albo jako bezpośredni wytwórca, albo jako podmiot pośredniczący w obrocie z zagranicą.

*Import - kupno towarów lub usług z zagranicy. Jest wynikiem międzynarodowego podziału pracy. Zaopatruje gospodarkę w towary (usługi), których wytworzenie w kraju uważa się w danych warunkach za niemożliwe lub mniej korzystne niż wykorzystanie dóbr realizowanych za granicą.

*Reeksport - eksport towaru uprzednio importowanego (import), ewentualnie poddanego niewielkim operacjom produkcyjnym (uszlachetniającym), np. czyszczeniu, sortowaniu, przepakowywaniu.

*Cło - forma podatku, nakładanego przez państwo na towary przywożone z zagranicy (cło importowe), wywożone za granicę (cło eksportowe) lub (do 1921, kiedy zostało zabronione przez Konwencję Brukselską) przewożone przez terytorium danego kraju (cło przewozowe).

Stosowane już w starożytności, było początkowo wyłącznie elementem polityki fiskalnej państwa (zwiększenie dochodów skarbowych). Od XVII w. zaczyna wzrastać jego rola jako instrumentu gospodarczego, pozwalającego poprzez ograniczenie wymiany z zagranicą realizować określone cele gospodarcze.

W zależności od celów polityki handlowej wyróżnia się cła:

1) prohibicyjne - zahamowanie importu określonych towarów,

2) protekcyjne - ochrona interesów rodzimych producentów,

3) reglamentacyjne - regulujące kierunki i strukturę handlu zagranicznego.

Wykaz grup towarowych objętych cłem i wysokość stawek celnych zawiera taryfa celna. Integracja gospodarcza i polityczna państw zrzeszonych w różnych organizacjach międzynarodowych sprzyja obniżaniu, a nawet całkowitej eliminacji ceł (Unia celna, Układ Ogólny w Sprawie Taryf Celnych i Handlu GATT, Światowa Organizacja Handlu (WTO)).

*Dewizy - należności zagraniczne opiewające na waluty, które z uwagi na swoją formę i stopień płynności mogą stanowić środek płatniczy w transakcjach międzynarodowych.

Dewizy występują w postaci weksli, czeków, akredytyw, przekazów bankowych, pocztowych itp. Mogą mieć postać dokumentów lub zapisów na rachunkach bankowych. Dewizy umożliwiają regulowanie należności bez konieczności transferu złota i walut. Transakcje dewizowe dokonywane są przez banki między sobą lub bezpośrednio z klientami.

Kursy dewiz w systemie wymienialności walut (system walutowy) kształtują się na giełdach pieniężnych zazwyczaj nieco powyżej kursów walut, na które opiewają. W systemie waluty niewymienialnej kursy dewiz ustalane są przez rząd.

*Embargo - narzędzie polityki handlu zagranicznego i represji ekonomicznej, a pośrednio i politycznej, mogące polegać na całkowitym lub częściowym zakazie eksportu towarów do określonego kraju (grupy towarów) lub importu towarów z tego obszaru, zakazie wyjazdów obywateli, odpływania statków lub lotów samolotów w określonym kierunku, zatrzymaniu statków obcego państwa wraz z ładunkiem, a w czasie wojny – zatrzymaniu statków państwa neutralnego (może być za odszkodowaniem) w celu wykorzystania ich dla potrzeb wojennych.

Embargo może dotyczyć także przepływu informacji (np. w trakcie negocjacji międzynarodowych) lub nowoczesnej techniki i technologii (zwłaszcza wojskowej) do określonych państw. Jest ono niezgodne z prawem międzynarodowym, jeśli nie wynika z konieczności ochrony przed skutkami postępowania obcego państwa.

*Barter - wymiana bezpośrednia, wymiana towaru za towar, bez użycia pieniądza. Każda ze stron transakcji barterowej jest jednocześnie nabywcą i sprzedawcą, a ekwiwalentem jest towar.

