Somatotropina - hormon wzrostu

Spis treści:

I. Informacje ogólne
a) obraz-model przestrzenny hormonu wzrostu
1. Krótka historia
2. Lokalizacja produkcji w ludzkim organizmie
a) obraz-miejsce produkcji somatotropiny w ludzkim organizmie
3. Regulacja wydzielania

II. Działanie

III. Rola w patologii
a) obraz-porównanie patologii
1. Gigantyzm
a) przyczyny
b) objawy
c) diagnoza
d) leczenie
e) obraz-ludzie cierpiący na gigantyzm
2. Karłowatość
a) przyczyny
b) objawy
c) diagnoza
d) leczenie
e) obraz-ludzie cierpiący na karłowatość
3. Akromegalia
a) przyczyny
b) objawy
c) diagnoza
d) leczenie
e) obraz-ludzie cierpiący na akromegalię

IV. Zastosowanie w sporcie
a) zmiany zachodzące w organizmie sportowca po iniekcji wykonanej z hGH
b) obraz-sportowcy przyjmujący somatotropinę
1. Zapotrzebowanie na inne hormony podczas stosowania somatotropiny
a) hormon wzrostu a insulina
b) hormon wzrostu a T3
c) hormon wzrostu a testosteron
2. Rozpad tkanki tłuszczowej, uzyskany dzięki HGH.
3. Stosowanie, dawki, pory iniekcji, dieta.
4. Skutki uboczne stosowania jej, oraz hormonów pomocniczych


V. Somatotropina jako lek
1. Wyszczególnienie preparatów hormonu wzrostu
a) Humatrope (Eli Lilly) - obraz
b) Genotropin (Pharmacia-Up-John) - obraz
c) Norditropin ( Novo Nordisk) - obraz
d) Saizen (Serono)- obraz
2. Koszty i dostępność na rynku

VI. Leczenie somatotropiną
1. Przeciwwskazania
2. Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania
3. Interakcje z innymi lekami i inne rodzaje interakcji
4. Ciąża i laktacja
5. Działania niepożądane
6. Przedawkowanie
7. Skutki uboczne

VII. Właściwości farmakodynamiczne
1. Metabolizm tłuszczów
2. Metabolizm węglowodanów
3. Przemiana wodno-elektrolitowa
4. Metabolizm kości
5. Sprawność fizyczna

VIII. Właściwości farmakokinetyczne
1. Wchłanianie
2. Eliminacja
3. Poszczególne podgrupy pacjentów

IX. Przedkliniczne dane o bezpieczeństwie

XI. Bibliografia


I. Informacje ogólne

Somatotropina, hormon wzrostu, STH, hGH, GH jest naturalnym produkowanym przez przedni płat przysadki mózgowej hormonem polipeptydowym składającym się ze 191 aminokwasów. Jest on odpowiedzialny za wzrost wszystkich tkanek młodego rozwijającego się organizmu, jak również za odbudowę, czyli regeneracje tkanek organizmu osobnika dojrzałego. Jednakże począwszy od 20 roku życia poziom wydzielania hGH stale spada, to tez osoby w wieku 60 lat i więcej posiadają zdecydowanie poniżej 20% poziomu tego hormonu, jakim dysponowali w wieku lat 20tu, na tym polega proces starzenia się organizmu. Wydzielanie hormonu wzrostu odbywa się pulsacyjnie a częstość i intensywność pulsów zależna jest od wieku i płci.
Dlatego właśnie hGH jest nazywany "hormonem młodości". Wykazuje zdecydowany silny pozytywny wpływ na regeneracje tkanek, stawów, skóry, wspomaga spalanie tkanki tłuszczowej przy jednoczesnej rozbudowie masy mięśniowej, u osób starszych poprawia ogólny wygląd skóry, sylwetki, oraz zapobiega ogólnemu upadkowi tężyzny fizycznej i umysłowej.
Dla nikogo już nie jest tajemnicą fakt stosowania kuracji z hormonu wzrostu przez podstarzałe gwiazdy filmowe Hollywood, które dzięki takiej kuracji wyglądają jak i posiadają sprawność fizyczną osób o 20 lat młodszych od siebie.

a) obraz -model przestrzenny hormonu wzrostu

1. Krótka historia
Po raz pierwszy hGH wyizolowano z przysadek mózgowych ( organu odpowiedzialnego za produkcję hGH w ciele człowieka) zmarłych osób, miało to miejsce w USA w latach pięćdziesiątych ubiegłego stulecia. W ten sposób wyizolowany hGH miął być lekiem na karłowatość przysadkową, czyli niedostateczną produkcję endogennego hGH u dzieci.
Z biegiem czasu okazało się, że sporadycznie dochodziło do zarażenia pacjentów stosujących pozyskany ze zwłok ludzkich hGH śmiertelną chorobą Creutzfelda Jakoba.
Był to podstawowy powód zaniechania tego rodzaju "produkcji" hGH.
Jednakże w latach osiemdziesiątych ubiegłego stulecia biotechnologia stała już na tak wysokim poziomie, że rozpoczęto produkcję hGH syntetycznego.
Niestety w tym przypadku również wystąpiły pewne problemy, związane z zanieczyszczeniami produkcyjnymi, jak też ze zwalczaniem syntetycznego hGH przez przeciwciała odpornościowe pacjenta, któremu zaaplikowano lek. Powodem powyższego zjawiska były biochemiczne różnice w strukturalnej budowie aminokwasowej oryginalnego hGH a wyprodukowanego hGH syntetycznego, dlatego organizm pacjenta syntetyczny hGH traktował jak inwazyjne ciała obce, które należy uśmiercić.
Europa wschodnia tez miała swój udział w produkcji hGH. Na przełomie lat 70/80 pojawił się litewski rekombinowany hGH mający pozytywne właściwości lecznicze, jednak również nie trzymał norm czystości jak tez posiadał zaniżone stężenia substancji aktywnej. Popularność tego preparatu była stosunkowo duża w krajach Europy wschodniej i środkowej.
Mianowicie mimo nie trzymania norm litewski rekombinowany hGH działał o wiele lepiej niż jego zachodnie całkowicie syntetyczne odpowiedniki. ( Jego skład biochemiczny był porównywalnie bliższy naturalnemu hGH niż zachodnich w tym czasie produkowanych preparatów całkowicie syntetycznych) Swoją popularność w krajach Europy wschodniej i środkowej zawdzięczał relatywnie niskiej cenie jak tez stosunkowo łatwiejszej dostępności, niż jego zachodnie syntetyczne odpowiedniki. Natomiast jego archaiczny wygląd jak i wschodnie pochodzenie skutecznie odstraszały wychowanych w zachodnim dobrobycie amatorów aplikowania sobie hGH wschodniego pochodzenia.
Przełomem w tej dziedzinie było wyprodukowanie przez koncern farmaceutyczny "Lilly" preparatu o nazwie "Humatrope", który posiadał materiał biochemiczny idealny do ludzkiego hGH.

2. Lokalizacja produkcji w ludzkim organizmie
Somatotropina jest hormonem produkowanym przez przedni płat przysadki mózgowej.

a) obraz -miejsce produkcji somatotropiny w ludzkim organizmie

3. Regulacja wydzielania
Stężenie hormonu wzrostu jest bardzo wysokie we krwi płodów i noworodków, później spada, jednak u dzieci jest wciąż podwyższone w porównaniu z osobami dorosłymi. U młodego człowieka w wieku 21 lat stężenie hGH waha się w granicach 10ng/ml i z biegiem lat obniża się. Już w granicach trzydziestki jego wartość spada o około 14%. U osób dorosłych stężenie hormonu wzrostu kształtuje się na poziomie 5 ng/ml a w wieku 60 lat we krwi można znaleźć już tylko śladowe ilości tego związku (spadek o około 80% w stosunku do 20 latka). Wydzielanie hGH zmienia się również w rytmie dobowym. Największe stężenie we krwi obserwuje się w nocy w okresie tzw. snu wolnofalowego (NREM), około 90 min po zaśnięciu, a najmniejsze w ciągu dnia. Hormon ten wydziela się również w znacznych ilościach podczas stresu wywołanego bólem, zimnem, urazami, strachem, wysiłkiem fizycznym, a także w stanach obniżonego poziomu cukru we krwi, głodu lub po wstrzyknięciu substancji hormonalnych. Pobudzająco działa również zwiększone stężenie aminokwasów we krwi oraz niski poziom kwasów tłuszczowych. Zahamowanie wydzielania hGH następuje przy wzroście poziomu cukru we krwi oraz kwasów tłuszczowych, np. w otyłości.

