Tezy przeglądowe do egzaminu z historii wychowania i myśli pedagogicznej

Oto większość pytań do egzaminu dołączam w załączniku jeszcze dodatkowo historiografie dziejów edukacji

2. siedem modeli wychowania ?powstanie i praktyka.
Wychowanie helleńskie: duże znaczenie przywiązywano do wychowania fizycznego, które dotyczyło zarówno dzieci w wieku chłopięcym , jak też wychowania gimnastycznego młodzieży. Te ostatnie stanowił pentatlon, w którego skład wchodziły : skok, bieg, rzut dyskiem, rzucanie dzidą i zapasy. Jego dorocznym podsumowaniem były igrzyska. Nieodzownym elementem wszechstronnego wychowania Greka było wychowanie moralne. Ideał połączenia piękna ze szlachetnością określano mianem kalokagathia (kalos-piękny , agathos- dobry) Najważniejszymi cechami były : skromne i pełne umiarkowania postępowanie , skromny ubiór i postawa ciała, milczenie wobec starszych, szacunek i cześć dla rodziców, pokora wobec nauczycieli. Wychowanie muzyczne stanowiło główną rolę w kształtowaniu charakteru i umysłu. Wychowanie umysłowe nie przybierało wyraźnych ram organizacyjnych , najwięcej znaczył przykład polityka. Czynnikiem kształcącym był teatr, gdzie przedstawianie tragedii było szkołą poznawania zagadnień ludzkich i narodowych. Umiejętności czytania i pisania uczono w ramach zajęć domowych, bądź też u nauczyciela muzyki, przy okazji uczenia się poematów Homera, które przyswajano metodą pamięciową. Organizowano uroczystości na których młodzież odśpiewywała hymn do bogów i recytowała utwory oraz tańczyła.Wychowanie spartańskie: Sparta wypracowała system polityczny, gdzie zadaniem państwa było wychowanie młodzieży na żołnierzy , zdolnych do obrony kraju. Wszystkie dzieci uważano za własność państwa. Wychowanie wyrabiało najwyższy hart w cierpieniach, trzeźwość umysłu skromność, poczucie honoru oraz obowiązku i zdolność do bezwzględnego poświecenia się za ojczyznę. Dzieci od 7. Roku życia miały być silne fizycznie i psychicznie ,odporne na ból i wszelkie niewygody, sprytne, zdolne do zwięzłych i lakonicznych wypowiedzi. Za proces edukacji odpowiedzialny był pajdomonos, dziecko po przyjściu na świat było poddawane oględzinom urzędników, chorowite i ułomne uśmiercano (zrzucano z góry Tajgetos). Od 7. Roku życia dzieci zabierano rodzinie i poddawano procesowi wychowania państwowego. 7-18 lat ? wychowanie w zakładach typu koszarowego,18-20 lat chłopcy przechodzili efebię, do 30 roku życia, następnie spartanin otrzymywał prawa obywatelskie. Wyznacznikiem wychowania spartańskiego była surowa dyscyplina moralna. Najważniejszą rzeczą było wyrabianie tężyzny fizycznej, poprzez pływanie, polowanie, tańce i ćwiczenia gimnastyczne. Mniej uwagi zwracano na kształcenie umysłowe. Czytania uczono tylko prywatnie i na tyle by zapamiętać i rozumieć utwory patriotyczne. Wychowanie spartańskie było jednostronne ,niedające możliwości umysłowego rozwoju jednostki. Okazało się użyteczne w czasie trwałości militarnej, jednak wysoce niewystarczające w czasie załamania się potęgi militarnej Sparty.Wychowanie ateńskie: ideał wychowania zmieniał się od formy ustrojowej. W życiu obywatela wyróżniało się trzy okresy : lata dzieciństwa (spędzone w rodzinie), lata szkolne (u dowolnie wybranych mistrzów) i okres efebii. W pierwszym okresie dziecko pozostawało pod wpływem matki (lub piastunki). Od 7-18 lat chłopiec przebywał w szkole pod okiem pedagoga(zaufany niewolnik). Pierwsze 7 lat zabierało wykształcenie elementarne(poetyckie i muzyczne). Prowadził je grammatistes wraz z lutnistą w szkole. Zajęcia były prowadzone indywidualnie. Nauka czytania polegała na wyuczeniu liter alfabetu, a następnie na ich sylabizowaniu. Następnie uczono pisania na tabliczkach pokrytych woskiem. Naukę czytania przyswajano ok. 10 roku życia i dopiero wtedy gramatysta przechodził do lektury utworów poetyckich które zawierały treści religijne i moralne. Najpopularniejszy był zbiór przepisów moralnych pochodzących rzekomo od Chirona( legendarnego wychowawcy Achillesa.Wychowanie rzymskie: elementem oddziaływania w okresie republiki była rodzina , gdzie szacunkiem cieszył się nie tylko ojciec (pater familias)- prawy opiekun majątku ale także rzymska matrona (mater familias) wychowująca potomstwo sama lub przy pomocy jakiejś kobiety z rodziny. Wzorem stawała się kobieta surowych obyczajów, oddana rodzinie , a jednocześnie dobrze wykształcona, moralnie i patriotycznie wychowująca swoje dzieci. Chłopiec spod opieki matki wychodził w 7 roku życia i przechodził pod opiekę ojca. Ojciec był dla niego nauczycielem, uczył go prawa XII tablic, czytania, pisania, i wprowadzał w dorosły świat. Wychowanie fizycznie polegało na hartowaniu, nauce pływania, władania bronią i jazdy konno. Zawarte w Prawie XII tablic reguły były uczone na pamięć. Edukacja domowa kończyła się w 16 roku życia i wówczas chłopiec przywdziewał togę (symbol dorosłości). Następnie przez rok zdobywał wiedzę o sprawach publicznych i państwowych w różnych urzędach. Potem następowała efebia. Po niej mógł przejść do działalności publicznej. Młody Rzymianin uczył się tego , co powinien wiedzieć dobry gospodarz. Nakazem moralnym było przestrzeganie prawa XII tablic. Wychowanie rycerskie: Modelem wychowania w średniowieczu stało się wychowanie rycerskie. Rycerzem mógł zostać tylko ten wojownik, który był pasowany na rycerza. Młodzieniec przygotowujący się do tego stanu musiał przejść 3 ważne etapy. Od 7 roku życia był paziem, od 14-15 roku życia ? giermkiem . Giermek na dworze możnych uczył się w rycerskim rzemiośle przy boku pasowanego wcześniej rycerza. Najczęściej w wieku 20-21 lat giermek po złożeniu dowodu męstwa ,uzyskaniu sprawności i wykształcenia i odbyciu spowiedzi, był uroczyście pasowany na rycerza. Wychowanie rycerskie prowadziło do podniesienia ideałów moralnych i intelektualnych młodych ludzi. Wychowanie rycerskie niejako objęło także dziewczęta . Od kapelana uczyły się one pacierzy, czytania i pisania, a także łaciny. OD ochmistrzyni przejmowały dobre obyczaje, umiejętności kobiece, gry na instrumencie strunowym, a także języka francuskiego. Nauka obejmowała 7 sztuk wyzwolonych, łacinę i grekę oraz hebrajski, uczono poetyki, gramatyki retoryki. wychowanie humanistyczne: humanizm rodził potrzebę szerszego wykształcenia, które mogło umożliwić udział dzieci wyższych stanów w życiu politycznym i kulturalnym. Łacina pozostała powszechnym językiem kultury i nauki. Postulowano także rozszerzenie wiedzy ogólnej o grekę. Dzieci miały zostać mądrymi i wymownymi chrześcijanami, a zarazem dobrymi obywatelami, urzędnikami i działaczami politycznymi. W kolegiach jezuickich starano się wychowywać na wzór wymownego i pobożnego katolika. Kształcono w przekonaniu o zgodności wiary z postępowaniem w życiu publicznym i rodzinnym.
4. siedem sztuk wyzwolonych ? dzieje kanonu i praktyki pedagogicznej.
w średniowieczu szkolnictwo oparto na systemie dwustopniowym, tzw. siedmiu sztuk wyzwolonych (trivium, czyli stopień niższy - gramatyka, retoryka, dialektyka; quadrivium, czyli stopień wyższy - muzyka, geometria, arytmetyka, astronomia). Po ukończeniu siedmiu sztuk wyzwolonych scholar (student) zdawał egzamin i był uprawniony do studiów na którymś z fakultetów: teologii, prawie, medycynie.