Współcześnie w wymianie międzynarodowej barter występuje w sytuacjach gdy jedna ze stron (lub obie) cierpi na niedostatek dewiz, lub między krajami o niewymienialnej walucie bądź różnych systemach gospodarczych. Wewnątrz gospodarek państwowych spotykany m.in. w sytuacjach ucieczki od pieniądza i kryzysu.

*Clearing - forma rozliczeń finansowych między podmiotami gospodarczymi, polegająca na kompensowaniu w przyjętych okresach wzajemnych należności i zobowiązań oraz regulowaniu (w postaci bezgotówkowej lub kredytu) jedynie salda (różnicy) między nimi. Umowa clearingowa może mieć charakter dwustronny (clearing bilateralny) lub wielostronny (clearing multilateralny).

Najwcześniej (2. połowa XVIII w.) i najpowszechniej rozwinął się on w rozliczeniach międzybankowych. Występuje także w rozliczeniach międzynarodowych, między krajami cierpiącymi na brak wolnych dewiz. Może pojawić się także w rozliczeniach między przedsiębiorstwami (warunkiem jest występowanie wzajemnych dostaw).

*Koszty komparatywne - teoria sformułowana przez D. Ricardo, a rozwinięta przez J.S. Milla, uzasadniająca korzyści wynikające z międzynarodowego podziału pracy; zgodnie z nią każdy kraj powinien specjalizować się w produkcji towarów, które może wytwarzać taniej niż inni; w zamian za środki z ich eksportu może importować towary, których koszty wytwarzania są w tym kraju relatywnie wysokie.

*Term of trade - warunki wymiany, wskaźnik stosowany w ocenie opłacalności handlu zagranicznego, wyrażający relację zachodzących w badanym okresie zmian cen towarów eksportowanych do zmian cen towarów importowanych. Większy od jedności poziom terms of trade oznacza poprawę efektywności handlu zagranicznego, mniejszy od jedności - jej pogorszenie.

Terms of trade mogą odnosić się do całości obrotów handlu zagranicznego danego kraju (łączne terms of trade), do obrotów z poszczególnymi partnerami (dwustronne, bilateralne terms of trade) lub do obrotów w zakresie poszczególnych grup towarowych (np. surowców, płodów rolnych, wyrobów przemysłowych itp.).

Rodzaje term of trade:
a) cenowe (nominalne) - relacja względnych cen dewizowych towarów eksportowanych do zmian względnych cen towarów importowanych przez dany kraj w określonym czasie.
b) realne (ilościowe) - zmiany ilości towarów (przy nie zmiennej strukturze) jakie musi eksportować dany kraj, aby móc importować określone ilości innych towarów; współczynnik ten dobrze odzwierciedla rzeczywiste zmiany korzyści z wymiany międzynarodowej.
c) czynnikowe - zmiany relacji czynników produkcji zawartych w towarach eksportowanych do zmian czynników produkcji zawartych w towarach importowanych.
W praktyce najczęściej obliczane są cenowe terms of trade, gdyż występują trudności w mierzeniu innych rodzajów tego współczynnika.




3. Protekcjonizm jego przyczyny i instrumenty

Protekcjonizm, polityka mająca na celu ochronę rynku krajowego przed konkurencją zagraniczną poprzez ograniczenie importu oraz pobudzanie i ułatwianie eksportu.


Instrumenty

Instrumentami ograniczającymi import są: cła, ograniczenia ilościowe (kontyngenty, embargo) i bariery pozataryfowe (utrudnianie importu np. poprzez biurokrację, długotrwałość i drobiazgowość odpraw celnych, stawianie bardzo wysokich wymagań jakościowych importowanym towarom, zakazy wykorzystywania w przedsiębiorstwach i instytucjach państwowych surowców, materiałów i innych towarów pochodzenia zagranicznego itp.). Pobudzeniu eksportu służą dotacje dla przedsiębiorstw podejmujących produkcję eksportową, które zwiększają opłacalność eksportu.


