Pedagogika ogólna - treści wykładów

PEDAGOGIKA OGÓLNA
TEMAT : JĘZYK PEDAGOGIKI ? SYSTEM KATEGORIALNY RÓŻNYCH ODMIAN PEDAGOGIKI WSPÓŁCZESNEJ W KONTEKSCIE MAPY POJĘCIOWEJ PEDAGOGIKI TRADYCYJNEJ

NAUKA ? ( Śliwerski, Milerski ?Pedagogika. Podręcznik akademicki? 2003)

K. Rubacha : ?istnieje kilka kryteriów odróżniających naukę od innych form zorganizowanej działalności społecznej a mianowicie : własny przedmiot badań , własny system pojęciowy, własne metody badań, własne teorie opisujące i wyjaśniające przedmiot badań
Przedmiot badań ? naczelne kryterium określające rację istnienia nauki
Organizacja społeczna tworzy sieć instytucji(naukowych) których zadaniem jest opisywanie i wyjaśnianie wszelkich zjawisk, jakie konstytuują dany przedmiot badań.
Przedmiotem badań tłumaczącym rację istnienia pedagogiki jako nauki jest praktyka edukacji?

NAUKA ? ( leksykon PWN)

Uzyskiwanie statusu naukowego wiedzy o człowieku i jego wytworach wymaga spełnienia następujących warunków:
1) wyznaczenia przedmiotu badań za pomocą spójnego systemu kategorialnego
2) przyjęcia (zmodyfikowania lub wytworzenia) określonej metodologii badań naukowych
3) stworzenia struktur instytucjonalnych dla korzystania z kapitału właściwego autorytetowi nauki ( prowadzenia badań, publikowania, nadawania stopni naukowych, kształcenia ludzi, uczestniczenia w dyskursie edukacji ( kształceniu) oświacie i innych obiektach rzeczywistości edukacyjnej

PEDAGOGIKA ? ( leksykon PWN 2000r)

Dziedzina (dyscyplina) nauki zajmująca się badaniem szeroko rozumianych procesów edukacyjnych oraz uwarunkowań dyskursu edukacyjnego.
Ta definicja wskazuje na przedmiot badań : procesy i dyskurs edukacyjny.

EDUKACJA - ( Kwieciński)

To ogół działań, procesów i warunków sprzyjających rozwojowi człowieka. Rozwój natomiast określany jest poprzez lepsze rozumienie siebie i relacji ze światem, skuteczną kontrolę własnych zachowań i większe sprawstwo wobec procesów zewnętrznych

EDUKACJA ? ( leksykon PWN, Milerski Śliwerski 2000)

To ogół oddziaływań służących formowaniu się ( zminianiu, rozwijaniu) zdolności życiowych człowieka

(Rozwój ? Obuchowski ? podmiotowy styl funkcjonowania jednostki )

Dekader ? dziesięciościan edukacyjny:

1. Globalizacja - świat
2. Etatyzacja - państwo
3. Nacjonalizacja - naród
4. Kolektywizacja ? klasa społeczna
5. Polityzacja, biurokratyzacja, profesjonalizacja ? wymiar instytucjonalny
6. Socjalizacja ? grupa pierwotna, znaczący inny
7. Inkulturacja i personalizacja ? kultura społeczna i symboliczna
8. Wychowanie i jurdyfikacja ? wychowanie w znaczeniu wąskim (- definiowanie: teleologiczne i prakseologiczne), strona prawna funkcjonowania człowieka
9. Kształcenie i humanizacja ? strefa poznawcza
10. Hominizacja ? ?uczłowieczenie?(określony poziom tożsamości osobniczej); hominizacja ? kumulacja wszystkich procesów edukacyjnych

Procesy edukacyjne :
Procesy wrastania - inkulturacja i socjalizacja
Procesy celowościowe - specjalnie powoływane : kształcenie i humanizacja, wychowanie i jurydyfikacja,
Procesy uspołecznienia -globalizacja, etatyzacja, nacjonalizacja, kolektywizacja, polityzacja, biurokratyzacja, profesjonalizacja

Hominizacja- nie mieści się w w/w procesach , w nim się kumulują

Gdy nadmiar ? de... np. deetatyzacja
Gdy niedobór ? re... np. reetatyzacja

DYSKURS ? (Schulz 2003 s.61)

?Jeżeli pozostaniemy przy niespecjalistycznym, a więc bardziej uniwersalnym pojmowaniu dyskursu, pojęcie to jawi się po prostu jako synonim zachowań werbalnych, intelektualnych człowieka. Oznacza wypowiadanie się (ale i wypowiedź) w jakiejś sprawie, mówienie o czymś, rozważanie czegoś w jakimś języku, formułowanie pytań i udzielanie na nie odpowiedzi ? w formie monologowej i dialogowej, w języku mówionym lub pisanym, nadawanie wiedzy kształtu językowego, korzystanie z języka symbolicznego przy zapisie wyników uczenia się, ekspresji emocji, przekazywaniu i odbiorze informacji, kierowaniu zachowaniem?

Pojęcie dyskursu edukacyjnego zostało zdefiniowane w zasobach leksykalnych współczesnej polszczyzny następująco :
?dyskurs edukacyjny? ( łac. Discursus ? rozmowa)
1) uwarunkowane historycznie i epistemologicznie reguły budowania wypowiedzi na temat edukacji
2) obecny w szkole gatunek ?mowy? będący rodzajem wyspecjalizowanej praktyki komunikatywnej, która ma swoje reguły i prawa
3) zdarzenie interakcyjne będące miejscem wymiany komunikatów w procesie edukacyjnym ( Milerski , Śliwerski, 2000)

WYCHOWANIE ? ( Nowy słownik pedagogiczny 1998)

Świadome celowe działanie pedagogiczne, zmierzające do osiągnięcia względnie trwałych skutków ( zmian rozwojowych) w osobowości wychowanka

KSZTAŁCENIE ? (Okoń 1998)

System działań zmierzających do tego , aby uczącej się jednostce umożliwić poznanie świata, przygotowanie do zmieniania świata i ukształtowanie własnej osobowości

PEDAGOGIKA ? ( Okoń, nowy słownik pedagogiczny)

Nauka o wychowaniu, której przedmiotem jest działalność wychowawcza, mająca na celu wyposażenie całego społeczeństwa w wiedzę, sprawności ogólne i zawodowe, zainteresowania, systemy wartości, postawy i przekonania oraz przysposobienie do oddziaływania na własny rozwój.

