Polityka społeczna- ściąga

ZAGADNIENIA ZALICZENIOWE Z POLITYKI SPOŁECZNEJ

1. Przesłanki powstania polityki społecznej w Europie.
2. Geneza państwa opiekuńczego w Europie
3. Pojęcia p.s. na gruncie niemieckojęzycznym.
4. Definicje p.s. w Polsce od okresu międzywojennego do czasów współczesnych.
5. Cele p.s.
6. Główne etapy rozwoju europejskiej polityki społecznej
7. Kryteria państwa opiekuńczego w państwach europejskich.
8. Kierunki zmian p.s. w Europie od lat 70.
9. HDI: istota, sposób oblicza i poziom w różnych krajach.
10. Potrzeby społeczne i sposoby mierzenia stopnia ich zaspokojenia.
11. Mierniki zróżnicowania dochodowego (metoda dystansowa, wskaźnik Piniego)
12. Modele polityki społecznej realizowane we współczesnych krajach.
13. Prawa i wolności socjalne w dokumentach ONZ.
14. Rola i osiągnięcia Międzynarodowej Organizacji Pracy w zakresie stanowienia standardów pracy.
15. Prawa i normy Unii Europejskiej w sprawach socjalnych.
16. Prawa socjalne w konstytucji RP.
17. Główne procesy demograficzne w Polsce po 1990r.
18. Zmiany w stanie i strukturze ludności w Polsce i ich skutki dla p.s.
19. Zmiany w poziomie rozrodności w Polsce i ich wpływ na problemy p.s.
20. Współ zależność p.s. w krótkich i dlugich okresach.
21. Poziom wydatków na cele socjalne w Europie i w Polsce i jego uwarunkowania
22. Państwowe podmioty p.s. w Polsce i ich zadania.
23. Fundusze celowe i składkowe działające w obszarze p.s. w Polsce.
24. Rodzaje i rola organizacji porządkowych w p.s.
25. Decentralizacja p.s. w Polsce.
26. Przesłanki i formy socjalnej funkcji państwa w warunkach gospodarki rynkowej.
27. Poziom zatrudnienia w Polsce i w Europie , jego zmiany i ich uwarunkowania
28. Przyczyny i rodzaje bezrobocia w Polsce
29. Ewolucja ustawodawstwa w zakresie polityki rynku pracy w Polsce (od 1989r.)
30. Instytucje rynku pracy w świetle ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z 2004r.
31. Wytyczne europejskiej strategii zatrudnienia.
32. Pojęcie i rodzaje ubóstwa
33. Przyczyny ubóstwa w Polsce.
34. Pojęcie i podmioty pomocy społecznej w świetle ustawy z 2004 r. o pomocy społecznej
35. Pojęcie i formy realizacji zabezpieczenia społecznego
36. Aktualny system ubezpieczeń emerytalnych w Polsce i jego zagrożenia
37. Pojęcie zdrowia, jego uwarunkowania i sposoby pomiaru
38. Modele finansowania ochrony zdrowia w Europie
39. System ubezpieczeń zdrowotnych w Polsce i jego przemiany od 1997r.
40. Główne problemy socjalne w Polsce XXI wieku.
1. 1.Przesłanki powstania polityki społecznej w Europie Polityka społeczna powstała od momentu rozwoju procesu produkcji. Rozwiązywanie kwestii socjalnych zaczęło następować wieloma drogami:- działań postępowych przemysłowców, którzy mieli nastawienie patronalne i humanistyczno ? reformistyczne. Głównie działali na terenie Anglii i Francji, prowadzili oni kampanię na rzecz przyjęcia międzynarodowych standardów ochrony pracowników, dzieci i kobiet.- działacze społeczni, politycy o nastawieniu socjalistyczno ? reformatorskim lub katolickim, którzy propagowali idee skrócenia czasu pracy zwłaszcza dzieci, likwidację ogólnie niebezpiecznych warunków pracy, zabezpieczenia na wypadek niezdolności do pracy.Do obrony pracowników stawali najczęściej socjaliści i katolicy. 1891 rok ? pierwsza encyklika ? papież Leon XII po raz pierwszy zwrócił uwagę na ciężki los robotników.- ruch robotniczy, który od czasu I Kongresu Międzynarodowego Stowarzyszenia Robotników 1866 ? 1 Międzynarodówka, formułował liczne postulaty socjalne. Przeszedł on ogromną ewolucję od socjalizmu do komunizmu.