Akcyzy

Akcyzy są określane jako specjalne podatki od spożycia. W porównaniu z podatkiem od wartości dodanej są one nakładane na szczególne rodzaje towarów. Ukształtowały się w wyniku dłuższej ewolucji, której początek przypadł na XVII w. Akcyzy maja kilka zalet, a mianowicie: wydajność fiskalną, łatwość poboru i stosunkowo równie obciążenia poszczególnych warstw społecznych.
Akcyzy nie maja jednolitej struktury, gdyż część z nich obciąża spożycie( np.: kawy, wina, piwa), a cześć produkcji ( np.: olejów mineralnych, energii elektrycznej). Wobec tego, ze akcyzy są przerzucane na nabywców obciążonych nimi towarów, należą one do podatków od spożycia.
Od podatku od wartości dodanej, akcyzy różnią się określeniem przedmiotu i podstawy opodatkowania. Podatek od wartości dodanej ma bardzo szeroko rozumiany przedmiot, podczas, akcyzy dotyczą tylko niektórych rodzajów towarów. Podstawa podatku od wartości dodanej jest określona wartościowo, natomiast akcyz- ilościowo lub wartościowo.1
Podatek akcyzowy reguluje ustawa z dnia 8 stycznia 1993r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym ( Dz. U. Nr 11, poz. 50 ze zmianami)2
Wyrobami akcyzowymi są:
- produkty naftowe i syntetyczne paliwa płynne
- broń palna myśliwska oraz broń gazowa
- wyposażenie specjalistyczne obiektów działalności rozrywkowej ( rulety wraz ze stołami do rulety, stoły do gry w karty, automaty hazardowe, maszyny i urządzenia losujące, elektroniczne maszyny i urządzenia do gry)
- samochody osobowe
- jachty pełnomorskie
- sprzęt elektroniczny wysokiej klasy oraz kamery wideo
- sól
- środki upiększające i wyroby perfumeryjne
- karty do gry, z wyłączeniem kart do gry dla dzieci
- wyprawione skóry futrzane zwierząt szlachetnych oraz wyroby z tych skór
- wyroby przemysłu spirytusowego i drożdżowego z wyłączeniem drożdży, wyroby winiarskie
- piwo
- wyroby tytoniowe
- łodzie żaglowe, łodzie z silnikiem i łodzie z dostosowaniem do silników drewniane, z tworzyw sztucznych i innych materiałów z wyłączeniem łodzi rybackich, roboczych i ratowniczych
- pozostałe napoje alkoholowe o zawartości alkoholu powyżej 1,2& oraz napoje alkoholowe będące mieszanina piwa i napojów bezalkoholowych, w których zawartość alkoholu nie przekracza 0,5%
- opakowania z tworzyw sztucznych, w tym również zastosowane do towarów w nich importowanych
- gaz wykorzystywany do napędów pojazdów samochodowych oraz do napełniania butli turystycznych o masie do 5 kg

Akcyzie podlegają również nadmierne ubytki lub zawinione niedobory wyrobów przemysłu spirytusowego i drożdżowego, wyrobów winiarskich i piwa oraz wyrobów tytoniowych. Za nadmierne ubytki uważa się niedobory powstałe w czasie produkcji, magazynowania, przerobu, zużycia lub przewozu, zmniejszone o powstające w czasie tych czynności dopuszczalne ubytki, obliczone na podstawie obowiązujących norm.
Obowiązek podatkowy w akcyzie ciąży na producencie oraz importerze wyrobów akcyzowych.
Dla wyrobów winiarskich i piwa, wyrobów tytoniowych, a także produktów naftowych i paliw płynnych oraz innych napojów alkoholowych obowiązek podatkowy powstaje w momencie przemieszczenia tych wyrobów poza teren zakładu, w którym zostały wyprodukowane, również w przypadku, gdy nie dokonano czynności podlegającej opodatkowaniu. W przypadku powstania ubytków, obowiązek podatkowy powstaje z dniem ich zaistnienia, a jeżeli tego dnia nie można ustalić- z dniem stwierdzenia tych ubytków.3
Podatek akcyzowy można traktować jako podatek od luksusu, płacony za dobra wyższego rzędu. W tej mierze, w jakiej ma miejsce wymagana homogeniczność społeczności, opodatkowanie akcyzowe może wyłonić się w wyniku grupowego procesu decyzyjnego. W tym procesie, jednostki po przeprowadzeniu zbiorowej dyskusji mogą zgodzić się na niewielką wiązkę towarów( włączając do niej produkty pożądane przez siebie) i nałożyć na nie akcyzę.
Nie można rzecz jasna wyeliminować elementów paternalizmu z powodu wyboru kolektywnego, dotyczących instrumentów podatkowych. Każdy uczestnik decyzji kolektywnej, czy to wyborca, czy przywódca polityczny, ma własny zbiór preferencji nie tylko dla siebie samego, lecz również dla pewnej grupy ludności. A ponieważ wynik wyboru musi dotyczyć wszystkich w grupie, nie ma sposobu by indywidualny uczestnik mógł się ograniczyć do opierania swych wyborów na rozważaniach dotyczących swego własnego, przyszłego zachowania.
