Opiekun w domu pomocy społecznej

Trzymasz w ręku los drugiego człowiek.
Opieka i pielęgnacja geriatryczna nie są rzemiosłem, którego można się wyuczyć raz na zawsze
(J.Gielas)


Personel opiekuńczy, w większym stopniu niż by się to zdawało przy okazji pierwszej pobieżnej obserwacji, kształtuje przyszłą perspektywę życia mieszkańca i sposób korzystania tego człowieka z posiadanych zdolności i rezerwuaru sił. Dlatego do jednego domu pomocy społecznej ustawia się kolejka oczekujących na miejsce, a inny jest ponurym zbiorowiskiem ludzi odstawionych na boczny tor życia. Nigdzie nie ma idealnych warunków, wszędzie mamy do czynienia z analogicznymi problemami, możemy korzystać z podobnych zasobów wiedzy, wprowadzać te same sprawdzone rozwiązania. Także w kontekście wspomnianych pozytywnych i negatywnych uwarunkowań można przy odrobinie dobrej woli dostrzec ogromną przestrzeń do zagospodarowania. To ona właśnie będzie decydować, czy w naszym domu pomocy społecznej spotkamy może starych i schorowanych, ale równocześnie szczęśliwych mieszkańców.
Przy całej profesjonalności wykonywanej pracy, nawet na bazie wieloletniego doświadczenia zawodowego, nie wolno zapominać, że nasz podopieczny ma już za sobą całe dorosłe życie i przechodząc przez bramę domu pomocy społecznej, nie pozostawił tego życia za sobą, nie uwolnił się od wszystkich jego pozytywnych i negatywnych skutków. Jako opiekun starego człowieka muszę umieć przyjąć postawę charakteryzującą się następującymi cechami:
 Otwartość na wszelkiego rodzaju doświadczenia i uczucia uzewnętrzniane przez mieszkańca. Niekiedy przeżyję szok, ale bardzo prawdopodobne, że pomagam podopiecznemu w ostatecznym uporządkowaniu życia i pogodzeniu się ze spychaną gdzieś w głąb jaźni przeszłością. Niekiedy napotkam na potop serdeczności - nie powinienem zostawić go bez jakiejś odpowiedzi.
 Poszanowanie własnego systemu wartości seniora i praktyczne respektowanie tych poglądów - nawet jeżeli nie pokrywają się one z moimi własnymi przekonaniami, światopoglądem czy wiedzą wywodzącą się z doświadczenia zawodowego i życiowego. Osoby w podeszłym wieku nie da się już wychować.
 Branie na serio trosk i potrzeb podopiecznego. Jego świat skurczył się do tego właśnie pokoju, do ulubionego programu telewizyjnego czy niedzielnego ciasta. Muszę szanować, że senior stara się kształtować sens swego życia i w tej okrojonej wersji egzystencji.

Do moich zadań jako opiekuna w domu pomocy społecznej należy:
 pomoc i towarzyszenie człowiekowi w codziennych czynnościach z zakresu samoobsługi i higieny osobistej (mycie, kąpanie, ubieranie, czesanie, golenie, pomoc w słaniu łóżka, zmianie bielizny pościelowej, udział w ćwiczeniach rehabilitacyjnych lub aktywizujących zaleconych przez lekarza bądź terapeutę ),
 pielęgnowanie oraz dbanie o zdrowie i higienę osobistą osób chorych i niesamodzielnych,
 aktywizowanie podopiecznego do zwiększenia jego samodzielności życiowej,
 doradzanie w zakresie planowania wydatków lub sposobu spędzania czasu wolnego,
 mobilizowanie podopiecznego do aktywnego spędzania czasu wolnego oraz rozwijanie jego zainteresowań,
 udzielanie pierwszej pomocy w sytuacjach zagrożenia zdrowia lub życia podopiecznego,
 aktywne uczestniczenie w procesie rehabilitacji i aktywizacji podopiecznego oraz wykonywanie określonych zadań pod nadzorem lub na zlecenie lekarza bądź terapeuty,
 kształtowanie pozytywnych relacji interpersonalnych w najbliższym otoczeniu podopiecznego,
 udzielanie wsparcia w sytuacjach trudnych, kryzysowych.