17. ludzie KEN.
Początkowo biskup płocki (później arcybiskup gnieźnieński i w końcu prymas Polski) Michał Jerzy Poniatowki, wojewoda gnieźnieński August Sułkowski, Ignacy Jakub Massalski, podkanclerz Joachim Antoni Poniński, książę Adam Czartoryski , pisarz wielki litewski Ignacy Potocki. Przewodniczącym wyznaczono ks. Ignacego Jakuba Massalskiego. Od 1776 KEN przewodniczył najmłodszy brat króla Michał Jerzy Poniatowski, angażując do pracy w KEN m.in. Hugo Kołątaja i Franciszka Bielińskiego.
16. Dzieło KEN (1773-1794)
Działalność KEN dzieli się na 3 okresy ? pierwszy 1773-1776, uwieńczony powołaniem w 1775 r. Towarzystwa Ksiąg Elementarnych, drugi 1776-1783- zakończony ogłoszeniem ustaw i trzeci 1783-1794 ? zaznaczony regresem jej działalności. KEN w miejsce łaciny wprowadziła język polski jako wykładowy dla wszystkich przedmiotów. Przejęła nadzór nad wszystkimi typami szkół i kierowała wychowaniem publicznym dzieci i młodzieży w oparciu o fundusz edukacyjny (dochody i kapitały skasowanego zakonu jezuitów), stworzyła system wzajemnych powiązań i podporządkowania pomiędzy szkołami akademickimi, średnimi- wydziałowymi i podwydziałowymi oraz parafialnymi, wprowadzając jednolity sposób zarządzania i program nauczania. KEN kierowała dwiema prowincjami szkolnymi (koronną litewską, obejmującą 10 wydziałów) Mnożące się przepisy i instrukcje wydawane przez komisarzy KEN skłoniły jej kierownictwo do ogłoszenia ustawy w 1783. (Ustawa KEN dla stanu akademickiego i na szkoły w krajach RP przepisane- pierwszy nowożytny kodeks szkolny). KEN nie popierała rozwoju szkół prywatnych poza pensjami dla dziewcząt, wypełniających przepisy Komisji i prowadzących zajęcia w języku narodowym. W marcu 1775 roku z inicjatywy KEN powstała 3-klasowa szkoła wojewódzka we Włocławku. Z polecenia KEN zreformowane zostały przez H. Kołątaja i Marcina Poczobuta ? Odlanickiego obydwa uniwersytety otrzymując nazwę Szkół Głównych ? Koronnej i Wielkiego Księstwa Litewskiego. KEN postanowiła z Akademii Krakowskiej stworzyć nie tylko ośrodek naukowy, ale także miejsce kształcenia nauczycieli. Ustawa KEN z 1783r. podporządkowała sobie finansowo i merytorycznie uczelnie. Określiła dokładnie zasady organizacyjne uczelni, powoływania władz oraz prawa i obowiązki profesorów. Zlikwidowano średniowieczną dwupoziomowość uczelni, a także dominacje w nich wydziałów teologicznych. Zamiast dawnych fakultetów wprowadzono dwa kolegia, zrzeszające na równych prawach włączone do nich katedry. Kolegium fizyczne obejmowało nauki matematyczno ? przyrodnicze i medycynę, a kolegium moralne ? nauki prawne, językowo- humanistyczne i teologię. W 1775 r. KEN wydała własne podręczniki i w tym celu powołała 23-osobowe Towarzystwo Ksiąg Elementarnych na czele z Ignacym Potockim. Największą nowością w czasach KEN było zagwarantowanie rangi stanu nauczycielskiego, nazwanego akademickim. Przepis ustawy gwarantował wszystkim nauczycielom obszerną autonomię, pensję oraz emeryturę w wysokości 2/3 pensji po 20 latach pracy. Jej kolejny przewodniczący prymas Michał Poniatowski własnym kosztem założył 2 szkoły przygotowujące do zawodu nauczycieli do szkół parafialnych (Kielce i Łowicz). KEN kładła duży nacisk na wychowanie moralne. Ideałem wychowawczym szkół średnich miał być ziemianin jako człowiek rozumny, dobry gospodarz, obywatel , mąż i ojciec. W ostatnim okresie działalności KEN do głosu doszły siły krytykujące jej dorobek, zarzucając nowej szkole deprecjację łaciny. KEN wykształciła nowe grono działaczy oświatowych , podejmujących trud tworzenia nowoczesnego szkolnictwa polskiego XIX w. Dokonała zeświecczenia szkoły, podporządkowując wychowanie młodzieży państwu.
1. Historiografia historii dziejów edukacji.
W XIX wieku zainteresowania dziejami praktyki pedagogicznej na gruncie polskim rozwijały się we wszystkich zaborach. W 1842 r. pierwszą syntezę powszechnych dziejów wychowania pt. ? Chowanna przygotował Bolesław ? Trentowski. W latach 1849-1852 r. wyszło czterotomowe dzieło Józefa Łukaszewicza pt. Historia szkół w Koronie i Wielkim Księstwie Litewskim. Znacznie lepsze warunki do badań naukowych, w tym także nad dziejami wychowania, były w zaborze austriackim, gdzie w 1876 r. z inicjatywy Józefa Szujskiego powołano Komisję do Dziejów Literatury i Oświaty w Polsce. Komisja współpracowała z uniwersytetami w Krakowie i Wilnie. Przed I wojną światową rozpoczęli, a po jej zakończeniu kontynuowali, historycy dziejów wychowania: Stanisław Kot, Helena Orsza-Radlińska, Stanisław Łempicki, J. Lewicki i Z. Kukulski. W 1919 r. Ministerstwo WRiOP powołało Komisję do Badania Dziejów Wychowania i Szkolnictwa w Polsce, która swoje prace prowadziła do 1929 r. Potem jej zamierzenia kontynuowały dwie inne komisje, usytuowane w Krakowie ? Komisja Historyczna Naukowego Towarzystwa Pedagogicznego oraz Komisja do Dziejów Oświaty i Szkolnictwa przy Polskiej Akademii Umiejętności. Efektem ich prac było wydanie kilka tomów prac monograficznych dotyczących dziejów oświaty. Jednocześnie w ówczesnych ośrodkach akademickich powstawały katedry historyczno-oświatowe: w Poznaniu Wilnie i we Lwowie W drugim dziesięcioleciu niepodległej Polski ukształtowały się trzy ośrodki badań na dziejami oświaty w Polsce: Kraków, Lwów i Warszawa. Pierwszeństwo uzyskała Katedra Historii Kultury Uniwersytetu Jagiellońskiego, kierowana w latach 1920-193 przez prof. Stanisława Kota. W ośrodku warszawskim badania naukowe nad dziejami oświaty organizowała Helena Radlińska. W 1938 r. ukazała się książka Bogdana Nawroczyńskiego pt. Polska myśl pedagogiczna. Poza wymienionymi ośrodkami naukowymi studia nad dziejami wychowania podejmowały także: ? Katolicki Uniwersytet Lubelski Uniwersytet w Poznaniu Uniwersytet Wileński .Prężnie rozwijająca się historia wychowania w dwudziestoleciu międzywojennym została przerwana wraz z wybuchem II wojny światowej. Naukowcy w większości stracili swoje warsztaty naukowe, a szereg zasobów archiwalnych dotyczących dziejów oświaty zostało zniszczonych. Zniszczeń materialnych dopełniły straty ludzkie; wielu uczonych i badawczy poniosło śmierć. Po zakończeniu wojny prace badawcze i popularyzatorskie nad dziejami wychowania wznowił ośrodek krakowski, gdzie z inicjatywy Komisji do Badania Dziejów Oświaty i Wychowania Związku Nauczycielstwa Polskiego powołano czasopismo naukowe pt. ?Przegląd Historyczno-Oświatowy?, do 1947 r. redagowany przez Jana Hulewicza. W latach 1947-1948 wyszło pięć tomów Z dziejów oświaty. W 1951 r. w miejsce Polskiej Akademii Umiejętności i Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, pod auspicjami PZPR, powstała Polska Akademia Nauk (PAN). W 1953 r. w ramach PAN powstała Pracownia Dziejów Oświaty Polskiej, w latach 1953-1968 kierowana przez Łukasza Kurdybachę, a następnie ? Józefa Miąso. W ciągu dziesięcioleci przeszła ona kilka ważnych zmian, poprzez utworzenie Zakładu, aż do Instytutu Historii Nauki, Oświaty i Techniki. Pod egidą PAN wychodziły liczne periodyki i serie wydawnicze, m. in.: ?Rozprawy z Dziejów Oświaty?, ?Odrodzenie i Reformacja w Polsce?, ?Kwartalnik Historii Nauki i techniki?. W 1957 r. pod redakcją Ryszarda Wroczyńskiego wznowiono wydawanie ?Przeglądu Historyczno-Oświatowego?, gdzie publikowano m. in. wartościową bibliografię historii wychowania. W latach międzywojennych (1929-1930) ukazały się 2-tomowe Źródła do historii wychowania. W okresie powojennym wydano dwie serie tekstów źródłowych; pierwsze przygotowane przez Stefana Wołoszyna pt. Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej, t. 1-3 (Warszawa 1964-1966, wyd. rozszerzone ? Kielce 1995-1998), drugie ? Teksty źródłowe do historii wychowania, cz. I-8 (Kielce 1993-1994) pod redakcją Stefana Możdżenia. Historia wychowania jako przedmiot nauczania występował w zakładach kształcenia nauczycieli. W związku z tym począwszy od drugiej połowy XIX wieku powstawały podręczniki do tego przedmiotu, a ich autorami byli głównie dyrektorzy i nauczyciele ówczesnych seminariów nauczycielskich. Pierwszy polski podręcznik do historii wychowania Antoniego Łuczkiewicza pt. Szkolnictwo na podstawie historycznego rozwoju i zasad wychowania podług planu przepisanego dla seminariów nauczycielskich ukazał się we Lwowie w 1872 r. w 1901 r. w Drohobyczu ukazała się Historia pedagogii dla użytku seminariów nauczycielskich Franciszka Majchrowicza. Pomnikowe znaczenie posiada dwutomowy podręcznik Stanisława Kota pt. Historia wychowania. Zarys podręcznikowy, opublikowany w Krakowie w 1924 r., wydanie drugie: t. 1-2 ? Lwów 1934, wznowiony dopiero w Warszawie w 1995 r. w Wydawnictwie Akademickim ?Żak?. Jednocześnie w okresie międzywojennym S. Kot przygotował skróconą wersję tego podręcznika pt. Dzieje wychowania. Podręcznik dla zakładów kształcenia nauczycieli (Warszawa 1926, wyd. 2 ? 1928, wyd. 3 -1931). Po wojnie pionierem przygotowania podręczników do h. w. okazał się Stefan ? Wołoszyn. Pierwszym podręcznikiem była Historia wychowania, cz. I Historia szkolnictwa. Dla kl. II liceum pedagogicznego (Warszawa 1962, wyd. 2 ? Warszawa 1967). Następnie S. Wołoszyn przygotował podręcznik zarówno do liceów pedagogicznych jak też studiów nauczycielskich pt. Dzieje wychowania i myśli pedagogicznej w zarysie (Warszawa 1964), obejmujący jednak okres do końca XIX wieku. W latach 1965-1967 ukazała się dwutomowa Historia wychowania pod redakcją Łukasza ? Kurdybachy. Nadto w 1967 r. Ł. Kurdybacha nakładem ?Naszej Księgarni? wydał Tysiąclecie polskiej oświaty. W następnych latach pojawiły się kolejne podręczniki akademickie z historii wychowania: Wandy Bobrowskiej-Nowak, Historia wychowania przedszkolnego (Warszawa 1978), Ryszarda Wroczyńskiego, Powszechne dzieje wychowania fizycznego i sportu (1979), dwutomowa Historia wychowania ? wiek XX, pod redakcją Józefa ? Miąso (1980); Ryszarda ? Wroczyńskiego, Dzieje oświaty polskiej (1983, t. 2 ? 1987, wyd. 2 - 1996); Józefa Krasuskiego, Historia wychowania (1985); Stefana Możdżenia, Zarys historii wychowania, cz. 1-3 (199-1995); Jana Hellwiga, Historia wychowania (1994); Teresy Hejnickiej-Bezwińskiej, Zarys historii wychowania (1944-1989). Oświata i pedagogika pomiędzy dwoma kryzysami (1996), Kamili Mrozowskiej, Zarys dziejów wychowania w Polsce od XI do XX wieku (1998); Władysławy Szulakiewicz, Historia wychowania w Polsce 1918-1939 (2000); Kaliny Bartnickiej i Ireny Szybiak, Zarys historii wychowania (2001), Stanisława Litaka, Historia wychowania, t. 1: Do rewolucji francuskiej (2004), Jana Drausa i Ryszarda Terleckiego, Historia wychowania, t. 2: Wiek XIX i XX (2006), Mirosława Krajewskiego, Historia wychowania i myśli pedagogicznej. Zarys wykładu (2006), Mariana Pawlaka, Zarys dziejów oświaty (2007) i inne. W 2008 r. Towarzystwo Historii Edukacji przygotowało obszerny Słownik biograficzny polskiej historii wychowania pod redakcją Andrzeja Meissnera i Władysławy Szulakiewicz.
3. 7 wybitnych przedstawicieli myśli pedagogicznej.
A. starożytność : Sokrates (470-399 p.n.e.) grecki filozof i nauczyciel. Zajmował się tylko człowiekiem podobnie jak sofiści, widząc w nim jedynie to, co uważał za najważniejsze i cnotliwe. Uważał, że ludzie powinni poznać prawdziwe dobro i nie używać siły majątku i zdrowia w niewłaściwym celu. Nauczanie ? jego zdaniem powinno prowadzić do transcedentalnej prawdy i sposobów indywidualnych technik słownego pokonywania przeciwnika. O wykształceniu jego zdaniem decyduje nie tyle zasób wiedzy ile metoda jej zdobywania. Słynął z indywidualnego nauczania ateńskiej młodzieży , kładąc w dyskusjach nacisk na samodzielność i precyzję myślenia. Sposób poznania pojęć przez dyskusję nazywał dialektyka. Metoda sokratyczna polegała na kształceniu samodzielnego i krytycznego myślenia. Uczył zawsze tylko tego co prawdziwe. Wychowanie moralne jego zdaniem ma polegać na wychowaniu intelektualnym. B. średniowiecze: św. Tomasz z Akwinu. Włoski teolog i scholastyk, twórca tomizmu i doktor Kościoła. Zastosował arystotelesowski model nauki: naukowe jest to co posiada charakter wniosku z prawdziwych sądów. W swoich poglądach pedagogicznych zachęcał do rozwijania aktywności badawczej i nawiązania ścisłej współpracy między nauczycielem a uczniem. Położył duże zasługi na polu dydaktyki uniwersyteckiej ,określając metody kształcenia, tj. wykład i dysputę rozumianą jako rodzaj ćwiczeń. C.odrodzenie: Erazm z Rotterdamu ? filozof holenderski ,humanisty i jeden z największych uczonych odrodzenia, nazywany niekiedy księciem humanistów. Był zwolennikiem kształcenia religijno ? moralnego. Przyznawał prawo do kształcenia wszystkim ,niezależnie od stanu majątkowego, pochodzenia czy płci. Nauka szkolna powinna opierać się na językach klasycznych. Od samego początku dziecko powinno się uczyć gramatyki łacińskiej i greckiej. Nauczanie języków powinno być wzmocnione historią , geografią , matematyką. Idea kształcenia Erazma ograniczała się zatem do wiedzy formalnej i umiejętności językowo - literackich, zawężonych do łaciny i greki. Podkreślał znaczenie wychowania publicznego i roli ojca w ogólnym wychowaniu dzieci. W pracy pt. ? o wytworności obyczajów chłopięcych? (1530) przedłożył swoisty kodeks ucywilizowanego zachowania. Zachęcał do nauczania dzieci dobrego wychowania, higieny i serdeczności wobec innych. Lekcje wg Erazma powinny być krótkie , łatwe i przeplatane zabawą. Bardzo ostrej krytyce poddał średniowieczną szkołę, zarzucając nauczycielom stosowanie różnego rodzaju szykan i kar cielesnych. D. Oświecenie: Jan Amos Komeński- duchowny ewangelicki, pedagog czeski, reformator szkolnictwa i twórca nowożytnej pedagogiki. Jego projektowi ?naprawa ludzkich rzeczy? miała służyć między innymi edukacja rozumiana jako pampedia, tzn. teoria powszechnego kształcenia całego rodzaju ludzkiego . Wzorując się na poglądach F. Bacona, punktem wyjścia w nauczaniu uczynił pogląd zmysłowy. Zyskał miano ojca realizmu w dydaktyce , przenosząc ośrodek pracy szkolnej z nauczania pamięciowego na podgląd zmysłowy. Cały proces dydaktyczny oparł na istnieniu 4 okresów w życiu człowieka i nauczanie podzieli na 4 etapy: wychowanie domowe(szkoła macierzysta 1-roku zycia) szkoła elementarna (szkoła języka ojczystego 7-12) szkoła łacińska (gimnazjum 13-18) uniwersytet (19-24). Sformułował nowe pojęcie encyklopedyzmu dydaktycznego oraz zasady poglądowości w nauczaniu. Stworzył od podstaw system klasowo ? lekcyjny, gdzie nauka miała polegać na współdziałaniu umysłu, mowy i ręki. Zalecał proces dydaktyczny oprzeć na psychologii rozwojowej. Był rzecznikiem nauczania w języku ojczystym. Głosił konieczność poznania zarówno kultury ojczystej jak i europejskiej. E. europejska