Moralność i światopogląd

Problem moralności i światopogląd to kwestie, które można rozpatrywać w różnych aspektach , tymniemniej są razem ze sobą ściśle powiązane. Zatem światopogląd należy rozpatrywać w aspekcie socjologicznym oraz psychologicznym . Ważne są tu relacje określonych grup społecznych do hierarchii wartości , oraz kwestji zależności psychologicznych do postawy moralnej i wiedzy jednostki .
A więc światopogląd to zespół twierdzeń charakteryzujących rzeczywistość przyrodniczą i społeczną człowieka oraz jego pogląd na miejsce w ówczesnym świecie, albowiem każdy ma prawo do indywidualnej oceny otaczającego go świata, do swoich przekonań i poglądów oraz postawy moralnej.
Światopogląd możemy również rozważać w kategoriach filozoficznych, którą dzielimy na filozofię materialistyczną oraz idealistyczną. Pierwsza to stosunek pierwiastka materialistycznego do idealnego, druga to uznawanie wartości wobec idei świadomości ludzkiej i duchowej. Po trzecie światopogląd może się przejawiać w formie religijnej.
Zatem widzimy, że omawiany aspekt uzależniony jest od wiedzy społecznej i hierarchii wartości. Taki pogląd czy postawa uzależniona jest od wiedzy jednostki jak również przyjętych wartości moralnych. Różne jest spojrzenie na daną kwestię i wiele sprzecznych poglądów.
Tadeusz Kotarwiński stwierdza, że walor moralnych wartości nie jest uzależniony od światopoglądu itd.. Natomiast odmienne stanowisko prezentuje katolicka teologia moralna, w której teza o egzystencji istoty najwyższej i jej stosunku do człowieka pozwala na wyciąganie wniosków moralnych, ( w których zawarte jest wartościowanie).
Wielu greckich filozofów uznawało, że zachodzi pewien związek zależności między filozofią materialistyczną a hedonizmem ( dążenie do przyjemności i szczęścia, unikanie cierpienia i bólu) czy eudajmonizmem ( pogląd etyczny jest to najwyższe dobro i jedyny cel postępowania moralnego człowieka) (Demokryt, Epikur, Lukrecjusz i Spinoza).
Zatem na podstawie wyżej wymienionych przykładów można wysnuć hipotezą, że materializm wiąże się ściśle z hedonizmem i eudajmonizmem.
Oddziaływanie materializmu na etykę jest pośrednie i negatywne. Z materializmu nie wyciąga się etycznych konsekwencji - oddziaływanie następuje w sposób pośredni. Jednakże pośredni wpływ materializmu na etykę ujawnia się w wyborze celów moralnych. I tak filozofia materialistyczna eliminuje wiec możliwość wyboru pewnych celów, jest to właśnie negatywne oddziaływanie materializmu na etykę. Taki właśnie pogląd filozofii przewartościowania etycznego powstał w ubiegłym stuleciu. Marks wyeliminował z etyki cel, którego nie można było postulować a na jego miejsce postawił inny cel - człowieka.
Twierdził, że "człowiek jest najwyższą istotą dla człowieka a więc kończy się kategorycznym nakazem obalenia wszelkich stosunków, w których człowiek jest istotą poniżaną, ujarzmioną, opuszczoną i godną pogardy „. Tak, więc w filozofii jak i świadomości społecznej zetknęły się ze sobą dwie wartości moralne Bóg i człowiek.
Tak też dochodzimy do następnego twierdzenia a mianowicie, że pozytywny wpływ materializmu na etykę może nastąpić tylko przy dodaniu pozytywnego celu do hierarchii wartości.

Zasadniczym zaś faktem na gruncie socjologii jest stwierdzenie, że poglądy moralne ludzi są wynikiem gdzie i w jakich warunkach żyją. Warunki społeczne kształtują przyjęte przez ludzi normy i oceny oraz ich poglądy moralne. Tak też w aspekcie filozoficzno-logicznym jak również w socjologicznym możemy zaobserwować bezpośrednie związki zachodzące między światopoglądem i etyką.
Istotny wpływ na człowieka i jego postawę ma światopogląd religijny, chodzi tu o moralność religijną. W tezie tej mówimy o respektowaniu norm moralnych, o karze i nagrodzie w życiu pozagrobowym. Tak też bez trudu możemy stwierdzić zależności genetyczne, logiczne jak i psychologiczne, dyskusyjna jest tylko kwestia wpływu wierzeń i zachowań. W bardzo interesujący sposób tą kwestię opisał Władysław Witwicki stwierdził on, że " ludzie wierzący mają niejako dwie fizjonomie moralne i mają dwie miary, które stosują dwóch różnych dziedzinach. Miara, którą stosują do ludzi żywych, posiada stopnie dodatnie i ujemne - do postaci otoczonych czcią religijną”.
"O postawie moralnej człowieka decydują nie jego wierzenia religijne tylko dyspozycje, rosnące na tle instynktu społecznego niezależnie od wierzeń religijnych. To też zdarzają się ludzie uczciwi zarówno pośród wierzących, jak i pośród niewierzących”.
Reasumując tą kwestię można stwierdzić, że z powodzeniem można przezywać poczucie powinności, dokonywać wyborów moralnych bez przekonań religijnych.
W historii ludzkiej możemy zaobserwować duży wpływ religii na moralność, lecz decydującym warunkiem treści systemów moralnych jest zjawisko zwane bytem społecznym a więc moralność jest rezultatem oddziaływań najważniejszych elementów sposobu produkcji.
Proces wzajemnego oddziaływania światopoglądu i moralności był przedmiotem badań, później opracowań Marksa i Engelsa. Dokonali oni trafnych spostrzeżeń ekonomiczno-społecznych w warunkach kapitalizmu, a następnie wskazali źródła negatywnych zjawisk w tym ustroju.
Tak też wzajemne oddziaływanie moralności i światopoglądu zależne jest również od systemów moralnego wartościowania.