II. Działanie

Uzyskiwany z zastosowaniem metod inżynierii genetycznej rekombinowany ludzki hormon wzrostu (GH/STH). Uprzednio somatotropinę uzyskiwano przez ekstrakcję z ludzkich przysadek. W organizmie somatotropina wytwarzana jest przez komórki kwasochłonne przedniego płata przysadki. Somatotropina działa na przemianę materii bezpośrednio bądź za pośrednictwem wytwarzanych w wątrobie somatomedyn. Bezpośrednie efekty działania somatotropiny: uwalnianie kwasów tłuszczowych, zwiększenie transportu aminokwasów przez błony komórkowe, zmniejszenie zużycia glukozy przez mięśnie i zwiększenie syntezy glukozy z aminokwasów w wątrobie. Somatomedyny stymulują rozmnażanie komórek, syntezę DNA i RNA oraz białek. W chrząstkach nasadowych kości zwiększają wcielanie aminokwasów i siarczanów, co prowadzi do wydłużania kości. Somatotropina przyspiesza także ziarninowanie i gojenie ran. Powoduje wzrost kości, rozmnażanie i wzrost komórek, całych narządów, odgrywa rolę w procesach regeneracyjnych, w metabolizmie tłuszczów, białek i węglowodanów, gospodarce mineralnej. Podawana osiąga maksymalne stężenie po 6,5 h. Eliminowana jest głównie przez nerki i wątrobę.

III. Rola w patologii

Nieprawidłowo wysokie wydzielanie hormonu wzrostu prowadzi do wystąpienia schorzeń: w wypadku gdy ma ono miejsce przed zakończeniem wzrostu kośćca prowadzi do gigantyzmu, który charakteryzuje się nadmiernym wzrostem ,u osób dorosłych prowadzi do akromegalii. Brak lub niedobór wydzielania hormonu wzrostu u dzieci prowadzi do karłowatości przysadkowej.


a) obraz -porównanie patologii


1. Gigantyzm
Choroba wynika z nadmiernego wydzielania hormonu wzrostu (GH) przez przedni płat przysadki mózgowej lub z niedoboru hormonów płciowych. Prowadzi do tak zwanego wzrostu olbrzymiego. Rozwija się gdy nadczynność pojawi się przed okresem pokwitania- w wieku młodocianym, tzn. przed okresem zrastania się kości i kostnieniem chrząstek wzrostowych.

a) przyczyny
Gigantyzm spowodowany gruczolakiem przysadki lub na skutek nadmiernego pobudzania przysadki przez podwzgórzowy hormon GHRH. Często pierwszym zauważalnym objawem jest zanik widzenia bocznego spowodowany uciskaniem nerwu wzrokowego przez gruczolaka.

b) objawy
Często pierwszym zauważonym objawem jest ubytek bocznego pola widzenia, spowodowany uciskiem gruczolaka na nerwy wzrokowe w okolicy skrzyżowania nerwów wzrokowych, bardzo długie kończyny, duże dłonie i stopy, bardzo smukły tułów.

c) diagnoza
W diagnostyce stosowane jest oznaczanie profilu wydzielania hormonu wzrostu, poziomu IGF-I oraz w przypadku podejrzenia gruczolaka, badanie przy użyciu rezonansu magnetycznego okolicy podwzgórzowo-przysadkowej.

d) leczenie
Polega na przywróceniu prawidłowego stężenia hormonu wzrostu i zmniejszeniu objawów wynikających z jego nadprodukcji. Można to osiągnąć przez chirurgiczne usunięcie guza lub przez jego zniszczenie za pomocą radioterapii.
Nadmierny wzrost ciała może być także objawem innych chorób. Jest na przykład objawem zespołu Beckwitha i Wiedemanna.
Podobnym schorzeniem do gigantyzmu jest akromegalia, różni je tylko czy do zwiększonego poziomu hormonu wzrostu doszło przed czy po ukończeniu wzrostu szkieletu.

e) obrazy -ludzie cierpiący na gigantyzm


2. Karłowatość

Karłowatość przysadkowa - Karłowatość hiposomatotropowa - Nanosomia pituitaria - Nanosomia hyposomatotropica to choroba endokrynologiczna u jej podstaw leży zmniejszony poziom lub brak wydzielania hormonu wzrostu - somatotropiny oraz niedobór gonadotropin.

a) przyczyny
Wrodzone zmiany w podwzgórzu z niedoborem neurohormonów pobudzających uwalnianie hormonów tropowych przysadki; urazy okołoporodowe; zmiany zapalne przysadki, np. gruźlica; choroby podwzgórza (części mózgu kontrolującej pracę przysadki).

b) objawy
Objawy karłowatości przysadkowej pogłębiają się wraz z wiekiem chorego. Głównym objawem choroby jest:
- zahamowany wzrost
- hipogonadyzm
Proporcje ciała chorego zależą od wieku, w którym nasila się zaburzenie.
Zahamowanie wzrostu zwykle jest widoczne około 3 roku życia u normalnie rozwijającego się dziecka. Zaburzeniu ulega dynamika wzrostu dziecka. W dalszym rozwoju dziecko wzrasta o 2-3 cm rocznie (norma wynosi 5-6 cm rocznie). W okresie dojrzewania niedobór wzrostu w stosunku do rówieśników sięga 20-30 cm. Rozwijają się kolejne objawy zaburzenia tj. krótkie i małe dłonie, okrągłe policzki, krótki nos ze słabo wykształconymi zatokami bocznymi, tkanka tłuszczowa gromadzi się w powłokach nadbrzusza. Brak jest cech dojrzałości płciowej (małe prącie i jądra), nie występują cechy pokwitania, u dziewcząt brak jest miesiączki, nie rozwijają się gruczoły sutkowe oraz brak jest owłosienia łonowego. Nie dochodzi do wirylizacji. Chorzy dorośli wcześnie cierpią na osteoporozę.

c) diagnoza
W badaniu testem hipoglikemii poinsulinowej uzyskuje się bardzo niski wskaźnik poziomu somatotropiny. W badaniu poziomu gonadotropin we krwi i moczu otrzymywane są wartości bliskie zeru. Badanie RTG wykazuje opóźnienie dojrzewania układu kostnego w wieku przedszkolnym o 2-3 lata, natomiast u starszych opóźnienie może sięgać 5-8 lat.

d) leczenie
Leczenie karłowatości przysadkowej polega na podawaniu choremu sterydów anabolicznych. Wstrzykiwanie dawki hormonu wzrostu przynosi znaczną poprawę szczególnie w pierwszym roku stosowanego leczenia. U mężczyzn dobre wyniki na rozwój somatyczny i płciowy przynosi stosowanie testosteronu.

e) obrazy -ludzie cierpiący na karłowatość


3. Akromegalia
Akromegalia jest chorobą wywołaną nadmiernym wydzielaniem somatotropiny przez przedni płat przysadki mózgowej. Zaburzenie to dotyka szczególnie ludzi w średnim wieku, bez względu na płeć i cechuje się nadmiernym rozrostem kości, części miękkich i narządów wewnętrznych.

a) przyczyny
Akromegalia najczęściej powodowana jest gruczolakiem kwasochłonnym przedniego płata przysadki.

b) objawy
Alarmującym objawem akromegalii są powiększone dłonie i stopy. Na zdjęciu rentgenowskim da się zaobserwować dodatkowo poszerzoną podstawę paliczków dalszych dłoni, natomiast u podstaw paliczków najbliższych są wyrostki. Na skutek przerostu kośćca i rozrostu chrząstek obserwuje się u chorego powiększoną czaszkę z rozrośniętą częścią twarzową tj. żuchwa z progenią, szeroki i gruby nos, wydatne łuki brwiowe. Swoje rozmiary znacznie powiększa język, zniekształcając mowę. Zmiany rozrostowe i zniekształcające obejmują też kręgosłup, prowadząc do wady postawy.
Obustronne ubytki w polu widzenia i bóle głowy są objawami wskazującymi na zaawansowane wymiary rozrastającego się gruczolaka. Na skutek rozrostu kwasochłonnego guza zniszczeniu ulega kostna struktura siodła tureckiego powodując jego powiększenie.

c) diagnoza
Akromegalię diagnozuje się na podstawie podwyższonego poziomu hormonu wzrostu we krwi. Po doustnym podaniu glukozy u osób zdrowych spada stężenie hormonu wzrostu, natomiast w przypadku akromegalii nie dochodzi do spadku poziomu hormonu wzrostu. Inna próba diagnostyczna polega dożylnym wstrzyknięciu tyreoliberyny (TRH), która to powoduje podwyższony poziom hormonu wzrostu u osób z hormonalnie czynną akromegalią.

d) leczenie
Jedna z metod leczenia akromegalii polega na stosowaniu rentgenoterapii na okolicę podwzgórzowo-przysadkową. Istnieje także terapia oparta na implantacji izotopów promieniotwórczych (itru lub złota) do przestrzeni wewnątrz siodła tureckiego. Cryohypophysectomia, polega na uszkodzeniu przedniego płata przysadki w tym także gruczolaka przez oziębienie po wprowadzeniu w obręb guza odpowiednio skonstruowanego trójgrańca.
Metoda neurochirurgiczna polega na wydobyciu łyżeczką gruczolaka z dostępu przez zatokę klinową lub przez kość czołową i stosowana jest w przypadku rozprzestrzeniania się guza do okolicy skrzyżowania nerwów wzrokowych.


