Bosch I Bruegel
Bosch Hieronymus
Właściwie Jeroen Anthoniszoon van Aeken.
Urodził się w ‘s Hertogenbosch (stąd pseudonim) w ok. 1450r. , gdzie zmarł w 1516r. Prawdopodobnie większość życia spędził w północnej Brabancji. Jest to najwybitniejszy malarz niderlandzki przełomu XV i XVI w. Jest to jeden z najbardziej indywidualnych artystów europejskich. Wiadomości o życiu Bosch’ a są skąpe. Pierwsza wzmianka o nim, jako o mistrzu malarskim pochodzi z 1480r. Żaden z obrazów artysty nie jest datowany, stąd w ustaleniu ich chronologii panuje pewna rozbieżność. Za wczesne uważane są prace o treści religijnej m. in.: „Pokłon Trzech Króli”, „Ukrzyżowanie”, „Wesele w Kanie”. Charakteryzuje je liryczny nastrój i spokojna forma. Wczesne są również obrazy alegoryczne np. „Leczenie głupoty”, „Siedem grzechów głównych”, „Kuglarz”. Ujawniają one zamiłowanie artysty do symbolicznego ujmowania zjawisk. Skłonność ta w połączeniu z wielką wyobraźnią, dała w okresie dojrzałym sztukę wizjonerską z przedstawieniem diabolicznych stworów, czy wyrafinowanych tortur np. „Kuszenie Świętego Antoniego”, Sąd Ostateczny”, „Ogród Rozkoszy”. Dzieła ostatniego okresu m.in.: „Święty Antoni”, „Syn Marnotrawny” zaliczane są do najgłębszych utworów mistrza. Cechuje je ponowne uspokojenie. Sztuka Bosch’ a powstała niezależnie od wpływów sztuki flamandzkiej. Sztuka Bosch’ a wywodziła się od tradycji gotyckiego religijnego malarstwa i grafiki, ale różniła się od nich interpretacją. Artysta stworzył prototypy malarstwa rodzajowego („Siedem Grzechów głównych”). Pierwszy podjął temat przypowieści i przysłów. W obraz jego poważną rolę odgrywa fantastyczny pejzaż, który swym nowatorstwem wpłynął na rozwój pejzażu panoramicznego w XVI w. Bosch był moralistą, głoszącym tezy mistycznej filozofii religijnej. Był satyrykiem krytykującym ludzką głupotę („Statek Głupców”, „Wóz Siana”). Bosch miał w XVI w. Wielu naśladowców i jednego wielkiego kontynuatora – Piotra Bruegel’ a starszego. Sztuka Bosch’ a jest wysoko ceniona w czasach współczesnych (dzieła jego kolekcjonował m.in. Filip II Hiszpański). Jednak w dobie kontrreformacji była nazywana śmieszną i dziwaczną. W XVIII w. Sztukę Bosch’ a uznano za heretycką. Dopiero badania ostatnich kilku dziesięcioleci (m.in. Karla Justi) odkryły jej głęboki sens i symboliczne znaczenie. Surrealiści, ze względu na sztukę Bosch’ a uznali tego wielkiego malarza swym prekursorem.
Piotr Bruegel Starszy
Zwany chłopskim.
Urodził się między 1525, a 1530r. najprawdopodobniej pod Bredą. Zmarł 9IX1569 w Brukseli. Uczył się u Piotra van Aelsta (1502-1550), a następnie od ok. 1544 pracował dla warsztatu graficznego Hieronima Coeck’ a. Pierwszą znaną datą z życie Bruegel’ a jest 1551 rok, w którym artysta został wyzwolony na mistrza. W 1552 roku po przyjęciu do cechu malarzy w Antwerpii, wyjechał do Włoch. Po powrocie działał w Antwerpii, a od 1563r. do końca życia w Brukseli. W jego twórczości rozróżnić można trzy zasadnicze fazy. W pierwszej główną rolę odegrało zainteresowanie artysty pejzażem, wywołane podróżą do Włoch, o czym świadczy szereg rysunków m.in. „Kaskada w Tivoli”. Bruegel’ a urzekło piękno alpejskiej przyrody, której motywy ciągle powracają w jego obrazach. W fazie drugiej tworzył szereg prac graficznych, najczęściej o tematyce alegorycznej m.in.: „lenistwo” z 1557, „roztropność” i „nadzieja” z ok. 1559. Nawiązywał wielokrotnie do stylu Hieronima Bosch’ a – seria sztychów z1557r., a wśród nich sztych rysunku Bosch’ a „Duże ryby pożerają małe”. Jego obrazy z tego okresu to m.in.: „Przysłowia” z 1559 – szereg scen rodzajowych, ilustrujące poszczególne przysłowia niderlandzkie, „Zabawy Dziecięce” z 1560r. – przedstawia zbiór ponad 80 zabaw dziecięcych z XVI w. W ostatniej fazie powstały najbardziej znane dzieła Bruegel’ a : seria obrazów „Kalendarza” (1565), „Kraina Lenistwa” (1565), „Ślepcy”(1568) , „Żebracy”(1568). Bruegel odegrał ważną rolę w sztuce głównie dzięki nowej koncepcji pejzażowej. Najdoskonalszy jej wyraz odnajdujemy w cyklu „Kalendarza” symbolizującym pory roku lub miesiące, gdzie życie człowieka jest organicznie włączone w życie przyrody. Malarstwo figuralne pojmował Bruegel zwłaszcza w późniejszym okresie jako sceny rodzajowe – zarówno w tematach czerpanych z Biblii („Budowa wieży Babel” (1563), „Kazanie Świętego Jana Chrzciciela”(1565)) jak i w bardziej tradycyjnych kompozycjach alegorycznych. („Taniec Chłopski”, „Wesele chłopskie” z 1566), jak i w bardziej tradycyjnych kompozycjach alegorycznych ( „Karnawał i Post” 1559). W obrazach „Przysłowia niderlandzkie”, „Zły pasterz”, czy „Złodziej gniazd” Bruegel przełożył mądrość przysłów ludowych, przypowieści Biblijnych i współczesnej mu filozofii (bliski był środowisku niderlandzkich humanistów). Naczelny sens jego dzieł, nawet pozornie tylko rodzajowych, jest zawsze moralizatorski: skąpstwo, zachłanność, samolubstwo, głupota są motorem zguby człowieka; przeciwstawiona jest im natura, oraz prawdy wiary (cykl obrazów „en grisaille”). Większość uczonych dopatruje się w twórczości Bruegel’ a, także sensu politycznego np. obraz „Rzeź niewiniątek” z 1565 jest aluzja do represji karnych stosowanych przez Hiszpanów. Indywidualność Bruegel’ a wystąpiła także wyraźnie w formie plastycznej jego dzieł; zależnie od tematu kształtował poszczególne elementy obrazu: bądź linearnie, bądź uwydatniając płynność materii malarskiej. Postaci budował z uproszczonych brył, zbliżonych do form geometrycznych, rozgraniczonych układem soczystych plam barwnych przypominających witraż. Najwyższe wartości mają też jego rysunki, a szczególnie monumentalne krajobrazy alpejskie. Sztuka Bruegel’ a stworzyła podstawę dla rozwoju malarstwa rodzajowego i pejzażowego XVII w.