Prawo celne i dewizowe po 1 Maja 2004

Po wejściu Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej na polskim odcinku granicy zewnętrznej UE (z Ukrainą, Białorusią i Rosją, porty morskie i lotniska) kontrola graniczna jest w dalszym ciągu dokonywana bez istotnych zmian. Dla obywateli państw Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Norwegia, Islandia, Liechtenstein) oraz Szwajcarii wydzielone zostały pasy odpraw. Służą one usprawnieniu przekraczania granicy przez tę grupę podróżnych.
W celu ułatwienia kontroli oraz usprawnienia przekraczania granicy państwowej z Niemcami, Czechami, Słowacją i Litwą, obywatele państw członkowskich UE podróżujący samochodami osobowymi mogą zamieszczać na przedniej szybie pojazdu zieloną tarczę o średnicy co najmniej 8 cm. Znak ten jest interpretowany jako deklaracja, że przekraczający granicę państwową przestrzegają przepisów imigracyjnych, dewizowych i w zakresie limitów towarowych.
Obywatele Rzeczypospolitej Polskiej – zarówno dorośli jak niepełnoletni – mogą przekraczać granicę do państw UE nie tylko na podstawie paszportu, ale również na podstawie dowodu osobistego.
Przekraczanie granicy państwowej do państw UE jest w dalszym ciągu dozwolone tylko w przejściach granicznych (drogowych, kolejowych, lotniczych, morskich i rzecznych). W kwestii dokumentów uprawniających do przekroczenia granicy obowiązują następujące zasady:
• Dokumentami uprawniającymi obywatela państwa członkowskiego Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Norwegia, Islandia, Liechtenstein) do przekroczenia granic pomiędzy tymi państwami są ważny paszport lub inny dokument stwierdzający obywatelstwo i tożsamość podróżnego.
• Małoletni mogą podróżować po krajach Unii Europejskiej na podstawie ważnego paszportu, wpisu do paszportu rodzica, z którym dziecko przekracza granicę lub własnego dowodu osobistego.
• Osoba małoletnia nie może przekroczyć granicy na podstawie wpisu w książeczkowym dowodzie osobistym (stary typ dowodu osobistego) jego rodzica. Ustawa z 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (Dz. U. z 2001 r. Nr 87, poz. 960 z późn. zm.) nie przewiduje takiej możliwości - wyjątek od tej zasady stanowią przepisy umów o małym ruchu granicznym z Republiką Czeską i Republiką Słowacką; dotyczą one wyłącznie osób zameldowanych w wymienionych w tych umowach miejscowościach, objętych tzw. pasem małego ruchu granicznego.
• Przekraczanie granicy przez obywateli państw nie będącymi członkami UE odbywa się na podstawie ważnego paszportu i wizy, jeżeli jest wymagana. Zgodnie z obowiązującym prawem – tak jak dotychczas – cudzoziemcy będący obywatelami dwóch lub więcej państw podczas wjazdu do Polski traktowani są w Polsce jako obywatele tego państwa, którego paszport stanowił podstawę wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Niezmienione pozostają zasady dotyczące obywatelstwa polskiego. Zgodnie z obowiązującym prawem obywatel polski nie jest uznawany równocześnie za obywatela innego państwa.


Nie zmieniły się wymagania związane z obowiązkiem posiadania środków finansowych potrzebnych cudzoziemcom na pobyt w Polsce. Cudzoziemcy spoza UE, Europejskiego Obszaru Gospodarczego wjeżdżający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej powinni w czasie kontroli granicznej posiadać i na żądanie Straży Granicznej okazać dokumenty uprawniające do przekroczenia granicy państwowej, a także:
- wizę (dotyczy to podróżnych, którzy obowiązani są posiadać wizy przy wjeździe na obszar Unii Europejskiej),
- środki niezbędne do pokrycia kosztów wjazdu, przejazdu, pobytu i wyjazdu w wysokości 100 zł na każdy dzień pobytu, nie mniej jednak niż 500 zł (dzieci w wieku do 16 lat – 50 zł na każdy dzień pobytu, nie mniej niż 300 zł); przy przejeździe przez terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wymagane jest odpowiednio – 300 zł, a w przypadku dzieci do 16 lat – 150 zł.
Nie zmieniły się zasady odnośnie posiadania przez cudzoziemców środków niezbędnych do wjazdu i pobytu w Polsce, które mogą być potwierdzone przez okazanie m.in.:
- waluty polskiej lub zagranicznych środków płatniczych, które mogą być w Rzeczypospolitej Polskiej legalnie wymienione, albo dokumentów umożliwiających ich uzyskanie,
- zaproszenia zarejestrowanego przez wojewodę,
- dokumentu potwierdzającego rezerwację oraz opłacenie zakwaterowania i wyżywienia,
- biletu uprawniającego do podróży do kraju pochodzenia lub innego państwa (jako równoważne traktowane będzie posiadanie własnego środka transportu – wymóg ten nie dotyczy obywateli Unii Europejskiej, Norwegii, Islandii, Liechtensteinu).
Obowiązkiem podróżnego posiadającego obywatelstwo kraju spoza UE lub EOG jest także wykazanie, że cel wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest zgodny z deklarowanym, tzn. podróżny powinien to potwierdzić przedstawiając odpowiednie dokumenty (np. zaproszenia, zaświadczenia, karty uczestnictwa w imprezach itp.). Jeżeli cudzoziemiec (spoza Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego) nie wykaże, że cel wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest zgodny z deklarowanym przez niego (turystyczny, odwiedziny, legalna praca), nie otrzyma zezwolenia na wjazd do RP.
Cudzoziemcy wjeżdżający do Polski powinni także dodatkowo posiadać potwierdzenie pokrycia przez ubezpieczyciela kosztów leczenia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. W przeciwnym wypadku muszą przedstawić środki na pokrycie kosztów leczenia w wysokości 300 zł na każdy dzień pobytu lub równowartość tych środków w walutach obcych (wymienialnych). Dokumentem, który może potwierdzić posiadanie środków finansowych na pokrycie kosztów leczenia, jest także oryginał zaproszenia zarejestrowanego przez wojewodę.
Jeżeli cudzoziemiec posiada przy wjeździe środki finansowe w wysokości mniejszej od wymaganej do pokrycia kosztów pobytu w Polsce w celu i okresie przez niego zadeklarowanym, można ograniczyć czas jego legalnego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej odpowiednio do ilości posiadanych przez niego środków. Nie dotyczy to obywateli Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego.
Zmieniły się zasady kontroli obowiązkowego ubezpieczenia komunikacyjnego OC, ponieważ od obywateli Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego, Szwajcarii oraz Chorwacji w czasie przekraczania granicy państwowej nie jest wymagane okazywanie obowiązkowego ubezpieczenia. Obywatele pozostałych państw przy wjeździe na terytorium Polski powinni posiadać i okazywać na żądanie uprawnionych organów dokument stwierdzający zawarcie umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu lub stwierdzającego opłacenie składki tego ubezpieczenia (tzw. Zieloną kartę).


