Średniowiecze

Półwysep Arabski zamieszkiwały plemiona należące to semickiej grupy jęz. Ze wzgl. na pustynne warunki na Płw. Arab. walczyły między sobą o pastwiska, wody, łupy. Hodowali bydło i handlowali. Mahomet w oparciu o chrześcijanizm i judaizm stworzył swoją religię-islam. Ze słów objawionych przez Boga powstała św. księga-Koran. Mahomet nie uważał się za nieomylnego, był tylko prorokiem. Wyznanie wiary: "Nie ma boga prócz Allacha, a Mahomet jest jego prorokiem". Wyznawcy islamu-Muzułmanie. Mahomet zwolenników znalazł gł. wśr. biedoty, bogacze rządzący Mekką zmusili go do opuszczenia miasta w 622r. Mahomet schronił się w Medynie, gdzie go zaakceptowano. 622r.-początek nowej ery arabskiej-hidżra. Wkrótce Mahomet zjednoczył cały Płw. Arab. Przyczyny podbojów (po śmierci Mahometa): uboga i przeludniona ojczyzna, bogaci sąsiedzi, świadomość łaski bożej(=pewność zwycięstwa), wojownicy zmarli w walce idą do raju. Pierwsze uderzenia: Persja, Syria, Egipt. Zdobycie wybrz. Morza Śródz.-->budowa floty. Zdobycie Afr. Pn. i Hiszp. Galii nie zdobyli-klęska pod Poitiers 732r. Na wschodzie dotarli do Chin. Stolica: 1.Medyna-->2.Damaszek-->3.Bagdad. Arabowie z czasem przyjmowali miejscowe obyczaje, nie narzucali islamu siłą, byli b. tolerancyjni, lecz postępy islamu były b. szybkie. W wyniku dążeń odśrodkowych powstały autonomiczne dynastie, a w XIIIw. rozpad Kalifatu. Życie arabskie skupiało się w miastach, kultura była b. bogata, mimo lokalnych różnic była jednolita. Jęz. arabski w wielu krajach wyparł lokalne. Arabowie czerpali z kultury greckiej, filozofia, medycyna, matematyka, astronomia, tłumaczyli na arabski wiele grec. dzieł. Z kultury induskiej wzięli cyfry, wzory strojów-irańskie. Monarchia Karolińska. Państwo Franków stworzone przez Chlodwiga, który w 496r. przyjmuje chrzest. Królowie z dynastii merowingów władali do połowy VIIIw. Ziemie w państwie Franków nie stanowiły jedności. W pierwszej połowie VIIIw. Karol Młot odsunął merowingów od władzy. Rządy objął jego syn-Pepin Krótki. Król odebrał Longobardom tereny w środkowej Italii i oddał je papieżowi tworząc Państwo Kościelne. Karolingowie próbowali jednoczyć państwo i rozszerzać jego terytorium. Najwięcej sukcesów odniósł Karol Wielki. Włączył do królestwa ziemie Sasów-->chrystianizacja na tych terenach. Objął koronę w państwie Longobardów, wyparł Arabów z Płw. Apenińskiego, rozbił groźne państwo Awarów. W 800r. papież Leon III koronował Karola na cesarza rzymskiego. Monarchia była państwem patrymonialnym, władca był jakby jego ojcem i mógł z nim zrobić wszystko, co chciał. W życiu corocznym były istotne wiece i pierwszomajowe przeglądy wojsk. Podczas tych zjazdów władca uzgadniał z możnymi swoje decyzje, które zapisywano-->kapitularze. Władcy rządząc objeżdżali kraj przenosząc się z dworu do dworu. Państwo dzieliło się na 700 hrabstw. Hrabiowie wykonywali polecenia króla, wzywali ludzi pod broń, sądzili. Na pograniczach były marchie, a margrabiowie mogli nawet prowadzić lokalne wojny. Armia była jednym z ważn. elementów władzy. Obowiązek służby mieli wszyscy. W państwie karolińskim