e) obrazy -ludzie cierpiący na akromegalię


IV. Zastosowanie w sporcie

Pojawienie się stosowania hGH w kulturystyce zaowocowało w latach osiemdziesiątych wejściem na scenę zawodników o monstrualnej masie mięśniowej, oraz wyizolowanych idealnie "dorzeźbionych" mięśniach. Wtedy kulturyści dostali do dyspozycji najsilniejszy i najskuteczniejszy, przy czym w miarę bezpieczny środek rozwijający beztłuszczową muskulaturę.
W latach dziewięćdziesiątych kulturyści dobrze wiedzieli jak i z czym stosować hGH, co spowodowało pojawienie się na scenie zawodników o mięśniach "jak z komiksów o nadludziach", budzące podziw sylwetki kulturystów nigdy dotychczas nie były tak wielkie i tak wyraziste. Porównując zawodników z lat 60-tych i 70-tych z zawodnikami lat 90-tych, nawet totalny laik w dziedzinie kulturystyki bez trudu dostrzeże różnicę, na korzyść zawodników z lat 90-tych.

a) zmiany zachodzące w organizmie sportowca po iniekcji wykonanej z hGH
hGH wstrzykuje się igłami do insuliny bezpośrednio pod skórę, najczęściej w tkankę tłuszczową na brzuchu. W ten sposób substancja staje się aktywna już po kilkunastu minutach po wstrzyknięciu. Około 50% podanego z zewnątrz hGH pozostaje w krwioobiegu nawet do 6 godzin i oddziałuje na liczne tkanki organizmu. Natomiast pozostałe 50% hGH zostaje wychwytywane przez hepatocyty wątroby, w których teraz hGH rozpoczyna wytwarzanie somatomedyn, z których najważniejszy dla sportowców jest IGF-1, czyli insulinopodobny czynnik wzrostu. Do wytworzenia adekwatnej do podanego z zewnątrz hGH ilości, IGF-1, wątroba potrzebuje innych hormonów tj. : insuliny, testosteronu oraz hormonu tarczycy T3.
Powyższą sytuacje możemy porównać do budowy domu, do którego budowy poza cegłami potrzebujemy też cementu, piachu jak i wody.
Jednak nic nie wydarzy się, jeśli kulturysta nie dostarczy adekwatnej do ilości hGH ilości insuliny lub testosteronu. Można powiedzieć, że jego użyty w przenośni dom nie będzie mógł być zbyt duży i trwały, wszak zabrakło w zaprawie dostatecznej ilości ważnego składnika. A mówiąc wprost: po prostu produkcja IGF-1 przez wątrobę będzie stosunkowo mała i zawodnik po za spaleniem tłuszczu, poprawą regeneracji nie uzyska spodziewanego przyrostu masy mięśniowej, zatem z punktu widzenia kulturystyki hGH zostanie zmarnowane.
Poza wątrobą liczne komórki mięśniowe również posiadają receptory wychwytujące hGH, one tez wytwarzają swoisty działający na te i sąsiednie komórki IGF-1, a do tej produkcji również potrzebują testosteronu, insuliny jak i T3. Wytworzony przez wątrobę jak i przez komórki mięśniowe IGF-1 doprowadza nie tylko do wzrostu komórek mięśniowych, po przez gromadzenie w nich protein jak i składników odżywczych, ale tez do ich podziału, co powoduje nie tylko pogrubienie włókien mięśniowych, poprzez rozrastanie się już istniejących komórek, ale tez powstawanie całkiem nowych. Mówiąc wprost: hGH doprowadza komórkę do maksymalnego wzrostu, następnie dokonuje jej podziału i kolejno stymuluje wzrost obu nowopowstałych komórek mięśniowych! Odpowiednio stosując hGH można doprowadzić do wielokrotnego powtarzania procesu tworzenia nowych włókien mięśniowych. Tym hGH różni się od klasycznych sterydów, które powodują jedynie wzrost istniejących komórek mięśniowych, nie mając wpływu na tworzenie nowych.
Oczywistym jest, że do tych wszystkich zjawisk zarówno wątroba jak i komórki wychwytujące hGH potrzebują ponadnormatywnego dowozu składników odżywczych: glukozy i aminokwasów.

b) obrazy -sportowcy przyjmujący somatotropinę


1. Zapotrzebowanie na inne hormony podczas stosowania somatotropiny
W celu osiągnięcia bardzo dobrych rezultatów należy stosować hormon wzrostu razem z innymi środkami farmakologicznymi. W czasie stosowania somatotropiny organizm zgłasza większe zapotrzebowanie na hormony tarczycy, insuliny, a także androgenów.

a) hormon wzrostu a insulina
Skoro do powstawania nowych i rozrostu już istniejących komórek mięśniowych jest potrzebne wiele substancji odżywczych, a jedynie insulina potrafi je w wystarczająco szybkim czasie transportować, jak tez trzustka nie jest w stanie wyprodukować adekwatnej do potrzeb dawki insuliny - to jedynym wyjściem jest podanie insuliny z zewnątrz - tak jak zawodnik czynił to z hGH.
Zwiększone zapotrzebowanie na insulinę wynika tez z faktu, że insulina przedłuża okres trwania IGF-1 w krwioobiegu wspomagając wiązanie IGF-u z odpowiednim białkiem transportowym.
Istotny tez jest fakt swoistej insulinooporności tkanek spowodowanej oddziaływaniem przez hGH na receptory insulinowe, co skutkuje podwyższonym poziomem cukru we krwi.
Również, w przypadku, kiedy zawodnik rezygnuje z podawania insuliny z zewnątrz należy brać pod uwagę mocne nadwyrężenie komórek beta w trzustce, starających się wyprodukować adekwatną do potrzeb ilość insuliny, której i tak będzie cały czas za mało.
Skoro zawodnik stosujący, hGH nie jest chory na cukrzycę (tzn. jego trzustka cały czas posiada zdolność wytwarzania insuliny, a jedynie produkuje jej za mało jak na aktualne potrzeby) należy stosować jak najkrócej działającą insulinę podawaną jedynie w okresach spożycia większej ilości pożywienia, oraz wykorzystując moment, w którym organizm jest najbardziej chłonny. Pory takie występują podczas pierwszego posiłku po całonocnej przerwie w jedzeniu oraz podczas największego posiłku, który następuje po wyczerpującym treningu.
Co do ilości to wystarczającą ilością adekwatną do stosowania standardowych ilości ( do 4 j.m.)hGH wydaje się wystarczającą 10 + 10 j m insuliny rozłożonej na 2 iniekcje, jedna rano do śniadania, druga do posiłku po treningu (w przypadku atletów wagi ciężkiej- ważących zdecydowanie pow. 120kg spożywających ponad 6tyś kcal. W posiłkach dziennie dawki te mogą być nieco wyższe tj. 15 +15jm) Niezwykle istotne jest dostarczenie odpowiedniej ilości węglowodanów zwłaszcza w posiłkach poprzedzonych iniekcja insuliny. Co do długości okresu czasu stosowania insuliny, są to przypadki indywidualne, jednak standardowo - przy podawaniu większych dawek insuliny niż 10 +10jm, stosuję się 4 tygodnie podawania insuliny na 2 tygodnie przerwy w jej stosowaniu ( hGH jest podawane bez takich przerw). Czyni się tak by trzustka była zmuszona do samodzielnej pracy i nie doszło do jej niedoczynności, a tym samym do zapaści na cukrzycę typu I.