pedagogika liberalna: Johann Heinrich Pestalozzi ? szwajcarski pedagog i pisarz. W 1775 roku w Neuhof założył zakład wychowawczy dla dzieci ubogich i opuszczonych ,który po 5 latach z braku środków musiał zamknąć. W 1800 roku uzyskał pozwolenie na założenie szkoły ludowej w Burgdorf, gdzie uczniowie łączyli naukę z pracą. Pestalozzi zyskał przydomek ojca szkoły ludowej. W pracy nauczycielskiej zwracał uwagę na system mechanicznego wpajania wiadomości i usiłował rozwijać wrodzone zdolności i władze umysłowe dziecka drogą nauczania poglądowego, opartego na znajomości psychologii dziecka. Został uznany za twórcę nowożytnego systemu nauczania początkowego. Metodę nauczania elementarnego oparł na analizie i syntezie. Racjonalny program nauki oparty na liczeniu, mierzeniu i mówieniu zastapił dotychczas panujący chaos w szkole początkowej. Jego zdaniem nauczanie powinno przebiegać od rzeczy znanych do nowych, prowadzić do zaangażowania emocjonalnego ucznia. Należne miejsce oddawał potrzebie nauczania nauczycieli jako element naukowego podejścia do oświaty. Swoje poglądy przedstawił m. In. W pracach ?Metoda (1800) ? , ?Jak Gertruda uczy swoje dzieci (1801)?. W tej ostatniej przedstawił 2 główne zasady kształcenia : rozwój naturalny umiejętności dziecka oraz przechodzenie od obserwacji do zrozumienia. Szczegółowo opisał metodykę nauczania, jednak za najważniejsze zadanie szkoły uznał kształcenie moralne i religijne. W procesie wychowania ważne miejsce przypisał rodzinie i roli kobiety ? matki. Pod jego wpływem w XIX wieku upowszechniło się przekonanie, iż największy wysiłek w wychowaniu powinien być skierowany na wychowanie elementarne. F: XIX- wieczna na ziemiach polskich: Stanisław Kostka Potocki ? polityk , pisarz. W okresie RP kształcił się w Collegium Nobilium. Położył duże zasługi w rozwoju szkół elementarnych i sieci szkolnictwa na wyższych szczeblach. Doprowadził do powstania 1200 szkół elementarnych , 20 podwydziałowych, 12 liceów, instytutu głuchoniemych oraz kilku wzorcowych szkół dla młodzieży żydowskiej. Był zwolennikiem jednolitego programu nauczania dla szkół elementarnych wiejskich , szkół wydziałowych w mieście oraz szkół wojewódzkich . Popierał rozwój Uniwersytetu Warszawskiego. W 1820 roku napisał i opublikował satyrę ? Podróż do Ciemnogrodu? . wymierzoną przeciw obskurantyzmowi. Utwór ten wywołał wielkie oburzenie hierarchii Kościoła katolickiego. G. XX wiek: Maria Montessori : włoska lekarka ,pedagog, twórczyni systemu wychowania przedszkolnego noszącego jej nazwisko. W 1907 roku założyła w Rzymie pierwszy dom dziecka, stanowiący rodzaj placówki wychowania przedszkolnego, gdzie zastosowała swoją metodę naturalizmu pedagogicznego. Uważała że dzieciństwo stanowi niezwykle ważny okres w rozwoju osobowości każdej jednostki.. Rozwój biologiczny dziecka miał iść w parze z rozwojem umysłowym. Odrzucała tradycyjne wychowanie w klasie. Kształciła dzieci dostarczając im konkretne materiały i przedmioty aranżując sytuację sprzyjające zdobywaniu wiedzy i umiejętności. Dużą role przywiązywała do inicjatywy i samo ukierunkowania, a kluczem jej systemu było samokształcenie.. Nauczycielom i rodzicom wyznaczała rolę zapewniania i demonstrowania ?aparatu dydaktycznego? oraz właściwej organizacji otoczenia. W procesie nauczania nauczyciel miał pozostawiać niejako w tle , pozostawiając inicjatywę dziecku.
7. filozofie greccy o wychowaniu i szkole.
Filozofowie greccy inaczej sofiści uważali że nauka dialektyki i cała szkoła retoryki skupiona była nie tyle na wygłaszaniu mów , ale przede wszystkim na zaopatrzeniu ich w stosowną treść i pełną argumentację. Stąd ich działanie polegało przede wszystkim na kształceniu młodzieży w kierunku formalnym , rozróżnianiu tego co prawdziwe, a co fałszywe. Równocześnie sofiści uczyli kosmologii, mitologii, biografistyki oraz historii kultury. Rozwinęli erystykę (sztuka prowadzenia sporów). Dzięki nim wyodrębniono artes liberales (sztuki wyzwolone). Sokrates słynął z indywidualnego nauczania ateńskiej młodzieży, kładąc w dyskusjach nacisk na samodzielność i precyzję myślenia. Metoda sokratyczna polegała na kształceniu samodzielnego i krytycznego myślenia. Uczył zawsze tego co prawdziwe. Wychowanie moralne jego zdaniem ma polegać na wychowaniu intelektualnym. Odrzucał głoszoną przez sofistów teorię względności prawdy , dobra i sprawiedliwości. Jego nawy butniejszym uczniem był Platon. W 397 r. p.n.e. w ateńskim gaju Akademosa założył pierwszą szkołę filozoficzną zwaną Akademią Platońską, która przetrwała ponad 9 wieków . miała ona być miejscem systematycznych studiów i badań filozoficznych . Biorąc za wzór ideę spartańskiego wychowania obywatelskiego, kładł nacisk na wszechstronne wychowanie obywateli: wychowanie fizyczne, umysłowe i moralne. System wychowawczy Platona został dostosowany do koncepcji społeczno ? politycznej. Był zwolennikiem jednolitego wychowania chłopców. Trzeci stan powołany do roli żywicielskiej, nie potrzebował jego zdaniem specjalnego wychowania swoich synów. Nauka szkolna (od 10 roku życia) była obowiązkowa . Uczono czytania i pisania oraz liczenia. Do edukacji dopuszczał dziewczęta. Platon po raz pierwszy uświadomił związek jaki powinien istnieć pomiędzy pedagogiką a polityką. W jego pojęciu pedagogika ma służyć polityce, całemu społeczeństwu i państwu. Arystoteles ze Stagiry mimo ,że pozostawał przez 20 lat w Akademii Platońskiej ,to w 355 roku założył konkurencyjną szkołę w Likejonie. Uznawany za twórcę pierwszej systematycznej psychologii i prekursora psychologii porównawczej. W sprawie wychowania uważał , że szkoła powinna być publiczna, obowiązkowa i prowadzona przez państwo. Państwu powinno zależeć na starannym wykształceniu obywateli, by mogli zastąpić rządzących. W przeciwieństwie do swojego mistrza Platona uważał , że dziecko do 7 roku życia powinno wychowywać się w rodzinie. Do 5 roku życia nie dopuszczalna jest żadna nauka , a jedynym zajęciem ma być dobra zabawa w miłej atmosferze domu rodzinnego. Należną uwagę poświęcał wychowaniu moralnemu , jednak nie wierzył , aby cnotę można zaszczepić drogą czysto intelektualnego oddziaływania. Charakter i wola są czymś innym od inteligencji, a wiedza sama nie dyktuje zasad i norm postępowania. Arystoteles stworzył nową teorię dydaktyczno ? psychologiczną, łącznie z ustaleniem procesu dydaktycznego. Był zwolennikiem poznania zmysłowego. Trzy stadia uczenia się (poznanie umysłowe, zapamiętywanie, wewnętrzne przetwarzanie wrażeń) są dla Arystotelesa podstawą teorii nauczania która polega na : przedstawieniu uczniowi odpowiednio dobranego materiału , zapamiętywaniu poprzez częste powtarzanie , które porównywał do wyciskania pieczęcie , przy czym zdolność zapamiętywania nie musi iść w parze ze zdolnością przypominania sobie wcześniej utrwalonego materiału. Okres nauki od 7 roku życia dzielił na 2 siedmiolecia pod kierownictwem państwa w szkole publicznej. W pierwszym okresie proponował wychowanie elementarne i muzyczne . W dziele ?Poetyka? poezję porównywał do historii, stwierdzając ,że jest ona bardziej filozoficzna niż historia. Arystoteles wsparł działalność nauczycielską poprzez opracowanie podręczników naukowych dla wielu dziedzin wiedzy oraz zawartymi w ?Polityce? praktycznymi wskazówkami wychowawczymi.