- rozwój ruchu robotniczego a szczególnie postulaty komunistycznej rewolucji zaktywizowały rządy państw do podjęcia działań w zakresie ustawodawstwa tzw. Ustawodawstwa fabrycznego i warunków pracyPoczątki polityki społecznej1601 rok Anglia ? królowa Elżbieta I wprowadziła Prawo ubogich ? dać ludziom narzędzie pracy1882-3 kanclerz Niemiec Von Bismarck WPROWADZA USTAWY UBEZPIECZENIOWE. Nie zrobił tego z dobrego serca, wprowadził to żeby przeciwdziałać wojnie klasowej. Zapoczątkował on politykę społeczną oraz państwo opiekuńcze.A.MacbeathPolityki społeczne dotyczą właściwego uporządkowania sieci relacji między mężczyznami i kobietami żyjącymi razem w społeczeństwach lub zasad, które powinny rządzić działalnością jednostek i grup dopóki wpływa ona na życie i interesy innych ludzi?W. Hagenbuch?... można powiedzieć, że naczelnym motywem polityki społecznej jest pragnienie zapewnienia każdemu członkowi wspólnoty pewnych minimalnych standardów i pewnych możliwości?E.M. Burns?Zorganizowane wysiłki społeczeństwa, aby zaspokoić możliwe do zidentyfikowania potrzeby osobiste grup lub jednostek lub rozwiązywać ich społeczne problemy?3.Pojęcia polityki społecznej na gruncie niemieckojęzycznym Jest ponad 80 definicji polityki społecznej na gruncie naukowym. Kolebką są Niemcy.1891 Adolf Wagner - NiemcyPrzez politykę społeczną rozumiemy ogólnie taką politykę państwa, która za pomocą ustawodawstwa i administracji zwalcza niedomagania w dziedzinie procesu dystrybucji1959 S. Hendt - NiemcyPorządek życia zbiorczego jako spójność społeczna całości stał się przedmiotem i celem polityki społecznej1998 Lampert ? NiemcyPraktyczna polityka społeczna to takie działanie polityczne które zmierza do poprawy gospodarczej i społecznej pozycji większości osób słabszych poprzez zastosowanie środków uważanych za odpowiednie w imię podstawowych celów społecznych i socjalnych ku którym zdąża społeczeństwo Polityka społeczna ? co ma robić ?Wyrównywanie nierówności między ludźmiDawanie ludziom równych szansAsekurowanie ludzi przed skutkami ryzyka 2. 4.Definicje polityki społecznej w Polsce od okresu międzywojennego do czasów współczesnych 1938 Stanisław Rychliński ? Polska Polityka społeczna to naukowo usystematyzowany zbiór wskazówek jak usuwać albo chociaż łagodzić niesprawiedliwości i szkody płynące dla jednostki i społeczeństwa z ustroju pracy najemnej i jak przeciwdziałać dalszemu narastaniu tych niesprawiedliwości1975 Antoni Rajkiewicz ? PolskaPolityka społeczna to działalność państwa i innych podmiotów kształtująca charakter pracy i życia oraz warunki funkcjonowania ludności. Zakres ale i metody polityki społecznej zależą od ustroju politycznego i poziomu rozwoju sił wytwórczych kraju.Lata 90 J.Auleytner Polityka społeczna to działalność państwa, samorządu i organizacji pozarządowych, której celem jest wyrównywanie drastycznych różnic socjalnych między obywatelami, dawanie im równych szans i asekurowanie ich przed .Polityka społeczna ? co ma robić ?Wyrównywanie nierówności między ludźmiDawanie ludziom równych szansAsekurowanie ludzi przed skutkami ryzyka 3. 5.Cele polityki społecznej bezpieczeństwo socjalne, które obejmuje zapewnienie dochodów i usług w sytuacji wystąpienia ryzyka socjalnego (choroba, inwalidztwo, starość, śmierć, bezrobocie) inwestycje w człowieka ? tworzenie równych szans rozwoju ludzi, kształcenie młodego pokolenia (są czynnikiem rozwoju ekonomicznego sprawiając, że wartości socjalne uzależnione są od polityki gospodarczej)ład społeczny ? jest podstawą stabilizacji życiowej ludzi, współpracy w osiąganiu celów, tolerancji różnic między ludźmi. Wartość pokoju społecznego rośnie wraz z osiąganiem dobrobytu i stabilizacji politycznej życie rodzinne ? akcentowanie życia rodzinnego oznacza powrót do wartości związków między ludźmi i poczucia bezpieczeństwa na podstawie więzi emocjonalnych i uczuciowych. Wychowanie przyszłych generacji wymaga wsparcia rodzin nie tylko ubogich i nie tylko materialnego ze strony osób i instytucji. Polityka społeczna zajmuje się każdą istotną dla organizacji życia publicznego kwestią społeczną, tj. każdym zjawiskiem, które na masową skale stanowi o braku komfortu życia społecznego i może okazać się dotkliwe dla potencjału osobowego społeczeństwa. Brak zapobiegania narastającym problemom społecznym może prowadzić do upośledzenia poszczególnych środowisk i kategorii ludności (np. marginalizacji) oraz konfliktami zakłócającymi funkcjonowanie społeczeństwa.1601 rok Anglia ? królowa Elżbieta I wprowadziła Prawo ubogich ? dać ludziom narzędzie pracy1882-3 kanclerz Niemiec Von Bismarck WPROWADZA USTAWY UBEZPIECZENIOWE. Nie zrobił tego z dobrego serca, wprowadził to żeby przeciwdziałać wojnie klasowej. Zapoczątkował on politykę społeczną oraz państwo opiekuńcze.Państwo narodowe ? miało chronić obywatela przed arbitralną ingerencją władzy w życie, wolność i własność obywateli4. 