b) hormon wzrostu a T3
Z chwilą podawania hGH z zewnątrz dochodzi do zwiększonego wydzielania przez podwzgórze mózgowe hormonu zwanego somatostatyną, której zadaniem jest kontrolowanie (dbanie o równowagę)wewnętrznego wydzielania hGH. W przypadku podawania hGH z zewnątrz somatostatyna, aby nie doszło do akromegalii (przerostów tkanek spowodowanych nadmiernym wydzielaniem hGH) blokuje wydzielanie hGH przez przysadkę. Jednocześnie spada wydzielanie somatoliberyny, hormonu stymulującego wydzielanie hGH - przecież i tak hGH jest podawane z zewnątrz, więc jego niedobory nie będą występowały.
Niestety somatostatyna jednocześnie dławi wydzielanie hormonu tyreotropowego -TSH, odpowiedzialnego za stymulację tarczycy do wydzielana T3. Dlatego podczas długotrwałych kuracji hGH dochodzi do stopniowej niedoczynności tarczycy. Czyli w miarę upływu czasu stosowania hGH, z powodu niedostatecznego wydzielania T3, dochodzi do zmniejszonej produkcji IGF-1. Tym samym efekt przyrostu masy mięśniowej będzie coraz mniejszy.
Często właśnie brak podawania z zewnątrz T3 jest powodem niepowodzenia i zawodu z efektów masowych stosowania niezwykle drogiego hGH. Poza tym przy podawaniu adekwatnej do podaży hGH - podaży T3 atleta uzyskuje coraz większe pozbawione tłuszczu mięsnie. Wszak T3 jest odpowiedzialny tez za wykorzystywanie materiału energetycznego, jakim jest podskórna tkanka tłuszczowa.
W przypadku stosowania dawek standardowych hGH ( do 4 j.m.) przez pierwsze trzy miesiące można się obejść bez podawania T3. Dzieje się tak gdyż blokada tarczycy występuje stosunkowo powoli, zanim dojdzie do znacznego zablokowania wydzielania T3 upłynie sporo czasu. Dlatego tez spora ilość zawodników stosujących hGH wraz z insulina jak i innymi hormonami anabolicznymi, a nie dodając do tego zestawu T3, po pewnym czasie odnotowuje zastój w przyroście masy mięśniowej.
Przy standardowych ilościach stosowanego z zewnątrz hGH wydaje się odpowiednią dawka wzrastająca od 25 do 50mcg T3, dzielona na dwie porcje.( W przypadku zastosowania przez zawodnika ponadstandardowych dawek hGH jak i insuliny adekwatnie wzrastają dawki T3).Tak umiarkowana ilość hormonu tarczycy nie powinna, nawet przy długotrwałym stosowaniu doprowadzić do niedoczynności tarczycy, a wręcz przeciwnie - zapobiegnie niedoborom T3, do których dojdzie w przypadku kuracji hGH.
Należy nadmienić, że odpowiedni poziom hormonów tarczycy zapewnia obniżenie poziomu cholesterolu, (który na pewno u zawodnika będzie podniesiony, ze względu na stosowanie wraz z hGH hormonów androgenno-anabolicznych), nasilenie anabolizmu białek, oraz regulacje poziomu serotoniny i noradrenaliny. (Niedobór tych hormonów powoduje ospałość i ociężałość umysłową).
Jeśli stosujący długotrwale ( ponad 6 miesięcy bez przerwy) hGH i to w sporych dawkach ( powyżej 4 j m/dziennie) zawodnik nie będzie wcale stosował T3 to przede wszystkim w najlepszym wypadku po kilku miesiącach przestanie odnotowywać postępy w postaci stałych przyrostów masy mięśniowej, a w najgorszym wypadku - może dojść do niedoczynności tarczycy, skazując zawodnika na długotrwałe stosowanie dawek leczniczych T3.

c) hormon wzrostu a testosteron
Stopień wytwarzania IGF jest całkowicie zależny od ilości testosteronu. Również dzięki temu hormonowi wzrasta anabolizm, czyli synteza białek. Testosteron, podobnie jak insulina wspomaga wiązanie się IGF z białkiem transportowym, co gwarantuje dłuższy czas przeżycia cząsteczki IGF, a tym samym jej oddziaływanie na tkanki organizmu.
Duża rolę odgrywają cechy indywidualne, wiadomym jest, że nadmiar testosteronu ulega przekształceniu do estrogenów, a podawanie antyestorgenów zdecydowanie zmniejsza wytwarzanie IGF. Z drugiej strony większe dawki testosteronu zapewnią zwiększone wytwarzanie IGF. Dlatego każdy zawodnik dobiera sobie zarówno rodzaj testosteronu od -krótko działającego minimalizującego skutki uboczne propionatu do - o przedłużonym działaniu mocniej działającego enantatu, oraz dawki - indywidualnie. (Zazwyczaj dawki te wahają się od 400 nawet do 1000mg na tydzień, zależnie od stażu, wieku, wagi jak i stopnia, w jakim u danego kulturysty podane z zewnątrz dawki testosteronu ulegają aromatyzacji).

2. Rozpad tkanki tłuszczowej, uzyskany dzięki hGH.
hGH mocno i zdecydowanie oddziałuje na receptory somatotropowe w błonach komórkowych komórek tłuszczowych. W ten sposób hGH przekazuje komórce tłuszczowej sygnał do lipolizy, czyli do rozkładu zmagazynowanego w komórce tłuszczu. Rozszczepione na pojedyncze składniki kwasy tłuszczowe zostają uwolnione z komórek tłuszczowych do krwioobiegu i dzięki temu mogą być potraktowane energetycznie.
Komórki tłuszczowe ulegają skurczeniu i dzięki temu ilość podskórnej tkanki tłuszczowej u zawodnika aplikującego hGH ulega znacznemu zmniejszeniu. Ciekawym jest tez fakt, że hGH powoduje insulinooporność komórek tłuszczowych, czyli insulina nie może transportować glukozy do komórek tłuszczowych i tam jej składować pod postacią triglicerydów.
Dlatego tez podczas kuracji, hGH nawet przy wysokokalorycznej diecie nie sposób przybrać w tłuszcz. Wszystkie powyższe zjawiska zachodzą nawet bez dodatkowego aplikowania do hGH - insuliny i testosteronu, czyli przy minimalnej produkcji IGF. Natomiast w przypadku adekwatnego do hGH aplikowania hormonów pomocniczych, przy wytworzeniu dużych ilości IGF dochodzi do spotęgowania zjawiska lipolizy jak i potęgowania blokady receptorów insulinowych w komórkach tłuszczowych. Dzięki czemu proces powstawania beztłuszczowej muskularnej sylwetki jest o wiele szybszy.
Powyżej opisane zjawiska gwarantują zawodnikowi będącemu na kuracji hGH niesamowity wprost przyrost masy mięśniowej przy jednoczesnym traceniu tłuszczu.
Stosując wysokokaloryczną bogatą w białko zwierzęce dietę zawodnik stosujący jedynie zwykłe sterydy anaboliczne przy rozbudowie masy mięśniowej nabiera jednocześnie tłuszczu, natomiast podczas kuracji hGH dochodzi do przyrostu masy mięśniowej i jednoczesnej redukcji tkanki tłuszczowej - jest to kolejna przewaga hGH nad zwykłymi sterydami anabolicznymi.

3. Stosowanie, dawki, pory iniekcji, dieta.
Najważniejszą informacją odnośnie stosowania hGH, jest czas, w jakim należy stosować ten hormon, wraz z hormonami towarzyszącymi.
Otóż należy pamiętać, ze aby organizm utrzymał poniekąd sztucznie stworzone mięśnie, bodziec powinien być wystarczająco długi. Czyli mówiąc wprost zawsze kuracja trwającą Np. 6 czy nawet 12 miesięcy nawet przy zastosowaniu dawek poniżej standardowych ( Np. 2 j m) będzie korzystniejsza niż kuracja trwająca tylko 3 miesiące przy zastosowaniu dawek ponadnormatywnych, Np. 16 j m. A to z tej prostej przyczyny, że im dłużej będzie trwało sztucznie stworzone "środowisko anaboliczne" dla rosnących mięsni tym większa szansa na ich późniejsze utrzymanie. Oczywiście im dłuższy czas kuracji tym większe niebezpieczeństwo potęgowania się skutków ubocznych, jednak w tej dziedzinie sportu nie ma nic za darmo.
hGH jest substancją naturalnie wytwarzaną w ludzkim organizmie, więc tak długi okres jej stosowania nie oddziałuje toksycznie, o wiele bardziej niebezpieczne są stosowane dodatkowo insulina i T3.
Dawki w granicach 4 j.m. można uznawać za standardowe ponieważ wielu zawodników stosuje dawki 8 czy nawet 16 jm dziennie, jednak należy pamiętać o adekwatnym zwiększeniu dawek hormonów pomocniczych, czyli testosteronu, insuliny, oraz T3.
Kolejną sprawą są pory iniekcji hGH. Sporo czasu panowało przekonanie, że hGH należy podawać na noc tuż przed snem, gdyż zgadza się to z rytmem dobowym endogennej (wewnętrznej) produkcji hGH w organizmie człowieka. Było to błędem, gdyż równoczesne podawanie insuliny na noc nie wchodzi wcale w rachubę, jak też spożywanie obfitego posiłku tuz przed snem. Ponad to podawanie hGH na noc narażało zawodników na problemy z zaśnięciem ( płytki niedający wypoczynku sen), jak też bóle w okolicy nadgarstków i drętwienie palców u rąk podczas snu.
O wiele korzystniejszą pora do podawania hGH wydaje się być pora tuz przed porannym obfitym posiłkiem,( oraz przed najważniejszym posiłkiem, jakim jest posiłek występujący po ciężkim treningu) wraz z równoległą iniekcją testosteronu i insuliny. Zawodnik może mieć największą korzyść z synchronicznego oddziaływania składników odżywczych podanych w dużym posiłku, wraz z działaniami stymulującymi zawdzięczanymi hGH, insulinie i testosteronowi - razem!
W przypadku podawania nieco większych niż standardowe dawki hGH zawodnik może je podzielić na dwie iniekcje dziennie: jedna rano przed śniadaniem, druga przed posiłkiem występującym po treningu. hGH powinno być podawane pięć dni z rzędu, po czym następuję dwudniowa przerwa celem pobudzenia przysadki mózgowej do pracy.
Niezmiernie ważne jest podawanie odpowiedniej ilości pełnowartościowego białka w codziennej diecie zawodnika stosującego hGH. Białko powinno oscylować na poziomie 3 nawet do 4 g / kg wagi ciała. Przy czym ponad 70% białek powinno być najwyższej jakości tzn. pochodzić z naturalnego pożywienia takiego jak mięso czerwone, drób, jaja. Jedynie pozostałe 30% białek może pochodzić z odżywek proteinowych, białego sera, ryb, soi.
Obok hormonów aplikowanych dodatkowo do hGH, właśnie wysokiej jakości białko, podawane w odpowiednio dużej ilości jest kolejnym czynnikiem, bez którego każdy stosujący hGH może zapomnieć o sukcesie w postaci poważnego rozrostu muskulatury.

