Budżet państwa
Finanse publiczne państwa – system gromadzenia i wydatkowania środków finansowych przez państwo.
Budżet państwa – to zestawienie dochodów i wydatków państwa w danym roku. W budżecie planuje się, skąd i w jakiej wielkości będą następowały wpływy do kasy państwowej oraz na co będą przeznaczone zgromadzone środki. Jest uchwalany przez parlament.
ZASADY BUDŻETU PAŃSTWA:
zasada równowagi – wydatki budżetowe powinny znajdować pokrycie w dochodach budżetu.
zasada zupełności – wszystkie dochody i wydatki państwa powinny być ujęte w budżecie.
zasada realności – planowane dochody i wydatki powinny znajdować odzwierciedlenie w rzeczywistości.
zasada jedności – dochody i wydatki powinny być ujęte w 1 dokumencie (budżecie)
zasada specjalizacji – dochody i wydatki budżetu muszą być pogrupowane zgodnie ze źródłami pozyskiwania dochodów oraz przeznaczeniem wydatków. Środki budżetowe powinny być wydatkowane tylko do wysokości ustalonej w budżecie oraz w określonym czasie.
zasada przejrzystości – budżet powinien pozwalać na jednoznaczną analizę.
zasada jawności – oznacza swobodny dostęp każdego obywatela do informacji zawartej w budżecie.
zasada gospodarności – instytucje publiczne powinny wydawać środki budżetowe racjonalnie i oszczędnie.
FUNKCJE BUDŻETU:
funkcja redystrybucyjna – rozdzielanie dochodu narodowego między poszczególne działy gospodarki oraz finansowanie np.:rent i emerytur.
funkcja fiskalna – przejmowanie dochodów budżetowych.
funkcja stabilizacyjna – przejmowanie zrównoważonego wzrostu gospodarczego
funkcja bodźcowa – stymulowanie aktywności gospodarczej.
Podatki pośrednie – wliczone w cenę nabywanych przez nas dóbr i usług.
Podatki bezpośrednie – płacone od dochodów przedsiębiorstw (liniowy) i dochodów indywidualnych ludności (zbudowany na zasadzie progresji podatkowej).
Część dochodów państwa stanowią zyski Narodowego Banku Polskiego, pozostałe dochody budżetu to dochody jednostek , będących własnością państwa, dywidendy, wpłaty jednostek samorządowych, z tyt. podatków lokalnych oraz dochody z działalności prowadzonej za granicą.
Największą pozycją w budżecie są dopłaty do ubezpieczeń społecznych (wiąże się to ze wzrostem liczby emerytów i rencistów, którym państwo dopłaca do świadczeń). Znaczna cz. wydatków jest przeznaczona na finanse publiczne, wymiar sprawiedliwości, bezpieczeństwo publiczne i obronę narodową oraz ochronę zdrowia, oświatę i wychowanie, szkolnictwo wyższe a także opiekę społeczną.
Dług krajowy jest związany z koniecznością pokrycia przez państwo rosnącego deficytu budżetowego.
Dług publiczny – całkowite zadłużenie państwa, uwzględniające sumę deficytów finansów publicznych z lat poprzednich.
W celu zwiększenia wartości PKB wydatki państwa są większe niż wpływy. Środki te przeznacza się na dotacje finansujące działania gospodarcze w różnych obszarach gospodarki.
Deficyt – istnieje gdy zbilansowanie wydatków z dochodami nie jest możliwe. np.: kiedy wydatki które państwo musi koniecznie ponosić przewyższają dochody państwa.
Utrzymanie deficytu budżetowego przyczynia się do wzrostu długu publicznego, co zwiększa wydatki na jego obsługę.
Obsług długu budżetowego polega na spłacie kredytów, odsetek i kosztów operacji bankowych.
Aby zapewnić równowagę budżetu, deficyt pokrywa się kredytem zaciągniętym w bankach komercyjnych lub u obywateli, źródłem pokrycia deficytu są:
kredyty w bankach komercyjnych i zagranicznych
sprzedaż obligacji obywatelom i instytucją finansowym
sprzedaż bonów skarbowych
dochody z prywatyzacji
Bezpieczna granica funkcjonowania gospodarki – 3% deficyt budżetowy w stosunku do PKB
UE zaleca żeby dług publiczny nie przekraczał 60% zalecenia te zapisano w konstytucji, która zabrania powiększenia długu powyżej 3/5 PKB.
Zbyt duże wydatki konsumpcyjne budżetu państwa np.:wydatki socjalne, mogą hamować przyszły rozwój gospodarczy. Część budżetu powinna być przeznaczona na inwestycje, zapewniające wzrost gospodarczy np.: finansowanie badań nad nowymi technologiami.