6.Główne etapy rozwoju europejskiej polityki społecznej Okres do lat 80. XIX wieku w polityce społecznej oznacza czas od tzw. prawa ubogich do pierwszych ustaw ubezpieczeniowych. W 1601 r. wprowadzono w Anglii pierwszą ustawę o prawie ubogich, a w 1795 wprowadzono zasiłki wyrównawcze do płac. Od XIX w. polityka społeczna pozostaje w ścisłym związku z kwestią robotniczą. Wczesnemu rozwojowi kapitalizmu towarzyszyły nierówności uderzające w godność człowieka marginalizujące ludzi bezdomnych, głodnych, bez pracy, chorych. Te kategorie osób były spychane w nieekonomiczny niebyt stąd pojawiły się wysiłki państwa na rzecz usunięcia istniejących nierówności.Lata 1880-1930 to czas eksperymentu i poszukiwań w polityce społecznej koncentrujących się wokół znalezienia najlepszych sposobów ingerencji państwa w sprawy socjalne. Istotną rolę w kształtowaniu współczesnej polityki społecznej odegrał kanclerza Niemiec Otto von Bismarck, który był inicjatorem wprowadzenia 3 rodzajów obowiązkowego ubezpieczenia:-ubezpieczenie na wypadek choroby (1883) -ubezpieczenie od wypadków przy pracy (1884) -ubezpieczenie w razie starości i inwalidztwa (1889) Ustawy niemieckie dały silny impuls do poszukiwania najlepszych sposobów rozwiązania kwestii socjalnej, wiele krajów uznało je za rozwiązanie modelowe i warte naśladowania. Bismarck udowodnił, ze zaangażowanie państwa w sprawy socjalne jest nie tylko możliwe, ale i korzystne z punktu widzenia utrzymania porządku społecznego i poprawy położenia pracowników najemnych.W latach 1930-1950 kształtuje się konsens wokół idei prowadzenia przez państwo polityki społecznej. To okres rozbudowy systemu świadczeń socjalnych i szeroko rozumianych usług socjalnych. Do systemu świadczeń socjalnych włączane są kolejne grupy obywateli oraz wprowadzane nowe rodzaje świadczeń. System świadczeń w pierwotnej fazie obejmował tylko robotników w niebezpiecznych branżach, następnie ubezpieczeniami objęto innych pracowników przemysłowych, potem robotników wiejskich.W latach 1950-1975 w większości krajów wysoko rozwiniętych, nasilały się głosy krytykujące rozmiary zaangażowania władz publicznych w realizację. W tym okresie nastąpiło rozszerzenie zakresu wszystkich rodzajów ubezpieczeń społecznych i pozostałych świadczeń socjalnych, nastąpiło podwyższenie wysokości świadczeń oraz wydłużenie okresu wypłacania. W okresie nastąpił proces dyfuzji polegający na tym, że świadczenia socjalne wywalczone przez jedne grupy zawodowe stawały się punktem odniesienia dla roszczeń kolejnych grup zawodowych, przy czym poziom świadczeń uzyskany przez grupy najbardziej uprzywilejowane wyznaczały docelowy i pożądany standard o który wszystkie kolejne grupy starały się zabiegać.Od około 1975 r. do końca XX wieku nastąpiło przewartościowanie priorytetów polityki społecznej. W większości krajów był to okres kryzysu naftowego i okres cenzury dla polityki społecznej. W okresie tym chodziło o dostosowanie systemu świadczeń socjalnych do zmniejszonych możliwości finansowych państwa. Większość zmian polegała na zaostrzeniu kryteriów korzystania ze świadczeń. Nastąpiła zmiana priorytetów w polityce społecznej na korzyść ludzi młodych i osób aktywnych zawodowo, np. rozbudowa różnych form przekwalifikowania, wyszkolenia oraz wspierania mobilności zawodowych. Przyjęto pewną strategię inwestowania w człowieka czemu towarzyszy poszukiwanie indywidualnych sfer zaspokajania potrzeb człowieka.5. 