Bezrobocie w Polsce

„Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych.” – to Art. 30 Rozdz. II Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, zapewniający każdemu obywatelowi ściśle określone prawa, które są jednym
z najmłodszych pojęć w słowniku polityki i społeczeństw. Od pewnego czasu są jednak niepodważalną wartością społeczną i polityczną. Są podstawą do oceny działalności władz,
a nawet konstytucji i przepisów prawa. Te prawa bywają programowym celem rządów i są istotnym elementem polityki międzynarodowej.
W odróżnieniu od wielu praw moralnych czy nadanych przepisami – praw człowieka dochodzi się od państwa. Spełniają one trzy podstawowe funkcje. Pierwsza z nich to ochrona wolności jednostki przed jej naruszeniem przez państwo, druga – konieczność stworzenia przez państwo możliwości realizacji praw jednostki (prawo do pracy, prawo do nauki), trzecia – ochrona przez państwo praw i wolności jednostki przez ich naruszenie przez inne osoby. W swojej pracy zajmę się rozważaniami nad wywiązywaniem się państwa polskiego z zadań w zakresie realizacji podstawowych zadań w stosunku do obywateli, czyli zabezpieczeniem przed zagrożeniami związanymi z masowym bezrobociem, skutkami inflacji, ochroną środowiska, rozwojem gospodarczym poszczególnych regionów.
Prawa socjalne stanowią odmienny rodzaj. Roszczenie jednostki dotyczy tu nie samego mechanizmu realizacji praw, lecz konkretnej materialnej treści pewnych praw. Taki charakter ma np. prawo do: nauki, ochrony zdrowia, minimalnego zabezpieczenia socjalnego, oraz inne - tzw prawa społeczne i kulturalne. Prawa socjalne gwarantują jednostce minimum bezpieczeństwa ekonomicznego, bez którego nie mogłaby ona dochodzić swych praw w sposób godny. Moim zdaniem nie we wszystkich przypadkach to niezbywalne prawo jest realizowane przez państwo. Owszem, ustawa określa minimum socjalne, jakie musi otrzymać np. bezrobotny, mający prawo do zasiłku, ale obywatel tracący prawo do zasiłku, nie ma nic. Pozostaje na utrzymaniu rodziny lub, co gorsza staje się bezdomnym czy żebrakiem. Niestety bezdomność staje się już problem w dzisiejszej Polsce i nie jest zjawiskiem marginalnym. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest bezrobocie.
Bezrobocie to zjawisko braku pracy zarobkowej dla osób zdolnych do pracy i jej poszukujących. Z bezrobociem mamy do czynienia, gdy na rynku pracy są osoby, które chcą pracować, ale pozostają bez zajęcia. Wiąże się ściśle z komplikacjami socjalnymi, ale
z punktu widzenia teorii ekonomii jest to zjawisko normalne, podlegające prawom popytu
i podaży. Strona popytową są pracodawcy poszukujący pracowników, a podażową ludzie szukający pracy. Wyróżniamy kilka rodzajów bezrobocia. Jest to bezrobocie:
d Strukturalne – gdy występuje brak kapitału do tworzenia nowych miejsc pracy,
d Frykcyjne – mające charakter sezonowy, np., podczas okresu zimowego,
d Koniunkturalne – uzależnione od tego, w której fazie cyklu koniunkturalnego znajduje się gospodarka,
d Technologiczne – występuje, gdy maszyny zastępują pracę ludzi,
d Chroniczne – obejmuje grupę ludzi nie mających szans na znalezienie pracy np. osoby mało wykształcone bez kwalifikacji,
d Utajone – zbyt duża liczba osób zatrudnionych w stosunku do potrzeb gospodarki ( tak stan rzeczy występował w socjalizmie).
Przyczyn bezrobocia może być wiele. Najważniejsza jest niewystarczająca liczba wolnych miejsc. Ale przyczyna może być również:
? Wadliwa organizacja rynku pracy,
? Brak odpowiednich kwalifikacji bezrobotnych,
? Trudności mieszkaniowe uniemożliwiające przesuwanie siły roboczej
do ośrodków wykazujących jej niedobór,
? Oferowanie zbyt niskich stawek płac (np. w porównaniu z zasiłkiem dla bezrobotnych),
? Sezonowe wahania poziomu zatrudnienia,
? Automatyzacja stanowisk pracy ( zastąpienie pracy człowieka, pracą maszyny),
? Stopień wykorzystania zasobów siły roboczej w rolnictwie (przeludnienie agrarne).