4. Skutki uboczne stosowania somatotropiny oraz hormonów pomocniczych
Na dobrą sprawę hGH jest hormonem relatywnie stosunkowo bezpiecznym biorąc pod uwagę wyniki, jakie można na nim osiągnąć, jak tez uzyskując znacznie dłuższy czas utrzymywania się muskulatury w porównaniu do zwykłych hormonów anabolicznych.
Jednak hGH również posiada liczne negatywne skutki uboczne mniej lub bardziej uciążliwe jak i niebezpieczne dla zdrowia, które warto, choć w przybliżeniu przedstawić.
Mocno widoczne są zmiany fizjonomiczne na twarzach atletów obecnie stosujących hGH. Chodzi tu o ich nabrzmiałe łuki brwiowe i czoła, rozrośnięte kości policzkowe, szczęki, zapadnięte oczodoły, jak tez o powiększające kości stawów u dłoni i stóp.
Oczywiście wymienione zmiany anatomiczne występują proporcjonalnie do ilości i długości zaliczonych kuracji hGH. Zmiany te (zaliczane do akromegalii) są zauważalne najczęściej u zawodników przekraczających trzydziesty rok życia.
Długotrwałe i liczne kuracje hGH maja wpływ nie tylko na rozrost mięsni poprzecznie prążkowanych, z których jest zbudowana tkanka mięśniowa, ale również rozrostowi podlegają mięsnie gładkie, z których zbudowane są narządy wewnętrzne. Powyższe zjawisko uwidacznia się w postaci nabrzmiałych i wydętych brzuchów, kryjących rozrośnięte trzewia wielu zawodników kulturystyki z obecnej światowej czołówki.
Kolejnym nieciekawym zjawiskiem jest drętwienie palców dłoni podczas snu u zawodników stosujących hGH. Powodem tego jest zwiększone ciśnienie międzykomórkowe wraz z gromadzeniem się wody w cieśni kanału nadgarstka. Powyższe zjawisko powoduje ucisk na nerwy w przegubie dłoni, jak tez utrudnia przepływ krwi do dłoni i palców, zwłaszcza podczas nocnego wypoczynku, kiedy zawodnik pozostaje w bezruchu.
Czasem pomocnym może być ograniczenie sodu w diecie, oraz podawanie dużych dawek magnezu tuz przed snem, często jednak zawodnik musi zredukować dawki hGH, by uzyskać spokojny dający regeneracje sen.
Występujący tez wzrost ciśnienia śródczaszkowego, może skutkować porażeniem nerwu wzrokowego lub innych nerwów umiejscowionych w głowie.
Nie można zapobiec o hiperglikemii - podwyższonemu poziomowi cukru we krwi.
Istnieją również przesłanki do twierdzenia, że kuracje z hGH mogą mieć wpływ na rozwój komórek nowotworowych, o ile zawodnik posiadał takie tendencje przed kuracją.
Odnośnie skutków ubocznych stosowania insuliny która jest niezbędna do optymalnego działania hGH, możemy je podzielić na krótkotrwałe, czyli dostrzegane od razu, oraz na długotrwałe, czyli objawiające się po wielu latach.
Do podstawowych skutków ubocznych krótkotrwałych przedawkowania insuliny (względnie niewłaściwego odżywiania podczas kuracji hGH/insulina), możemy zaliczyć niedocukrzenie krwi. Wspomniane niedocukrzenie krwi objawia się silnym niepokojem, zlaniem całego ciała zimnym potem, drętwieniem kącików ust i palców, dusznościami, aż do utraty przytomności włącznie! W przypadku długotrwałej utraty przytomności, może dojść do częściowej lub całkowitej śmierci mózgu.( Dzieje się tak, gdyż mozg żywi się wyłącznie glukozą, jego przestawienie na żywienie się ciałami ketonowymi, powstałymi po rozpadzie kwasów tłuszczowych trwa bardzo długo -około 3 tygodni). Powyższe może skutkować upośledzeniem umysłowym do końca życia!
Do długoterminowych działań ubocznych stosowania insuliny zaliczamy zmiany miażdżycowe w naczyniach krwionośnych, skutkujące zawałem mięśnia sercowego, zaburzenia wzroku aż do jego utraty włącznie.
Długotrwałe iniekcje z dużych dawek insuliny mogą również spowodować uszkodzenie komórek beta trzustki, powodując cukrzyce typu I.
Natomiast skutkiem ubocznym stosowania T3, może być trwałe uszkodzenie tarczycy, co oczywiście skaże zawodnika na dożywotnie stosowanie hormonów tarczycy.

V. Somatotropina jako lek

O tym, że przysadka mózgowa wydziela hormon wzrostu wiedziano już od 1920 roku, jednak jako leku użyto go dopiero 30 lat później, kiedy po raz pierwszy podjęto próbę wstrzyknięcia tego związku karłowatemu dziecku. Jak się okazało był to strzał w dziesiątkę - skazany na inwalidztwo malec zaczął rosnąc. Za "ciosem" poszły również inne kliniki i niebawem leczenie hormonem wzrostu stało się rzeczywistością. Euforię tego odkrycia przyćmiewał jednak pewien problem - otóż jedynym źródłem tego leku mógł być hGH wyizolowany z mózgów osób zmarłych, więc jego zdobycie nastręczało wiele kłopotów. W ówczesnych czasach największym źródłem ludzkiego hormonu wzrostu były kraje afrykańskie, gdzie umieralność ludzi była niezwykle wysoka. Pozyskane ludzkie mózgi transportowano do specjalnych instytutów w Europie i Stanach Zjednoczonych, z których następnie "wyciskano" cenny hormon wzrostu. Gdy w pewnym momencie wydawało się, że świat z problemem karłowatości uporał się na zawsze, leczone ludzkim hormonem wzrostu dzieci zaczęły umierać. Jak wyżej został opisany fakt że u wielu osób poddanych tej terapii stwierdzono niezwykle rzadka chorobę Creutzfeldta-Jakoba ( obecnie nazywana chorobą szalonych krów). Nagły wzrost zapadalności na tak rzadkie schorzenie wśród dzieci leczonych hormonem wzrostu nie mógł być przypadkiem, dlatego niebawem zaniechano produkcji leku na większą skalę. Problem karłowatości powrócił ponownie. Naukowcy jednak nie poddali się, niebawem rozszyfrowali budowę tego związku i doszli do wniosku, że istnieje możliwość stworzenia go w warunkach laboratoryjnych. I nie mylili się. W 1986 roku koncern farmaceutyczny Eli Lilly z Indianapolis wprowadza na rynek poraz pierwszy syntetyczny hormon wzrostu (-rhGH) o nazwie Humatrope będący idealną repliką jego naturalnego odpowiednika. Kilkanaście lat później koncesję na produkcję tego leku dostają również inne światowe firmy farmaceutyczne.