10. wychowanie chrześcijańskie:
W przeciwieństwie do ideałów grecko ?rzymskich życie człowieka miało być tylko pielgrzymką ku lepszej przyszłości. Chrześcijaństwo zaczęło więc kształtować inny wzór osobowy, przede wszystkim usunięto wszelką myśl o wychowaniu ciała i przyjęcie kierunku ascetycznego. Celem wychowania miała być pobożność i poświęcenie się dla Boga. Normą moralna było wychowanie w cnotach i pobożności. Pokora i posłuszeństwo były ważniejsze od wszechstronnego rozwoju człowieka. Celem wychowania były wartości moralne, które wyraźnie górowały nad kształceniem intelektu. W myśl zasady pielęgnowania cudzego życia i pielęgnowania duszy, odrzucono pogański zwyczaj uśmiercania dzieci słabiej rozwiniętych fizycznie, gorliwie troszcząc się o duszę każdego dziecka.


12. od Bolonii do WSHE (rozwój uniwersytetów i szkół wyższych).
Uniwersytet Boloński ? założony w 1086 roku, wyrósł z tradycji świeckiej gdzie pierwsi mistrzowie wykładali prawo. Za prekursora uniwersytetu uważa się Irneriusa, prawnika wykładającego prawo rzymskie.Student który opłacał mistrza, miał prawo jego wyboru. Rektor był wybierany przez studentów, zarządzał uczelnią i miał władzę nad żakami jak i profesorami. Studenci tego uniwersytetu wpływali na na program jak i czas studiów, jak też na dobór kadry nauczającej. Na uniwersytecie tworzone były związki studenckie tzw. Nacje , tj. zrzezenia ziomków. Umocnienie pozycji studentów powodowało iż do zadań kadry profesorskiej należało tylko prowadzenie wykładów i egzaminów. W XII i XIII wieku uniwersytet był głównym ośrodkiem studiowania prawa cywilnego i kanonicznego, przyjmując studentów z całej Europy. W 1158 cesarz Fryderyk I Barbarossa zagwarantował studentom pewne przywileje, które później rozszerzono na wszystkie uniwersytety włoskie.ok 1200 roku utworzono tu wydział sztuk wyzwolonych.
Uniwersytet Paryski (od XIV wieku nazywany Sorboną Collegium Sorobnicum )założony w 1254 roku przez Roberta de Sorbon. Pierwotnie była to szkołą teologiczna. Kierował nim rektor wybierany w przeciwieństwie do uczelni włoskiej spośród i przez profesorów. Uczelnia podzielona była na 4 wydziały: sztuk wyzwolonych, teologiczny, prawny i medyczny. studenci wyższych fakultetów zazwyczaj byli magistrami sztuk wyzwolonych, tzn że wydział miał charakter fakultetu wstępnego umożliwiającego podjęcie studiów na 3 pozostałych fakultetach. Po 3 latach nauki student otrzymywał tytuł bakałarza. Kolejne uniwersytety europejskie powstawały w XII ? XV wieku : Oxford (1167), Padwa (1222), Neapol (1224), Cambridge (1231), Sorbona (1254), Rzym (1303) Europa środkowa opóźniła się w zakładaniu uniwersytetów : Praga (1308), Kraków(1364), Wiedeń (1365), Lipsk (1409)Kopenhaga (1477).
Uniwersytet w Padwie ? powstał w 1222 roku z przekształcenia istniejącej od szkoły prawa i retoryki, na wzór Uniwersytetu Bolońskiego, z którego przybyli zakładający go profesorowie i studenci. Działało tu wielu wybitnych uczonych np. Galileusz, powstały pierwsze pracownie anatomiczne i biologiczne oraz jeden z pierwszych ogrodów botanicznych.
Uniwersytet Jagielloński- założony w 1364 roku, siedzibą uczelni był Wawel i związana z nim szkoła Katedralna. Na uczelni razem powstało 11 katedr, z czego aż 8 prawniczych, 2 medycyny, 1 sztuk wyzwolonych. Organizację uniwersytetu oparto na wzorze bolońskim i padewskim, dopuszczając studentów do jego zarządu.
Uniwersytet Berliński (Uniwersytet Fryderyka Wilhelma ) założony w 1810 roku, przez Wilhelma Karl von Humboldta jak pruskiego ministra oświaty. Opierał się na założeniu ,że poszczególne nauki wzajemnie się uzupełniają i tworzą władzę ogólną. Niebawem stał się placówką państwową, jednak wyposażoną w samorząd uczelniany, z zapewnieniem samodzielności i wolności badań.
Akademia Wileńska ? założona w 1578 roku w Wilnie. Zadaniem Akademii była z jednej strony misja cywilizacyjna wobec Litwy, z drugiej zaś walka z prądami reformacji, stąd główny nacisk położono na studia humanistyczne, filozoficzne i teologiczne. Miała charakter humanistyczny i przygotowywała głównie duchownych. szczyt swojego rozkwitu przeżyła w XVIII wieku i w pierwszej Połowie XIX wieku, w XIX wieku już jako uniwersytet.
15. słynne polskie gimnazja ? ich założyciele i poziom kształcenia.
Gimnazjum Humanistyczne Jana Struma: Jan Strum założył je w 1536 roku w Strasburgu. Była to placówka o kierunku filologiczno ?retorycznym. Stało się ono wzorem dla wielu szkół humanistycznych. Ideałem wychowawczym gimnazjum był mądry, dobry obywatel, urzędnik i działacz polityczny a jednocześnie wymowny chrześcijanin. Program gimnazjum oparto na zmodyfikowanym kursie trivium i quadrivium. Uczeń miał przejść w tej szkole solidny kurs języka łacińskiego, a także podstawy greki i języka hebrajskiego. W szczególności zwracano uwagę na piękną wymowę po łacinie, stąd w szkoła tego typu nastąpił prawie triumfalny powrót retoryki według wzorów Cycerońskich. Wiedzę rzeczową czerpano z dzieł Cycerona, Wergiliusza, Horacego, Arystotelesa, Platona. Program gimnazjum uzupełniono o elementy arytmetyki, geometrii z astrologią i muzyki. Całość wychowania podporządkowano wdrażaniu do praktyk religijnych , stąd szkoła Struma miała charakter filologiczno ? językowy połączony z wychowaniem chrześcijańskim. Najważniejszą jednak zdobyczą gimnazjum było wprowadzenie do niego systemu klasowo- lekcyjnego i egzaminów promocyjnych. Materiał nauczania podzielono na klasy : 10 klas w wersji rozbudowanej i 5 w skróconej. Wiedzę przekazywano uczniom stopniowo w ściśle ustalonych ramach czasowych. Duża uwagę zwracano na utrwalanie wiedzy poprzez zapisywanie najważniejszych zwrotów , słówek w specjalnych dzienniczkach. Strumowi przypisano znaną sentencję? Repetito Est mater studiorum? (powtarzanie jest matką wiedzy). Program szkoły uzupełniany był przez akademickie kursy dodatkowe.