Przyczyny

Argumentami najczęściej wysuwanymi na jej rzecz są: zapewnienie obronności państwa poprzez ochronę celną lub administracyjne zakazy importu towarów uznanych za strategiczne (produkcja zbrojeniowa, także żywności, leków i in.), ochrona nowych, rozwijających się dziedzin wytwarzania przed konkurencją towarów zagranicznych, przeciwdziałanie bezrobociu, zapobieganie odpływowi pieniędzy z kraju. Z wyjątkiem pierwszego, pozostałe argumenty mają charakter pozorny - pozytywne efekty protekcjonizmu występują tylko w krótkich okresach, w długich natomiast ujawniają się efekty negatywne (postulowane cele można osiągnąć innymi sposobami).

4. Bilans płatniczy a bilans handlowy



Bilans płatniczy: jest to rachunek obejmujący całość obrotów towarów, usług i operacji finansowych przeprowadzonych w danym okresie między krajem a zagranicą. Bilans płatniczy jest zawsze wyrównany, tzn. strona przychodowa równa się rozchodowej, co wynika z dwustronnego wykazywania wszelkich transakcji w obrotach z zagranicą podwójnie: od strony rzeczowej i od strony rozliczeń finansowych - wszystkie transakcje płatnicze powodujące wzrost zapasów rzeczowych i finansowych kraju są zapisywane w bilansie płatniczym po stronie "winien", a ich zmniejszenie po stronie "ma". Istnienie lub brak równowagi bilansu płatniczego można stwierdzić przez analizę takich jego pozycji, jak poziom i zmiany należności i zobowiązań zagranicznych oraz rezerw dewiz (ewentualnie złota). Bilans płatniczy jest aktywny (czynny), gdy wzrastają należności, zmniejszają się zobowiązania lub wzrastają rezerwy dewizowe. Bilans jest pasywny (bierny), gdy zmniejszają się należności, rosną zobowiązania lub zmniejszają się rezerwy dewiz.
Bilans płatniczy:
- transakcje bieżące (towary i usługi),
- transakcje bieżące (towary i usługi),
- rachunek prywatnych transakcji kapitałowych (bezpośrednie inwestycje, obligacje),
- transakcje,
- oficjalne rezerwy (zmiana aktywów krajowych i zagranicznych) banku centralnego,
- rezerwy złota i walut zagranicznych
- kredyty

Bilans handlowy: jest to rachunek zestawiający import i eksport w danym okresie. Jego celem jest wywołanie salda. Głównym źródłem danych do bilansu handlowego są statystyki celne, których zaletą jest to, że dostarczają częstych i szybkich informacji. Może on obejmować także przeniesienie praw własności towarów (np. reeksport bez przywozu do kraju). Bilans handlowy może być dodatni (aktywny, czynny), gdy występuje przewaga wartości eksportu nad wartością importu, lub ujemny (bierny), gdy wartość importu jest wyższa od wartości eksportu. Różnica pomiędzy wartością eksportu i wartością importu nazywana jest saldem bilansu handlowego lub eksportem netto dóbr i usług. Bilans handlowy jest częścią bilansu płatniczego.



5. Kursy walut, rodzaje i czynniki



Kurs walutowy jest ceną jednostki pieniężnej jednego kraju wyrażoną w jednostkach innych krajów. Nieraz kurs podaje się nie za jednostkę, ale jej wielokrotność, np. za 100 lub 1000 jednostek. Kursy walut ogłaszane są przez bank centralny.
W gospodarce rynkowej na poziom i wahania kursów walut wpływa głównie podaż danej waluty i popyt na nią. Nadwyżka podaży waluty obcej w danym kraju nad popytem powoduje wzrost kursu waluty krajowej i odwrotnie, zwiększenie popytu na waluty obce wywołuje spadek kursu waluty krajowej.
W zależności od źródeł i rozmiarów wahań walutowych oraz okresu ich funkcjonowania wyróżnia się:
1. Kursy płynne (zmienne, elastyczne) - kształtują się pod wpływem mechanizmów rynkowych uwzględniających popyt i podaż określonych walut na danym rynku walutowym. Instytucje państwowe w sporadycznych wypadkach za pomocą zakupów bądź sprzedaży walut obcych mogą wpływać na wielkość kursu, mówi się wtedy o kierowaniu kursem płynnym.
2. Kursy stałe (stabilne) - występują wówczas, gdy kursy walut zmieniają się pod wpływem popytu i podaży, lecz tylko w określonych granicach, określonych przez władze finansowe danego kraju lub mogą wynikać z porozumień międzynarodowych. Gdy zachodzi obawa przekroczenia granicy wahań następuje interwencja władz finansowych danego kraju.
3. Kursy sztywne - mające z góry określony poziom, wokół którego mogą występować niewielkie wahania w z góry określonych granicach. W przypadku stosowania tych kursów wprowadzono kursy centralne, które są ceną krajowej jednostki monetarnej wyrażoną w stosunku do pieniądza międzynarodowego kreowanego przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy (SDR) lub Europejski System Walutowy (EURO).