wzrosła rola rycerstwa. Władca wynagradzał urzędników beneficjatami, przez co stawali się oni wasalami. Biskupi i opaci też byli królew. urzędnikami. W monarchii karolińskiej miasta traciły starożytny splendor, większość żyła na wsi. Rolnictwo było gł. źródłem utrzymania ludności. Podstawą były niewielkie gospodarstwa ludzi wolnych. W wielkich majątkach kościeln. i królewskich pracowali ludzie niewolni. Handel luksusowy był b. zredukowany, obsługiwali go gł. obcokrajowcy. Karol Wlk. dokonał reformy pieniężnej-wprowadził monetę srebrną. W czasach karolińskich została rozbudowana organizacja kościelna:(, powstały silne diecezje, bogate opactwa benedyktyńskie. Wymagano od kleru lepszego przygotowania, ujednolicono liturgię. Rozbudowano sieć szkół klasztornych. Zaczęła rozkwitać poezja, myśl polityczna, historiografia. Po śmierci Karola czynniki odśrodkowe nasiliły się, syn Karola-Ludwik Pobożny nie utrzymał królestwa. W 843r. w Verdun-podział państwa pomiędzy synów Pobożnego: Karola Łysego, Ludwika Niemieckiego i Lotara. Państwa 2ch pierwszych dały początek Francji i Niemcom. Cesarstwo Ottonów. Długie panowanie Ludwika Niemieckiego sprzyjało utrzymaniu się jedności. W poszczególnych księstwach władzę dziedziczono, lecz uznawano zwierzchność Karolingów. Spokój w granicach pozwolił na rozszerzenie terytorium o Lotaryngię, na wschodzie podporządkowywano Słowian (dział. misyjna). Po objęciu tronu przez Ottona I wprowadzono religijną koronację i namaszczenie. W 962 Otton zdobywa tytuł cesarza. Wydany edykt uzależniał wybór papieża od niego. Władcy mieli odtąd 3 tytuły: króla Niemiec (po elekcji), króla rzymskiego (po koronacji), cesarza rzymskiego (po koronacji w Rzymie). Najazdy Normanów. Normanowie-śmiali, okrutni najeźdźcy, żeglarze-wojownicy przez 150 lat nękający Europę. Przyczyny: przeludnienie Skandynawii, wygnania pretendentów do władzy w plemionach. Wyprawy łupieskie, handlowe, migracyjne. Norwegowie-osadnicy, Szwedzi-kupcy. Duńczycy założyli księstwo we Francji-Normandię, władca przyjął chrzest, stał się wasalem króla franc. W 1066r. bitwa pod Hastings, Wilhelm II (wł. Normandii) wygrywa i zostaje królem Anglii. Wzmocnił struktury administr. Słowianie. Lędzianie-okol. Sandomierza, Pyrzyczanie-dolna Odra, Wolinianie-w-a Wolin, Prusowie-Prusy Wsch., Wiślanie-górna Wisła-Kraków, Ślężanie-g-a Ślęża, Łużyczanie-Łużyce (na pn. od Milczan), Dziadoszanie-okol.Głogowa nad rz.Bóbr, Milczanie-okol.Miśni i Budziszyna, Opolanie-okol.Opola, Gołęszyce-górna Odra-Śląsk Cieszyński, Morawianie-Morawa, Czesi-kotl. Czeska, Chorwaci-nad Sawą i Dniestrem, Serbowie-na pd. od Sawy-n/Łabą i Menem. Nad górną Wisłą-zjednoczenie znacznych terenów, ośrodki tego państwa-Wiślica i Kraków. Polska. Władca Polan, Mieszko, toczył w 963r. walki o dolną Odrę ze słowiańskimi Wieletami. Przyczyny chrztu Polski (14IV?) 966r.: by nie być napadanym przez inne państwa, by samemu napadać, zjednoczyć państwo jedną wiarą, umocnić pozycję władcy, wprowadzenie struktury kościelnej-->przez to państwowej, ślub z księżniczką czeską Dobrawą-->sojusz z Czechami, a nie Niemcami, którzy mogliby