Gimnazjum Humanistyczne w Pińczowie ? założone przez Jana Łaskiego, od samego początku reprezentowało wysoki poziom kształcenia. W szkole język polski stosowany był jako język pomocniczy, służąc do nauki religii i tłumaczenia tekstów łacińskich . Najważniejszą pozycje w programie odgrywała łacina klasyczna, jednak główny nacisk położono na układanie mów i listów, a nie pamięciowe przyswajanie reguł gramatycznych. Szkoła pińczowska była wzorowo zorganizowana. Istniał tam podział na klasy w zależności od zaawansowania w nauce. Ściśle określono plan i program szkoły : rozkład nauki w tygodniu, dni wolne, wykaz lektur i podręczników do każdej klasy, a także wysokość wnoszonych opłat. Program szkolny uzupełniany był codziennym nauczaniem religii, kazaniami oraz niedzielnymi rozważaniami Pisma św.
Akademia Rakowska ? powstała w 1602 roku w Rakowie koło Szydłowca , powstała szkoła średnia. Była ona 5-letim gimnazjum humanistycznym i podlegała wybranym przez arian polskich scholarom , tzn .kuratorom. Podstawą edukacji była teologia. W programie obok łaciny, języka francuskiego, retoryki ,greki i etyki poważne miejsce zajmowały nauki przyrodnicze. Duże znaczenie przywiązywano do arytmetyki, geometrii i trygonometrii. Fundamentem całego procesu nauczania uczyniono etykę, kształtując u wychowanków przekonanie o zgodności wiary z postępowaniem w życiu rodzinnym i publicznym. W semestrach wyższych nauczano także biologii, historii, ekonomii i ?działania publicznego?. Szkoła szerzyła ideę tolerancji religijnej, kształciła się tam młodzież protestancka i katolicka. Uważano, że jej religia jest prywatną sprawą każdego człowieka. Szkoła słynęła z zastosowania zasad świadomej dyscypliny. W wychowaniu zwracano uwagę na wygląd zewnętrzny wychowanków, harmonijne współżycie w grupie, wyrabianie i stosowanie właściwych manier w codziennym zachowaniu.
Gdańskie Gimnazjum Akademickie ? wzorowane na gimnazjum Struma, rozpoczęło swoją działalność w 1558 roku pod kierownictwem Jan Hoppego. Program szkoły obejmował lekturę dzieł pisarzy antycznych oraz pism z różnych dziedzin wiedzy. Kolejni rektorzy szkoły wzbogacili jej program kolejnymi przedmiotami : muzyką, astronomią, geografią, etyką a nawet elementami medycyny. W 1580 roku Jakub Fabricius zreformował strukturę szkoły, dodając do 4 istniejących klas dwie kolejne o charakterze akademickim. Do programu gimnazjum wprowadzono teorię heliocentryczną M. Kopernika, a także naukę obliczeń związanych z wprowadzeniem kalendarza gregoriańskiego. Przedmiotem nauczania inicjatorzy gimnazjum uczynili język polski a do kanonu lektur wprowadzono także polskie dzieła
22. dzieje polskiego skautingu.
W Polsce prekursorem skautingu był Andrzej Małkowski, uważany za twórcę harcerstwa ? polskiej odmiany skautingu.
Współcześnie skautingiem określa się wszystkie organizacje skautowe zrzeszające chłopców i dziewczęta, pracujące metodą skautową. We wrześniu 1910 uczniowie I Gimnazjum św. Anny w Krakowie zakładają "Zastęp Kruków" (zastępowy - Władysław Smolarski).
Była to pierwsza udana i trwała próba. Wcześniejszą, tymczasową próbę przeprowadził we Lwowie Andrzej Małkowski w lecie 1910, zakładając wakacyjną, kilkunastoosobową drużynę chłopców (2 patrole) przy gnieździe "Sokoła"
26 lutego 1911 roku na spotkaniu członków największych organizacji młodzieżowych zostaje podjęta decyzja o stworzeniu skautingu na ziemiach polskich. Uzyskanie poparcia naczelnika "Sokoła" dr. Kazimierza Wyrzykowskiego pozwala na zorganizowanie w okresie od marca do maja 1911 roku pierwszego kursu instruktorskiego. 21 maja 1911 roku powstaje Komenda Skautowa we Lwowie. Dzień później Andrzej Małkowski wydaje rozkaz w którym powołuje pierwsze drużyny skautowe:
I Lwowska Drużyna Skautów im. Tadeusza Kościuszki - drużynowy Czesław Pieniążkiewicz
II Lwowska Drużyna Skautów im. Jana Karola Chodkiewicza - drużynowy Franciszek Kapałka
III Lwowska Drużyna Skautek im. Emilii Plater - drużynowa Olga Drahonowska
IV Lwowska Drużyna Skautów im. Szymona Mohorta (najprawdopodobniej nie powstała)
W lipcu zostaje wydana książka "Skauting jako system wychowania młodzieży" (autorstwa Baden-Powella, tłumaczenia Andrzeja Małkowskiego). We wrześniu, w Krakowie, Zygmunt Wyrobek, w oparciu o powstały rok wcześniej "Zastęp Kruków", zakłada 1 Drużynę Skautów im. Tadeusza Kościuszki, zaś Zofia Langierówna zakłada pierwszy w Krakowie zastęp żeński. 15 października we Lwowie ukazuje się pierwszy numer czasopisma "Skaut Pismo Młodzieży Polskiej", na pierwszej stronie wydrukowano wiersz Ignacego Kozielewskiego "Wszystko, co nasze" (późniejszy hymn harcerski). W drugim numerze "Skauta" (wydanym 1 listopada) ukazuje się treść ślubowania i 9 punktów prawa skautowego. Pierwsze skautowe publikacje docierały na "bibułach" do wszystkich zaborów. W grudniu, w Krakowie, w oparciu o powstały we wrześniu zastęp żeński, Roma Wodziczko-Dediowa zakłada I Drużynę Skautek im. Klaudii z Działyńskich Potockiej.
5. alfabet ujęcie historyczne:
Alfabet prawdopodobnie został wynaleziony ok. 2. poł. II tysiąclecia p.n.e. na obszarach Fenicji lub Palestyny. Zabytki z terenu Bliskiego Wschodu (Bet Szemesz, Gezer, Megiddo, Byblos, Ugarit) potwierdzają rozwój tego systemu pisma. Ok. 1000 p.n.e. na terenie Byblos pojawiają się już w pełni wykształcone inskrypcje fenickie. Niewiele późniejsze pierwsze inskrypcje w języku greckim po raz pierwszy zanotowały dźwięki samogłosek. Abecadło zostało stworzone w XIX wieku kiedy to poeta Julian Tuwim pisarz dziecięcy ułożył zabawną rymowankę w celu poznania alfabetu ?Abecadło z pieca spadło?
8. Szkolnictwo wyższe w starożytności i we wczesnym średniowieczu (od Akademii Platońskiego do Szkoły Pałacowej.Akademia Platońska założona przez Platona w 397 r. p.n.e. w ateńskim gaju Akademosa , była pierwszą szkoła filozoficzną która przetrwała ponad 9 wieków. Była miejscem systematycznych studiów i badań filozoficznych. Do pierwszych członków Akademii należeli także pierwsi badacze przekroju stożka, autor proporcji wyłożonej oraz twórca metody obliczania objętości figur.Szkoła retoryczna ? absolwenci byli przygotowywani do zawodu prawniczego lub innych zajęć publicznych. Nauka w tym typie szkoły trwała 2-3 lata. Nauczycielem i kierownikiem tej szkoły był retor. Program obejmował głównie opanowanie konstruowania przemówień, reguł postępowania oraz przepisów regulujących stosunki społeczne w Rzymie. Słuchacze tej szkoły musieli umieć przygotować i wygłosić przemówienie zgodnie z zasadami sztuki retorycznej.Ateneum ? założone przez Publiusa Adiusa Hadriana, urządził tam sale wykładową dla opłacanych ze skarbu cesarskiego filozofów, retorów i prawników.Szkoły katedralne organizowane na początku przez biskupa, który z biegiem czasu przekazywał ich prowadzenie scholastykowi. Program tych szkół był znacznie obszerniejszy od szkół przyklasztornych. Obok scholastyka ważna osobą był retor, uczący pierwotnie tylko przedmiotów z kanonu trivium, a potem quadrivium .Szkoła Pałacowa - W 774 r. Karol Wielki sprowadził gramatystów: Piotra z Pizy, Pawlina z Akwilei. W 782 r. z Włoch diakona Pawla i Alkwina. Przy ich pomocy zorganizował szkołę pałacowa, której kierownikiem był Alkwin. Uczniowie tej szkoły to byli sami jej założyciele: żona K. Wielkiego, synowie i córki, liczni krewni oraz synowie najważniejszych urzędników mających w przyszłości objąć wysokie godności świeckie i kościelne. PROGRAM tej szkoły oprócz siedmiu sztuk wyzwolonych obejmował także umiejętność redagowania dokumentów państwowych oraz zarządzeń cesarskich. Szkoła pałacowa kładła duży nacisk na astronomie i przedmioty matematyczne; nauczano w niej architektury oraz medycyny. W ten sposób K. Wielki pragnął zmienić ciemnotę swoich czasów. Program szkoły pokrywał się częściowo ze studiami uniwersyteckimi; na swoim dworze utrzymywał także szkołę elementarną.