Paradygmaty postępowania badawczego:
- ilościowe (głównym celem jest wytwarzanie wiedzy pozytywnej ? o wysokim poziomie generalizacji; obiektywizm)
- jakościowe (?tak zdarza się? ? wyniki odnoszą się tylko do danego badania

Triangulacja ? łączenie metod ilościowych i jakościowych w badaniu tego samego przedmiotu

Istnieją dwa podstawowe paradygmaty (orientacje) metodologiczne :

? Główne założenia nurtu pozytywistycznego (orientacji badawczej ilościowej) (E. Zaręba, 1998)

1) zachowanie i działanie ludzi przebiega wg. określonych stałych reguł, daje się zatem badać metodami przyrodoznawstwa
2) monizm metodologiczny nakazuje najwyżej cenić metody nauk ścisłych i do nich niezależnie od różnicy przedmiotu badania dostosowywać metody innych nauk
3) celem nauki jest wyjaśnianie na podstawie ustalania przyczyn badanego zjawiska, zatem celem wszystkich badań jest weryfikacja hipotez przyczynowych
4) badania prowadzone są wg. Szczegółowych projektów, zmienne są ściśle zdefiniowane, kroki sprecyzowane, problematyka zoperacjonalizowana , czyli dotyczy tego co jest obserwowalne i mierzalne, techniki i narzędzia wystandaryzowane
5) wyrazem dbałości o obiektywizm są liczne zabiegi standaryzacyjne skutkujące dążnością do eliminowania wpływu badacza na rezultaty badań

? Główne założenia nurtu humanistycznego ( orientacji badawczej jakościowej)(E. Zaręba)

1) nauki humanistyczne, mają swą specyfikę oraz mają również własną logikę badań
2) celem badan jest rozumienie badanych zjawisk w ich unikalności, jest to zrozumienia doświadczania czegoś jednolitego ( tworzącego zwartą całość) ? jest to więc badanie opisowe i jednostkowe
3) to zrozumienie jest niemożliwe bez całościowego (holistycznego) podejścia, które uwzględnia każdorazowego kontekst w jakim tkwią badane jednostki
4) ponieważ w akcie rozumienia ogromna rolę gra empatia, wczuwanie się , zatem podkreśla się wagę ujęć subiektywnych

T. Bauman ? posługiwanie się metodami jakościowymi pozwala ?docierać bardziej w głąb badanego zjawiska, a także poruszać jego perspektywę oglądalności?. To podejście stosuje się m.in. wówczas gdy chcemy przyjrzeć się zjawiskom w ich kontekście, gdy chcemy ich poznać takie jakimi są, a nie stwierdzić czy zgadzają się z naszym o ich mniemaniu. Czyli próbujemy poznać jaki jest świat ( czy raczej, jak jawi się nasz świat) a nie ustalić czy świat jest :
1) podobny do wymyślonego przez nas modelu A
2) podobny do wymyślonego przez nas modelu B
3) identyczny z C
4) niepodobny do żadnego z założonych przez nas modeli

To postawa naiwna-poznawczo ? wymusza aby jednostka poznała ukryte założenia

MAPA PARADYGMATÓW W NAUKACH SPOŁECZNYCH

Radykalna zmiana

RADYKALNY
HUMANISTA
(rad humanizm)
RADYKALNY
STRUKTUALISTA

INTERPRETATOR
(interpretatywizm)
FUNKCJONALISTA
(funkcjonalizm)
Stopniowa regulacja

Źródło : G. Burrel, G. Morgan, za : Kwieciński


K. RUBACHA ? ?Przedmiotem badań tłumaczącym racje istnienia pedagogiki jako nauki jest praktyka edukacyjna, na którą składa się wiele zjawisk, tj. działanie instytucji edukacyjnych, stosunki międzyludzkie w nich panujące, zmiany zachodzące w ludziach poddanym oddziaływaniom edukacyjnym itp. Łatwo zauważyć, że przedmiot pedagogiki istniał znacznie wcześniej niż powstała pedagogika naukowa. Nie można zatem powiedzieć, że pedagogika tworzy praktykę edukacyjną. Ona istnieje niezależnie od intencji i działań uczonych. Ich zadaniem jest natomiast opisywanie tej praktyki, wyjaśnienie zjawisk, które np. destabilizują działania edukacyjne, odkrywanie rezultatów, do których edukacja prowadzi?.

J. MATERNE ? Trzy główne epoki ewolucji społecznej wiedzy o wychowaniu

1) prehistoryczna przeszłość gatunku ludzkiego, już na poziomie formowania się pierwotnych kultur
2) starożytna antyczna Grecja
3) czasy nowożytne

Ad 1.
1) Rodzicielska wiedza o chowie potomstwa, wiedza o opiece nad dziećmi wraz ze znajomością skutecznego przysposobienia potomstwa do samodzielnego życia - rodzicielska wiedza była bezpośrednio sprzężona z biologicznymi instytucjami wyrażającymi się w troszczeniu się o zabezpieczenie potrzeb i bezpieczeństwo potomstwa. Jest to wiedza o tej formie wychowanie, którą nazywa się wychowaniem naturalnym (obserwowanie, naśladownictwo)

2)Magiczne tajniki wychowania ? rejestr uogólnionych prawd o wychowaniu wynikających ze zbiorowego doświadczenia społeczności. Magiczne tajniki wychowania dotyczyły wprowadzenia młodego pokolenia w normy, obyczaje, sposoby zachowania się czy funkcjonowania w różnych okolicznościach. Formułowały to, co dziś określa się mianem światopoglądu. Rozwój tej postaci wiedzy doprowadził do zinstytucjonalizowania jej przekazu, a to dało początek wyodrębnieniu się inicjacji. Inicjacja jest najstarszą formą wychowania nazywanego wychowaniem celowym. Wychowanie celowe wiąże się z wydzieleniem pewnej kategorii osób, której zadaniem jest przygotowanie młodych do zadań i ról społecznych, jakich się od nich oczekuje.

Ad 2.
1) Filozofia wychowania ? w ty specyficznym i swoistym zakresie, który obejmował rozważania filozofów starożytnych na temat bytu i jego istoty, świata i jego poznania, człowieka, wartości, polityki.
Wg J. Materne: filozofowie starożytni ukazywali różne aspekty wychowania, jego kontekst etyczny, polityczny, epistemologiczny, psychologiczny.
Wartość tej formy wiedzy wyraża się w całościowym, makroskopowym wyjaśnianiu zjawisk wychowawczych. Takie ujmowanie prawdy o wychowaniu czyniło z wiedzy istotny instrument kreowania praktyki wychowawczej.