Taki stan rzeczy pociąga za sobą niezadowolenie społeczne, zubożenie społeczeństwa, uszczuplenie budżetu państwa, wzrost przestępczości, utrata kwalifikacji zawodowych. Społeczeństwo staje się konsumpcyjne. Rząd stara się przeciwdziałać bezrobociu na dwa sposoby:
1. Bierny – charakter osłonowy (wypłacanie zasiłków)
2. Aktywny – tworzenie miejsc pracy poprzez: nowe inwestycje, roboty publiczne, szkolenia, przekwalifikowanie bezrobotnych, doradztwo zawodowe itp.
Aby zamierzone cele mogły być realizowane rząd Rzeczpospolitej Polskiej prowadzi szereg działań, aby stwarzać nowe miejsca pracy. Działania rządu idą w wielu kierunkach, aby uzdrowić rynek pracy i ograniczyć bezrobocie. Do takich działań rządu możemy zaliczyć:
? Upusty w podatkach dla pracodawców uruchamiających nowe stanowiska pracy,
? Stworzenie systemu bardziej elastycznego kształcenia,
? Ograniczenie biurokracji związanej z otwieraniem nowych firm,
? Wspieranie drobnych i małych przedsiębiorstw,
? Prowadzenie polityki proeksportowej majaczej na celu zwiększenie produkcji
i zatrudnienia,
? Zwolnienie z płatności podatku VAT przy eksporcie,
? Skracanie czasu pracy.
Oprócz działań rządowych zwalczających bezrobocie, są tworzone programy samorządowe mające również na celu ograniczenie bezrobocia na określonym terenie. Do takich działań samorządowych można zaliczyć przyciąganie kapitału (głównie zagranicznego), popieranie rozwoju małych i średnich firm, współpraca z lokalnymi przedsiębiorcami, mądre wykorzystanie unijnych dotacji (np. z funduszu PHARE), stworzenie takich warunków, aby nie robotnicy wyjeżdżali na zachód w poszukiwaniu pracy, ale by powstawały zakłady z udziałem obcego kapitały na terenie Polski.
Drugim kluczowym zagadnieniem, z jakimi boryka się państwo to inflacja. Przyczyną inflacji jest wzrost wielkości popytu (inflacja popytowa), wzrost kosztów produkcji (inflacja kosztowa) wzrost podaży pieniądza (inflacja pieniężna), polityka fiskalna (inflacja fiskalna). Ujemnymi skutkami inflacji jest spadek realnych dochodów społeczeństwa. W związku z inflacją maleje siła nabywcza pieniądza, spadek skłonności do inwestycji, zwiększenie stóp procentowych, ucieczka kapitału za granicę. Skutki inflacji najboleśniej odczuwa najbiedniejsza warstwa społeczeństwa. I w tej dziedzinie Państwo prowadzi szereg działań mających na celu ograniczenie inflacji a co za tym idzie jej skutków. Aby zapobiec galopującej inflacji, jak to miało miejsce za czasów PRL, została powołana rada Polityki Pieniężnej. Jej podstawowym celem jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu. Jednym z najważniejszych mechanizmów, którym RPP się posługuje jest określanie wysokości stóp procentowych NBP. Decydują one o wysokości oprocentowania depozytów oraz kredytów bankowych, pośrednio wpływając na wzrost gospodarczy, a także o wielu innych istotnych zmiennych ekonomicznych. A zatem metodami walki z inflacją to: kontrola podaży pieniądza przez bank centralny, ograniczenie deficytu budżetowego, ograniczenie wzrostu płac do wysokości wzrostu wydajności pracy, utrzymanie stabilnych cen, przeciwdziałanie praktykom monopolistycznym.
Następnym zagadnieniem pozostającym nie bez wpływu na rozwój społeczeństwa jest zatrucie środowiska. Nie jest to problem, którym zajmuje się bezpośrednio Rząd Rzeczpospolitej, ale jest niezwykle ważny dla prawidłowego funkcjonowania społeczeństwa. Ochroną środowiska zajmują się instytucje pozarządowe, m.in. Inspekcja Ochrony Środowiska. Swoją działalność realizuje w oparciu o roczne plany kontroli, w których uwzględnia między innymi wielkość zakładów i ich zakres oddziaływania na środowisko. Inspekcja Ochrony udziela pomocy organom samorządy terytorialnego w realizacji ich zadań kontrolnych. Podstawowa działalność Inspekcji Ochrony Środowiska jest finansowana
z budżetu państwa poprzez budżety wojewodów. W obecnej chwili, przy malejących kwotach na wydatki rzeczowe z budżetu państwa, konieczne jest wypracowanie mechanizmów pozwalających utrzymać potencjał laboratoryjny i utrzymanie ich funkcji kontrolnych. Bo generalnie rosnące problemy społeczne takie jak: bezrobocie czy coraz większy margines ubóstwa, powodują spadek zainteresowania społeczeństwa stanem środowiska. Moim zdaniem, tylko powiązanie szybkiego rozwoju gospodarczego i wzrostu jakości życia ludności z poprawą stanu środowiska przyrodniczego, dążenie do zachowania go w dobrym stanie dla przyszłych pokoleń, warunkuje trwały i zrównoważony rozwój naszego kraju. Zdegradowane środowisko negatywnie wpływa na kondycje społeczną, wyczerpywanie się zasobów naturalnych determinuje warunki prowadzenia działalności gospodarczej. A zatem dotowanie Inspekcji Ochrony Środowiska z budżetu państwa jest bardzo uzasadnione.