25. Słynne kobiety ? twórczynie modeli wychowania
Maria Montessori (1870 -1952)- pierwsza kobieta-lekarz we Włoszech, studiowała w latach 1892-1896.Stworzyła system wychowania dzieci w wieku przedszkolnym, nazwany później metodą Montessori. Metoda ta kładzie nacisk na swobodny rozwój dzieci. Przeciwstawia się systemowi szkolnemu, tłumiącemu aktywność dzieci, którego symbolem była dla Marii Montessori "szkolna ławka". Montessori uważała, że głównym zadaniem pedagogiki jest wspieranie spontaniczności i twórczości dzieci, umożliwianie im wszechstronnego rozwoju fizycznego, duchowego, kulturowego i społecznego. W 1907 otworzyła przedszkole Casa Dei Bambini - Dom Dziecięcy.
Dr. Maria Łopatkowa- ur. W styczniu 1927r. w Radziejowicach, pedagog, studiowała w latach 1958-1952 na Uniwersytecie Łódzkim filologię polską, w 1968 roku uzyskała promocje doktorską na Uniwersytecie Warszawskim. Pracowała jako nauczycielka w latach 1947-1969 w szkole podstawowej w Ołtarzewie. Prowadziła amatorki zespół teatralny i ognisko przedszkolne. W latach 1969- 1971 była redaktorem naczelnym ?Przyjaciela Dziecka?. Uczestniczyła w pracach eksperymentalnego warszawskiego Zespołu Ognisk Wychowawczych. Działacz oświatowy, rzecznik i obrońca praw dziecka w Polsce. Dzięki Marii Łopatkowej powstaje nowy nurt : Pedagogika serca. Twierdzi ona, że rozwój uczuć moralnych dziecka zaczyna się już, gdy niemowlę uzewnętrznia swe pragnienia wrzaskiem czy chęcią gryzienia.
Emocjonalna więź dziecka z matką utrwalała się bardziej w absurdalnym obcowaniu na zasadzie wzajemnego odczuwania siebie, aniżeli na wzajemnym rozumieniu. Ważny jest tu związek między sferą psychiczną i fizyczną dziecka a suwerennością jego osoby. Bez empatycznej i naturalnej więzi między dzieckiem a jego rodzicem nie jest możliwe ani jego aktualne i przyszłe zdrowie psychiczne, ani rozwój jego zdolności do kochania. Miłość nie rodzi się w próżni, toteż może być w swoim środowisku zablokowana czy wyparta. Wychowanie ma obowiązek badania i zapobiegania wszystkiemu, co sprzyja agresji i jej rozwojowi w formowaniu się postaw ludzkich
Barbara Wilgocka ? Okoń (1927)- pedagog i psycholog. Od 1978 prof. Uniwersytetu Warszawskiego, od 1981 kierownik Katedry Edukacji Początkowej. Od 1979 prowadzi ogólnopolskie seminarium na temat problemów edukacji przedszkolno ? początkowej. W kręgu zainteresowań pozostają dydaktyka ogólna, zwłaszcza na szczeblu elementarnym. Jest autorką testu dojrzałości szkolnej.

21. polskie czasopisma pedagogiczne XIX i XX wieku.
Lata 1945-1980 Ogólno pedagogiczne: ?Kwartalnik pedagogiczny?, Głos Nauczycielski, Oswiata i wychowanie , Nauczyciel i wychowanie, Nowa Szkoła, Ruch pedagogiczny, Chowanna, Przegląd Historyczno ? Oświatowy
Specjalistyczno pedagogiczne: Wychowanie przedszkolne, Szkoła Zawodowa, Szkoła Specjalna, Szkoła Wyższa, Życie szkoly wyższej, Rodzina i Szkoła, Problemy Rodziny, Dom dziecka
Przedmiotowo-metodyczne: Polonistyka, Wiadomości historyczne, Matematyka, Chemia w szkole , Język Rosyjski
Czasopisma z zakresu nauk współdziałających z pedagogiką np. Przegląd Historyczno ? Oświatowy, Psychologia Wychowawcza
Lata po 1961 r : Nowa Szkoła, Ruch Pedagogiczny, Nauczyciel i wychowanie, Oświata Dorosłych, Szkoła Specjalna, Klasy łączone, Życie szkoły, Wychowanie Fizyczne i higiena szkolna, Matematyka, . W latach 90. Np. miejsce kwartalnika Instytutu Badań Pedagogicznych pt. Badania Oświatowe zajęło nowe czasopismo pt. Edukacja, studia, badani , innowacje. Od 1989 roku największe znaczenie uzyskało pismo ogólno pedagogiczne Forum Oświatowe. W 1992 roku w Toruniu zaczął wychodzić kwartalnik pedagogicznych ?Kultura i Edukacja?. OD 1997 roku Wyd. Naukowe ?Śląsk? wydaje specjalistyczno-pedagogiczny kwartalnik pt. ?Auxilium Sociale?. Od 1997 w Toruniu wydany jest periodyk naukowy ? Pedagogia Christiana?. Od 1998 W Zielonej Górze ukazuje się czasopismo przedmiotowo ? dydaktyczne ?Edukacja Humanistyczna? Większość kuratoriów oświaty wydawały swoje biuletyny np. we Włocławku ?Włocławski Biuletyn Oświatowy? , w Łodzi ?Łódzkie Inspiracje Pedagogiczne?.

23. Tradycje szkolne i uniwersyteckie:
Akademia ? 1364 r. monarcha Karol Wielki założył w Krakowie Akademię Krakowską. W 1400 roku jako Uniwersytet Krakowski następnie Uniwersytet Jagielloński.
Alumn- wychowanek, student, szkoły katolickiej, dokładnie student seminarium (łac. alumnus ? wychowanek)
Andrzejki ? tradycja szkoły, dzieci i młodzieży. Zabawy połączone z wróżbami. Wywodzi się z wczesnego okresu średniowiecza. Pierwsze andrzejki urządzono w wieku VII-VIII. Rozwój pierwszych szkół elementarnych.
Bursa ? 1257 założono pierwszą bursę przy Uniwersytecie paryskim. Collegium Sorbonum w Polsce założyła ją królowa Jadwiga w 1397 roku. Budynek mieszkalny przeznaczony dla uczącej się młodzieży, dom wspólnie żyjących studentów.
Album ? w wyższej uczelni (także na uniwersytetach średniowiecznych) księga do której w kolejności przyjęcia wpisywaniu są wszyscy przyjmowani studenci
Doktor - (łac. doctor , mistrz) w średniowiecznym uniwersytecie tytuł nadawany absolwentom teologii, medycyny, prawa i najwyższy stopień naukowy, stopień naukowy wyższy od tytułu magistra, a niższy od doktora habilitowanego, nadawny przez uprawnioną do tego uczelnię wyższą lub instytut naukowy po napisaniu pracy doktorskiej, zdaniu odpowiednich egzaminów i jej publicznej obronie.
Dzień Młodzianków ? uroczystość w szkołach średniowiecznych dla upamiętnienia dziatek wymordowanych przez Heroda po narodzeniu Chrystusa, obchodzona w dniu 28 grudnia jako święto radości.
Immatrykulacja ? wpisanie na listę studentów wyższej uczelni, poprzedzone złożeniem ślubowania ? pierwsze immatrykulacje prowadzone były na najstarszym uniwersytecie w europie Bolońskim.
Juwenalia- łac. iuvenalis ? młodzieńczy ,młody) w starożytnym Rzymie igrzyska teatralne wprowadzone przez cesarza Nerona w 59 r. ? święto żaków obchodzone już na uniwersytetach średniowiecznych..