nas wchłonąć. Biskupstwo w Poznaniu (misyjne-bezpośrednio podlega Rzymowi), pierwszy biskup-Jordan. Bitwa pod Cedynią 972r. z margrabią Hodonem, zwyciężył brat Mieszka-Czcibor. Mieszko umierając miał: Wielkopolskę, Mazowsze, Ziemię Sieradzko-Łęczycką, Małopolskę, Sandomierz, Pomorze Gdańskie, ?Pomorze Szczecińskie?, od 980 Śląsk, do 981 Grody Czerwieńskie i Ziemię Lubuską. Po śmierci Mieszka-Bolek Chrobry. Pojawia się Czech Wojciech i chce chrystianizować Prusy. W 997 dociera tam, ale jest zamordowany (chrystianizował pokojowo). Bolek wykupił jego zwłoki, złożył w Gnieźnie. Rok później Wojtek zostaje święty-->Bolek mając relikwie może w Gnieźnie zrobić arcybiskupstwo. Pierwszy arcybiskub-brat Wojtka-Radzim-Gaudenty. Biskupstwa: Wrocław, Kołobrzeg, Kraków. W 1000r. Bolek spotkał się z cesarzem niemieckim Ottonem III, który pielgrzymował do grobu Wojtka. Huczne przyjęcie, Otto symbolicznie koronuje Bolka. W 1002 Otto umiera, następca-Henio II nie lubi Polski. Wojna 1002r., Bolek idzie na Zachód i zajmuje Łużyce, Milsko i Miśnię. W nast. roku wkroczył do Czech i zajął je, Morawy i Słowację. Henryk II zażądał trybutu, Bolek odmówił, Henryk rozp. wojnę 1005. Jego wyprawa pokonała Bolka. W latach 1007-1013 kolejna faza, Bolek zajmuje Łużyce, Milsko i Miśnię. Pokój w Merseburgu-Łużyce i Miśnia jest w Polsce, ale lennem niemieckim. 1015-1018 kolejne walki Pol-Niem. Na mocy pokoju w Budziszynie 1018 Polska dostaje Milsko i Łużyce. W tym samym roku Bolek idzie na Kijów, przywozi Grody Czerw. W 1025 wykorzystuje bezkrólewie w Niemczech i koronuje się na króla. Po Bolku Mieszko II, w 1031 nie wytrzymał najazdu cesarza Konrada II i księcia Kijowa Jarka Mądrego. Stracił Milsko, Łużyce i Grody Czerw. Konflikt dynastyczny, Mieszko ucieka, do władzy jego brat Bezprym, decyduje on się na zależność od Niemiec. Po śmierci Mieszka II wygnano jego żonę i syna, władzę obejmują możni. Na Mazowszu-osobne państwo, władcą Masław, oderwało się też Pomorze. W 1039 r. na Wielkopolskę najechał książę czeski Brzetysław i zabrał relikwie św. Wojtka, po drodze wziął Śląsk. Cesarstwo nie chciało wzmocnienia Czech, więc cesarz Henryk III i Jarek Mądry poparli Kazika Odnowiciela. Przeniósł stolicę ze zrujnowanego Gnie-zna do Krakowa. Do Wielkopolski i Małopolski dodał Mazowsze (1047) i Śląsk (1050), z którego płacił Czechom trybut. Po Kaziku-syn Bolek Śmiały. Uzyskał zgodę papieża na arcybiskupstwo i koronację. Na Węgrzech osadził swojego Władka, przyłączył Grody Czerw. W 1079r. bunt przeciwko królowi, król musi uciekać. Po Bolku-Władek Herman. Uzależnił się od cesarza rezygnując z korony. Opozycja wysunęła przeciwko niemu synów: starszego Zbyszka i młodszego Bolka. Zbyszek dostał Wielkopolskę, Kujawy, Bolek-Kraków, Sandomierz i Śląsk, Herman-Mazowsze i władza zwierzchnia. Po śmierci Hermana wojna między braćmi, Zbyszek wygnany leci do cesarza, który mu pomaga. Wojna, Bolek stosuje wojnę podjazdową. Jednak cesarz wycofał się, Zbyszek powrócił do kraju-->został oślepiony. Bolek jednoczy wszystkie ziemie[MK1]. Zdobywa też Pomorze Szcz. Bolek w testamencie dał swoim synom poszczególne