Zagadnienia dydaktyka

1. EDUKACJA RÓWNOLEGŁA: POJĘCIE, CECHY, BADACZE

znaczenie szerokie: całokształt wpływów i oddziaływań zarówno zamierzonych jak i niezamierzonych, intencjonalnych i nieintencjonalnych, świadomie ale i okazjonalnie, przypadkowo na dzieci , młodzież i dorosłych.

znaczenie wąskie: element, ogniwo ed. równoległej w ujęciu szerokim. Kształcenie, wychowanie, opieka w instytucjach wychowania pozaszkolnego, kulturalno-oświatowych, opiekuńczo-wychowawczych. Dotyczy tylko pewnej grupy dzieci i młodzieży. Te wpływy kończą się w pewnym okresie życia, gdy opuszczają instytucje.

CECHY:
- obejmuje dzieci, młodzież i ludzi dorosłych
- ma charakter intencjonalny- zamierzony, planowy, ale może mieć charakter okazjonalny, nieintencjonalny
- realizatorami ed. równoległej zamierzonej są jednostkowe, grupowe siły społ. w środowisku
- realizatorami ed. równoległej niezamierzonej może być środowisko społeczne, kulturowe, przyrodnicze
- otwartość na wpływy innych mikro i makro środowisk
- zróżnicowanie oddziaływań środowiskowych
- w porównaniu z edukacją szkolna jest mniej sformalizowana, w większym stopniu nastawiona na zaspokajanie potrzeb indywidualnych dzieci , młodzieży, dorosłych; bardziej atrakcyjna w swej treści i formach, a także dobrowolna
- podmiotowość ed. równoległej wyraża się w postrzeganiu zasad: oddolnych inicjatyw środowiskowych, autonomii i zaufania; wolności i wyboru w podejmowaniu decyzji, tolerancji, partnerstwa i dialogu
- efekty, skutki oddziaływań ed. rów. dotyczą zmian jakie stwarzają oddziaływania środowiskowe, a które dotyczą sfer życia człowieka i jego osobowości.
- oddziaływania mogą prowadzić do wartościowych wychowawczo, rozwojowo zamian w życiu człowieka, ale i do niepożądanych, patologicznych.

2. ED. RÓWNOLEGŁA: GŁÓWNE KIERUNKI DZIAŁANIA, OGNIWA EDUKACJI, NOWE WYZWANIA

KIERUNKI DZIAŁANIA; NOWE WYZWANIA:
- edu. równoległa musi przestrzegać zasady indywidualności. niezależności, autonomii człowieka
- musi szanować prawo człowieka do własnego bytu, do samo kształtowania się
- ma być edukacją trzech żyjących pokoleń: dzieci i młodzieży, ludzi czynnie pracujących zawodowo, ludzi emerytowanych
- pluralizm edu. równoległej (edu. środowiskowa prowadzona przez niepaństwowe stowarzyszenia, fundacje)
- musi być powiązana z gospodarką rynkową ? szukać sił społecznych
- powinna wypełniać braki edukacji szkolnej ? zająć się wybitnie zdolnymi, niepełnosprawnymi
- edu. równoległa trzeciego pokolenia ? ludzi samotnych, starszych, ale i bardzo sprawnych, chętnych do współdziałania.

OGNIWA EDUKACJI:
- ośrodki wychowania naturalnego (rodzina)
- placówki opiekuńczo ?wychowawcze dla dzieci i młodzieży np. domy dziecka
- placówki wspomagające rozwój dzieci i młodzieży np. świetlice, czytelnie,
- instytucje bezpośredniego upowszechniania kultury i sztuki np. kino, teatr
- instytucje i środki masowego komunikowania np. radio, telewizja
- instytucje społ.- wych. np. kościół
- ośrodki organizujące działalność wychowania np. służba zdrowia
-
3. ROZWÓJ WYCHOWANIA POZASZKOLNEGO W POLSCE

POCZĄTKI- Komisja Edukacji Narodowej, rozwój różnych form ed. pozaszkolnej: świetlice, tereny gier i zabaw
1920-35 r. ? dynamiczny rozwój różnych form eduk.: świetlice, ogrody jordanowskie, ogniska przyjaciół dzieci, domy kultury, biblioteki, czytelnie dla dzieci najbiedniejszych, ZHP, chóry, koła religijne. Instytucje te funkcjonowały dzięki dobrowolnym składkom członków różnych organizacji społ., polit., dzięki związkom zawodowym, stowarzyszeniom religijnym, samorządom.
Po II wojnie ? z inicjatywy osób prywatnych, kościołów, zw. wyznaniowych powstały placówki opieki pozaszkolnej, aby ratować sieroty, rodziny rozbite, ubogie ? co było konsekwencją wojny.
1947 ? 80 ? centralizacja instytucji wych. pozaszkolnego, finansowane przez państwo. Następuje uspołecznienie edukacji, potem upaństwowienie jej (pozostały tylko domy dziecka, pogotowie opiekuńcze). Instytucje zostają podporządkowane ideologii socjalistycznej ? ostra krytyka dorobku przedwojennego wych. pozaszkolnego w Polsce , wzorowanie się na systemie zajęć pozaszkolnych w Zw. Radzieckim- koordynowanie i zarządzanie centralne przez państwo.
Od 1989r. ? Następuje demokratyzacja i decentralizacja, upadek i likwidacja instytucji wychowania pozaszkolnego np. domów kultury, świetlic osiedlowych, klubów młodzieżowych, kina.
Powstają nowe instytucje, które oferują swoje usługi, charakteryzuje je prywatyzacja, krótki czas trwania. Możliwość uczestnictwa mają ci, których rodzice mogą opłacić zajęcia. Uaktywniają się różne związki wyznaniowe, kościoły na rzecz społeczności lokalnych, które mają dowolność organizacyjną i merytoryczną treści. Akcentuje się podmiotowość procesu wychowania i traktuje wychowanka jako podmiot.

4. POJĘCIE ŚRODOWISKA W ŚWIETLE TEORII EDUKACJI HUMANISTYCZNEJ

TEORIA EKOLOGI HUMANISTYCZNEJ ? BRONFENBRENNER
Środowisko tworzy ogół warunków materialnych i niematerialnych oraz ich wzajemne powiązania. Teoria ta uwzględnia aktywna rolę człowieka w środowisku (budowaniu, przekształcaniu).
4 sfery tworzące środowisko w świetle tej teorii:
- mikrosystem
- mezosystem
- egzosystem
- makrosystem
Mikrosystem ? najbliższe środowisko człowieka: rodzina, grupa rówieśnicza, grupa przyjaciół, zawodowa, wyznaniowa)
Mezosystem ? wskazuje na relacje między elementami tworzącymi mikrosystem; może on wspomagać człowieka, zależy to od siły, współdziałań i od podmiotowego podejścia.
Egzosystem ? tworzą go różne sytuacje społeczne i struktury społ., których kumulacja tworzy trudne warunki życia człowieka, dzieci i młodzieży ? tzw. pole zwiększonego ryzyka ( np. bezrobocie, które wywołuje łańcuch zjawisk dewiacyjnych, jednoznacznie patologicznych ? alkoholizm, kradzieże. Dzieci silnie odczuwają konsekwencje bezrobocia, choć nie dotyczy ono ich bezpośrednio)
Makrosystem ? tworzy go ekonomia, gospodarka, polityka, kultura. Wpływy makrosystemu mogą wspomagać mikrosystem, ale zagrażać np. rodzinie.

5. ŚRODOWISKO SPOŁECZNE ? POJĘCIE, ISTOTA, CECHY WSPÓŁCZESNEGO ŚRODOWISKA
wg.Znanieckiego ? środowisko społeczne tworzą jednostki, grupy społ., z którymi człowiek styka się w ciągu życia stale przez czas dłuższy lub tylko chwilowo, publicznie lub prywatnie, w sposób pośredni lub bezpośredni.
1. Środowisko społ., dziecka tworzy szkoła, grupa rówieśnicza, sąsiedzka, instytucje wychowania pozaszkolnego itp., które oddziałują na dziecko w sposób zamierzony lub okazjonalny.
2. Środowisko społ., dziecka tworzą doświadczane przez dziecko interakcje, których źródłem są rodzina, grupa rówieśnicza.
6. ŚRODOWISKO KULTUROWE ? POJĘCIE, CECHY, ROLA W ROZWOJU I EDUKACJI DZIECKI I MŁODZIEŻY
Środowisko kulturowe ? tworzy ogół wartości, dóbr materialnych i duchowych udostępnionych i przekazywanych przez pokolenia starsze; ma charakter obiektywny.
Środowisko kulturowe może stać się subiektywne wychowawczo wtedy, gdy bodźce z tego środowiska zostaną przyjęte przez człowieka i przeżyte w indywidualnym procesie recepcji przez człowieka. Zależy to od dostępności treści kulturowych, od głębi indywidualnego procesu recepcji treści kultury.

7. WSPÓŁCZESNE ŚRODOWISKO WYCHOWAWCZE

W świetle pedagogiki humanistycznej ( prof. A. Przecławska, prof. Kawula, prof. A. Kargulowa) ? Środowisko wychowawcze tworzy:
1. Kultura stosunków między ludźmi, kontakty, porozumiewanie się, umiejętność porozumiewania się
2. Świat symboli kulturowych, wartości materialne i duchowe, które są podstawą porozumiewania się między ludźmi.