Uzyskanie członkostwa w UE nie zwalnia obywateli RP z wymogów przestrzegania przepisów prawa obowiązujących w innych państwach członkowskich. Zalecane jest uzyskanie w polskim MSZ lub przedstawicielstwie dyplomatycznym lub konsularnym państwa, do którego zamierzają się udać, szczegółowych informacji przed wyjazdem. Pozwoli to uniknąć nieporozumień związanych z nieznajomością regulacji wewnętrznych danego kraju.
• Zakazy wjazdu dla obywateli polskich, czyli figurowanie ich danych w SIS (System Informacyjny Schengen) - popularnie nazywane „miśkami”, z dniem 1 maja 2004 r. przestały obowiązywać. Osoby uprawnione do swobodnego przemieszczania się (ob. UE) mogą zostać zawrócone na granicy tylko wtedy, gdy istnieją w związku z zachowaniem tych osób faktyczne i wystarczająco poważne zagrożenia naruszające podstawowe interesy społeczeństwa (taka sytuacja dotyczyć może agresywnie zachowujących się pseudo-kibiców lub uzbrojonych manifestantów).
• Od dnia akcesji RP do Unii Europejskiej znikły granice celne. Oznacza to zniesienie limitów ilości zakupionych i przewożonych towarów, ale tylko pod warunkiem, że będą służyły do użytku osobistego i nie będą odsprzedawane. Handel oraz odstępowanie towarów stanowi naruszenie prawa i zagrożone jest karą - konfiskatą towaru i pojazdu, którym towar był przewożony.
Ilości towarów akcyzowych, jakie wolno wwieźć do Polski z krajów UE:
- do 800 szt. papierosów lub
do 200 szt. cygar lub
do 400 szt. cygaretek (o wadze poniżej 3 g) lub
1 kg tytoniu;
- 10 litrów spirytusu;
- 20 litrów wina o zwiększonej zawartości alkoholu;
- 90 litrów wina (w tym maksymalnie 60 litrów wina musującego);
- 110 litrów piwa.

Wywóz tych towarów z Polski do krajów UE regulują natomiast przepisy wewnętrzne każdego z tych krajów. Zalecane jest zapoznanie się z nimi przed wyjazdem w przedstawicielstwach dyplomatycznych lub ich na stronach internetowych.
Zakazane jest przewożenie alkoholu i tytoniu przez osoby, które nie ukończyły 17 roku życia.
• Odnośnie obaw związanych z wjazdem obywateli RP do Wielkiej Brytanii, Ambasada Wielkiej Brytanii w Warszawie poinformowała, że nie jest przewidziane żadne wsteczne postępowanie karne wobec osób pracujących nielegalnie przed akcesją. Po 1 maja 2004 r. każdy polski obywatel może zarejestrować się jako pracownik w ramach Programu Rejestracji Pracowników. Szczegółowe informacje na temat zasad wjazdu, rejestracji, podejmowania pracy, studiów, limitów przewozu wyrobów tytoniowych (zmniejszonych w stosunku do innych państw UE) znaleźć można na stronie internetowej Ambasady Brytyjskiej w Warszawie/
• zasady podróżowania do państw UE obywateli państw trzecich na stałe zamieszkujących na terytorium RP – zobligowani są oni do posiadania wizy przy wjeździe na terytoria państw UE i Schengen. Analogicznie – obywatele państw trzecich z prawem pobytu w innych krajach UE do Polski mogą wjeżdżać tylko na podstawie wizy, jeżeli takowa jest od obywateli danego państwa wymagana.