W wielu jurysdykcjach można wysoko opodatkować alkohol, ponieważ wyborcy i przywódcy polityczni sądzą, że „należy” swych współobywateli zniechęcać do picia alkoholu. Ale podatek od alkoholu, czy papierosów może zostać zaakceptowany, ponieważ potencjalny podatnik – wie, że może uciec od podatku powstrzymując się od picia, czy od palenia.
W pewnym sensie pośrednie opodatkowanie specyficznych towarów pozwala potencjalnemu podatnikowi na bardziej zdecydowany wybór niż opodatkowanie bezpośrednie, właśnie ze względu na jego specyficzność. Podatnik utrzymuje dodatkowo zdolność wyboru w czasie, ponieważ ma dostęp do szerszego zakresu wariantów niż w przypadku podatku bezpośredniego.4
Wiemy, że jednostki są prawdopodobnie gorzej poinformowane, co do kosztów, które narzuca im podatek pośredni, niż na temat tych samych, podatków bezpośrednich. Według Schmoldersa, podatnicy w wielu przypadkach nie są nawet w stanie rozróżnić towarów i usług, które podlegają specyficznemu opodatkowaniu akcyzowemu, od tych które temu opodatkowaniu nie podlegają. Najczęściej jednostki maja świadomość, że podatki stanowią dużą część ceny końcowej standardowych dóbr luksusowych , tj. alkoholi, czy wyrobów tytoniowych. Jednakże w przypadku pozostałych nieopodatkowanych dóbr „luksusowych” wymienionych w kwestionariuszu od jednej trzeciej do połowy respondentów wyraża przekonanie, że podatek obowiązywał tam, gdzie w rzeczywistości go nie było.5
Niewiedze w kwestii stawek opodatkowania była jeszcze większa. Wydaje się, że osoby, które skłaniały się do przeszacowani były raczej o niższym dochodzie, niż te które nie doceniały wysokości podatku.6
Zapłata znakami skarbowymi akcyzy dotyczy podatku akcyzowego. Znaki te maja postać banderol, naklejonych na opakowaniu wyrobów akcyzowych. Obowiązek oznaczenia wyrobów znakami akcyzy ciąży przeważnie na producentach lub importerach tych wyrobów. Ponieważ wysokość uiszczanego podatku akcyzowego zależy zarówno od rodzaju opodatkowania towaru, jak i wielkości opakowania, stosowane są rozmaite wzory znaków skarbowych akcyzy ma charakter antycypacyjny, gdyż nabycie znaków skarbowych akcyzy następuje wcześniej, niż ich użycie do oznakowania wyrobów. 7
Podstawę opodatkowania akcyzą stanowi obrót wyrobami akcyzowymi. W imporcie wyrobów akcyzowych podstawą opodatkowania akcyzą jest ich wartość celna powiększona o należne cło.
Jeżeli stawko akcyzy ustalane są kwotowo, podstawą opodatkowania jest ilość wyrobom akcyzowym.
Stawki akcyzy w stosunku do ceny sprzedaży u producentów, a u importerów, podstawy opodatkowania wynoszą odpowiednio u producenta i u importera dla:
1. wyrobów przemysłu spirytusowego i drożdżowego 95% i 1900%,
2. paliw do silników 80% i 400%,
3. wyrobów winiarskich, piwa, pozostałych napojów alkoholowych oraz wyrobów tytoniowych 70% i 230%,
4. samochodów osobowych 40% i 65%,
5. pozostałych wyrobów 25% i 40%.
Oznacza to, że w przypadku na przykład: wyrobów spirytusowych i drożdżowych w cenie towaru, jaką płaci konsument, 95% stanowi kwota akcyzy.
W zależności od rodzaju wyrobów akcyzowych zawierających akcyzę, mogą być:
a) producenci, ceny sprzedaży obniżonej o podatek od towarów i usług.
b) producenci podstawy opodatkowania stosowanej w imporcie towarów tj. ich wartości celnej powiększone o należne cło.
c) kwocie na jednostkę wyrobu.
d) formie różnicy cen.
e) w procencie maksymalnej ceny detalicznej oraz w kwocie na jednostkę wyrobu.
Sprzedaż wyrobów akcyzowych na eksport nie podlega akcyzie, z wyjątkiem wyrobów, które przed dokonaniem eksportu zostały oznaczone stosowanymi na podstawie odrębnych przepisów znakami skarbowymi akcyzy.
Uzasadnieniem akcyz są zarówno względy fiskalne, chociaż w coraz większym zakresie, jak i pozafiskalne. Do tych ostatnich można zaliczyć względy zdrowotne ( tytoń, alkohol ), ochronę środowiska lub względy etyczne.
Z punktu widzenia liczby opodatkowanych dóbr różnią się akcyzy: ograniczone ( 10 – 15 dóbr ) , pośrednie ( 15 – 30 dóbr ) i ekstensywne( powyżej 30 dóbr ). Liczba towarów opodatkowanych akcyzą zależy na ogół od poziomu rozwoju gospodarczego kraju, Zazwyczaj przyjmuje się, że im ten rozwój jest niższy, tym szerszy jest zakres opodatkowanego akcyzą spożycia.
We wszystkich krajach Unii Europejskiej pobierane są także podatki od pojazdów mechanicznych, loterii i gier hazardowych, zezwoleń na polowania i wędkarstwo.