W zależności od zakresu stosowania występuje:

1. Kurs jednolity - wszelkie rozliczenia z zagranicą odbywają się po jednakowym kursie.
2. Kurs zróżnicowany - są odmienne kursy dla poszczególnych rodzajów płatniczych.

Wyróżnia się walutę wymienialną, czyli taką, za którą można bez ograniczeń nabywać inne waluty. Zaliczamy do nich waluty tych krajów, które nie stosują żadnych ograniczeń w stosunku do transakcji dokonywanych ich walutą przez zagraniczne rządy, przedsiębiorstwa lub osoby fizyczne. Oprócz walut wymienialnych są również waluty niewymienialne, których obroty oraz ich transfer za granicą są całkowicie lub częściowo ograniczone, czyli mogą być dokonywane tylko po uzyskaniu odpowiedniego zezwolenia władzy monetarnej danego kraju.


6. Międzynarodowa integracja gospodarcza

Istota integracji polega na wzajemnym powiązaniu i współzależnościach między krajami, które zawierają umowy dotyczące swobody przepływów wszystkich rodzajów pracy i kapitałów oraz produkcji przez istniejące między tymi krajami granice polityczne. Pełna integracja wymaga przede wszystkim likwidacji ceł między krajami integrującymi swoje gospodarki oraz wszelkich kontyngentów importowych. Oznacza to wówczas nie dyskryminowanie produktów i czynników produkcji napływających z krajów należących do wspólnoty. Mimo niewątpliwych korzyści płynących z integracji gospodarczej, procesy te przebiegają na ogół powoli i napotykają różne trudności.
Ważną rolę w kształtowaniu międzynarodowej polityki handlowej krajów oraz w rozwoju handlu światowego odgrywają organizacje międzynarodowe, takie jak:
I. UE - Unia Europejska - założona w 1957 roku podczas Traktatu Rzymskiego przez Belgię, Francję, Włochy, Luksemburg, Holandie, Niemcy Zachodnie (wówczas jako EWG - Europejska Wspólnota Gospodarcza). Dania, Irlandia, Wielka Brytania wstąpiły do EWG w 1973r., Grecja w 1981r., Hiszpania i Portugalia w 1986r.
Do jej celów należały:
1. wolny handel między krajami członkowskimi (brak ograniczeń),
2. wspólna taryfa w stosunku do krajów trzecich (takie same taryfy na towary sprowadzane do EWG),
3. wolne przepływy siły roboczej, usług i kapitału wewnątrz EWG,
4. wspólna polityka w odniesieniu do rolnictwa i transportu,
5. swoboda konkurencji.
EWG stworzyła kilka instytucji (Europejski Bank Inwestycyjny, Europejski Fundusz Socjalny), których zadaniem jest udzielanie pomocy finansowej państwom członkowskim. W 1993 roku EWG przekształciło się w Unię Europejską ze wspólnym rządem, parlamentem i walutą.
II. EFTA - Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu - układ typu unii handlowej, podpisany w listopadzie 1959r., wszedł w życie w 1960r. Założycielami były: Austria, Dania, Portugalia, Norwegia, Szwajcaria, Szwecja i Wielka Brytania. Obecnie zrzesza Austrię, Finlandię, Islandię, Lichtenstein, Norwegię, Szwecję i Szwajcarię. Intencją twórców było stworzenie szerokiej strefy wolnego handlu, obejmującego kraje Europy Zachodniej. Członkowie stopniowo znosili cła i wzajemnych obrotach towarowych, likwidując je praktycznie do roku 1970. W listopadzie EWG i EFTA podjęły porozumienie o stworzeniu w 1993r. Europejskiej Przestrzeni Gospodarczej.