2) Paideia ? znaczy w dziejach kultury greckiej ?organiczny rozwój duchowego życia narodu? związany z typem cywilizacji, tradycji, literatury i wychowania. W paidei został wyznaczony cel szeroko rozumianego wychowania jako wszechstronny i harmonijny rozwój jednostki. Paideia znaczy dziś całość wykształcenia podporządkowanego wprowadzeniu wychowanka w określoną kulturę i cywilizację w szerokim tego słowa znaczeniu.

Ad 3.
1) Chrześcijański etos pedagogiczny ? kształtował się w pierwszych wspólnotach chrześcijan, a osnowę wychowania stanowiło Pismo Święte. Wiedza o wychowaniu wyrażała mądrość pedagogiczną całej wspólnoty chrześcijańskiej i zarazem zespolona była w całość z konkretnymi czynami jej członków (podkreślić można nierozerwalność związku między sferami odnoszącymi się do wiedzy i działania; refleksji i praktyki)

2) Sztuka wychowania, sztuka pedagogiczna ? to wiedza o wychowaniu, która stanowi zwarte i zarazem nowatorskie, oryginalne dzieło utalentowanych i wybitnych osób, niekoniecznie posiadających formalne wykształcenie pedagogiczne. Dziś często dla nazwania tego typu wiedzy o wychowaniu używa się określenia pedagogia w zakresie doktryn wychowania, systemów wychowania (wychowawczych), koncepcji wychowania. Pośród wielu przykładów wymienić można m.in. nieautokratyczny (nieautorytarny) system wychowania J. Korczaka, koncepcję wychowania C. Freineta, J. H. Pestalozziego.

3) Subiektywna refleksja pedagogiczna ? to najbardziej rozpowszechniona forma wiedzy o wychowaniu. Na podstawie danych historycznych zlokalizować można wyraźne występowanie subiektywnej refleksji pedagogicznej w czasach nowożytnych. Okoliczności ogólnie społeczno ? kulturowe sprzyjały rozwojowi subiektywnej refleksji pedagogicznej, dostrzec to można chociażby w średniowieczu. Szczególnie intensywny rozwój subiektywnej refleksji pedagogicznej zaznaczył się w Europie w okresie renesansu (np. w Polsce myśliciel A. Frycz-Modrzewski) oraz w czasach oświecenia.

?Efektem refleksji pedagogicznych są koncepcje norm postępowania wychowawczego oparte na rozmaitych podstawach: filozoficznych, religijnych, ideologicznych, a niekiedy także na pewnych przesłankach naukowych. Subiektywna refleksja pedagogiczna utrwala i rozwija teleologiczny schemat myślenia pedagogicznego.? (J. Materne)

4) Pedagogika naukowa
J.F. Herbart ? system pedagogiczny:
? Układ ideowy - określający cele wychowania, które zostały ujęte w kategoriach ?cnót?. Celem jest moralność, ponieważ odnosi się do życia społecznego człowieka. Układ ideowy wyprowadzony został z etyki.
? Układ teoretyczny ? tworzą twierdzenia, które opisują i wyjaśniają proces realizacji celów zawartych w układzie ideowym. Są to twierdzenia wykorzystane dla uzasadnienia projektów działań edukacyjnych. W ramach tego układu dostrzec można oparcie się na ówczesnej psychologii.
? Układ praktyczny ? obejmował dane dotyczące treści i organizacji kształcenia humanistycznego. W pracach uczniów Herbarta pole problemowe zawężone zostało do technologii szkolnego nauczania i uczenia się, skoncentrowane na konkretnych praktycznych rozwiązaniach dydaktycznych, takich jak: program nauczania, metody nauczania, środki realizacji, cele dydaktyczne, struktura lekcji. (Liller, Stoy, Rein)

Struktura pedagogiki wg Herbarta
1. Pedagogika ogólna ? wytwarzać miała ogólna teorię ?nauczanie wychowującego? o charakterze uniwersalnym, (ponieważ cele wyprowadzone zostały z etyki, a projekt ich realizacji znajdował uzasadnienie w psychologii). Wiedza ta miała realizować podstawowe funkcje nauki tj. opis i wyjaśnienie oraz wykorzystywać dorobek innych dyscyplin naukowych.
2. Dydaktyka ? wytwarzać miała wiedzę o charakterze normatywnym ? jej zadaniem było wyprowadzenie z układu ideowego i teoretycznego dyrektyw (zdań normatywnych) dotyczących praktycznej działalności dydaktycznej np. odnoszących się do doboru treści programowych.
3. Historia wychowania ? wytwarzać miała wiedzę o charakterze historiograficznym (w zakresie rekonstrukcji i interpretacji poglądów myślicieli oraz w zakresie opisywania zmienności i różnorodności praktyk edukacyjnych). Przedmiotem badań miały być doktryny pedagogiki i pedagogie.

Krytyka herbartowskiej pedagogiki ? upowszechnianie się wiary w potęgę rozumu ludzkiego i wizji nauki respektującej zasady scjentyzmu w wytwarzaniu tzw. wiedzy pozytywnej.

Scjentyzm ? postawa myślowa i światopoglądowa, bądź też stanowisko o najwyższej pośród innych pozycji poznania naukowego.
Poznaniu naukowemu, zwłaszcza przyrodniczemu, przypisuje się wyróżnione miejsce w kulturze, filozofii i społ.

Wiedza pozytywna ? wytwarzana przez zastosowanie tzw. paradygmatu ilościowego badań, wiedza o wysokim poziomie generalizacji pozwalająca na dość precyzyjne przewidywanie stanów rzeczy, procesów, zdarzeń.

