Rodzina i małżeństwo w świetle prawa polskiego

Zgodnie z polskim prawem małżeństwo jest to trwały, równy związek mężczyzny i kobiety powstały z ich woli w sposób sformalizowany. Jest określony jako swoista dwustronna czynność prawna zbliżona do kategorii umów.
Z punktu widzenia prawa tylko ślub cywilny jest ważny, ponieważ uznawany jest we wszystkich urzędach państwowych i ma moc prawną. Można go zawrzeć w każdym Urzędzie Stanu Cywilnego w Polsce. Należy się tam zgłosić co najmniej 31 dni przed planowaną datą zawarcia związku małżeńskiego. Kawaler lub panna powinni mieć przy sobie dowód osobisty i skrócony odpis aktu urodzenia. W urzędzie przyszli państwo młodzi odpowiadają na kilka pytań podczas których podejmują decyzję jakie nazwisko będą nosić i jakie nazwisko będą nosić ich dzieci. Ślub konkordatowy jest możliwy do zawarcia w Polsce od 15 listopada 1998 roku. Dzięki temu młode pary nie muszą brać osobno ślubu cywilnego i kościelnego. Wystarczy tylko zawrzeć związek małżeński w kościele i dopełnić kilku formalności, aby był on uznawany przez prawo polskie. W uroczystym dniu ślubu państwo młodzi oraz świadkowie składają podpisy w odpowiednich miejscach zaświadczenia o zawarciu małżeństwa, na trzech egzemplarzach, które podpisuje również kapłan.
Przeszkodami do zawarcia związku małżeńskiego może być zbyt bliskie pokrewieństwo w linii prostej np. ojciec-córka. Innym powodem może być nieukończenie wymaganego wieku przez jedna z osób. Kolejny z powodów to choroba psychiczna lub ubezwłasnowolnienie ze względu na nią. W Polsce obowiązuje też zakaz bigamii czyli wielokrotnego zawierania związków. Nie można także zawrzeć małżeństwa z rodzeństwem rodzonym lub przyrodnim.
Powody do unieważnienia małżeństwa są podobne do przeszkód do jego zawarcia. Czyli jest to np. nieukończenie przez mężczyznę lat 18 lub kobietę lat 16. Jednak gdyby kobieta zaszła w ciąże jej małżonek nie może ubiegać się o unieważnienie małżeństwa. Innymi powodami mogą być choroba psychiczna występująca w momencie zawierania związku małżeńskiego lub też niedorozwój umysłowy lub zbyt bliskie pokrewieństwo małżonków. Skutki unieważnienia małżeństwa są w gruncie rzeczy bliskie skutkom rozwodu, czyli małżonkowie mogą żądać od siebie alimentów w określonych sytuacjach, majątek który został nabyty w trakcie trwania małżeństwa podlega tym samym prawom co w przypadku rozwodu. Z drugiej jednak strony małżonkowie wracają automatycznie do poprzedniego nazwiska, znikają również więzi powinowactwa, jakie powstały między rodzinami obu małżonków.
Rozwód jest to wyrok sądu powodujący, ze małżeństwo zostaje rozwiązane. Separacja również następuje na orzeczenie sądu, lecz między nimi można wyróżnić co najmniej sześć istotnych różnic. Zasadniczą różnica jest możliwość powtórnego zawarcia małżeństwa przy uzyskaniu rozwodu, zaś przy orzeczeniu separacji można niejako wrócić do starego małżeństwa. Drugą różnicą jest fakt, że separację łatwiej uzyskać w sądzie, ponieważ nie trzeba udowadniać, że nie ma już nadziei, że małżonkowie się pogodzą. Kolejną różnicą są koszty i czas postępowania. Przy zgodzie obu stron separacje można uzyskać podczas jednej rozprawy. Koszt równy jest 100 PLN. Tymczasem rozwód może trwać znacznie dłużej, szczególnie w przypadku orzekania o winie. Koszt rozwodu wynosi około 600 PLN. Czwartą różnicą jest możliwość wrócenia do poprzedniego nazwiska przy uzyskaniu rozwodu. Przy separacji jest to niemożliwe. Następna różnica to okres płacenia alimentów drugiemu małżonkowi. W przypadku rozwodu jest to czas około 5 lat, jednak można sądownie żądać przedłużenia tego okresu. Jeśli chodzi o separację to nie ma takiego ograniczenia. Ostatnia z zasadniczych różnic jest to, że przy separacji małżonkowie są zobowiązani do wzajemnej pomocy. Natomiast przy rozwodzie obie strony nie mają takiego obowiązku.
Władza rodzicielska to ogół obowiązków i praw rodziców względem dziecka. Podstawowym celem władzy rodzicielskiej jest zapewnienie dziecku należytej pieczy. Rodzicie mają stać na straży interesów dziecka, również majątkowych. Dobro dziecka ma tutaj charakter nadrzędny. Pod władzą rodzicielską dziecko pozostaje do końca osiągnięcia pełnoletniości. W przypadku orzeczenia o rozwodzie sąd może powierzyć wykonywanie władzy jednemu z rodziców ograniczając władzę drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka lub może pozostawić pełnią władzę rodzicielską obojgu małżonkom. Należy jednak pamiętać, iż orzeczenie o władzy zawarte w wyroku rozwodowym może zostać zmienione w innym postępowaniu w przypadku wystąpienia nowych okoliczności lub zmiany starych.
W Polsce z chwilą zawarcia małżeństwa między mężem i żoną powstaje wspólność majątkowa. Obejmuje przedmioty nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub jedno z nich. Mieszkanie, jego wyposażenie, samochód, działka za miastem, sprzęt rekreacyjny książki, płyty i wiele więcej. Jeśli małżonkowie kupili je po ślubie, stanowią ich wspólny majątek. Należy do niego też wynagrodzenie za pracę. A także dochody z majątku wspólnego i osobistego małżonków. Wspólność majątkowa obowiązuje przez cały czas trwania małżeństwa. Nie ma wspólności majątkowej, jeśli małżonkowie przed zawarciem małżeństwa zawrą intercyzę. Umowa taka zawsze wymaga formy aktu notarialnego. Rozdzielność majątkową można ustanowić też w trakcie trwania małżeństwa. Decydując się na taki krok, małżonkowie powinni ustalić, co z majątkiem nabytym do wspólności - od momentu zawarcia małżeństwa do chwili ustanowienia rozdzielności. Każdy z małżonków może mieć też swój majątek osobisty. Są to przedmioty nabyte przed zawarciem małżeństwa. Także te nabyte już w czasie małżeństwa poprzez dziedziczenie. Jeśli więc jedno z małżonków dostało w spadku np. kawalerkę, to ta kawalerka stanowi jego majątek osobisty. Tak samo jest z przedmiotami nabytymi poprzez darowizny. To ważne, bo majątkiem osobistym można zarządzać samodzielnie.