Otrzęsiny ? zwyczaj znany już w starożytnej szkole stosowany także w średniowieczu, przyjęcia do grupy żaków. Stosowany również na odrodzonym w 1400 roku Uniwersytecie Jagiellońskim, zakazany przejściowo w 1511r.
Uniwersytet ? najstarszy i podstawowy typ europejskiej wielowydziałowej uczelni ? szkoła wyższa kształcąca absolwentów szkół średnich na wielu wydziałach, mająca prawo do nadawania stopni naukowych

18. XIX i XX wieczne ustawy oświatowe w Polsce
Ustrój szkolnictwa wyższego po październiku ?56 roku regulowała ustawa z 1958 roku. Określala ona typy uczelni wyższych: uniwersytety,politechniki, akademie oraz wyższe szkoły.? Ustawa o rozwoju systemu oświaty i wychowania z 15 lipca 1961 roku.? ?uchwalona przez sejm objęła wszystkie typy szkół wyższych. Ustawa zlikwidowała 11-letnią jednolitą szkołe ogólnokształcącą , wprowadzając na jej miejsce 8-letnią obowiązkową szkołę podstawową i 4-letnie liceum. 26 stycznia 1982 sejm przyjął ustawę ? Karta Nauczyciela. Ustawa miałą być jedną z planowego pakietu, stanowiącego spójność ustrojowo- prawną podstaw funkcjonowania systemu oświaty w Polsce. W dniu 4 maja 1982 roku uchwalono natomiast Ustawę o szkolnictwie wyższym. Ustawa o systemie oświaty z 7 września 1991 roku: przywróciła rozgraniczenie szkoły i placówki publicznej i niepublicznej. Szkoły i placówki za wyjątkiem pewnych ograniczeń mogły dotąd zakladać :jednostki samorządu terytorialnego , osoby prawne, osoby fizyczne. Na podstawie Ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 o Radzie Mimnistrów , Rozporządzeniem Rady Mimnistrów z dnia 31 października 2005 zniesiono dotychczasowe Ministerstwo Edukacji Narodowej oraz Ministerstwo Nauki i Informatyzacji z tym samym dniem utworzone zostało nowe Ministerstwo Edukacji i Nauki. W ustawie z dnia 26 stycznia 1982 Karta Nauczyciela dodano nowy rozdział 3a: Awans zawodowy nauczycieli. W art. 9a w tym rozdziale ustalono stopnie zawodowe nauczycieli: stażysta,kontraktowy,mianowany,dyplomowany. System szkolnictwa wyższego w Polsce po 1990 roku opierał się na 4 zasadniczych ustawach: USTAWA Z 12 WRZEŚNIA 1990 ROKU O SZKOLNICTWIE WYŻSZYM, USTAWA Z DNIA 14 MARCA 2003 ROKU O STOPNIACH NAUKOWYCH I TYTULE NAUKOWYM ORAZ STOPNIACH I TYTULE W ZAKRESIE SZTUKI, USTAWA Z 1991 ROKU O POWOŁANIU KOMIETU BADAŃ NAUKOWYCH , USTAWA Z 1997 O WYŻSZYCH SZKOŁACH ZAWODOWYCH, ważne były także trzy inne ustawy : Ustawa z dnia 17 lipca 1998 o pozyczkach i kredytach studenckich, Ustawa z dnia 8 października 2004 o zasadach finansowania nauki oraz Ustawa z dnia 29 lipca 2005 roku o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej.
24, Dyscypliny pedagogiki i dzieje ich powstania :pedagogika ogólna - (ujmuje człowieka jako funkcjonalną całość)
teoria wychowania - (moralnego, społecznego, fizycznego, estetycznego)dydaktyka (ogólna i szczegółowa) - (teoria kształcenia)
pedagogika specjalna (surdopedagogika, tyflopedagogika, oligofrenopedagogika, pedagogika terapeutyczna, pedagogika resocjalizacyjna)
andragogika - (teoria oświaty dorosłych);pedeutologia - (nauka dotycząca nauczyciela);teoria systemów oświatowych
pedagogika porównawcza - (analiza systemów oświatowych różnych krajów w powiązaniu z ich społecznym i ekonomicznym rozwojem),
pedagogika społeczna - (zajmująca się problematyka środowiskowych uwarunkowań procesów wychowania)
pedagogika kształcenia zawodowego

20 .Tajne nauczanie na ziemiach polskich w XIX i XX wieku
Na terenach włączonych do Rzeszy zamknięto polskie szkoły. Dekret zakazywał prowadzenia jakiegokolwiek nauczania. W przypadku gdy Niemcy odkryli, że odbywało się nauczanie języka polskiego czy historii, zarówno uczniom jak i nauczycielowi groziło wywiezienie do obozu koncentracyjnego. Aby zniszczyć wszystko co polskie okupanci palili polskie podręczniki, pomoce, w szkołach kwaterowali żołnierzy, niszczyli nawet ławki i sprzęt szkolny. Polaków śledzili urzędnicy niemieccy, żandarmi i donosiciele.Inaczej sytuacja wyglądała w Generalnym Gubernatorstwie . Tutaj na mocy rozporządzenia gubernatora Franko z 31 października 1939 roku wolno było prowadzić nauczanie jawne z okrojonym programem w zakresie szkoły podstawowej i niższej szkoły zawodowej. Nie pozwolono jednak uczyć historii, geografii i literatury polskiej. Zamknięto również średnie szkoły ogólnokształcące i zawodowe. Zarówno w Generalnym Gubernatorstwie jak i na terenach włączonych do Rzeszy kwitło tajne nauczanie. Organizowane było w dwu formach : -nauczanie tajne uzupełniające, prowadzone w szkole równolegle z jawnym, najczęściej w zakresie historii i geografii-nauczanie ściśle tajne, podobne do tzw. kompletów, jakie pojawiły się na ziemiach należących wówczas do Rzeszy. Władze zaborców zlikwidowały wiele szkół, a w pozostawionych usunięto całkowicie język polski. Patriotyczne kręgi inteligencji przeciwstawiały się temu, organizując tajne nauczanie, prowadzone na wszystkich poziomach. Jednym z wykładowców w zaborze rosyjskim był Stefan Żeromski (jako student weterynerii), prowadzący tajne komplety wśród robotników i rzemieślników. Dzięki tajnym kompletom - mimo, że zaborcy niszczyli polską kulturę, zakazali nauczania języka polskiego - kwitło podziemne życie kulturalne i naukowe W Generalnej Guberni zlikwidowano szkoły wyższe i średnie, Pozostawiono szkoły podstawowe i zawodowe z okrojonym programem nauczania i zakazem uczenia historii, geografii i literatury. Niemiecka organizacja szkolnictwa opierała się na polskich urzędach oświaty, wprowadzając do nich Niemców jako zwierzchników, stopniowo zmniejszając liczbę zatrudnionych Polaków i zakres ich kompetencji.W końcu pażdziernika 1939 roku w Warszawie zostaje powołana Tajna Organizacja Nauczycielska - jednocząca największy Związek Nauczycielstwa Polskiego oraz pięć innych organizacji nauczycielskich. Należało stworzyć konspiracyjny system nauczania oparty na całym społeczeństwie. Była to jedna z form walki z okupantem. TON początkowo objęła szkolnictwo powszechne, wkrótce powstały jednak komplety o progranie szkoły średniej. Szybko ustalono zasady organizacyjne kompletu (liczbę uczniów i godzin nauki, stworzono tajne programy nauczania oraz zasady korzystania z lokali). Na podstawie tajnych programów uczono przede wszystkim zakazanych przedmiotów: języka polskiego, geografii i historii. Tajnym nauczaniem w zakresie szkoły podstawowej objęto w całej Polsce 1,5 miliona dzieci. Tajne konplety prowadzili profesorowie wyższych uczelni w Warszawie i Krakowie. Otwieranie nowych szkół zawodowych ( za zgodą władz niemieckich), pomagało w zorganizowaniu tajnego nauczania na poziomie uniwersyteckim. Mogło się ono odbywać w lokalach tych szkół i korzystać z pomocy naukowych. Nauczanie w tajnych kompletach przynosiło wymierne efekty. Tysiące licealistów i studentów kontynuowało naukę i studia, zdawało maturę oraz uczyło się mowy ojczystej i historii.