dzielnice zapoczątkowując rozbicie dzielnicowe kraju. Spór o inwestyturę. Inwestytura-uroczyste nadanie lenna wasalowi. Lenno-ziemia otrzymywana przez wasala od seniora. Wasal staje się zależny od seniora, daje mu wojsko i coś w stylu trybutu. Wasal może mieć wasali. Duchowni mogą być wasalami świeckiego seniora. Cesarz i papież kłócą się o to. Cesarz chce mieć wasali duchownych, papież tego nie chce. Papież Grześ VII nakłada na władcę niemieckiego klątwę. Król we Włoszech w Canossie uzyskuje zdjęcie klątwy, uspokaja rozszalałych wasali, potem zdobywa Rzym i koronuje się na cesarza. Mówi, że papież był źle wybrany i wybiera (anty)papieża. 1122 Konkordat Wormacki, postanowienia: biskupowi godność daje papież, ziemię cesarz. Wyprawy krzyżowe. Przyczyny: ochrona miejsc świętych przed Turkami Seldżuckimi, brak wojen w Europie-->rycerze są bezrobotni, wystąpienie papieża Urbana. I Wypr. Krzyż. 1099, zdobywa Jerozolimę. Pierwszy władca-Godfryd z Buillon. Następca-król Baldwin. Turcy się mobilizują pod wodzą Al-djn-Zengi. II Wypr. Krzyż. klęska 1147-1149. Następca Al-djn-Zengiego, Salladyn zdobywa Jerozolimę. III Wypr. Krzyż. 1189-1192 "wyprawa królewska", (Fryderyk I Barbarossa-Niemcy, Filip II August-Francja, Ryszard I Lwie Serce-Anglia). Barbarossa się utopił. Łacinnicy kilka razy wygrywają. 1192 pokój z Salladynem. Krzyżowcy mają ziemię od Tyru do Jafy, chcą więcej. IV Wypr. Krzyż. 1202- wielka poracha. V, VI, VII Wypr. Krzyż.- porażki. VIII Wypr. Krzyż. na Tunezję, porażka. IX Wypr. Krzyż. "dziecięca". Statki z dziećmi przechwycone i sprzedane jako niewolnicy. Skutki: straty kulturalne, wzbogacenie miast włoskich, osłabienie idei krucjat, wzbogacenie się niektórych rycerzy, ludzie giną. Monarchie uniwersalistyczne, Anglia.1066r. bitwa pod Hastings. Wilhelm Zdobywca opanowuje Anglię i rządzi do śmierci. Ludzie się buntują, król musi ustąpić. 1215 Wielka Karta Swobód wydana przez młodszego brata Ryszarda Lwie Serce-Jana Bez Ziemi, postanowienia: podatki miały zależeć od baronów i biskupów, ochrona przed nadużyciami i prawo do postępowania sądowego mieli wszyscy wolni obywatele. 1264r. pierwsze zgromadzenie stanowe. Parlament: Izba Gmin i Izba Lordów. Francja-rządzi dynastia Kapetyngów. Konflikt z papieżem: XIII/XIV wiek. Społeczeństwo z królem Filipem IV Pięknym. Zwołał Stany Generalne-reprezentantów społeczeństwa. Skutki: zwiększenie władzy ludu, wystąpienia przeciw królowi. Skarb królewski był pusty, król oskarżył bardzo bogaty zakon Templariuszy o herezję i zagarnął ich kasę.

DATY

ARABY
VI. - ur. Mahometa
622 - Mekka ® Jatrib (Medyna)
632 - śmierć Mahometa (następcy: Abu Bakr i Omar)
Xw. - rozpad państwa na kalifaty (Bagdadzki, Kairski, Kordobański)
KAROL
496 - Chlodwig i jego dwór przyjmują chrzest
VIIIw. - władzę obejmuje rodzina Karolingów
732 - Poitiers - zwycięstwo Karola Młota nad Arabami
800 - koronacja Karola Wielkiego na cesarza rzymskiego
843 - Verdun - podział kraju (Ludwig Niemiecki, Lotar, Karol Łysy)
POLSKA
MIESZKO I (panowanie: przed 963-992)
960 - tron
965 - ślub z Dobrawą - sojusz z Czechami
966- chrzest Polski (14.04.)