Przemiany współczesnego środowiska wychowawczego; cechy:
1. Świat współczesny jest coraz mniejszy w subiektywnym odczuciu człowieka, w dobie elektronicznych mediów, rozwoju środków komunikacji, na skutek więzi współdziałania między narodami w zakresie powiązań gospodarczych.
2. W tej sytuacji środowiskiem wychowania jest nie tylko to co dzieje się w bliski środowisku dziecka, ale i to co dociera do niego za pomocą multimediów.
3. Świat współczesny jest coraz bardziej zróżnicowany. To zróżnicowanie dotyczy: ekonomii, polityki, kultury, religii. Na skutek tego zróżnicowania w obrębie środowiska wychowawczego dominuje również zróżnicowanie; charakteryzuje je wielość i odmienność wpływów.
4. Polską rzeczywistość charakteryzują zjawiska typowe dla tzw. społ. przejściowego. Z jednej strony jest to bezrobocie, nietolerancja, rozpad rodziny, przestępczość. Z drugiej strony pozytywy ? demokratyzacja decentralizacja. Mają one wpływ na charakterystyczne kształtowanie i funkcjonowanie współczesnego środowiska wychowawczego w Polsce.
5. Rozwój elektronicznych mediów i multimediów - stają się one ważnym elementem środ. wychowawczego, stwarzają szanse rozwoju edukacji, ale i zagrożenia.

Sumując:
- analiza różnych wymogów współczesności pozwala uplasować środ. wych. między tym co jest trwałe (wartości humanistyczne), a tym co się ciągle zmienia.
- dzisiaj środ. wych to nie tylko oddziaływanie instytucji tradycyjnych i środ. lokalnego, a także zwrot ku pograniczu kulturowemu.

8 POJĘCIE WYCHOWANIA , PODMIOTOWOŚĆ WYCHOWANIA DZIECKA W ŚRODOWISKU JEGO ŻYCIA

Wychowanie wg. Radlińskiej ? to pomoc w procesie wzrastania i pomoc w procesie wdrażania, wprowadzania w świat społeczny i świat kultury.

Wychowanie w świetle pedagogiki humanistycznej ? proces , który ma służyć człowiekowi. Zakłada się, że człowiek to jednostka wolna, indywidualna, jest najwyższą wartością, w sposób naturalny związana z inną osobą
Dziecko jest traktowane jako podmiot, jest aktywne. Podmiotowość wychowania zwiększa się wtedy, gdy dziecko ma prawo wyboru, rozwiązywania problemów i ich własnej oceny.
Wychowanie rozumiane w kategorii dialogu, spotkania to wyjście naprzeciw drugiej osoby, to spotkanie z innymi ludźmi i z samym sobą w świetle własnych refleksji, przeżyć. Dialog to otwartość na przyjęcie drugiej osoby, może być rozmową, ale i milczeniem.
Proces wychowania to relacje dwukierunkowe między podmiotami.
Cel wychowania to pomoc, wspomaganie rozwoju, a nie urabianie.

9 RELACJE: ŚRODOWISKO A ROZWÓJ CZŁOWIEKA

W świetle teorii naturalistycznej - środowisko jest traktowane jako miejsce naturalnego rozwoju dziecka, w którym zachodzi pielęgnowanie tego rozwoju.
W świetle teorii pozytywistycznej - środowisko to ogół warunków celowo i świadomie organizowanych, prowadzących do określonych zmian rozwoju dzieci i młodzieży. To źródło celowo stosowanych bodźców dla urobienia rozwoju dziecka. Przywiązywanie wielkiej wagi do procesu uczenia się, dzięki któremu dziecko zdobywa wiadomości i umiejętności.
W świetle teorii humanistycznej ? środowisko to układ społecznych interakcji świadomych podmiotów społecznych. Środowisko tworzą ludzie żyjący w danym środowisku, doświadczający, oceniający to środowisko, którzy nadają mu określoną wartość. Zadaniem badacza jest podjęcie próby zrozumienia jak ludzie postrzegają dane fakty, jaką wartość i znaczenie im nadają, jak postrzegają ludzi i siebie w relacjach z innymi osobami.

10. REINTERPRETACJA POJĘCIA ŚRODOWISKO WYCHOWAWCZE, UWARUNKOWANIA, ROZUMIENIE POJĘCIA: ŚRODOWISKO WYCHOWAWCZE CZŁOWIEKA.
Dziś pojęcie środowiska wychowawczego uległo trochę zmianie, która uwarunkowana jest czynnikami:.
I GRUPA ? procesy, zjawiska, wydarzenia jakie miały miejsce w skali globalnej świata
II GRUPA - czynniki o charakterze rodzinnym związane u nas w kraju a procesami transformacji systemowej (politycznej, społecznej w latach 80 ? 90) np., procesy demokratyzacji, uspołecznienia, pluralizmu kulturowego, decentralizacji, otwarcie na innowacje.
III GRUPA ? osiągnięcia naukowe, zwłaszcza nowe teorie naukowe, koncepcje teoretyczne, nowe kierunki pedagogiczne np., pedagogika humanistyczna. Podjęci analiz np.,pojęcia wychowanie, środowisko wychowawcze
IV GRUPA ? nowe osiągnięcia metodologiczne w zakresie metodologii badań naukowych ? badania i poznania życia człowieka.

W tradycyjnym określeniu zwracano uwagę na instytucjonalny aspekt, warunki, działania, ale był to zgubiony aspekt podmiotu.
Pedagogika humanistyczna akcentuje relacje dwupodmiotowe, odchodzi od schematu bodziec ? reakcja.
Akceptuje się aktywną rolę człowieka, podkreśla się relacje zachodzące między ludźmi, podmiotami; interakcje to relacje dwukierunkowe. W pedagogice pozytywistycznej środowisko wychowawcze to ogół działań i warunków prowadzących do zmian.

W naukach pedagogicznych wyróżnia się 2 podejścia dotyczące środowiska wychowawczego:
- w ujęciu szerszym ? tworzy je ogół wartości i działań o charakterze zamierzonym prowadzących do określonych zmian w osobowości człowieka
- w ujęciu węższym ? środ. wych. to ogół wartości i działań o charakterze zamierzonym i okazjonalnym prowadzących do pozytywnych zmian rozwojowych.

12. OBSZARY ZAGROŻEŃ WSPÓŁ. ŚROD. WYCH, ŹRÓDŁA I PRZYCZYNY
Obszary:1. Dotyczy funkcjonowania szkoły, 2. Obszar wych. pozaszkolnego, 3. Niekorzystne zmiany w sferze wartości, 4. Osamotnienie współczesnego człowieka, 5. Zagrożenie w sferze informacji (eksplozja inf., dezinformacja, relatywizm poznawczy, etyczny), 6.W sferze interakcji, 7. Ekspansja kultury masowej (wymieszanie treści kult. wyższej i niższej, globalizacja kultury masowej, przemoc ekranowa), 8.Zakłócenie w międzypokoleniowym przekazie kultury (kult. prefiguratywna-dzieci przekaźnikami kultury, media ? przekaźnikiem kultury)

13. UBÓSTWO ? ISTOTA, RODZAJE
ubóstwo ? brak dostatecznych środków materialnych do życia, bieda, niedostatek.; stan niezaspokojenia pewnych potrzeb, które w danym społ., są uznawane za konieczne i niezbędne do normalnego rozwoju i funkcjonowania człowieka.
Rodzaje ubóstwa:* absolutne (bezwzględne) ? kryterium ubóstwa to warunki materialne nie zapewniające zaspokojenia mini. potrzeb człowieka; zwolennicy twardych reguł rynkowych, oddzielają kwestię nierówności i ubóstwa, rynek jest sprawiedliwy; znacz. węższe ? stan niezaspokojenia minimalnych biologicznych potrzeb organizmu ludzkiego; znacz. szersze ? stan niezaspokojenia potrzeb uznanych w danym społ. I czasie za minimalne. *względne ? wiąże się z rozpiętością poziomu życia w danym społ., wytykają rażące niesprawiedliwości rynku, i że ludzkie potrzeby są zbyt wąsko ujmowane,