W ramach krytyki szkoły herbartowskiej pojawiły się ruchy innowacyjne (alternatywne ruchy ? nowe wychowanie w Europie, progresywizm w USA)

Nowe wychowanie:
? Filozofia pragmatyczna
? Idee pajdocentryczne

TYPY POZNANIA, WIEDZY I JĘZYKOW ( J. Rutkowiak)

Typy poznania Rezultat poznania o wychowaniu Język rezultatu
Poznanie potoczne Wiedza potoczna Język potoczny
Poznanie naukowe Wiedza naukowa Język naukowy
Poznanie filozoficzne Wiedza filozoficzna Język filozoficzny
Poznanie religijne Wiedza religijna Język religijny
Poznanie mityczne Wiedza mityczna Język mityczny(magiczny)
Poznanie pochodzące ze środków masowego przekazu Wiedza pochodząca ze środków masowego przekazu; m.in. wiedza publicystyczna Język różnych środków masowego przekazu
Poznanie pochodzące z kręgów sztuki; artystyczne Wiedza pochodząca z kręgów sztuki; graffiti, teksty piosenek Język kręgów sztuki; m.in. język obrazów
Inne Inna Inny

R. SCHULZ ? UNIWERSUM JĘZYKOWE EDUKACJI

Działalność edukacyjna jest przekazem kulturowym; dostarczenie kapitału kulturowego młodym pokoleniom. Działalność może być oglądana z różnych perspektyw.
Teza podstawowa ? pedagogika może być pojmowana jako logos (duch) ładu edukacyjnego (praktyki edukacyjnej) tj. jako całokształt procesów wytwarzania, obiegu, przyswajania oraz wykorzystania informacji w systemie edukacyjnym (społecznej instytucji wychowania) ? w toku i dla potrzeb jej kształtowania się, funkcjonowania (realizacji celów, utrzymywania własnej struktury) adaptacji oraz rozwoju.
W wyróżnionym sensie pedagogika byłaby równoważna z funkcjonowaniem informacyjnego systemu edukacji (metabolizm informacyjny społecznej instytucji wychowania).

W ujeciu współczesnej edukacji można wyróżnic 4 heteronomiczne i współzależne warstwy
(modalności i poziomy) :

Warstwy modalności = poziomów
a. Język (i mowę) zjawisk naturalnych, przyrodniczych ? pojmowanych jako przeciwieństwo sztucznego świata przedmiotów kulturowych;
b. Język (i mowa) przedmiotów kultury materialnej edukacji;
c. Język (i mowa) składników kultury społecznej edukacji;
d. Język (i mowa) kultury symbolicznej edukacji.

Pierwsza warstwa uniwersum językowego edukacji dotyczy świata natury, obiektów i zjawisk przyrodniczych. Trzy pozostałe odnoszą się do podstawowych dziedzin kultury materialnej, społecznej (socjotalnej), symbolicznej.

Ad a.
W ramach tej warstwy wpisać można komunikaty, które autorzy czyniąc przedmiotem poznania świat natury, zawiaska, jakie w nim zachodzą oraz obiekty świata przyrody zarazem ujmują przedmiot poznania jako znaczący dla kształtu życia jednostek. Na podstawie słownikowych definicji zauważyć można utożsamianie natury i przyrody, przedstawienie natury cywilizacji, ujmowanie natury jako istoty czegoś, bądź sytuowanie natury w kontekście wrodzonych cech fizycznych i psychicznych właściwych komuś.
Zakres tej warstwy obejmuje wyróżnione w podstawowym zasobie leksykalnym polszczyzny pole leksykalne: natura (w tym krajobraz, zwierzęta, rośliny, zjawiska astronomiczne: czas i przestrzeń) oraz pole leksykalne: człowiek, biorą pod uwagę istotę i specyfikę funkcjonowania jego organizmu, rozwój poszczególnych sfer oraz szczegółowo: wrodzone cechy i czynniki fizyczne, wrodzone cechy i czynniki psychiczne.

Ad b.
?Oto język (i mowa) materialnej infrastruktury edukacji. Na szczeblu pierwszym informacja o uporządkowaniu ładu edukacyjnego względem swego otoczenia, społecznego kodowania jest przede wszystkim w strukturze określonych przedmiotów materialnych np. w architekturze budynków szkolnych, w organizacji przestrzenno ? materialnego środowiska domu, w stroju oraz wyposażeniu dziecka lub ucznia, w narzędziach wpływu edukacyjnego itp. W wymienionych urządzeniach, obiektach i narzędziach jest zakodowana spora porcja wiedzy o ładzie edukacyjnym w społeczeństwie, o regularnościach właściwych zjawiskom edukacyjnym. Co więcej wydaje się to być podstawowy sposób zapisu, utrwalenia, kodyfikacji i modelowania pedagogicznego doświadczenia (ładu)? (Schulz 1997)

Zapisane w materialnej infrastrukturze informacje o ładzie edukacyjnym odnoszą się do utrwalonych obrazów organizacji przestrzennej i materialnej miejsc funkcjonowania, bycia jednostki. Obrazy uporządkowania przestrzeni oraz zaplecza przedmiotowego (instrumentarium)stanowią opis dokonywany z określonej perspektywy poznawczej / punkt widzenia oraz model świata regulujący zachowania jednostek.

Ad c.
Wyodrębnienie społecznej kategorii kultury wymaga wyjaśnień. W ogólnym rozumieniu zjawiska kulturowe mają charakter społeczny, wydzielając, więc taką osobna klasę zjawisk, należy rozumieć ją jako kategorię ściśle społeczną, która charakteryzuje się tym, że podmiotem i przedmiotem kulturowo określonych działań są tutaj sami ludzie, że regulujący wpływ kultury odnosi się do stosunków, ról i układów ludzi w ich wzajemnych powiązaniach. (Kłoskowska 1983)

Informacje o ładzie edukacyjnym, o ogólnych i szczegółowych zasadach funkcjonowania jednostek w tym ładzie kodowane są w normach społecznych regulujących stosunki międzyludzkie, w pewnych ustalonych typach lub wzorach zachowania, w przepisach dotyczących aspektów życia społecznego (struktura małżeństw, rodziny, stosunki pokrewieństwa, moralność płciowa, podział pracy, stosunki własności, struktura władzy, etykieta towarzyska itp.)

Ad d.
Warstwa odnoszona jest do języka całego wychowującego społeczeństwa. Język naukowy jest jednym spośród wielu różnych języków namysłu nad edukacją. Wymienić można język potoczny, prywatny, środków masowego przekazu, masowej komunikacji, instytucji oświecenia publicznego, organizacji politycznych, prawa, sztuki, literatury, pieśni i dramatu, nauk o człowieku, pedagogiki, aksjologów, futurologów, filozofów wychowania, nauczycieli, uczniów, rodziców, inne.