972 - Czcibor wygrywa z Hodonem pod Cedynią
980 - zdobycie od Czechów Śląska, ślub z Odą - sojusz z Niemcami
981 - utrata Grodów Czerwieńskich
992 - śmierć Mieszka I
BOLEK CHROBRY (992-1025)
966 - prawdopodobne narodziny
992 - tron
997 - Wojciech dociera do Prus i tam ginie
1000 - w Gnieźnie hucznie uczcił Otta dostał włócznię, Gniezno-arcybisk.
1002 - śmierć Ottona III, początek ekspansji na zachód
1003 - śmierć władcy Czech, Bolek zajmuje jego miejsce
1005 - Milsko, Łużyce, Miśnia, Henryk II odbija te tereny, rozejm w Poznaniu
1007 - ponowne zajęcie Milska, Łużyc i Miśni
1009 - przerwa w wojnie
1017 - porażka Niemców pod Niemczą
1018 - pokój w Budziszynie, odzyskanie Grodów Czerwieńskich, Kijów
1025 - koronacja, śmierć Bolka i Henia II
MIESZKO II
1025 - koronacja
1034 - śmierć
KAZIK ODNOWICIEL (1038 - 1058)
1016 - w lecie Kazik zjawia się na świecie
1037 - czas wygnania, kraj w złych rękach
1038 -napad Brzetysława
1039 - Kazik wraca, wroga mieczem razi
1047 - odzyskanie Mazowsza i Pomorza
1050 - zbrojne odzyskanie Śląska (trybut Czechom)
1058 - data jego zejścia z tego śwata, miał 42 lata
BOLEK ŚMIAŁY (1058-1079)
XI. (2. połowa) papocezaryzm
1076 - koronacja
1079 - sprawa zgonu bp Stanisława
1089 - Sieciech kazał struć Bolkowe dziecię
BOLEK KRZYWOUSTY (1102 - 1138)
1085 - urodziny
1098 - wygnanie Sieciecha i podział kraju na 3 części
1102 - śmierć Władzia Hermana
1106 - walka Bolka ze Zbysiem
1107 - Zbyszek ucieka do Henryka V (za dwa lata atakuje nas)
1109 - Psie Pole to, więc Bolka najsłynniejsza wszak demolka
1116 - podbicie Pomorza Wschodniego z Gdańskiem
1121 - 22 - zdobycie Szczecina
1135 - potwierdzenie praw metropolitarnych Gniezna
1138 - Bolesława śmierć dosięga, podział kraju
INWESTYTURA
Xw. - spór papiestwa z cesarstwem o lenno dla duchownych
1054 - rozłam kościołów
1075 - projekt reformy gregoriańskiej
1122 - konkordat wormacki (Henio V i Kalikst II)
WYPRAWY KRZYŻOWE
1095 - rzucenie hasła krucjat
1096 - (wiosna) krucjata ludowa - klęska
1099 - I krucjata - założenie Królestwa Jerozolimy
1147 - 49 - II wyprawa - klęska
1187 - porażka krzyżowców pod Hattin, zdobyto Jerozolimę
1189 - 92 - III wyprawa (F. Barbarossa, Filip II August, Ryszard)
1192 - pokój z Saladynem
1202 - IV wyprawa - zdobycie Konstantynopola
1212 - wyprawa dziecięca - wszyscy do niewoli
1270 - VIII wyprawa - atak na Tunezję - klęska
MONARCHIA UNIWERSALISTYCZNA
ANGLIA
1066 - bitwa pod Hastings
1215 - Jan Bez Ziemi wydaje Wielką Kartę Swobód
1264 - Henryk III nie przestrzega Karty - powstanie - parlament
1265 - I zebranie parlamentu (izba lordów + izba gmin)
FRANCJA
XIII/XIV - konflikt Filipa IV Pięknego z Bonifacym VIII (papież)
1302 - zwołanie stanów generalnych