PRZYCZYNY UBÓSTWA
* w ujęciu absolutnym ? system działania rynku jest efektywny i sprawiedliwy, oparty na jasnych i obiektywnych regułach, nie można go potępiać za wynagradzanie ludzi aktywnych lepiej niż pracujących mało i nie efektywnie. Ubóstwo leży w cechach ludzi: niechęć do pracy, brak wykszt., kwalifikacji zaw., patologie w rodzinie. Państwo przez wypłacanie zasiłków zniechęca ubogich do prób osiągnięcia sukcesu
*w ujęciu względnym ? mechanizm rynkowy nie przyznaje potrzebującym dostatecznych środków; krzywdzi; nie uwzględnia potrzeb ludzi, a tylko ich przydatność dla gospodarki.
*Schiller ? 3 stanowiska przyczyn ubóstwa: skażonych charakterów ? ubóstwo to naturalny rezultat indywidualnych defektów (brak aspiracji, umiejętności, możliwości, brak motywacji); ograniczonych możliwości ? ubożenie to rezultat sił poza kontrolą jednostki (nierówny dostęp do szkół, pracy, kolor skóry, płeć); wielkiego brata ? winę ponosi rząd, bo zniszczył bodźce do umocnienia niezależności ekonomicznej rodziny (wysokie podatki)
*Przyczyny ubóstwa w Polsce: większa liczba osób na utrzymaniu, niski poziom wykształcenia, podeszły wiek, choroby, alkoholizm, rozpad rodziny, wielodzietność. Jarosz wyróżnia cechy, które obniżają możliwości kształcenia dzieci i pogłębia nierówności: pochodzenie robotnicze, chłopskie, niskie dochody, wykształcenie i kwalifikacje zawodowe, duża liczba dzieci, sytuacja mieszkaniowa.
WALKA Z UBÓSTWEM :*w ujęciu absolutnym ?zapewnić wszystkim tylko minimalny poziom dochodów, wyższość dobroczynności prywatnej dla ubogich nad narzędziami redystrybucji państwowej, państwo ma rozbudzić aktywność, ambicje ubogich, walczyć z patologią, umożliwić zdobycie kwalifikacji poszukiwanych na rynku. *w ujęciu względnym ? narzędziami mogą być silne podatki, system świadczeń społ., kontrola cen, gwarancja płacy minimalnej, pełne zatrudnienie, datowanie przez państwo oświaty, sł. zdrowia, mieszkań; samopomoc ? przezwyciężenie biedy własnymi siłami, wiąże kulturę i wrażliwość społ. lok. we współdziałanie org. formalnych i nieformal.
*w Polsce ? przełamanie izolacji ubogich, stymulowanie aktywności społ. lokalnego, zasada pomocniczości (państwo pomaga rodzinie dopiero wtedy gdy ona wykorzystała wszelkie środki i nie uzyskała efektu), system organizacji samopomocy: poziom mikro ?jednostki z takim samym problemem wspomagają się wzajemnie, poziom mezo ? org. pozarządowe powstałe w odp. na potrzeby środ. lokal. , poziom makro ?całe społeczeństwo uczestniczy poprzez podatki we wspomaganiu ubogich (nie dobrowolnie, nie świadomie)

15. BEZROBOCIE
CECHY: pojawiło się w 1990 wraz z rozpoczęciem zmiany ustroju. Miarą bezr. Jest stopa bezrobocia (procentowy udział liczby bezrobotnych w liczbie ludności czynnej zawodowo). Dotyczy głównie ludzi w sile wieku do 35 r. ż. , długotrwałość co łączy się z utratą prawa do zasiłku, dominują kobiety (na wsiach, 30-34 lata, ), przestrzenne zróżnicowanie (najmniejsze bezr. Na terenach przy wielkich miastach, czynnik mieszkaniowy ?szukamy pracy tam gdzie mamy mieszkanie)
PRZYCZYNY: spada aktywność zawodowa młodych, niewłaściwa struktura szkolnictwa na poziomie ponadpodstawowym (nadmiernie rozwinięte kształcenie zawodowe zasadnicze, niski udział kształcenia ogólnego średniego w całym systemie oświaty, załamał się handel z byłym ZSRR ?odbiorcą wszelkiej produkcji, polska produkcja przy rozliczeniach dolarowych okazała się niekonkurencyjna cenowo i jakościowo wobec zachodniej, upadek muru berlińskiego ? upadek branży militarnej.
SKUTKI: zakłócenie funkcji ekonomiczno - konsumpcyjnej (brak dochodów na poziomie minimum socjalnego, aby zaspokoić potrzeby najpierw wydają oszczędności, sprzedają rzeczy, zadłużają się nie płacą czynszu, rezygnuja z zakupu ubrań dla siebie i dzieci, oszczędzają na pożywieniu, nie korzystają z dóbr kultury, turystyki, życia towarzyskiego, nie można zaspokoić potrzeb dzieci); zakłócenie funkcji opiekuńczo ? wychowawczej rodziny( zmiana formy opieki nad młodszymi: zabranie z przedszkola, zminimalizowanie zajęć pozalekcyjnych w szkołach spowodowało, że są one niedostępne dla wielu dzieci, obniżenie aspiracji edukacyjnych dzieci starszych ? obowiązek pracy); zakłócenie funkcji emocjonalno ? ekspresyjnej (w pierwszej fazie bezrobocia -zacieśnienie więzi rodziny, wsparcie psych., chęć do pomocy starszych dzieci; gdy się przedłuża -narastają konflikty w rodzinie: bezrobotny traci autorytet w rodzinie, złe stosunki rodzice ? dzieci, nie mogą zaspokoić potrzeb dzieci, poczucie lęku o przyszłość, wzajemne żale, obwinianie się, poczucie zawodu; zakłócenie funkcji socjalizacyjnej (bieda, konflikty, napięcia nie stwarzają właściwego klimatu do wszechstronnego rozwoju dzieci, rozwijania zainteresowań, kształtowania pozytywnego syst. wartości, norm, zachowań; rodzina funkcjonuje w sposób bezplanowy, bezzadaniowy, roszczenia wobec państwa), zakłócenie funkcji prokreacyjnej (młodzi rezygnują z zawarcia małżeństwa i decyzji o urodzeniu dziecka).
FORMY PRZECIWDZIAŁANIA BEZROBOCIU : inicjowanie i finansowanie szkoleń, prac interwencyjnych, robót publicznych, inicjowanie dodatkowych miejsc pracy i udzielanie pracodawcom pomocy finansowej, udzielanie pożyczek na działalność własną, przyznawanie i wypłata zasiłków, aktywizacja bezrobotnych
METODY PRZECIWDZIAŁANIA BEZROBOCIU: wzrost gospodarczy, dotowanie przedsiębiorców, pobudzenie własnej przedsiębiorczości osób dotkniętych bezrobociem, podniesienie jakości pracy i zatrudnienia, wypracowanie polityk edukacyjnych, zwiększenie możliwości zatrudnienia grup mających szczególne potrzeby,

18. BEZDOMNOŚĆ
bezdomność ? względnie trwała sytuacja człowieka pozbawionego dachu nad głową albo nie posiadającego własnego mieszkania. Stan ten może być efektem dobrowolnego wyboru (włóczęgostwo), desperackich decyzji (uchodźstwo), własnych lub cudzych zachowań dewiacyjnych (wykwaterowanie na skutek nie przestrzegania prawa lokalowego), zdarzeń losowych, wadliwej polityki społ (deficyt mieszkaniowy)
Rodzaje bezdomności :1(na podst. genetycznego podłoża): z wyboru (włóczęgostwo), z konieczności; 2. Sensu stricto (brak własnego mieszkania i jakiegokolwiek innego, stałego choćby zastępczo traktowanego schronienia) 3. Sensu largo (lokum jakie posiada bezdomny nie spełnia kryteriów ogólnie przyjętego minimum mieszkaniowego np. rudery, slamsy, )
ŹRÓDŁA : bezrobocie, ubożenie społeczeństwa, niedowład polityki mieszkaniowej, brak lokali zastępczych, patologie ? narkomania, alkoholizm, prostytucja, zaburzenia psychiczne, własny wybór ? eksponowanie wewnętrznej wolności,
FORMY PRZECIWDZIAŁANIA : pomoc dla bezdomnych oferowana przez: zakłady dysponujące kwaterami zastępczymi dla grup bezproblemowych, zakłady długotrwałego pobytu dla określonej grupy bezdomnych z programami dostosowanymi do ich specjalnej opieki , zakłady zapewniające jedynie nocleg i pomoc ograniczoną do podst, potrzeb biologicznych.

21. POJĘCIE I WARUNKI ISTNIENIA GRUP RÓWIEŚNICZYCH
Grupa rówieśnicza ? organizm społeczny wyróżniony spośród innych nie ze względu na cechę demograficzną ? wieku, lecz ze względu na typ więzi, bliskie, nacechowane wzajemną aprobatą uczestnictwo.

Warunki istnienia grup rówieśniczych:
1. Podstawę istnienia grup rówieśniczych stanowią ich cele:
- wspólne ? to cele indywidualne, ale osiągane wspólnie np. grupowe pójście do kina, gdyż każdy z członków chce obejrzeć film
- zespołowe ? wymagana jest zespołowa działalność całej grupy np., przy organizowaniu zespołu muzycznego. Sprzyja to jej konsolidacji będącej rezultatem wspólnego przeżywania sukcesów bądź porażek.
2. Grupy rówieśnicze mają swoje ośrodki skupienia :
? miejsce spotkań np. cukiernie czy puste garaże
? nazwy wywodzące się z tzw. żargonu ulicznego lub popularnych filmów, książek itp.,
? sygnały w postaci haseł, umownych znaków, wyrazów, służące do podkreślenia odrębności grupy
? insygnia, odznaki lub określone elementy w wyglądzie np. fryzura czy ubrania
? obrzędy inicjacyjne badające sprawność i wytrzymałość kandydata
3. Grupa rówieśnicza to dynamiczny układ pozycji i ról społ. Układ pozycji zależny jest od wkładu poszczególnych jednostek w realizację zespołowego celu, zaś układ ról ? od organizacji grupy.
Stopień uznania pozwala na wyróżnienie w grupie:
- członków najbardziej aktywnych
- członków mniej aktywnych, ale pełnoprawnych
- tzw. margines jednostek najmniej popularnych, lecz gotowych przyjąć wszelkie warunki, aby utrzymać członkostwo.
4. Uznanie społ. uzależnia się od celu grupowego i ulubionych zajęć członków grupy.
5. Najbardziej popularny członek grupy staje się jej przywódcą
3 typy przywódców:
- przewodniczący (doświadczenie, wiedza, umiejętności w danej dziedzinie),
- przywódca formalny (nie cieszą się takim autorytetem co przewodniczący, gdyż nie potrafią imponować, walczą o utrzymanie swej pozycji np. poprzez zabiegi dyplomatyczne),
- prowodyrzy ( mają znaczny wpływ na innych dzięki swej aktywności w sytuacjach trudnych)