PRZESZKODA EPISTEMOLOGICZNA ? Zdzisław Cackowski (1998) ? zapożyczył termin od Gastona Bachelarda
określa Cackowski tym terminem , co następuje ? to aktywna składowa, która uczestniczy w zdobywaniu nowych umiejętności, nowej wiedzy. Owa oporność dotychczasowej (aktualnej) wiedzy i umiejętności jest tym większa, im bardziej sprawna ona dotąd była, a jednocześnie jest tym większa, im bardziej oryginalna i nowatorska jest nowa wiedza oraz umiejętność zdobywana przy udziale wiedzy i umiejętności dotychczasowej.

(j. dysponuje określonym pakietem wiedzy i umiejętności, jest on zarazem tworzywem, budulcem dla nowej wiedzy i umiejętności, a jednocześnie przeszkodą w ich zdobywaniu)

Wśród sytuacji, które stanowić mogą przeszkodę epistemologiczną Cackowski wyróżnia :
? Krytycyzm w fazie generowanych pomysłów
? Strukturę wiedzy i umiejętności
? Obraz / poglądowość
? Skuteczność poznawczą
? Opinię i rzeczywistość

WYMIARY ANALIZY WIEDZY POTOCZNEJ (T. Maruszewski)

1) pragmatyczny ? związany z pragmatycznym oddziaływaniem na otoczenie
2) prawdziwościowy ? dotyczy relacji miedzy wiedzą a rzeczywistością
3) interpersonalny ? dotyczy stopnia w jakim wiedza jest podzielona przez jednostki
4) etyczny ? dotyczy stosunku do norm moralnych

Główną funkcją wiedzy potocznej ? zdaniem T. Maruszewskiego- jest przewidywanie własnych zachowań, zachowań innych ludzi oraz programowanie działań własnych.
M. Marody wskazuje dodatkową funkcje wiedzy potocznej tj. wyjaśnianie zachowań i zdarzeń . Zdroworozsądkowa wiedza o rzeczywistości społecznej pelni te same funkcje, co wiedza naukowa ? pozwala radzić sobie z ta rzeczywistością w sposób bardziej zorganizowany. Biorąc pod uwagę, że spora część tej wiedzy jest przekazywana społeczeństwu, jej posiadania zwalnia jednostkę od kosztów działania metodą prób i błędów.
H. Gasiul traktuje wiedzę potoczną jako efekt dążeń człowieka do zrozumienia świata, siebie samego oraz do uporządkowania zdarzeń i ich przewidywania. Ta wiedza może ułatwić możliwość rozwoju lub interpretując w innych kategoriach możliwość przystosowania do zmieniających się sytuacji życiowych.

Zdaniem T. Maruszewskiego podstawowa właściwość pozwalająca uznać daną wiedzę za potoczną wyraża się w uznaniu wiedzy jako rezultatu praktyki jednostki ( fizycznej, społecznej) . Z powyższych podstawowych właściwości wynika przekonanie jednostki o oczywistości tej wiedzy.

?Skoro wiedza ta wskazuje skuteczność w osiąganiu różnych celów, zatem musi być w mniemaniu jednostki prawdziwa. Ponieważ wiedza ta była wielokrotnie wypróbowywana, wobec tego człowiek zaczyna ją uznawać za własną?.

Wiesława Stefan (1988) w artykule ? znaczenie wiedzy potocznej studentów o wychowaniu w procesie studiowania pedagogiki? napisała następująco : ? większośc poglądów o otaczającym świecie, w tym na temat wychowania, funkcjonuje w sposób oczywisty i nieuświadomiony. Mity, fatalizm, wiara w dziedziczność, uprzedzenia (?) to tylko niektóre istotne składniki wiedzy potocznej o człowieku i wychowaniu, którą kierują się ludzie w swoim codziennym działaniu?.

T. Hołówka (1986) twierdzi, iż wiedza potoczna to ? tylko zbiór powierzchniowych , fragmentarycznych i nieuporządkowanych ze soba uogólnień , które zaspokajają wprawdzie w jakimś stopniu potrzebę rozumienia i panowania nad rzeczywistością, ale nie tworzą całości o wyraźnie zarysowanych i kluczowych ideach?
Parametry wiedzy potocznej :
1) jest traktowana przez jednostkę jako coś oczywistego, zrozumialego samo przez się
2) choć towarzyszy jej poczucie całkowitej oczywistości, zawiera często zestaw luźno powiązanych ze sobą twierdzeń , o rozmaitej genezie często logicznie ze sobą sprzecznych

myślenie potoczne? zmiana perspektywy potocznej ? myślenie naukowe

H. Stefan : ?Na etapie zmiany perspektywy poznawczej narzucająca się oczywistość otaczającej rzeczywistości ustępuje, a w jej miejsce pojawia się zwątpienie w pozorne oczywistości. Podmiot poznający zaczyna wykazywać aktywność, wątpić i konfrontować swoją wiedzę naukową. Dojście do myslenia pojęciami nauki jest procesem trudnym i długotrwałym.?

Wykład
EWOLUCJA TOŻSAMOŚCI PEDAGOGIKI POLSKIEJ ORAZ EUROPEJSKIEJ

Rozwój tożsamości pedagogiki europejskiej (podział Roland Paulston)
? ETAP ORTODOKSJI
Dwie pierwsze dekady po II Wojnie Światowej. Rozwój linearny i okres ortodoksyjnej dominacji paradygmatu strukturalno ? funkcjonalnego. Charakteryzuje się ten okres poprzez wskazanie tendencji do eliminacji odmiennych poglądów, dominację pozytywistycznej metodologii i dążenie do ustalania prawidłowości naukowych.
? ETAP HETERODOKSJI
Obejmuje lata 70 i 80-te. Charakteryzuje się ten okres poprzez wskazanie pojawiania się wariantów ?neo? i ?anty? krytycznych i opozycyjnych wobec dominującego paradygmatu. Następuje ścieranie się teorii, odmiennych światopoglądów, konkurowanie i wzajemne zwalczanie koncepcji teoretycznych, w badaniach nad edukacją zaczęły dominować ujęcia krytyczne.
? ETAP HETEROGENICZNOŚCI
Początek lat 90-tych. Opisuje się ten etap jako ?okres dyskutujących ze sobą i przeplatających się, ale komplementarnych wobec siebie różnych teorii i szkół naukowych. Podstawowe założenie wyrażone jest w przekonaniu, iż żadna teoria, żaden paradygmat nie ma monopolu na prawdę?. To założenie w praktyce oznacza ? wg Paulstona ? przejście od ?wojny paradygmatów? do strategii ?debatujących społeczności?.