1. Wyszczególnienie preparatów hormonu wzrostu
Obecnie w Polsce są zarejestrowane 4 preparaty hormonu wzrostu. Dystrybucja i sprzedaż tych leków w Polsce podlega niezwykle ścisłej kontroli, gdyż preparat posiada bardzo wysoką cenę. Jest on zamawiany przez Zakład Zamówień Publicznych a następnie rozsyłany do najbardziej potrzebujących pacjentów, którzy ustalani są przez specjalnie powołany do tego zespół ekspertów. Zdobycie więc takiego preparatu jest niezwykle trudne.

a) Humatrope (Eli Lilly) – obraz



b) Genotropin (Pharmacia-Up-John): - obraz

c) Norditropin ( Novo Nordisk) - obraz



d) Saizen (Serono): - obraz



2. Koszty i dostępność na rynku
Jeszcze w latach dziewięćdziesiątych hGH był niejako zastrzeżony wyłącznie dla elity sportowców. Jednak w dniu dzisiejszym czarny rynek oferuje dość bogaty wybór, hGH, począwszy od preparatów chińskich po wysokiej jakości produkty skandynawskie.
Pytanie czy oferowane produkty są oryginalne pozostaje wciąż pytaniem otwartym, można powiedzieć retorycznym. Średnia cena zakupu na czarnym rynku 36 jm skandynawskiego hGH wacha się w granicach 650 do 750zł i więcej. Tak wysokie koszta zakupu hGH czynią produkt wyjątkowo opłacalny do podrabiania. Na dobra sprawę nikt nie jest w stanie stwierdzić, jaka ilość oferowanego hGH na czarnym rynku to podróbki. Czy jest to 50% czy zdecydowanie więcej, niewiadomo.
Zatem podróbki hGH najczęściej zawierają HCG, gdyż jest to substancja podobna w wyglądzie do oryginalnego hGH. Można tez nabyć ampułki z zaniżoną ilością substancji hGH, z których fałszerze umiejętnie wydobyli większą jej część. W ten sposób czarny rynek może oferować za cenę 4 jm tylko 1 jm hGH.
Ponad to należy tez uwzględnić fakt, że hGH, powinien być bezwzględnie przechowywany w niskich temperaturach, jakie panują w aptecznych chłodziarkach. Wątpliwą sprawą jest to by przemytnicy i dilerzy czarnego rynku przestrzegali wszystkich wymogów przechowywania hGH, czyli ochrony przed naświetleniem i temperaturami panującymi w środowisku. Kto nie kupi hGH w aptece ten nie będzie miał pewności, że nabył oryginalny środek.

VI. Leczenie somatotropiną

Rozpoznanie choroby oraz leczenie somatotropiną powinni przeprowadzać lekarze z odpowiednimi kwalifikacjami i doświadczeniem w diagnostyce i leczeniu pacjentów ze wskazaniami do stosowania leku.

1. Przeciwwskazania do podawania somatotropiny
-w przypadku jakichkolwiek objawów choroby nowotworowej, a terapia przeciwnowotworowa powinna być zakończona przed rozpoczęciem stosowania preparatu;
-u dzieci, u których nastąpiło zamknięcie stref wzrostu nasad kości długich;
-u pacjentów z ostrymi chorobami zagrażającymi życiu, z powikłaniami po operacji na otwartym sercu, po operacjach brzusznych i po urazach wielonarządowych, z ostrą niewydolnością oddechową itp. chorobami.
-w przypadku nadwrażliwości na substancję czynną lub jakiekolwiek substancje pomocnicze.

2. Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania
Somatotropina może wywoływać stan oporności na insulinę, a u niektórych pacjentów - hiperglikemię. Dlatego chorych należy obserwować pod kątem objawów nietolerancji glukozy. Rzadko w wyniku stosowania somatotropiny może dojść do spełnienia kryteriów rozpoznania cukrzycy typu II, jednak w większości tego typu przypadków występowały czynniki ryzyka: otyłość, cukrzyca w wywiadzie rodzinnym, steroidoterapia lub uprzednio istniejące upośledzenie tolerancji glukozy. U pacjentów z jawną cukrzycą może istnieć konieczność zmiany dawkowania leków przeciwcukrzycowych po wdrożeniu leczenia somatotropiną.
Podczas leczenia somatotropiną stwierdzono nasilenie obwodowej konwersji tyroksyny (T4) do trójjodotyroniny (T3), wynikiem tego może być zmniejszenie stężenia T4 z równoczesnym zwiększeniem stężenia T3 w surowicy. Jednakże na ogół stwierdzano, że podczas podawania somatotropiny stężenie hormonów tarczycy we krwi utrzymywało się w normie. Z kolei wpływ somatotropiny na stężenie hormonów tarczycy może mieć znaczenie kliniczne u pacjentów z subkliniczną niedoczynnością tarczycy pochodzenia podwzgórzowo-przysadkowego, u których teoretycznie może pojawić się jawna niedoczynność tarczycy. U pacjentów leczonych tyroksyną z powodu niedoczynności tarczycy może wystąpić nadczynność tarczycy niewielkiego stopnia. Dlatego po rozpoczęciu leczenia somatotropiną i po skorygowaniu dawki należy wykonać badanie czynności tarczycy.
We wtórnym niedoborze hormonu wzrostu, spowodowanym chorobą nowotworową, należy zwracać uwagę na ewentualne objawy nawrotu nowotworu.
U pacjentów z zaburzeniami czynności gruczołów wydzielania wewnętrznego, w tym w przypadku niedoboru hormonu wzrostu, częściej niż w ogólnej populacji występuje dysplazja bliższej nasady kości udowej. Z tego powodu dzieci kulejące podczas leczenia somatotropiną należy dokładnie zbadać.
W przypadku wystąpienia silnych lub nawracających bólów głowy, zaburzeń widzenia, nudności i (lub) wymiotów zaleca się wykonanie badania dna oka ze zwróceniem uwagi na występowanie obrzęku nerwu wzrokowego (tarczy zastoinowej). W razie potwierdzenia takiego podejrzenia należy brać pod uwagę rozpoznanie łagodnego nadciśnienia śródczaszkowego i ewentualnie zaprzestać podawania hormonu wzrostu. Obecnie nie ma wystarczających danych, które byłyby pomocne w podejmowaniu decyzji o dalszym sposobie leczenia pacjentów, u których nadciśnienie śródczaszkowe ustąpiło. Jednakże na podstawie doświadczeń klinicznych wiadomo, że często możliwe jest ponowne wdrożenie terapii. Jeśli powraca się do podawania hormonu wzrostu, konieczna jest dokładna obserwacja pacjentów pod kątem objawów związanych z nadciśnieniem śródczaszkowym. Istnieje obecnie ograniczona ilość danych klinicznych dotyczących leczenia somatotropiną pacjentów w wieku powyżej 60 lat.
W przypadku pacjentów z zespołem Pradera-Williego leczenie somatotropiną należy zawsze kojarzyć ze stosowaniem diety niskokalorycznej. Donoszono o zgonach związanych ze stosowaniem hormonu wzrostu u dzieci z zespołem Pradera-Williego, u których występował jeden lub kilka z następujących czynników ryzyka: ciężka otyłość (pacjenci ze wskaźnikiem masa ciała/wzrost przekraczającym 200%), zaburzenia czynności układu oddechowego lub bezdech senny w wywiadzie, lub niezidentyfikowane zakażenie układu oddechowego. Podwyższone ryzyko może istnieć u pacjentów z jednym lub kilkoma z tych czynników. U pacjentów z zespołem Pradera-Williego, przed rozpoczęciem leczenia somatotropiną, należy sprawdzić czy nie występują objawy obturacji górnych dróg oddechowych, bezdechu sennego lub zakażeń układu oddechowego. Jeżeli badanie dotyczące występowania obturacji górnych dróg oddechowych wykaże istnienie stanu patologicznego, dziecko należy skierować do laryngologa w celu wyleczenia choroby dróg oddechowych przed rozpoczęciem terapii hormonem wzrostu.
Przed rozpoczęciem leczenia hormonem wzrostu należy przeprowadzić diagnostykę bezdechu sennego z zastosowaniem uznanych metod, takich jak polisomnografia lub nocna oksymetria. W razie podejrzenia bezdechu sennego, pacjenta należy monitorować.
Jeżeli w trakcie leczenia somatotropiną u pacjentów wystąpią objawy obturacji górnych dróg oddechowych (np. pojawi się lub nasili chrapanie), leczenie należy przerwać i ponownie przeprowadzić diagnostykę laryngologiczną.
Wszyscy pacjenci z zespołem Pradera-Williego z podejrzeniem bezdechu sennego powinni być monitorowani.
Pacjentów należy obserwować, czy nie występują u nich objawy zakażenia dróg oddechowych, które powinny być jak najwcześniej diagnozowane i intensywnie leczone.
U wszystkich pacjentów z zespołem Pradera-Williego należy również kontrolować masę ciała przed leczeniem hormonem wzrostu i w trakcie tego leczenia.
U pacjentów z zespołem Pradera-Williego powszechnie występuje boczne skrzywienie kręgosłupa (skolioza). Skolioza może się rozwijać, gdy dziecko rośnie zbyt gwałtownie. Dzieci należy poddać obserwacji pod tym kątem podczas terapii somatotropiną. Jednakże nic nie wskazuje na to, aby stosowanie hormonu wzrostu zwiększało częstość występowania i natężenie skoliozy. Natomiast dane dotyczące długotrwałego leczenia osób dorosłych jak również pacjentów z zespołem Pradera-Williego są ograniczone.
U dzieci z opóźnieniem wzrastania wewnątrzmacicznego należy wykluczyć inne przyczyny zaburzeń wzrostu przed rozpoczęciem leczenia. Przed rozpoczęciem leczenia oraz następnie, co roku należy oznaczać stężenie insuliny i glukozy na czczo. U pacjentów z podwyższonym ryzykiem rozwoju cukrzycy (cukrzyca w wywiadzie rodzinnym, otyłość, ciężka oporność na insulinę, rogowacenie ciemne) należy przeprowadzić doustny test tolerancji glukozy. W razie wystąpienia jawnej cukrzycy nie należy podawać hormonu wzrostu. Zaleca się oznaczenie stężenia IGF-I przed wdrożeniem leczenia, a następnie dwa razy w ciągu roku.
Doświadczenie dotyczące rozpoczynania leczenia u dzieci z opóźnieniem wzrastania wewnątrzmacicznego zbliżających się do okresu pokwitania jest niewystarczające, dlatego nie zaleca się rozpoczynania terapii w tym czasie.
Intensyfikacja wzrostu osiągnięta dzięki leczeniu hormonem wzrostu dzieci z opóźnieniem wzrastania wewnątrzmacicznego może być w części utracona, jeśli terapia zostanie przerwana przed osiągnięciem wzrostu ostatecznego.
Warunkiem podjęcia leczenia hormonem wzrostu pacjentów z przewlekłą niewydolnością nerek jest obniżenie czynności nerek o 50% w stosunku do normy. Aby potwierdzić zaburzenie wzrostu, przed rozpoczęciem leczenia należy przez rok obserwować tempo wzrastania. Podczas tego okresu należy ustalić sposób zachowawczego leczenia niewydolności nerek (włącznie z przeciwdziałaniem kwasicy i nadczynności przytarczyc oraz kontrolą stanu odżywienia). Ustalony sposób postępowania należy utrzymywać podczas leczenia hormonem wzrostu. Dotychczas nie ma danych dotyczących ostatecznego wzrostu pacjentów z przewlekłą niewydolnością nerek uzyskanego pod wpływem leczenia somatotropiną
W przypadku leczenia hormonem wzrostu pacjentów, u których istnieje konieczność przeszczepienia nerki, leczenie należy zakończyć z niezwłocznie po przeszczepie.
W dwóch badaniach prowadzonych pod kontrolą placebo badano wpływ somatotropiny na powrót do zdrowia u 522 dorosłych pacjentów z zagrażającymi życiu chorobami, u których wystąpiły powikłania po operacji na otwartym sercu, po operacji brzusznej, po urazie wielonarządowym lub z ostrą niewydolnością oddechową. Śmiertelność była wyższa u chorych leczonych somatotropiną w dawce 5,3 lub 8 mg na dobę w porównaniu do osób otrzymujących placebo (odpowiednio 42% wobec 19%). Na podstawie tych informacji nie zaleca się stosowania somatotropiny w wymienionych grupach pacjentów. Ponieważ nie ma informacji dotyczących bezpieczeństwa zastępczego leczenia hormonem wzrostu u pacjentów z ostrymi chorobami zagrażającymi życiu, należy rozważyć korzyści i ryzyko wynikające z kontynuacji leczenia.
U wszystkich pacjentów z wymienionymi wyżej lub podobnymi ostrymi chorobami zagrażającymi życiu należy porównać ewentualne korzyści z ryzykiem leczenia somatotropiną.