FUNKCJE WYCHOWAWCZE GRUPY RÓWIEŚNICZEJ
- staje się głównym kreatorem osobowości młodego człowieka : rozwój osobowości autonomicznej w pełnieniu ról społecznych w grupie lub rozszerzając zakres doświadczeń jednostki poprzez zaspokajanie jej potrzeb i zainteresowań nie zrealizowanych w stosunkach z dorosłymi.
- Funkcje makrospołeczne:
- egalitaryzacja struktury społecznej oraz pokonywanie barier tworzonych przez stereotypy; odrzuca stereotypy istniejące w umysłach rodziców i staje się łącznikiem między kulturami różnych grup społecznych, co sprzyja powstawaniu nowej struktury społecznej
- egalitaryzacja kultury oraz dystrybucji wartościowych wzorów kulturowych, czemu sprzyjają kontakty młodzieży pochodzącej z grup o różnym poziomie kulturalnym i systemach wartości.
- Funkcje mikrospołeczne:
- organizowanie czasu wolnego
- dostarczanie wrażeń, przygód i nowych doświadczeń, głównie poprzez rozwijające się formy turystyki
- spełnia rolę zaplecza emocjonalnego i społecznego młodzieży poprzez ukazywanie pozytywnych wzorców godnych naśladowania
- uczy samodzielności dopomagając w poznawaniu siebie poprzez różne testy samosprawdzające
- sprzyja krystalizowaniu systemu wartości stwarzając środowisko, w którym można dostrzec cechy ułatwiające i utrudniające zbiorowe życie, a także dokonać oceny swojego postępowania i zachowania innych
22. PIERWOTNOŚĆ I WTÓRNOŚĆ GRUP RÓWIEŚNICZYCH
Grupa pierwotna Grupa wtórna
Członkostwo jest spontaniczne, nacechowane poczuciem aprobującego uczestnictwa
członkowie pochodzą z rekrutacji formalnej
Dominują więzi osobowe i powszechna identyfikacja wzajemna (znajomość osobista) Dominacja więzi rzeczowych i stosunków organizacyjnych

niewielkie rozmiary grupy możliwe wielkie rozmiary o rozgałęzionej strukturze organizacyjnej i terenowej

Członkowie mają poczucie przynależności oraz odrębności wobec otoczenia struktura wewnętrzna sformalizowana z układem hierarchicznym

Grupa ustala świat wartości i wzorców o różnorodnych implikacjach dla członków i organizacji grupy
istnienie własnych celów i interesów dominujących nad interesami indywidualnymi
Istnieje umowny system kontroli i doraźnie określone sankcje

Posiadanie formalnych wzorów zachowań egzekwowanych formalnymi sankcjami
Grupę cechuje zmienność i okazjonalność celów, labilność struktury i wewnętrznej hierarchii
Tendencje do centralizacji decyzji, koordynacji działalności i uniformizmu organizacyjnego
Przywództwo wynika z cech osobowych i aprobaty grupy
Wyspecjalizowane kierownictwo i wyalienowani przywódcy
TYPY GRUP RÓWEIŚNICZYCH:
1. wiek: homogeniczne - skupiające rówieśników, heterogeniczne ? w różnym wieku 2. Płeć: jednorodne, mieszane 3.stopień spoistości: zwarte ? funkcje złożone, częste spotkania, luźne: funkcje proste, 4.Społeczna postawa funkcjonowania grup: celowe ? działalność oparta na regułach, przewidziana liczba członków; spontaniczne ? brak sformalizowanych zasad 5. Typ więzi: formalne ?kluby, bractwa; nieformalne ? struktura i zasady zaznaczają się we wzajemnych interakcjach.

25. ZAKŁAD PRACY JAKO ŚRODOWISKO WYCHOWAWCZE;
Instytucja formalna, ma określoną strukturę, system stanowisk i zbiór zależności, są tu określone wzory postępowania, normy, obyczaje; relacje między pracownikami, kształtują się pewne cechy, postawy, poglądy, kultura pracy (wiedza, umiejętności, nawyki, fizyczne warunki pracy, stosunek pracowników do środków pracy), daje możliwość samorealizacji( doskonalenie zawodowe), poprzedza ją adaptacja społeczno ? zawodowa)
FUNKCJE ZAKŁADU PRACY: produkcyjna (marketing, przygotowanie produkcji, wytwarzanie, reklama, dystrybucja), socjalna (zaspokojenie potrzeb psychospołecznych pracowników, zapewnienie odp. warunków pracy, opieka zdrowotna, organizowanie czasu wolnego, zapłata za pracę, zaspokajanie potrzeb bezpieczeństwa i przynależności, uznania, doskonalenia zawodowego) ,dydaktyczna (możliwość dokształcania się np. w przyzakładowych szkołach, na szkoleniach, kursach, praktyki zawodowe), wychowawcza (kształtowanie cech, poglądów, postaw, stosunków interpersonalnych, przygotowanie do ról społ, w procesie adaptacji społ. ? zawodowej)

HELENA RADLIŃSKA (1879 ?1954) działacz oświatowy, pedagog, historyk, profesor na UW, Udział w dzałalności rewolucyjnej w 1906 spowodował zesłanie na Syberię. Po ucieczce osiadła w Krakowie, gdzie rozpoczęła intensywną działalność oświatową. Opracowała tam podstawy teoretyczne ped. społ. Po I wojnie wróciła do W ?wy i podjęła się kształcenia kadry pracowników społ. ? oświat.
Rozwój ped. społ. jako dyscypliny naukowej na przełomie XIX i XX w. Wiąże się z Radlińską. Szkoła H.R. nawiązując do postępowych mysli polskiego oświecenia, w powiązaniu z filozofią, pedagogiką, socjologią podejmowała problemy ogólnospołeczne ?prawo narodu do niezależności, kultura narodowa, relacja miedzy społ., rozwój społ. a oświata. W pierwszym okresie utożsamiała ped społ. z ped. narodową. Zadania ped. wynikały z oswiatowego zacofania w polsce. 2 zakresy ? upowszechnianie oświaty wśród dorosłych i realizacja obowiązku szkolnego przez wszystkie dzieci. Przyjęła koncepcje współzalezności jednostki i środowiska oraz aktywności w jego przebudowie. Nie sprecyzowała def, ped społ. w działalności praktycznej. Skupiała swą uwagę na opiece i pomocy społ. Zainteresowała się problematyką, techniką, teorią pracy socjalnej. Proponowała prowadzenia metody indywidualnych przypadków, pracy grupowej, organizowania pracy środowiskowej.
27. PRZEDMIOT PEDAGOGIKI SPOŁECZNEJ
Przedmiotem jest środowisko wychowawcze człowieka. Interesuje się nie tylko najbliższym środowiskiem, ale także tym co dociera do niego w sposób pośredni np., przez media. Skupia się na tym jak środowisko wpływa na wychowanie, analizuje warunki umożliwiające zaspokajanie potrzeb rozwojowych człowieka w różnych okresach jego życia i różnych sytuacjach, jest jednocześnie teorią i praktyką środowiska. Teoretyzuje to co dzieje się w praktyce i dostarcza teorii którą wykorzystuje się w praktyce . CECHY: nauka praktyczna (opracowuje strategie działań), nauka prakseologiczna (odpowiada jak skutecznie działać), ściśle powiązana z potrzebami środowiska

28. OBSZARY ZAINTERESOWAŃ PEDAGOGIKI SPOŁECZNEJ

Wg. Radlinskiej ? Pedagogika społeczna jest nauką praktyczną, rozwijającą się na skrzyżowaniu nauk o człowieku, biologicznych i społecznych z etyką i kulturoznawstwem ( teorią i historią kultury) dzięki własnemu punktowi widzenia. Można go najkrócej określić jako zainteresowanie wzajemnym stosunkiem jednostki i środowiska, wpływem warunków bytu i kręgu kultury na człowieka w różnych fazach jego życia, wpływem ludzi na zapewnienie bytu wartościom przez ich przyjęcie i krzewienie oraz przetwarzanie środowisk siłami człowieka w imię ideału.

Obszary zainteresowań:
1. Środowisko życia człowieka:
- środowisko naturalne ? rodzina, grupa rówieśnicza
- środowisko wychowania instytucjonalnego ? kulturowo ? oświatowe, opiekuńczo ? wychowawcze
- instytucje wychowania pośredniego ? telewizja, media, zakład pracy
2. Rodzaj działalności:
- działalność socjalno ? wychowawcza w tym opiekuńczo ? wychowawcza
- działalność kulturalna w tym społeczno ? kulturalna
3. Problemy sieroctwa: problem rodziny niepełnej, rodziny czasowo niepełnej, problem kompensacji sieroctwa poprzez rodzinne formy kompensacji np. rodziny zastępcze, kompensacja całkowita
4. Formy pomocy rodzinie i dziecku
5. Pozarządowe formy pomocy: Stowarzyszenia Społeczne, Fundacje Społeczne, Ruchy Społeczne
6. Problemy czasu wolnego, badanie go w aspekcie wartości wychowawczych i patologii zachowań dewiacji
7. Media, telewizja, multimedia w aspekcie szans rozwoju człowieka i zagrożeń
8. Problem przemian zachodzących w środowisku życia człowieka na skutek transformacji społ., polit., ekonomicznej, kulturowej. Skutki tej transformacji: bezrobocie, bezdomność, ubóstwo, wzrost agresji, przestępczość. Bada te problemy z punktu widzenia dziecka, funkcjonowania rodziny, jej dysfunkcjonalności
9. Problem wartości
10. Mała ojczyzna ? środowisko lokalne,
11. Duża ojczyzna ? problem integracji Europy, kształtowania określonych postaw, tolerancji wobec inności, kształtowanie tożsamości.