Etapy rozwoju tożsamości polskiej pedagogiki (Leksykon PWN, Pedagogika)
? okres do 1949r. ? kontynuacja tradycji wypracowanej w II RP
? lata 1949 do przełomu lat 60/70-tych ? stworzenie warunków dla ujawnienia i dominacji paradygmatu pedagogiki instrumentalnej (praktycznej, państwowej), okres likwidacji autonomii nauki i osłabienia struktur akademickich, działania cenzury, działania specjalnych komisji dyscyplinarnych do weryfikacji nauczycieli akademickich, ideologizacji nauki w tym głównie nauk humanistycznych.
? Po przełomie lat 60/70-tych ? spójna koncepcja pedagogiki instrumentalnej przedstawiona w pracach H.Muszyńskiego: Wstęp do metodologii pedagogiki (1970), Ideał: cele wychowania (1972), Zarys teorii wychowania (1976). Nastąpiła zarazem wymiana pokoleniowa po przełomie lat 60/70tych, powstały nowe instytucje naukowe i naukowo ? dydaktyczne (w tym wyższe Szkoły Pedagogiczne), wielokrotnie wzrosły limity miejsc na kierunkach pedagogicznych. Obok tego obowiązkowego nurtu uprawiania pedagogiki pojawiły się (?na marginesie?) osoby podejmujące problemy i zadania nie mieszczące się w nurcie dominującym.
? Po roku 1989 ? wydarzenia związane ze zmianą ustrojową sprawiły, że pedagogika upaństwowiona utraciła dotychczasowe zaplecze, punkty oparcia. Była funkcjonalna względem innego ładu społecznego i scentralizowanego systemu oświatowego.

Sekwencje czasowe przemian pedagogiki od 1989 roku ( periodyzacja przemian wg T.Lewowickiego):
- pierwszy okres
lata zagubienia wywołanego zmianą ustroju, namysłu kierowanego pytaniem czy pedagogika będzie istniała, a jeżeli tak to jaka to będzie pedagogika? Umownie rzecz traktując Zjazd Pedagogiczny w 1993r. umożliwił nakreślenie drogi poszukiwania (nowej) tożsamości pedagogicznej.
- drugi okres
czas burzliwego podejmowania treści płynących z literatury zachodniej, z doświadczeń zachodnich systemów edukacyjnych. Liczne tłumaczenia i odwołania do literatury obcojęzycznej przyniosły wielość i różnorodność koncepcji teoretycznych, poglądów, nurtów.
- trzeci okres
po 2000r. ?czas dorastającego chaosu? ? bogactwo myśli, poglądów, koncepcji, może inspirować, ale nie sprzyja ? zdaniem Lewowickiego ? ogólnemu myśleniu o pedagogice, ryzykowne byłoby więc twierdzenie, że dokonała się krystalizacja (nowej) tożsamości pedagogiki.

UNIWERSUM PRZEKONAŃ (ewolucja tożsamości polskiej pedagogiki)
1). Przekonanie o tym, że nie ma bezpośredniego związku między teorią pedagogiczną a praktyką edukacyjną.
2). Konsekwencją przyjęcia powyższego założenia musi być odrzucenie stereotypu ujawniającego się w twierdzeniu, że praktyka edukacyjna może być a-ideologiczna.
3). Przekonanie o tym, że historyczny okres ewolucji tożsamości pedagogiki oznacza przechodzenie od fazy ortodoksji ku heterogeniczności poprzez pośredni etap heterodoksji.
4). Konsekwencją powyższych twierdzeń są zmiany wewnątrz samej pedagogiki ujawniające się w:
- przesunięciu zainteresowań badawczych od projektowania praktyki edukacyjnej do opisu i wyjaśnienia rzeczywistości edukacyjnej jako podstaw wielu możliwych interpretacji
- przesunięcie od wytwarzania wiedzy instrumentalnej ku wytwarzaniu wiedzy służącej realizacji interesu rozumienia oraz wiedzy krytycznej służącej głównie interesowi emancypacyjnemu
- przesunięcie roli pełnionej przez pedagogów jako przedstawicieli dyscypliny naukowej od roli ?prawodawców? ku roli ?tłumaczy?
- przesunięcie od scjentycznych reguł naukowości ku uznaniu odrębności i swoistości metodologicznej nauk humanistycznych, posługujących się głównie hermeneutyką
J. Habermas ? Diagnoza stanu pedagogiki ogólnej jako dyscypliny naukowej i przedmiotu kształcenia w badaniach porównawczych S. Palki:
- nazwa dyscypliny
- jednostki organizacyjne uprawiające pedagogikę ogólną
- podstawowe elementy i działy pedagogiki ogólnej
- wiodąca tematyka badawcza
- publikacje naukowe z pedagogiki ogólnej
- tytuły i stopnie naukowe w dziedzinie pedagogiki ogólnej
- konferencje, sympozja, sesje naukowe
- współpraca zagraniczna

Wykład
Temat: Analiza treści. Wybrane teoretyczne i metodologiczne problemy badań

ANALIZA ZAWARTOŚCI WG G. GERBNERA

Wymiary Istnienia/ obecności Priorytetów/ważności Wartościowania Relacji
Zakres analizy Co jest? Co jest ważne? Co jest słuszne/niesłuszne
Dobre/złe Co jest z czym powiązane i w jaki sposób?
Pytania Co jest dostępne publiczności? Jak wiele i z jaką częstotliwością? W jakim kontekście lub w jakim porządku ważności? W jakim świetle? Z jakiego punktu widzenia? Z jakimi ocenami? W jakiej całościowej strukturze logicznej, przyczynowej czy innej?
Terminy i miary analizy Termin: uwaga
Miary: obecność, częstotliwość, złożoność Termin: nacisk
Miary: porządkowanie, rangowanie, skalowanie, centralność, peryferyjność, intensywność Termin: tendencja
Miary: mierzenie krytycznych tendencji, które nadawane są wartościom Termin: struktura
Miary: korelowanie, grupowanie,
inne

ELEMENTY SKŁADOWE MODELU KOMUNIKOWANIA G.GERBNERA

PROCES KOMUNIKOWANIA POLE BADAŃ
1) ktoś (osoba lub instytucja)
2) postrzega określone wydarzenie
3) i reaguje
4) w sytuacji