III. CAP - Wspólna Polityka Rolna - jest jednym z organów UE, w której ponad 90% wydatków przeznaczona jest na programy gwarantujące utrzymanie cen produktów rolnych na wystarczająco wysokim poziomie, aby zagwarantować dostateczne dochody rolników. Zapobiega dużym wahaniom cen, ochrania konsumentów, przez kontrolowanie, bądź odpowiednie dostawy żywności po rozsądnych cenach. CAP utrzymuje ceny produktów rolnych w gwarantowanym przedziale, ustalanym co roku. Ustalana jest cena minimalna, chroniąca dochody rolników i cena maksymalna, chroniąca interesy konsumentów.
IV. WTO - World Trade Organization czyli Światowa Organizacja Handlowa. Zaczęła ona funkcjonować 1 stycznia 1995r., skupiając 81 krajów. Polska stała się jej członkiem 1 lipca 1995r., po dokonaniu odpowiednich dostosowań w obowiązującym ustawodawstwie. Celem WTO jest kontrola wprowadzania w życie wszystkich porozumień Rundy Urugwajskiej, a także ułatwianie działań krajów w zakresie liberalizacji i regulowania wszystkich dziedzin wymiany, czyli handlu towarami, usługami oraz ochroną praw własności intelektualnej.
V. GATT - Układ Ogólny o Cłach i Handlu - podpisany 30 października 1947r. i wszedł w życie 1 stycznia 1948r. Pełnił on funkcję umowy wielostronnej, która nakładała na sygnatariuszy określone obowiązki i gwarantowała im pewne prawa, a jednocześnie funkcję instytucji międzynarodowej, tworzącej forum, na którym podejmowano konkretne inicjatywy i działania w sferze polityki handlowej. Jej celem była redukcja ceł importowych i eliminacja innych barier oraz przeciwdziałanie dyskryminacji. Efektem realizacji tych celów miało być lepsze wykorzystanie zasobów produkcyjnych i wzrost dobrobytu narodów świata. Najważniejszą regułą postępowania między stronami GATT była bezwarunkowa klauzula największego uprzywilejowania (równe traktowanie partnerów zagranicznych). GATT prowadził forum negocjacji handlowych, zwanych rundami. Ostatnią, rozpoczętą we wrześniu 1986r., była Runda Urugwajska, która trwała do kwietnia 1994r. Główną jej przesłanką była dalsza liberalizacja handlu międzynarodowego, wzmocnienie zasad funkcjonowania tego handlu oraz ustalenie wielostronnych reguł handlowych w zakresie obrotu usługami.
VI. OECD - Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju - organizacja gospodarcza kapitalistycznych krajów europejskich. Powstała na mocy konferencji z 1960r., weszła w życie w 1961r., z siedzibą w Paryżu. Oficjalnym celem OECD jest osiągnięcie wzrostu produkcji, podniesienie stopy życiowej, popieranie rozwoju gospodarczego, działanie zmierzające do rozwoju handlu światowego na wielostronnej i nie dyskryminowanej podstawie. OECD powstała z przekształcenia Europejskiej Organizacji Współpracy Gospodarczej.
VII. OPEC - Organizacja Krajów Eksportujących Naftę. Powołana w 1960r. w Bagdadzie jako organizacja międzynarodowa krajów wytwarzających ponad 50% ropy naftowej i posiadających 70% znacznych zapasów. Członkami OPEC są: Abu Zabi, Algieria, Arabia Saudyjska, Indonezja, Iran, Irak, Ekwador, Katar, Kuwejt, Libia, Nigeria, Gabon oraz Zjednoczone Emiraty Arabskie. Współczesna sytuacja energetyczna sprawia, że OPEC odgrywa ważną rolę ekonomiczną i polityczną, ponieważ ustala on ceny ropy naftowej.