Twórcy pedagogiki społecznej, jej przedstawiciele
- Helena Radlińska - ?Pedagogika społeczna? Wrocław 1961
- Aleksander Kamiński ?uczeń Radlińskiej, związany z U. Łódzkim, tam stworzył silny ośrodek pedagogiki społecznej, badał wszelkie zagadnienia wchodzące w skład przedmiotu ped. społ., ?Funkcje pedagogiki społecznej?, ?Studia i szkice pedagogiczne?, ?Czas wolny i jego problematyka społ. ? wychowawcza?
- Ryszard Wroczyński ? jest twórcą powojennej ped. społ., II wojnie powstaje I Katedra Pedagogiki Społecznej, gdzie współpracuje z Radlińską, w 1950 r po likwidacji tej katedry staje na czele powstałej w 58r. Katedry Ped. Społ. na U. Warszawskim
- Anna Przecławska ? w 1983r. po śmierci Wroczyńskiego zostaje kierownikiem Katedry Ped. Społ. U.W.
- Irena Lepalczyk ? po II wojnie światowej współpracuje z A. Kamińskim, Radlińską, R. Wroczyńskim w Katedrze Ped. Społ. na U. Łódzkim, bada problemy wynikłe z wojny: dziecko osierocone, kalekie, niepełnosprawne, nędza w rodzinie, analfabetyzm
- Edmund Trempała ? pracownik Wyższej Szkoły Pedagogicznej
- Stanisław Kawula ? Uniwersytet Warmińsko ? Mazurski
- Izdebska ? Uniwersytet w Białymstoku
32. POJĘCIE, ISTOTA, CECHY CZASU WOLNEGO

Wyróżniamy:
1. czas zajęty ? obowiązkami koniecznymi np. nauka szkolna, praca zawodowa, spożywanie posiłków
2. czas wolny ? od obowiązku wykonania jakiejś czynności, czynności podejmujemy dobrowolnie, występuje tu własna motywacja

wg. Izdebskiej: to ten okres w ciągu doby, który pozostaje po wypełnieniu obowiązków szkolnych, zawodowych, domowych, organizacyjno ? porządkowych oraz czynności związanych z zachowaniem zdrowia i higieny
To czas do własnej dyspozycji dzieci, młodzieży, który może być przeznaczony na odpoczynek, rozrywkę i rozwój osobowości.

Cechy czasy wolnego:
- czynności są podejmowane dobrowolnie
- dowolność wykonania (zmienność decyzji)
- satysfakcjonujący charakter czynności czasu wolnego
- autoteliczność czynności
- realizowanie własnych motywów

Funkcje czasu wolnego:
- w ujęciu szerokim:
1. wypoczynku, 2.rozrywki, zabawy, 3.rozwoju osobowości
- w ujęciu wąskim:
1. poznawczo- kształcąca
2. wychowawcza (dotyczy świadomej i planowej działalności wychowawczej prowadzącej do kształtowania instrumentalnych cech osobowości, wiadomości, zdolności, zainteresowań, potrzeb, postaw, wartości)

Badacze:
R. Wroczyński, I. Lepalczyk, T. Wujek, E. Trempała, A.Kamiński: ?Czas wolny: jego problematyka społ. ? wych.?
K. Przecławski: ?Czas wolny dzieci i młodzieży w Polsce?, ?Po pracy i nauce?
E. Wnuk ? Lipiński: ?Czas wolny ? współczesność i perspektywy?
J. Izdebska: ?Czynniki różnicujące strukturę budżetu czasu wolnego uczniów?
?Miejsce i funkcje wychowawcze środków masowego oddziaływania w czasie wolnym dzieci?

33. KLASYFIKACJA: FORM, SPOSOBÓW, WZORÓW WYKORZYSTANIA CZASU WOLNEGO

I. Klasyfikacja form spędzania czasu wolnego wg. Przecławskiego
1. Indywidualne
2. rodzinne
3. grupowa nieinstytucjonalna np. w grupie nieformalnej
4. grupowa instytucjonalna np. w grupie formalnej
Im dziecko starsze tym silniejsza staje się tendencja do spędzania czasu wolnego w grupie nieformalnej
Klasyfikacja wg. Kamińskiego
1. Wspólna forma ? wspólne rozmowy, przeżywania, łączą nas zainteresowania, cechy
2. Razem ? obok siebie fizycznie np. w kinie, łączy nas tylko taka sama treść
3. Samotnie ? człowiek nie ma realnych szans na bycie z innymi, pustka
II. Klasyfikacja sposobów spędzania czasu wolnego:
1. Sposoby związane z dobrowolnie przyjętymi na siebie obowiązkami ? nauka jęz, obcego, tańca
2. Sposoby, które łączą się z aktywnością podmiotu w różnych dziedzinach: artystycznych, turystycznych
3. Sposoby związane z uczestnictwem kultur:
- masowej ? odbiór treści przekazywanych przez środki masowego przekazu
- wyższej ? teatr, kino
4. Sposoby związane z uczestnictwem w życiu społecznym: przebywanie z kolegami, spacery, zabawy towarzyskie, oglądanie imprez sportowych
5. Sposoby związane z rozwijaniem własnych zainteresowań: hobby, bierny wypoczynek
6. Sposoby zachowania o charakterze patologicznym np. nałogi, przestępczość
III. Klasyfikacja wzorów spędzania czasu wolnego wg. Przecławskiego:
O pewnych wzorach młodzieży w czasie wolnym możemy mówić przyjmując za punkt wyjścia zasadę akceptowania określonego systemu wartości.
1. Wzór intelektualny ? np. uczestnictwo w kulturze, w kołach naukowych, olimpiadach
2. Społeczny ? działania na rzecz innego człowieka, wolontariat
3. Artystyczny ? np. malarstwo, amatorska twórczość,
4. Kulturalny ? udział w kulturze masowej lub wyższej
5. Sportowy ? uprawianie sportu
6. Turystyczny ? uprawianie turystyki górskiej, morskiej itp.
7 Ludyczno ? zabawowy ? dyskoteki. imprezy

34. KIERUNKI I PROBLEMATYKA BADAŃ NAD CZASEM WOLNYM DZIECI I MŁODZIEŻY

3 główne kierunki dotychczasowych badań nad czasem wolnym:
1. Budżet czasu wolnego
2. wykorzystanie czasu wolnego przez młodzież
3. Organizacja czasu wolnego
1. Budżet czasu wolnego:
- cel badań ? ilościowe określenie tego czasu w różnych środowiskach oraz czynników, które powodują zróżnicowanie budżet czasu wolnego
- analiza badań wskazuje na zróżnicowanie w zakresie ilości tego czasu jaką dysponują dzieci i młodzież w różnych środowiskach.
Budżet uwarunkowany jest czynnikami:
- nauka szkolna i domowa
- praca w gospodarstwie rolnym
- zatrudnienie rodziców poza rolnictwem
- charakter pracy zawodowej rodziców
- kultura środowiska rodzinnego
- liczba rodzeństwa
- odległość od szkoły
- pora roku, płeć
2. Badania nad treścią (wykorzystaniem) czasu wolnego:
- cel: uzyskiwanie inf. na temat różnych zachowań w czasie wolnym, ulubionych form aktywności dzieci, motywacji, potrzeb, zainteresowań.
- treść czasu wolnego jest zdeterminowana przez: dostępność, różnorodność, bogactwo instytucji wychowania pozaszkolnego, placówek udostępniających kulturę i sztukę, możliwości szkoły i rodziny w zakresie organizacji czasu wolnego
- wniosek: czas wolny jest wykorzystywany w sposób b. ubogi, nieciekawy, monotonny, głównie TV.
3. Badania nad organizacją czasu wolnego
- cel: badanie roli i możliwości różnych środowisk, instytucji w organizacji czasu, rola placówek opiekuńczych, środowiska lokalnego, stowarzyszeń, szkoły;
- Wyniki: udział szkół w organizacji czasu jest niewielki, rodzina nie rozumie problemu czasu wolnego

Cechy wypoczynku polskiej rodziny:
- mediatyzacja ? czas wolny przy TV
- familiocentryzm ? czas wolny spędzony w gronie własnej rodziny 2 ? pokoleniowej
- dominacja 2 wzorów wykorzystywania czasu wolnego:
- uczestnictwo w kulturze masowej
- wzór ludyczno ? towarzyski (zabawowy)
- słabą pozycję w zajęciach wolnoczasowych zajmuje: kino, teatr, filharmonia, książka
- mała aktywność społeczna, sportowa, turystyczna w czasie wolnym rodziny
- minimalizacja zajęć o charakterze kreatywnym ? nastawienie na konsumpcję
- zanikanie tradycyjnych rodzinnych form wykorzystywania czasu
- zanikanie barier między pokoleniami w wykorzystaniu czasu wolnego ? te same filmy oglądają 3 pokolenia

35 ZACHOWANIA DZIECI W CZASIE WOLNYM O CHARAKTERZE DEWIACYJNYM ? PRZEJAWY, PRZYCZYNY
Zachowania patologiczne wiążą się ze wrastającym spożyciem alkoholu przez młodzież. Bierze się to z nieumiejętności organizowania czasu wolnego. Wzór zachowania w czasie wolnym wyznacza przede wszystkim grupa rówieśnicza, koleżanki, przyjaciel. Duże znaczenie ma środowisko lokalne tj. małe czy duże miasto, zasób środków jakimi dysponuje, tradycja. Czynniki różnicujące sposób spędzania wolnego czasu: wykształcenie, płeć, status. Przyczyny patologii; uwarunkowania genetyczne, społeczne, brak zainteresowania za strony rodziny, elitarność zajęć w szkole, brak dostępu do pozaszkolnych ośrodków zainteresowań, zły wpływ kolegów, patologie w rodzinie, bieda, miejsce zamieszkania miasto, wieś, realizowanie wzoru ludyczno ? zabawowego.