5) za pomocą pewnych środków

6) aby udostępnić materiały
7) w pewnej formie
8) i w pewnym kontekście
9) przekazuje treści
10) z pewnymi następstwami 1) badanie komunikatora (audytorium)
2) badanie percepcji
3) mierzenie efektywności
4) badanie fizycznej i społecznej sytuacji komunikowania
5) analiza medium i analiza kontroli nad urządzeniami
6) analiza dystrybucji i dostępu
7) analiza struktury, formy i stylu
8) badanie sekwencji
9) analiza treści, analiza zawartości
10) badanie zmian wywołanych przez proces komunikowania

METODA ANALIZY PÓL SEMANTYCZNYCH
Wyróżniamy 6 siatek relacji:

Siatki relacji pytania
1) określenia
2) asocjacje
3) opozycje
4) ekwiwalenty
5) opis działań podmiotu
6) działania wobec podmiotu
Wskazuje na to jaki jest podmiot, jakie są jego cechy? Jaki jest sposób jego bycia?

Z czym jest kojarzony przedmiot/podmiot? Z czym się wiąże? Co mu towarzyszy?

Czemu przeciwstawiany jest podmiot? Co stanowi/jest jego przeciwieństwem?

Z czym utożsamiany jest podmiot/przedmiot?

Co robi podmiot? Na czym polega jego aktywność? Jakie skutki wywołuje?

Jakie działania podejmuje się wobec/względem podmiotu?

Zwieńczeniem, wynikiem, efektem analizy pól semantycznych jest skonstruowanie definicji pojęcia jakie nas interesuje.

EMPIRYCZNA ANALIZA WIEDZY POTOCZNEJ M. MARODY

POTOCZNOŚĆ

SMK (środki masowego komunikowania/przekazu)

NAUKA

Obejmuje 3 wymiary:
- treści (udzielenie odpowiedzi na podstawie elementów składowych oraz zróżnicowanie językowe w opisie przedmiotu poznania:
1) zróżnicowanie pojęć
2) zróżnicowanie znaczeń przypisywane tym pojęciom
- organizacji znaczeń (poszukiwanie pewnych, ukrytych sposobów organizacji znaczeń zawartych w wypowiedzi respondenta; w ramach wymiaru ujawniają się m.in. ogólniejsze idee, które stoją za rozpoznanymi w wymiarze treści systemami pojęciowymi ? jak respondenci organizują znaczenie wypowiedzi?)
- poziomu konstruowania znaczeń (odpowiada zróżnicowaniu stylów poznawczych wchodzących w skład kodów językowych)

Kody językowe można rozpoznać ze względu na 2 postacie cech:
? cechy formalne
? cechy poznawcze

1) kod ograniczony (konkretny)
? cechy formalne:
proste konstrukcje zdaniowe, krótkie nieskomplikowane, ubogi zasób słownictwa, naturalny lub obrazowy styl ekspresji językowej, zwroty socjocentryczne ? wszyscy wiemy, iż ... ; brak planowania dłuższych wypowiedzi, tendencja do upraszczania, generalizowania, dychotomiczne wartościowanie rzeczywistości
? cechy poznawcze
osadzanie treści wypowiedzi w rzeczywistości przesiąkniętej konkretem; namacalne, doświadczalne; znaczenia słów użytych w wypowiedzi przekazywane są w sposób astensywny - poprzez wskazanie obiektów, stanów rzeczy, faktów, w stosunku do których odpowiednie słowa mogą być stosowane; nieumiejętność przejścia od konkretu do uogólnienia, nieumiejętność myślenia racjonalnego, abstrakcyjnego
2) kod wypracowany (rozwinięty)
? cechy formalne
dłuższe konstrukcje gramatyczne, zwroty egocentryczne ? wydaje mi się, że ... ; bogatsze słownictwo, uogólnienia
? cechy poznawcze
wśród istotnych cech wskazać można to co M. Marody nazywa ?myśleniem na głos?; badani określają głośno problem, problematyzują, analizowany jest problem, przekazywanie uwarunkowań, oderwanie od rzeczywistości, wychodzenie poza dostarczone informacje, myślenie abstrakcyjne, racjonalne, umiejętność konstruowania wiedzy (Brunner)
3) kod quasi wypracowany
? cechy formalne
cechy kodu wypracowanego
? cechy poznawcze
charakterystyczne dla kodu ograniczonego
4) kod quasi ograniczony (kod więzi intymnych)
? cechy formalne
cechy kodu ograniczonego
? cechy poznawcze
charakterystyczne dla kodu wypracowanego


M.Marody:
- wymiar organizacji znaczeń
- wymiar treści:
? dylematy semantyczne
? dylematy ontyczne (jaki to element rzeczywistości)
? dylematy epistemologiczne
? dylematy teleologiczne

PARADYGMAT ? zbiór ogólnych i ostatecznych przesłanek w wyjaśnieniu jakiegoś obszaru rzeczywistości, przyjętych w społeczności uczonych ? przedstawicieli danej dyscypliny.

Jeżeli przedmiotem pedagogiki jest edukacja (Rubacha) to rozpatrujemy 2 kategorie:
- człowiek jako istota społeczna
- społeczeństwo

Jak istnieje świat społeczny?
Nominalizm ? w formie znaczeń jakie mogą mu nadać poznające go podmioty
Realizm ? podmioty poznają świat w jednakowej postaci, zgodnej z danymi zmysłowymi

Jaka jest natura człowieka?
Woluntaryzm ? wyeksponowanie człowieka, jego natury
Determinizm ? zależności przyczynowo ? skutkowe

Jak zmienia się świat społeczny?
- zasada radykalnej zmiany
- zasada stopniowej regulacji


MAPA KATEGORII ZJAWISK I OBIEKTÓW
SFERY NATURALNEJ ŁADU EDUKACYJNEGO

Prokreacja
Laktacja Pielęgnacja
Rozwój dziecka

Choroby Mowa gwiazd Żywienie dieta

Sfera społeczna Rodzicielstwo Dziadkowanie Regulacje prawne

Sfera symboliczności Potoczność w zn. Egzystencjalnym
Nauka wariant popularyzatorski

WYCHOWANIE

1.PARADYGMAT
wychowanie rozumiane jako świadome działanie edukacyjne nastawione na wzmacnianie konstruowanych przez dziecko subiektywnych znaczeń nadawanych otaczającej rzeczywistości