„Każdy ma prawo do ochrony zdrowia..” – to Art. 68 punkt 1 rozdz. II Konstytucji Rzeczpospolitej. Punkt 2 tegoż artykułu mówi, że „Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa.”
Mimo takich zapisów Konstytucyjnych obserwujemy w Polsce zapaść systemu ochrony zdrowia. Przyczyną takiej zapaści są:
1. Zmniejszenie nakładów finansowych na ochronę zdrowia spowodowane zmniejszeniem składek, do których zobowiązani są pracodawcy i pracobiorcy. Ma to ścisły związek z permanentnym kryzysem w gospodarce. Pracodawcy nie płacą lub zalegają z opłatami, albo płacą wg ryczałtowych najniższych składek.
2. Zwiększenie ilości zakładów służby zdrowia uprawnionych do korzystania ze środków obecnie NFZ. W minionej dekadzie obok publicznych tj. państwowych i samorządowych zakładów służby zdrowia, powstało mnóstwo prywatnych, do których to lekarze przyciągnęli gros swoich pacjentów. Za pacjentami do prywatnych placówek popłynęły pieniądze z budżetów kas chorych (NFZ).
W ten sposób doszło do sytuacji, w której zmniejszony budżet podzielono na zwiększoną ilość służby zdrowia. Jest jeszcze wiele innych przyczyn, które spowodowały zapaść w służbie zdrowia i nie sposób je tu wszystkie wymienić. Należy raczej rozważyć poczynania Rządu, aby tę sytuacje uzdrowić. Myślę, że ministerstwo Zdrowia powinno zakazać:
^ Pracy w konkurencyjnych komercyjnych firmach,
^ Zakaz reklamowania na terenie publicznego zakładu służby zdrowia – w każdej postaci – komercyjnych zakładów służby zdrowia oraz prywatnych gabinetów lekarskich,
^ Wydać rozporządzenie o obrocie papierami dłużnymi, w których powinna znaleźć się zasada, iż handel długami publicznych zakładów służby zdrowia jest karalny,
^ Zakaz podnajmowania lokali konkurencyjnym podmiotom, prowadzącym komercyjną działalność w zakresie ochrony zdrowia, w tym też i gabinetom prywatnym.
Rząd RP powinien znowelizować ustawę o Narodowym Funduszu Zdrowia
i zreformować system ochrony zdrowia zgodnego z w/w. zapisami konstytucyjnymi, co oznacza, że bezpłatne świadczenia lekarskie w pełnym zakresie otrzymaliby wszyscy obywatele, niezależnie od tego czy opłacają składki na NFZ czy też nie bo są np. bezrobotnymi, czy nawet bezdomnymi. Śledząc poczynania Rządu w tej dziedzinie, myślę, że jego wszystkie działania skierowane są właśnie w tym kierunku i w najbliższym czasie doczekamy się uzdrowienia sytuacji w „chorej” jak dotąd służbie zdrowia.
Z powyższych rozważań wynika, że państwo jest najważniejszym podmiotem gospodarczym. Reprezentowane jest przez rząd i różne wyspecjalizowane i instytucje, agendy, jednostki terytorialne. Państwo, jako podmiot nie decyduje o gospodarce i bezpośrednio nie wpływa na rynek, to jednak oddziałuje pośrednio, poprzez regulacje prawne, na prawidłowe jego funkcjonowanie. Myślę, że z zadań konstytucyjnych nałożonych na państwo względem obywateli, wywiązuje się może nie w sposób całkowicie zadowalający, ale mimo wszystko, dba o interesy wszystkich jego mieszkańców, dba o rozwój regionów, o porządek publiczny i bezpieczeństwo obywateli.