36 KIERUNKI I PROBLEMATYKA BADAŃ NAD TELEWIZJĄ

3 podstawowe kierunki badań nad TV:
1. Miejsce środków masowego przekazu w życiu dziecka: wchodzą w to: zakres i częstotliwość kontaktu dz. i mł. z filmem, TV, radiem, budżet czasy jaki poświęcają na odbiór treści, zainteresowania filmowe, radiowe, czytelnicze, motywy odbioru treści,
2. Odbiór środków masowego przekazu; proces odbioru, rozumienie treści, odczytywanie stanów emocjonalnych bohaterów.
3. Wpływ środków masowego przekazu na dzieci i młodzież: wychowawczy wpływ środków masowego przekazu, ich ujemne oddziaływanie (zakłócenie organizacji dnia dziecka, eksplozja informacji i jej konsekwencje, wpływ scen grozy.
Badacze ; Izdebska, E. Fleming, J. Komorowska, J. Kubin, T, Marzec, Brańska.

37 FUNKCJE WYCHOWAWCZE TV I INNYCH MEDIÓW
1.funkcja rozrywkowa: uczy jak należy wypoczywać, 2. Poznawcza: rozwijanie zainteresowań, 3. Funkcja odpoczynkowa: gdy dziecko zmęczone pracą fizyczną i umysłową ogląda wartościowe programy; 4. Funkcja integrująca: rodziców z dziećmi, wspólne oglądanie, bycie razem rozmowy, dyskusje

38 CZAS POŚWIĘCONY MEDIOM PRZEZ DZIECI wg. badań
1. Dzieci zaczynają oglądać telewizję bardzo wcześnie i towarzyszy im przez całe życie.
2. Przyczyna tego jest rozwój TV satelitarnej upowszechnienie magnetowidów, gier komputerowych.
3. TV oglądają o różnej porze dnia, często do godz. 22, czasem w godzinach nocnych
4. Efekt wyporności ? TV zabiera czas na sen, życie towarzyskie, zabawy, hobby, naukę
5. Przyczyn tego naukowcy japońscy i włoscy upatrują w uwarunkowaniach rodzinnych. Poziomu wykształcenia rodziców, kultury, zainteresowania dzieckiem, naukowcy angielscy i amerykańscy ? w poziomie inteligencji dziecka, jego zdolności
6. Coraz częściej przyczyny upatruje się we wpływie środowiska lokalnego, rodzinnego
7. TV posiada zdolność zaspokajania różnych potrzeb małych odbiorców, ich zainteresowań
8. Jest atrakcyjna, nie wymagająca większego myślenia
9. Dzieci poświęcają ok. 2-4 godzin na dobę. Norma wynosi nie więcej nią 2,5 godziny.

39, 47 TV DEZORGANIZUJĄCA DZIEŃ DZIECKA I RODZINY
TV jest złodziejem czasu, kradnie czas który może być wykorzystany na inne czynności obowiązkowe lub na odpoczynek (efekt wyporności). Wielogodzinny odbiór TV, kaset Video, gier komputerowych odbywa się kosztem innych zajęć. Konsekwencją może być zaniedbywanie nauki szkolnej w domu, skracanie czasu na odrabianie lekcji, rozmowy rodzinne, kontakty bezpośrednie, wspólne spacery, wyjazdy. Dzieci poświęcają mniej czasu na pracę na rzecz rodziny, domu, na zabawy z rówieśnikami, zajęcia hobbystyczne. Kino, książka teatr schodzą na dalszy plan.

40. UJEMNY WPŁYW TV NA STAN ZDROWIA DZIECKA
Wpatrywanie w TV ujemnie wpływa na wzrok. Redukcja czasu na zabawy, gry ruchowe wpływa na występowanie różnych stanów chorobowych układu kostnego, wad postawy, zaburzenia rozwoju psychomotorycznego. Zaburzenia przemiany materii; schorzenia alergiczne spowodowane przeciążeniem receptorów; zmiany w układzie nerwowym(oglądanie scen przemocy, lęki moczenie nocne, agresja, utrata apetytu); zmęczenie, znużenie, nerwice.
41. UJEMNY WPŁYW TV NA SFERĘ POZNAWCZĄ
Nadmiar informacji o różnorodnej treści przekazywane w krótkim czasie sprawia, że dziecko nie zawsze potrafi zrozumieć co jest ważne a co nie, co jest fikcją a rzeczywistością( relatywizm poznawczy) , staje się bezkrytyczne w tym co odbierają, nie rozumieją, percepcja obrazów jest płytka i pobieżna, nie myślą logicznie, nie syntetyzują treści, myślenie przebiega poprzez skojarzenie szybkie, podawane im z ekrany w gotowej postaci, ubożeje słownictwo dziecka.
42. UJEMNY WPŁYW TV NA SFERĘ EMOCJONALNĄ
Przemoc, sceny brutalne, wywołują poczucie lęku, strachu, przerażenia, groźne urazy psychiczne, nieuzasadniona obawa przed przemocą ze strony innego człowieka, boi się usnąć w ciemnym pokoju, nocne koszmary, agresja, Na skutek ciągłego oglądania scen przemocy dochodzi do zobojętnienia, brak reakcji na krzywdę , odwrażliwienie
43 PRZEMOC EKRANOWA A AGRESJA U DZIECI..
Sprzyja formowaniu się agresywnego zachowania u dzieci i podnoszeniu poziomu agresji w ich zachowaniu wobec rówieśników, stymuluje agresywne fantazje, powoduje znieczulenie dzieci na agresję, zaburza postrzeganie roli agresji, przemocy w społeczeństwie, wywołuje nowe formy zachowania agresywnego, wyrabia przekonanie że jest to coś normalnego, odwrażliwia,

44.TEORIE KOMUNIKOWANIA MASOWEGO WYJAŚNIAJĄCE RELACJE: PRZEMOC TV A ZACHOWANIE AGRESYWNE DZIECI
2 stanowiska wyjaśniające te relacje:
1. przemoc TV pozostaje w ścisłym związku z agresją u dziecka (uczenie się z ekranu, teoria Leiberta)
2. nie istnieją związki między przemocą ekranową a zachowaniem agresywnym dziecka (teoria Freuda, oglądając filmy o przemocy następuje zastępcze uwalnianie się dziecka od agresji)
Istnieje kilka hipotez wyjaśniających relacje między TV a agresywnym zachowaniem dzieci:
- Naśladowanie - postacie z filmów grozy funkcjonują jako modele
- Identyfikowanie się ? widz przyswaja negatywne zachowanie bohatera, z którym się identyfikuje
- Podżeganie ? agresywne zachowanie jest konsekwencją wysokiego poziomu napięcia emocjonalnego, jakie zostało wywołane przez sceny
- Znieczulenie ? przytępia reakcje widza na gwałt
- Oczyszczenie ? oglądanie przemocy fikcyjnej może wyciszyć, zlikwidować agresję
- Wzmocnienie ? przemoc TV może wzmocnić wcześniej ukształtowane wzorce zachowania
- Kultywowanie ? Środowisko jakie tworzy TV kształtuje raczej percepcję świata odbiorcy, a w małym stopniu jego zachowania

46. ZAKRES RODZINNO ? DOMOWEGO ODBIODU TV : 1 Zewnętrzne warunki odbioru TV w rodzinie : warunki mieszkaniowe, wyposażenie domu w mass media 2. Częstotliwość i pora wspólnego, rodzinnego odbioru 3. Zakres tematyczny 4. Charakter rodzinno ? domowego odbioru 5.Motywy oglądania 6 .Wybór programów 7. Zachowanie członków przed telewizorem
-
48. TV DEZINTEGRUJACA RODZINĘ.
Powoduje zamykanie się członków rodziny w ich osobnych światach, rozluźnienie więzi psychicznej między członkami, oddalanie się od siebie, nie łączy ich potrzeba bycia razem, wspólnego oglądania TV, nie łączą ich podobne zainteresowania telewizyjne, ani motyw odbioru, brak kompromisu, jeśli chodzi o wybór programów, nie porozumiewają się gestem ani mimiką, słowem podczas oglądania TV , rodzice nie wyjaśniają dziecku niezrozumiałych treści, rodzina przebywa w jednym pomieszczeniu, lecz w rzeczywistości każdy pozostaje sam w swoim własnym świecie spraw i przeżyć.