Starość jest z jednej strony procesem biologicznym, na który właściwie nie mamy wpływu. Jednak tempo i sposób, w jaki starość postępuje, jej łagodny lub pustoszący osobowość przebieg - są w znacznym stopniu uwarunkowane proporcjonalnie do okoliczności życia. Interwencja gerontologiczna musi więc obejmować w miarę możliwości wiele płaszczyzn życia mieszkańca: płaszczyznę medyczną, somatyczną, psychiczną, socjalną, a także ekologiczną - czyli związaną ze środowiskiem życia.
Nie ma jednego jedynego schematu procesu starzenia się. Dlatego nie może być też jednego uniwersalnego programu opieki nad starym człowiekiem. Interwencja jest w tym sensie takim zwróceniem się ku podopiecznemu, aby możliwe było wspomaganie indywidualne, uwzględniające specyfikę danej osoby. Do tej specyfiki należy również stała troska o rozumienie problemów podopiecznego. Wiek podeszły ma to do siebie, że często senior - niezależnie od faktycznego stanu zdrowia, od rzeczywistej sytuacji materialnej, od rzetelnej opieki personelu - rozumie własną sytuację według subiektywnych odczuć, niesprecyzowanych obaw, ulotnych argumentów. Jeżeli zachodzi taka sytuacja, to trzeba przed wszystkim sprawdzić, czy istnieje możliwość korekty tego zniekształconego obrazu, czy mieszkaniec przyjmie nasze argumenty. Jeżeli nie jest to możliwe, potrzebne będzie otworzenie nad tym podopiecznym parasola ochronnego, aby nie mnożyć jego subiektywnych, negatywnych doznań. Nihilizm terapeutyczny, czyli postawa: "Tu i tak nie da się nic zrobić" nie mieści się we współczesnych ramach profesjonalnej opieki geriatrycznej.
Optymalnym rodzajem terapii zmierzającej do całościowego i wszechstronnego usprawniania pacjenta jest trening ruchowy. I znowu trzeba tu zaakcentować potrzebę nowoczesnego podejścia do tego rodzaju zajęć, czyli takiego, które skupia się nie tylko na aktywności fizycznej, ale również "porusza" umysł, emocje uczestnika i kieruje je w stronę innych ćwiczących.
Każdy ruch naszego ciała jest sterowany z mózgu. Im bardziej skomplikowany ten ruch, tym większej aktywności mózgu wymaga.
Trening ruchowy obejmuje ćwiczenia sprawności mięśni i stawów. Usprawnia w motorycznych zakresach codziennie potrzebnych sprawności (zachowywania równowagi ciała, polepszania czasu reakcji), służy korekcie sposobu chodzenia itd. Równocześnie można uatrakcyjniać zajęcia:
1. ćwiczeniami polepszającymi wydajność oddechową i możliwości posługiwania się głosem,
2. zadaniami wzmacniającymi zdolność do postrzegania pomimo osłabionych funkcji zmysłów,
3. elementami trenującymi doświadczanie własnego ciała,
4. ćwiczeniami włączającymi uczestników w procesy komunikacji i interakcji.
Trudno sobie wyobrazić interesujący trening ruchowy bez podłoża muzycznego. Dlatego w tym miejscu pragnę jedynie zachęcić do puszczenia wodzy fantazji, kreatywności i do korzystania z wszystkich dostępnych form ekspresji i technik wyrażania własnego wnętrza. Przy okazji tak szeroko pojętych działań szczególnie ostrożnie należy animować te osoby, które od wielu lat "zastygły w bezruchu", ponieważ obawiają się aktywności fizycznej ze względu na skutki przebytych chorób albo wykazują brak chęci uczestniczenia w terapii ruchowej na skutek chwilowych lub przewlekłych nastrojów depresyjnych. Ta grupa mieszkańców wymaga zawsze wrażliwego podejścia i fachowej oceny przyczyn występujących zahamowań i niemożności.
Choroba Parkinsona, porażenie połowicze itp. są uwarunkowaniami, które determinują konieczność stworzenia grup ze specjalnym programem terapeutycznym. Liczba ćwiczących nie powinna przekraczać ośmiu względnie dziesięciu osób, gdyż wymagają one szczególnej uwagi terapeuty i indywidualnego podchodzenia do każdego pacjenta. Wyważona aktywność fizyczna jest wskazana dla każdego seniora i praktycznie nie ma takich stanów, w których nie można byłoby czegoś poprawić - właśnie tym najbardziej naturalnym lekarstwem, jakim jest ruch.
Dostrzegając potrzeby i problemy wyżej wspomnianych osób oraz podejmując profesjonalne działania na ich rzecz:
• stymulację rozwoju i aktywizację osób przebywających w domu pomocy społecznej oraz wykorzystywanie w tym celu różnorodnych metod i narzędzi rehabilitacji lub terapii;
• towarzyszenie i pomoc podopiecznemu domu pomocy społecznej w zaspokajaniu potrzeb i wykonywaniu różnych czynności z zakresu samoobsługi, higieny osobistej,
• organizację i wykorzystanie przez podopiecznego czasu wolnego w sposób konstruktywny, umożliwiający samorealizację, rozwój zainteresowań oraz integrację z rodziną, innymi osobami przebywającymi w domu pomocy społecznej bądź ze społecznością lokalną,
• aktywne włączanie się i wzmacnianie profesjonalnych działań wynikających z realizacji indywidualnego planu pracy i pomocy człowiekowi przebywającemu w domu pomocy społecznej lub innej instytucji opiekuńczej,
jako opiekun zatrudniony w domu pomocy społecznej będę doskonalić i rozwijać świadczone usługi oraz kształtować różnorodne formy działalności instytucji opiekuńczych bądź świadczących pomoc. Mogę też przyczyniać się do powstawania indywidualnych programów oddziaływań skierowanych na osobę korzystającą z pomocy instytucjonalnej