2.PARADYGMAT HUMANISTYCZNY
wychowanie rozumiane jako świadome działanie edukacyjne nastawione na wzmacnianie swobodnego rozwoju dziecka i usuwanie jest społecznych blokad

3.PARADYGMAT FUNKCJONALNY
świadome działanie edukacyjne nastawione na kształtowanie osobowości zgodnie ze standardem psychologiczno ? społecznym obowiązującym w danej kulturze

4.PARADYGMAT
świadome działanie edukacyjne zaangażowane w kształtowanie osobowości zdolnej do działania w warunkach strukturalnych konfliktów


Wykład:
POJĘCIA, ŹRÓDŁO : T. HEJNICKA- BEZWINSKA ?PEDAGOGIKA OGÓLNA? BYDGOSZCZ 2008

TEORIA : 1) potocznie ? synonimem jest pojęcie wiedzy, czyli usystematyzowanego zbioru twierdzeń dotyczących określonej dziedziny
2) rezultat działalności badawczej
3) system twierdzeń logicznie i merytorycznie uporządkowany

TEORIA NAUKOWA: kategoria pojęciowa najbardziej kontrowersyjna w procesie dyscyplinaryzacji pedagogiki. W podręczniki wystepuje w znaczeniu II i III, czyli jako rezultat badan naukowych o charakterze systemowym. Ze względu na zakres możemy wyróżnić 3 typy teorii :
1) teorie empiryczne ? największego zasiegu, których przedmiotem sa związki miedzy zmiennymi, odnoszące się do cech, zjawisk i procesów. Hipotezy o zależnościach są potwierdzane lub obalane w wyniku bezpośrednio przeprowadzonych badan empirycznych. Teorie budowane na wynikach badań empirycznych mogą mieć prakseologiczny charakter i być podstawą dla projektowania metodyki działań edukacyjnych. W pedagogice takimi teoriami o charakterze prakseologicznym ( zbudowanymi w oparciu o badania empiryczne) są : teoria nauczania wielopoziomowego, t. n. problemowego, t.ksztalcenia zintegrowanego i inne.
2) Modele ? teorie średniego zasięgu, które stanowią wzorcowe sposoby myslenia o pewnym fragmencie rzeczywistości, prowadzenia badań i wytwarzania wiedzy o tym fragmencie społecznej praktyki edukacyjnej i dyskursów o edukacji. Na strukture teorii średniego zasięgu składają się :
a) możliwe do sformułowania w tej teorii pytania (problemy badawcze
b) system pojęć dających się operacjonalizować ( mapa pojęciowa)
c) kryteria klasyfikacji i typologii obiektów, zjawisk i procesów stanowiących przedmiot badań
d) twierdzenia i hipotezy tworzące teorię (uporządkowane pod względem merytorycznym i logicznym.

Teoriami średniego zasięgu które sa stosowane w pedagogice są teorie kształcenia, nauczania i uczenia się, teorie czynności edukacyjnych, teorie ról społecznych nauczyciela, ucznia, pedagoga i inne. O danym fragmencie rzeczywistości może być budowanych więcej niż jedna teoria opisująca i wyjaśniająca ten fragment. Sprzeczności występujące miedzy teoriami mogą zaś być czynnikiem inspirującym i dynamizującym badania naukowe

3) teorie najbardziej ogólne ? najszerszego zasiegu, zawierające twierdzenia o charakterze:
a) ontologicznym ? na temat człowieka i rzeczywistości społecznej
b) epistemologicznym ? na temat granic i szans poznania, a poznania naukowego w szczególności
c) metodologiczne, na temat uznawanych za wiarygodne sposobów gromadzenia danych i informacji, przetwarzania ich, wytwarzania i dystrybucji wiedzy naukowej. Światopoglądowy charakter tych założeń ujawnia się w przyjmowanej koncepcji człowieka i świata. W pedagogice przykładem takich teorii są kierunki pedagogiczne. Klaus Hurrelman twierdzi, że dominacja jednej metodologii, jednej metody, jednej techniki, jednego narzędzia, jednej orientacji ideologicznej i teoretycznej ( czyli brak pluralizmu) w badaniach naukowych pojawia się zawsze wtedy i tam gdzie lekceważy się teorię jako podstawę badań empirycznych i ich weryfikacji

TEORIA KRYTYCZNA : jej koncepcje filozoficzną stworzyli pod koniec lat dwudziestych XX wieku pracownicy Instytutu Badań Społecznych we Frankfurcie nad Menem, manifestem programowym był artykuł M. Horkheimera ?Traditionelle und kritische teorie?. W 1933 roku zmuszeniu zostali do opuszczenia Niemiec i znaleźli się w Stanach Zjednoczonych. {Podstawowa tezą teorii krytycznej jest twierdzenie, że istnieje związek pomiędzy: systemem społecznym (polityczno-ekonomicznym) ? kulturą (w różnych obszarach jej istnienia) ? rozwojem jednostek (szansa wykorzystania potencjału rozwojowego). Teza ta ma zasadnicze znaczenia dla pedagogiki i praktyki edukacyjnej.
Warto tez jeszcze przypomnieć, że studia nad rodzina i osobowością autorytarną ? zrealizowane w ramach teorii krytycznej ? zostały wykorzystane zarówno do krytyki świata nowoczesnego, jak i totalitaryzmu XX wieku oraz zrozumienia zjawiska holocaustu.
Ta koncepcja filozoficzna, zakładająca konieczność traktowania przedmiotu badań jako struktury dynamicznej, uwarunkowanej historycznie, koresponduje z postulatem metodologicznym, zachęcającym badaczy do ciągłego wysiłku, weryfikacji teorii w kontekście społecznej praktyki (kontekście społecznym), aby włączyć się w ten sposób w realizację idei emancypacji.
Teoria krytyczna odegrała dużą rolę w demistyfikacji kategorii ?prawdy? oraz założenia o obiektywizmie badań naukowych i neutralności wiedzy naukowej. Jej zwolennicy ujmują naukę jako czynnik przemiany społecznej, z którego da się zrekonstruować ideologiczne przesłanki teorii i praktyki społecznej.

TEORIA WYCHOWANIA; subdyscyplina pedagogiczna, której przedmiotem badań jest wychowanie, czyli wytwarzanie wiedzy o celach, treściach., metodach, formach i środkach wychowania.