49. TV I INNE MEDIA WYRĘCZAJĄCE RODZICÓW W PROCESIE WYCHOWANIA DZIECKA
Tv staje się dla dzieci elektroniczną niańką. Funkcje wychowawcze środków masowego przekazu oznaczają świadoma i zamierzoną ich działalność prowadzącą do określonych rezultatów w zakresie kształtowania osobowości, przy czym można rozumieć je szeroko ? pełnia funkcje :wypoczynku( regeneracja sił, odprężenie), rozrywki (dostarczanie atrakcji), rozwoju zdolności ; wąsko ?
f. informacyjna (dostarczanie wiedzy, wiadomości, umiejętności), f. motywacyjna (pobudzanie i motywacji do działania, f. emocjonalna (kształtowanie uczuć, przeżyć, wrażeń)

50. UDZIAŁ RODZINY W PRZYGOTOWANIU DZIECKA DO KORZYSTANIA Z MEDIÓW
- powinni organizować dzień dziecka, jego czas wolny, wyznaczać czas na książkę, prasę, film, radio. TV, regulować czas i zakres oddziaływania poszczególnych środków masowego przekazu , przygotowywać do recepcji odbieranych treści, kształtować w dziecku niezbędne w odbiorze umiejętności i nawyki, wdrażające je do poprawnej recepcji, rozbudzać potrzeby poznawcze, społeczne, kulturalne, czuwać nad skutkami oddziaływania mediów, uczyć wyboru i zapobiegać ujemnym wpływom, planować wspólnie z dzieckiem czas oglądania i rodzaj audycji, zachęcić do systematycznego oglądania programów cyklicznych dla dzieci, zachęcać i przygotowywać stopniowo do oglądania programów wartościowych, trudniejszych

51. UDZIAŁ SZKOŁY W PRZYGOTOWANIU DZIECI DO KORZYSTANIA Z MEDIÓW
1. Wprowadzić uczniów we współczesną problematykę kulturalna przez dostarczenie im wiadomości z różnych dziedzin kultury
2. Kształtować umiejętność selekcji treści docierających kanałami środków masowego przekazu
3. Kształtować umiejętność korzystania z książki, prasy, radia, TV

52. EDUKACJA MEDIALNA W SZKOLE:
Edukacja do mediów ? postawa umożliwiająca uczniom uzyskanie odpowiedniego zasobu wiedzy na temat korzystania z TV po to, aby te treści wychowawcze, które ona wprowadza, mogły być przez dzieci i młodzież należycie wykorzystane,
Edukacja o mediach ? rozwój krytycyzmu uczniów wobec środków masowego komunikowania się, znajomość podstawowych form języka, przekazów radiowych i TV, kształtowanie umiejętności korzystania z mass mediów,
Edukacja przez media ? informacje przekazywane przez media mogą być wykorzystane na lekcjach różnych przedmiotów, wspierać realizację programu nauczania , aktualizować i rozszerzać wiedzę zawartą w podręcznikach szkolnych.

53.
RODZINA JAKO GRUPA SPOŁECZNA
- Rodzina jest to pierwotna gr. społeczna (pierwsza),
- naturalna gr. społ., która stanowi duchowe zjednoczenie szczupłego grona osób, skupionych we wspólnym ognisku domowym
- cechy: wspólne zamieszkanie, nazwisko, własność, kultura duchowa, ciągłość biologiczna,
- więź oparta na szczególnie intymnych stosunkach, na powiązaniu emocjonalnym i na trwałości tej więzi
- wiara w prawdziwą łączność biologiczną, tradycję rodzinną i społ.
- posiadają wspólne cele, podobne normy moralno ? społeczne,
- odczuwają poczucie odrębności swojej grupy
- nieformalna tzn że dziecko z chwilą urodzenia naturalnie staje się członkiem rodziny;
- bez względu na liczbę dzieci jest małą grupą społeczną
- jest tą najważniejszą, niezastąpioną grupą społ. w życiu każdego człowieka,
- występuje wzajemna odpowiedzialność za siebie w sposób naturalny
- współprzeżywanie
- więź miłości jest naturalna

RODZINA JAKO ŚRODOWISKO KULTUROWE
- środowisko kulturowe rodziny tworzy zespół dóbr materialnych, duchowych przekazywanych i udostępnionych pokoleniu młodszemu przez pokolenie starsze
- środowisko kulturowe może stać się środowiskiem wychowawczym wtedy, gdy bodźce płynące ze środowiska obiektywnego zostaną przez człowieka odebrane i przeżywane w indywidualnym procesie recepcji treści kultury.
- dziecko poprzez bezpośrednie kontakty, interakcje w rodzinie przyswaja wartości, normy moralno ? społeczne, zasady postępowania, uczy się współdziałania i realizowania indywidualnych potrzeb. Rodzina poprzez preferowany styl życia, zwyczaje, nawyki, tradycje wprowadza dziecko w świat kultury, stymuluje jego rozwój kulturowy.

RODZINA JAKO ŚRODOWISKO WYCHOWAWCZE
- to najważniejsze i niezastąpione środowisko wychowawcze, które przez swoją specyfikę, intymność, indywidualność, bezpośredniość tworzy warunki dla rozwoju i wychowania.
- jest miejscem pierwszych kontaktów międzyludzkich, więzi psychicznych dziecka z rodzicami, rodzeństwem, dziecko uczestnicząc w naturalnych sytuacjach życia rodzinnego poznaje wzory zachowań związane z pełnieniem roli ojca, matki, przyswaja elementarną wiedzę o otaczającym świecie
- tworzy je:
- kultura rodziny,
- umiejętności komunikacji pomiędzy członkami,
- umiejętności wyrażania emocji,
- interakcje pomiędzy członkami,
- świat symboli kulturowych , które członkowie poznają

54. RODZINA JAKO WSPÓLNOTA OSÓB

- wspólnota ? naturalne zespolenie ludzi za względu na wspólnie odczuwalny cel, podobne wzajemne uczucie i naturalne wspólne dążenie, zakłada zbieżność uczuć i pragnień
- zrzeszenie ? stanowi sztuczne zorganizowanie się ludzi dla osiągania wspólnych celów, opiera się na racjonalnym działaniu, widoczny stopień sformalizowania, zakłada sytuację prawną, umowna o charakterze organizacyjnym
- Rodzina jako wspólnota:
- wypływa z natury ludzkiej, a nie jest dziełem umowy społ.. U jej podstaw leży naturalny, podział ludzi na dwie płci, zróżnicowanie wiekowe, poglądy seksualne, instynkt ojcowski, macierzyński
- wymaga od swych członków (głównie małżonków) integralnego zespolenia celów i dążeń, podejmowanych dobrowolnie, a jednocześnie z poczuciem konieczności
- rządzi się miłością, a nie prawem, które ma tu zastosowanie jedynie jako konsekwencja i ochrona miłości
- daje swym członkom wiele radości i przyjemności
- uspołecznia uczucia i dążenia swych członków tak, że czują się oni zespoleni w dążeniu do celu i gotowi są rezygnować ze swobody indywidualnej i wolności na rzecz grupy rodzinnej.

55. FUNKCJE RODZINY

WG. TYSZKI
1. biopsychiczne (wiążą się z biologicznymi zjawiskami mającymi swe istotne podłoże w sferze psychiki)
- prokreacyjna ? zawiera się nie tylko w powoływaniu nowych członków rodziny, ale też w zaspokajaniu emocjonalnych potrzeb rodziców
- seksualna ? służy zaspokajaniu seksualnych potrzeb członków
2. ekonomiczna
- materialna ? zaspokajanie materialnych (aktualnych i przyszłych) potrzeb rodzin, prowadzenie gospodarstwa domowego, zapewnienie odpowiednich warunków mieszkaniowych rodzinie, gromadzenie trwałych dóbr materialnych, zapewnienie startu życiowego dzieciom.
- opiekuńczo ? zabezpieczająca ? obejmuje działania materialne i fizyczne mające na celu pomoc tym członkom rodziny, którzy nie są w stanie samodzielnie tych potrzeb zaspokoić np. sprawowanie nadzoru nad małymi dziećmi, pomoc osobom starszym , chorym,
3. społeczno ? wyznaczająca ? polega na regulacji życia rodziny poprzez układ zewnętrznych i wewnętrznych układów społecznych.
- klasowa (stratyfikacyjna)? określa miejsce rodziny w strukturze społecznej, które nadaje jej określony status społ., np. nieusamodzielnione dziecko robotnika ma przynależność warstwową robotniczą.
- legalizacyjno ? kontrolna ? rodzina nadzoruje postępowanie swoich członków w celu zapobiegania ewentualnym odstępstwom od norm i wzorów uznawanych w danej rodzinie.
4. socjopsychologiczna ? rodzina przygotowuje do pełnienia przyszłych ról w rodzinie i w społecz.
- socjalizacyjno ? wychowawcza ? rodzina przekazuje podstawowe wzory zachowań, zwyczajów i obyczajów, określone wartości moralne, społeczne, polityczne, poglądy, opinie, przekazywanie dziedzictwa kulturowego, uczenie języka ojczystego itp.
- kulturalna ? zapoznanie młodego człowieka z dorobkiem kulturalnym społeczeństwa, uczeniu wrażliwości estetycznej i umiejętności korzystania z dóbr kultury
- rekreacyjno ? towarzyska ? zapewnia możliwość wypoczynku po pracy zawodowej oraz utrzymanie kontaktów towarzyskich, co ma wpływ na utrzymanie równowagi psychicznej.
- emocjonalno ? ekspresyjna ?zaspokajanie potrzeb emocjonalnych członków rodziny: potrzeba bezpiecze., bliskiego kontaktu, akceptacji, bycia kochanym, samorealizacji, kontaktu intelektualnego.