3. Interakcje z innymi lekami i inne rodzaje interakcji
Wyniki badań interakcji u dorosłych pacjentów z niedoborem hormonu wzrostu wskazują, że podawanie somatotropiny może zwiększyć klirens związków, które są metabolizowane przez izoenzymy cytochromu P450. Może zwłaszcza wzrastać klirens substancji metabolizowanych przez izoenzym 3A4 cytochromu P450 (np. steroidów płciowych, kortykosteroidów, leków przeciwdrgawkowych i cyklosporyny), co prowadzi do obniżenia stężenia tych związków w osoczu. Znaczenie kliniczne tego zjawiska nie jest znane.

4. Ciąża i laktacja
W przypadku zajścia w ciążę leczenie somatotropiną należy przerwać ponieważ brak doświadczenia klinicznego ze stosowaniem somatotropiny u kobiet w ciąży a dane doświadczalne z badań bezpieczeństwa przeprowadzonych na zwierzętach są niepełne.
Podczas prawidłowej ciąży stężenie przysadkowego hormonu wzrostu po 20 tygodniu ciąży wyraźnie zmniejsza się i około 30 tygodnia hormon przysadkowy jest niemal całkowicie zastąpiony przez somatotropinę łożyskową. Z tego powodu mało prawdopodobna jest konieczność zastępczego podawania hormonu wzrostu w trzecim trymestrze ciąży kobietom z wcześniej istniejącym niedoborem tego hormonu.
Nie wiadomo, czy somatotropina wydziela się do mleka matki, jednak wchłanianie niezmienionego białka z przewodu pokarmowego niemowlęcia jest bardzo mało prawdopodobne.

5. Działania niepożądane
Pacjentów z niedoborem hormonu wzrostu cechuje zmniejszenie objętości płynów pozakomórkowych. Z chwilą rozpoczęcia leczenia somatotropina deficyt ten zostaje szybko wyrównany. U dorosłych pacjentów często występują działania niepożądane związane z zatrzymywaniem płynów, np. obrzęki obwodowe, sztywność stawów kończyn, bóle stawów lub mięśni oraz parestezje. Działania te są zwykle łagodne lub umiarkowane, występują w ciągu pierwszych miesięcy leczenia i ustępują samoistnie lub po zmniejszeniu dawki leku.
Częstość występowania wymienionych działań niepożądanych zależy od wielkości stosowanej dawki i wieku pacjenta, a prawdopodobnie wiąże się także z wiekiem, w którym pojawił się niedobór hormonu wzrostu. U dzieci takie niepożądane działania występują rzadko.
U dzieci często zdarzają się przemijające miejscowe odczyny skórne w miejscu wstrzyknięcia preparatu również donoszono o rzadkich przypadkach wystąpienia cukrzycy typu II i o rzadkich przypadkach wystąpienia łagodnego nadciśnienia śródczaszkowego.
Rzadko opisywano zespół cieśni kanału nadgarstka u dorosłych.
U 1% leczonych pacjentów podanie somatotropiny wywołuje powstawanie skierowanych przeciwko niej przeciwciał. Wykazują one niską zdolność wiązania antygenu, a ich powstawaniu nie towarzyszą żadne zmiany kliniczne.
Stwierdzono również, że somatotropiną obniża stężenie kortyzolu w osoczu, być może wpływając na białka transportowe lub zwiększając klirens wątrobowy kortyzolu. Kliniczne znaczenie tego działania może być niewielkie, jednak przed rozpoczęciem leczenia somatotropiną należy odpowiednio dostosować wymaganą dawkę kortykosteroidów stosowanych w terapii zastępczej.
U dzieci leczonych somatotropiną z powodu niedoboru hormonu wzrostu donoszono o bardzo rzadko występujących przypadkach białaczki. Wydaje się jednak, że choroba ta występuje z podobną częstością wśród dzieci bez niedoboru hormonu wzrostu.
Po wprowadzeniu preparatu do obrotu donoszono o rzadkich przypadkach nagłych zgonów pacjentów z zespołem Pradera-Williego, u których stosowano somatotropinę. Związek przyczynowy nie został jednak ustalony

6. Przedawkowanie
Nie są znane przypadki przedawkowania lub zatrucia somatotropiną.
Ostre przedawkowanie początkowo może prowadzić do hipoglikemii, a następnie wywołać hiperglikemię. Długotrwałe przedawkowanie preparatu somatotropiny może spowodować takie same dolegliwości i objawy, jakie wywołuje nadmierne wytwarzanie hormonu wzrostu.

7. Skutki uboczne
Powstawanie przeciwciał typu anty-GH, ból w miejscu podania, reakcje miejscowe typu lipoatrofii, retencja sodu i wody, przejściowe obrzęki, zespół cieśni nadgarstka, ginekomastia, zapalenie trzustki, wzrost znamion skóry, bóle głowy, miejscowe bóle mięśni, łagodna hiperglikemia, glikozuria, wzrost ciśnienia śródczaszkowego z obrzękiem tarczy nerwu wzrokowego, zaburzeniami widzenia, nudnościami, wymiotami, bólem głowy. Istnieją nieliczne doniesienia, których autorzy sugerują związek między leczeniem somatotropinowej niedoczynności przysadki a występowaniem niektórych nowotworów, zwraca się również uwagę na zależność pomiędzy stężeniem somatomedyn a częstością występowania raka sutka i raka stercza. Nie udowodniono związku przyczynowego pomiędzy leczeniem hormonem wzrostu a częstszym występowaniem białaczek u dzieci z niedoborem tego hormonu. Nie udowodniono, że podawanie GH zwiększa ryzyko nawrotu choroby nowotworowej czy też indukuje proces nowotworowy. Nie ma danych, że leczenie substytucyjne somatotropiną zwiększa ryzyko występowania raka jelita grubego, jak to ma miejsce u chorych na akromegalię. Przedawkowanie leku może objawiać się w postaci hiperglikemii. Długotrwałe, niekontrolowane podawanie leku może prowadzić do gigantyzmu lub akromegalii.

