Buk-gospodarka miasta w XIX wieku

GOSPODARKA
Rozwój Buku począwszy od końca XVIII wieku stanowił wypadkową dwu sił. Z jednej strony był wynikiem polityki kolonizacyjnej Prus, zmierzającej do zintegrowania Wielkopolski ze swoimi ziemiami. Z drugiej zaś odzwierciedlał gospodarcze i społeczne zabiegi Polaków przeciwdziałających germanizacji i zmierzających do odzyskania niepodległości.
Konkurencja ,,międzywyznaniowa”
Rozrastająca się liczebnie ludność niemiecka, a także żydowska, niosły za sobą dalszy rozwój przemysłu i handlu. Korzystając z licznych udogodnień stanowili pewną konkurencje dla przedsiębiorców polskich.
Polacy mino to odgrywali decydującą rolę w życiu gospodarczym miasta. Wśród członków cechów rzemieślniczych przeważały polskie nazwiska. U progu okresu zaborczego funkcjonowały w Buku aż 22 wiatraki. Swoje warsztaty miało 33 szewców, 18 płócienników, 10 rzeźników, 11 cieśli, 7 krawców, 6 bednarzy, 3 stolarzy oraz pojedynczy przedstawiciele innych rzemiosł, np.:
szklarz, kowal, ślusarz, powroźnik Działały też 3 firmy kramarskie, a miasto mogło organizować aż 12 jarmarków rocznie. Nową specjalnością bukowian stawały się wyrób i sprzedaż alkoholu. W tym czasie powstało 8 browarów i 25 gorzelników i szynkarzy. Rozwijał się też handel okowitą. W parze z rozwojem przemysłu spirytusowego szło też niestety spożycie alkoholu. W XIX wieku znane było ujemne określenie ,,bukowskiej miarki”-upicia się do nieprzytomności.
Spustoszenie miasta
Pożar 8 czerwca 1858 r. strawił niemalże cały rynek wraz z ratuszem i przyległe ulice. Ocalały tylko dwie najbardziej solidne budowle-dawny pałac biskupi i kanonia. Pozostałe budowle łącznie z odrestaurowanym jeszcze w 1819 roku ratuszem uległy całkowitemu zniszczeniu. Odbudowa miasta trwała kilka lat. Po odbudowie rynek nabrał bardziej nowoczesnego stylu. Nowe domy były już murowanymi kamienicami, odwróconymi do rynku frontem. Po pożarze odstąpiono od ponownego usytuowania w środku rynku ratusza. W jego południowo-wschodniej części znajdował sie ocalały rokokowy pomnik św. Stanisława Biskupa, wzniesiony w 1747 roku. Nowy ratusz powstał w narożniku, naprzeciw tej figury (tak, jak na zdjęciu) w 1898 roku. Obecna zabudowa rynku pochodzi niemal całkowicie z II poł. XIX wieku.
Rynek, lata międzywojenne
Rozwój miasta i jego unowocześnienie
W Buku istniały 2 szpitale. Pierwszy mieścił się przy ulicy Grodziskiej i mogło w nim przebywać naraz do 30 chorych, a koszty ich leczenia pokrywane były z miejscowej kasy ubogich. Drugi utrzymywał sie początkowo ze źródeł własnych, a następnie przyjęty etat kasy szpitalnej, katolicki szpital dla ubogich. Miał on miejsca na 45 pensjonariuszy. W tym czasie praktykowało 3 lekarzy i jeden pomocnik lekarski oraz 3 akuszerki.
Miasto posiadało co najmniej do I połowy XIX wieku pocztę konną. W 1864 roku placówka klasyfikowała sie w II klasie. Zatrudniała w sumie 6 osób.
Buk był siedzibą okręgu kominiarskiego i pożarniczego. Miasto dysponowała wtedy dwoma wielkimi sikawkami.
Zarząd policyjny w Buku składał się z wachmistrza, 2 żandarmów konnych i 2 sług miejskich. W mieście znajdował sie też sąd i więzienie z dwoma lokalami.
Buk okresu lat 1870-80 wyróżniał się ożywionym ruchem rolniczym. Na jarmarkach bukowskich kwitł ożywiony handel bydłem i trzodą chlewną. Buk stanowił też centrum spędu i skupu prosiąt. W okolicy znajdowały się 3 duże gorzelnie, fabryka serów i farbiarnia, a w późniejszym czasie także fabryka likierów. W centrum miasta rozwijało sie polskie kupiectwo.
Najbardziej rozpoznawalną była firma zbożowa założona przez Edwarda Zenktelera, doskonale konkurująca z kupcami żydowskimi. Było też wielu polskich kramarzy i 11 restauratorów. Sklep, a zwłaszcza jadłodajnia Mateusza Siuchnińskiego były znane w całym Księstwie Poznańskim.
Dalszy rozwój społeczno-gospodarczy miasta ograniczony był brakiem dogodnych połączeń drogowych. W 1826 roku rozpoczęto budowę drogi bitnej z Poznania do Berlina, wytyczając ją przez Pniewy. Niestety inwestycja nie doszła do skutku. Brak drogi bitej zrekompensowano budową drogi żelaznej. Miasto znalazło się na trasie marchijsko-berlińskiej kolei. 26 czerwca 1870 roku uroczyście otwarto stację kolejową na tej trasie.
Przy znacznej pomocy mieszkańców, zwłaszcza finansowej, wybudowano na początku XX wieku sieć kanalizacyjną, a następnie wodociąg. Budowa tego obiektu była koniecznością wobec dekapitalizacji starego, historycznego wodociągu przy tzw. baszcie.