WG. KAWULI
1. prokreacyjna
2. materialna
3. socjalizacyjno ? wychowawcza
- opiekuńcza
- wychowawcza
- kulturalna

56. TYPOLOGIA RODZIN
1. Kryterium liczby osób żyjących w małżeństwie:
- monogamiczna ( 1 mąż, 1 żona)
- poligamiczna ( 1 mąż, wiele żon)
- małżeństwo grupowe
2. Kryterium doboru małżonków:
- małżeństwo endogamiczne (dobór małżonka z tego samego środowiska)
- małżeństwo egzogamiczne ( z różnych klas)
3. Ze względu na sposób dziedziczenia pozycji społ., nazwiska. majątku:
- matrylinearna (mąż przyjmuje majątek, nazwisko od żony)
- patrylinearna ( od ojca)
4. Ze względu na liczbę pokoleń:
- dwupokoleniowa ( rodzina i ich dzieci)
- wielopokoleniowa
5. Ze względu na strukturę rodziny:
- pełna (ojciec i matka):
- pełna biologicznie
- rekonstruowana ( po rozbiciu, po rozwodzie z mężem lub żoną)
- adopcyjna
- zastępcza
- kontraktowa (czasowa opieka)
- niepełna:
- ze względu na śmierć jednego z rodziców
- z powodu rozwodu
- czasowo niepełna ( z powodu wyjazdu, charakteru pracy np. marynarska, kara w wiezieniu, choroba i długotrwały pobyt w szpitalu)
- rodzina samotnej matki, samotnego ojca
6. Ze względu na źródło utrzymania:
- Chłopska, robotnicza, inteligencka, biznesmenów
7. Ze względu na liczbę dzieci:
- małodzietna (1, 2, 3)
- wielodzietna (4 i wyżej)
8. Ze względu na zamożność
- bardzo zamożna, zamożna, niezamożna, biedna, uboga
9. Ze względu na władzę w rodzinie
- patriarchalna (ojciec)
- matriarchalna (matka)
- egalitarna (demokratyczna)
10. Ze względu na stosunek do pracy zawodowej
- tradycyjna ( ojciec pracuje zawodowo, matka zajmuje się domem)
- rodzina w której dwoje małżonków pracuje zawodowo, a domem zajmuje się osoba trzecia
- rodzina, w której oboje pracują i jednocześnie zajmują się domem

57. KIERUNKI I PROBLEMATYKA BADAŃ NAD RODZINĄ; BADACZE

Badania nad rodziną
Etapy rozwoju badań nad rodziną:
- 1. XVIII w. - podejście biologiczno ? antropologiczne: więzi biologiczne rodziny, opisuje rodzinę w przeszłości, na przestrzeni wieków.
- 2. Połowa XIX w. ? badania nad teraźniejszością rodziny: Pierwsze badanie miało miejsce we Francji ? F. de Play- badania koncentrowały się na warunkach, strukturze i funkcjonowaniu rodziny.
- 3. Lata 30-te XX w. ? akcent na psychiczne i społeczne uwarunkowania funkcjonowania rodziny. Badania dotyczyły charakteru stosunków międzyludzkich interakcji; doboru małżonków, problemów poradnictwa.
- 4. Po II wojnie światowej ? badania koncentrują się na budowaniu teorii rodziny: wyjaśnienie różnych mechanizmów, które powodują takie a nie inne zjawisko w rodzinie.
- Znane teorie:
- sytuacyjna ? wyjaśnia w oparciu o różne sytuacje
- interakcyjna ? za podstawę analizy przyjmuje się interakcje
- funkcjonalna ? za podstawę przyjmuje się funkcje rodziny
- instytucjonalna ? rodzina jako instytucja wychowawcza
Rodzina jest przedmiotem różnych dyscyplin: filozofii, antropologii, aksjologii, socjologii, psychologii, pedagogiki, etnografii, demografii, ekonomii, teologii.
W badaniach pedagogicznych akcentuje się model komplementarny ? ujmujący właściwości rodzinne.

Geneza badań empirycznych w Polsce
1. Pierwsze badania były prowadzone w okresie międzywojennym przez socjologów ? prof. Znanieckiego, Hałasińskiego, L. Krzywickiego. Koncentrują się głównie na rodzinie chłopskiej; na rodzinie polskiej na emigracji, badają funkcjonowanie rodziny na skutek wyjazdu jednego z rodziców.
Pierwsze badania empiryczne przeprowadzała H. Radlińska ? bada rodziny ubogie, warunki życia z punktu widzenia sytuacji dziecka
2. Po II wojnie światowej pedagogika społeczna bazowała na socjologii i psychologii.
- socjologowie: F. Adamski, Z. Tyszka, J. Komorowska, Dyszewski, Jarosz
- psychologowie: Maria Ziemska, M. Tyszkowa
- pedagodzy społ.: A. Tchórzewski, prof. Kawula, Maciaszkowa, Nikitorowicz

Główne kierunki badań:
1. Struktura rodziny
2. Funkcjonowanie rodziny pod wzg. materialnym, emocjonalnym, wychowawczym, opiekuńczym, kulturalnym.
3. Zmiany jakie zachodzą we współczesnej rodzinie ? czynniki warunkujące zmiany

Badania nad rodziną dotyczą:
1. Rodziny normalnie funkcjonującej
2. Rodziny dysfunkcyjnej (zagrożenia pod względem materialnym, strukturalnym na skutek występowania zjawisk dewiacyjnych co może prowadzić do powstawania rodzin ubogich, bezdomnych, bezrobotnych, osieroconych, rozwiedzionych, rozluźnienia więzi emocjonalnej, problemu sieroctwa.)

59.SYTUACJA DZIECKA I OBRAZ JEGO DZIECIŃSTWA WE WSPÓŁCZESNEJ POLSKIEJ RODZINIE

Sytuacja dziecka ? miejsce dziecka w środowisku swojego życia; warunki jego egzystencji (materialne i niematerialne); wpływy i oddziaływania, którym ulega; doznawane przeżycia; określone zachowania, jakie podejmuje.

Dzieciństwo ? to nie tylko pewien etap w rozwoju, okres intensywnych wpływów rodziny, szkoły oraz grupy sąsiedzkiej i rówieśniczej, nie tylko los wpisany w biografię człowieka; to przede wszystkim pewna suma doświadczeń, przeżyć, aktywności dziecinnej, których źródłem są rodzina, szkoła, kościół, różne grupy społeczne, TV i inne media, to świat dziecka, w którym przyjmuje ono aktywną postawę. Może być dzieciństwo w ujęciu podmiotowym i przedmiotowym.

NA SYTUACJĘ ŻYCIOWĄ DZIECKA SKŁADAJĄ SIĘ: sytuacja opiekuńcza sytuacja materialna
jest bardzo zróżnicowana. Współczesna polska rodzina ograniczenie kontrolnej funkcji rodziny: anonimowość
jest w coraz większym stopniu zagrożona bezrobociem jednostki poza domem, zwiększanie się czasu przeby -
co powoduje zmiany w ekonomicznej, społ., i psych. wania poza domem.
kondycji rodziny. Może prowadzić do ubóstwa.

sytuacja kulturalna sytuacja emocjonalna
Zawężenie aktywności kulturalnej członków rodziny wzrost poczucia autonomii i prywatności członków
m.in. na skutek ubożenia lub braku czasu, mediatyzacja rodziny ? osłabienie więzi emocjonalnej

sytuacja wychowawcza
zawężenie funkcji wychowawczej rodziny spowodowane
m.in. pracą zawodową, zjawiska dewiacyjne i patologiczne,
dezintegracja strukturalna
Sytuacja dziecka w rodzinie na przestrzeni lat :

Wiek XX ? zdaniem E. Key miało to być stulecie dziecka, miał być wiekiem pokoju i dobrobytu, miał zaspokoić potrzeby dziecka.
Twórcy nowego wychowania zrywając ze szkoła herbartowską ukazywali ? ładną wizję dziecka?. Dziecko stało się centrum działań, tworzono ośrodki zainteresowań, pracy twórczej, szkoły na miarę dziecka..
Dziecko edukowane zmieni to, czego nie zrobili dorośli.
W tej pajdocentrycznej koncepcji dziecko nadal było uprzedmiotowione, było narzędziem i środkiem w rękach dorosłych. Był to wie najokrutniejszy dla dzieci ? dzieciństwo totalitarne, zniewolone.

II Wojna Światowa ? stworzyła ciężką sytuację dla całego narodu polskiego, a przede wszystkim dla dzieci. Były one świadkami wielkiego okrucieństwa, pozbawione wszelkich praw i możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb. Wojna odebrała im dzieciństwo zmuszając do podejmowania