VII. Właściwości farmakodynamiczne

Somatotropina jest silnym hormonem metabolicznym, odgrywającym ważną rolę w przemianie tłuszczów, węglowodanów i białek. U dzieci z endogennym niedoborem hormonu wzrostu somatotropina pobudza wzrost liniowy, co przyspiesza wzrastanie. U osób dorosłych, jak również u dzieci, somatotropina podtrzymuje prawidłową budowę ciała, utrzymując dodatni bilans azotowy i pobudzając wzrost mięśni szkieletowych, a także przyspieszając przemiany tłuszczu w organizmie. Szczególnie wrażliwa na działanie somatotropiny jest tkanka tłuszczowa narządów. Po zwiększeniu lipolizy somatotropina zmniejsza wychwyt trój glicerydów przez zapasowe komórki tłuszczowe. Pod wpływem somatotropiny wzrasta stężenie IGF-I (insulinopodobnego czynnika wzrostu typu I) i IGFBP3 (białka typu 3 wiążącego insulinopodobny czynnik wzrostu) w surowicy. Ponadto stwierdzono niżej wymienione działania somatotropiny.

1. Metabolizm tłuszczów
Somatotropina indukuje powstawanie receptorów dla cholesterolu LDL w wątrobie oraz wpływa na profil lipidów i lipoprotein w surowicy. Ogólnie, podawanie somatotropiny pacjentom z niedoborem hormonu wzrostu powoduje spadek stężenia LDL i apolipoproteiny B w osoczu. Można także zaobserwować obniżenie poziomu cholesterolu całkowitego w surowicy.

2. Metabolizm węglowodanów
Somatotropina zwiększa insulinemię, ale zazwyczaj nie wpływa na poziom glikemii na czczo. U dzieci z niedoczynnością przysadki mózgowej może występować hipoglikemia na czczo, a somatotropina reguluje glikemię.

3. Przemiana wodno-elektrolitowa
Niedoborowi hormonu wzrostu towarzyszy zmniejszenie objętości osocza i płynów pozakomórkowych. Podanie somatotropiny szybko zwiększa objętość tych płynów. Somatotropina wywołuje retencję sodu, potasu i fosforanów.

4. Metabolizm kości
Somatotropina pobudza metabolizm kości. Długotrwałe stosowanie somatotropiny u pacjentów z niedoborem hormonu wzrostu i osteopenią zwiększa zawartość składników mineralnych, a tym samym gęstość kości w obciążanych (podporowych) miejscach kośćca.

5. Sprawność fizyczna
Długotrwałe stosowanie somatotropiny poprawia siłę mięśni i zwiększa zdolność do wysiłku fizycznego. Somatotropina zwiększa także pojemność wyrzutową serca. Mechanizm tego działania nie jest jeszcze wyjaśniony, być może odgrywa w nim pewną rolę zmniejszenie obwodowego oporu naczyniowego.


VIII. Właściwości farmakokinetyczne

1. Wchłanianie
Dostępność biologiczna podskórnie podanej somatotropiny wynosi około 80% zarówno u osób zdrowych, jak i w przypadku niedoboru hormonu wzrostu. Po podskórnym podaniu 0,035 mg/ kg mc. somatotropiny maksymalne stężenie w osoczu (Cmax) osiąga wartość 13-35 ng/ml po tmax 3-6 godzin.

2. Eliminacja
U dorosłych pacjentów z niedoborem hormonu wzrostu średni końcowy okres półtrwania somatotropiny po podaniu dożylnym wynosi około 0,4 godziny, natomiast po podaniu podskórnym 2-3 godziny. Różnica ta prawdopodobnie wynika z powolnego wchłaniania preparatu z miejsca podskórnego wstrzyknięcia.

3. Poszczególne podgrupy pacjentów
Wydaje się, że całkowita dostępność biologiczna somatotropiny po podaniu podskórnym jest podobna u mężczyzn i kobiet.
Brak dokładnych informacji o farmakokinetyce somatotropiny u osób w podeszłym wieku i u dzieci, u osób różnego pochodzenia etnicznego oraz w przypadku niewydolności nerek, wątroby lub serca.

IX. Przedkliniczne dane o bezpieczeństwie

W badaniach dotyczących toksycznego wpływu ogólnego, miejscowej tolerancji i toksycznego wpływu na rozrodczość nie zaobserwowano działania istotnego klinicznie. W badaniach in vitro i in vivo nie stwierdzono powstawania mutacji genów ani wpływu na pojawianie się aberracji chromosomalnych.
W jednym badaniu in vitro po dodaniu radiomimetycznie działającej bleomycyny zaobserwowano zwiększenie łamliwości chromosomów limfocytów pobranych od pacjentów długotrwale leczonych somatotropiną. Znaczenie kliniczne tej obserwacji nie jest jasne.
W innym badaniu nie stwierdzono zwiększenia częstości występowania anomalii chromosomalnych w limfocytach pochodzących od pacjentów długotrwale leczonych somatotropiną.

XI. Bibliografia

1. Sterydy Anaboliczne. "Czarna księga". Cała prawda. Autor: prof. Heinrich Schmitt & dr Olaf Kiesbauer

2. Anatomia i fizjologia człowieka / Aleksander Michajlik, Witold Ramotowski. - Wyd. 5 popr. i uzup. - Warszawa: Wydaw. Lekarskie PZWL, cop. 2003.

3. Brzozowski et al.]. - Wyd. 1 polskie / pod red. Stanisława Konturka. - Wrocław: Wydaw. Medyczne "Urban & Partner", cop. 2005.

4. Biomedyczne podstawy aktywnego wypoczynku: podręcznik dla studentów / Kamila Gworys, Przemysław Gworys. - Częstochowa: Wyższa Szkoła Hotelarstwa i Turystyki, 2002.

5. Diagnostyka czynnościowa człowieka: fizjologia stosowana / pod red. Władysława Z. Traczyka; [aut. Jan Celichowski et al.]. - Warszawa: Wydaw. Lekarskie PZWL, cop. 1999.

6. Ekologia człowieka w wychowaniu fizycznym i sporcie / Zbigniew Jethon; Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu. - Wyd. 2. - Wrocław: Wydaw. AWF, 1995.

7. Fizjologia / William F. Ganong ; red. nauk. tł. Joanna Lewin-Kowalik; wykaz tł. Andrzej Cedro [et al.]. - Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, cop. 2007.

8. Fizjologia człowieka: podręcznik dla studentów licencjatów medycznych / pod red. Ludmiły Borodulin-Nadziei; [aut. Agnieszka Buldańczyk et al.]. - Wrocław: Górnicki Wydawnictwo Medyczne, 2005.

9. Fizjologia człowieka: podręcznik dla studentów wydziałów kosmetologii / Marcin Zawadzki, Rafał Szafraniec, Eugenia Murawska-Ciałowicz. - Wrocław: Górnicki Wydawnictwo Medyczne, 2006.

10. Fizjologia człowieka / Daniel McLaughlin, Jonathan Stamford, David White; przekł. zbiorowy pod red. Joanny Gromadzkiej-Ostrowskiej. - Warszawa: Wydaw. Naukowe PWN, 2008.

11. Fizjologia człowieka w zarysie / Władysław Z. Traczyk. - Wyd. 7. - Warszawa : Wydaw. Lekarskie PZWL, cop. 2002.

12. Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej / pod red. Władysława Z. Traczyka, Andrzeja Trzebskiego ; aut. Andrzej Godlewski [et al.]. - Wyd. 3 zm. i uzup. (dodr.). - Warszawa : Wydaw. Lekarskie PZWL, cop. 2004.

13. Fizjologia sportu / Aleksander Ronikier ; Centralny Ośrodek Sportu. - Warszawa : COS, 2001.

14. Fizjologiczne podstawy rekreacji ruchowej : z elementami fizjologii ogólnej człowieka / pod red. Andrzeja Eberhardta. - Warszawa : AlmaMer Wyższa Szkoła Ekonomiczna, 2008.

15. Rozwój biologiczny człowieka : podstawy auksologii, gerontologii i promocji zdrowia / Napoleon Wolański. - Wyd. 7 zm. - Warszawa : Wydaw. Naukowe PWN, 2005.

16. Anatomia i fizjologia człowieka / Aleksander Michajlik, Witold Ramotowski. - Wyd. 4. - Warszawa: Wydaw. Lekarskie PZWL, cop. 2001.

17. www.interna.com.pl

18. www.kokosy.eu

19. www.sterydy.net

20. [email protected]

21. www.trudne.pl

22. www.silacze.net

23. www.SFD.pl

24. www.KFD.pl

25. www.leki-informacje.pl

26. www.DOZ.pl