7.Krytyka państwa opiekuńczego w państwach europejskich W latach 70 nastąpiło zahamowanie rozwoju Państwa Opiekuńczego. Zaczęto zwracać uwagę na wysokie koszty i negatywne efekty dla rozwoju gospodarczego. Tylko w krajach UE, które są państwami opiekuńczymi podatki i składki na ubezpieczenie społeczne stanowią ponad 40% PKB i mają tendencję wzrostową. Najwyższe obciążenie wydatkami na cele socjalne występuje w krajach skandynawskich ponad 50%, dużo niższe jest w Anglii i Irlandii ok. 35%. Krytykuje się od lat 70, że państwo opiekuńcze prowadzi do przegranej w światowej konkurencji o podział efektów gospodarczych. Państwo opiekuńcze kreuje wysoki deficyt budżetowy. Nie odpowiada na nowe wyzwania społeczne i ignoruje pojawianie się nowych kwestii socjalnych takich jak:- starzenie się społeczeństwa- masowa obecność kobiet na rynku pracy- bezrobocie.Państwo opiekuńcze prowadząc do pełnego zapewnienia bytu w sytuacji ryzyka, choroby czy starości uwalnia rodziny od obowiązków w tej dziedzinie. Rodzina jako instytucja opieki przestaje być potrzebna co osłabia motywację do zawierania małżeństw i posiadanie dzieci, a w konsekwencji prowadzi do starzenia się społeczeństwa.6. 8.Kierunki zmian polityki społecznej w Europie .-Prywatyzacja odpowiedzialności, czyli odchodzenie od rozwiązań uniwersalnych do wszystkich członków społeczeństwa dla wspomagania grup niezamożnych oraz grup specjalnego ryzyka socjalnego.-Komercjalizacja polityki społecznej, czyli przesunięcie niektórych funkcji społecznych zaspokajanych przez dobra o charakterze bardziej luksusowym na rynek.-Decentralizacja polityki społecznej polega ona na przenoszeniu zadań polityki społecznej ze szczebla centralnego na władze lokalne.-Wzrost roli organizacji pozarządowych poza rządowych realizacji zadań polityki społecznej. -Wspieranie pracy, czyli oznacza to, że społeczne funkcje państwa to nie tylko redystrybucja dochodów i rozwiązywanie problemów socjalnych, ale także inwestowanie w człowieka poprzez jego wykształcenie i poprawę stanu zdrowia.Państwo opiekuńcze ( ang. Welfarstate) dzisiaj workfarestate ? dostajesz świadczenie pod warunkiem, że w przyszłości podejmiesz zadanie zarobkowe (pracę).9. Wskaźniki poziomu życia i zróżnicowania społecznego Najbardziej znanym wskaźnikiem mierzenia poziomu życia jest PKB.Miernikiem bardziej uniwersalnym jest miernik indeksu rozwoju społecznego ( HDI )Jest to wskaźnik syntetyczny, czyli dla jego obliczenia bierze się pod uwagę 3 mierniki:- przewidywaną długość życia w chwili urodzenia- poziom wykształcenia mierzony wskaźnikiem solaryzacji- PKB przypadający na mieszkańca obliczony wg parytetu siły nabywczej.Powstaje wskaźnik, który mierzy się w wielkościach od 0 do 1.0 ? 0,5 - kraje rozwijające się0,5 ? 0,8 - kraje średnio rozwinięte0,801 ? 1 - kraje wysoko rozwinięteKolejny miernik rozwoju społecznego to miernik zasięgu ubóstwa ( HPI ), który to miernik oblicza się bardzo podobnie jak HDI, ale bierze się pod uwagę: w krajach trzeciego świata odsetek mieszkańców, którzy nie dożywają 40-tego roku życia, odsetek osób, który nie umieją czytać i pisać oraz odsetek ludności bez dostępu do czystej wody i służby zdrowia.HPI od 0 do 1.Im jest wyższy tym kraj jest biedniejszy.METODA DYSTANSOWA ? określa ona stopień zaspokojenia potrzeb wyznaczając granice progowe.- wyodrębnienie 7 grup potrzeb ludności- ustalenie zbioru mierników reprezentatywnych: ilościowych jakościowych dla każdej grupy potrzeb- wyznaczenie dla tych mierników wartości progowych minimalnych maksymalnych- przeprowadza się badania w terenie jak wygląda rzeczywistość porównuje do wartości progowych w skali od 0 do 100.WSKAŹNIK GINIEGO ? bada on stopień nierówności między ludźmi i pokazuje jak rozkładają się dochody w społeczeństwie: bardziej lub mniej równo, bardziej lub mniej sprawiedliwie. Wskaźnik ten wyraża się wielkością od 0 do 1 i im bliżej jest jedności to mamy większe rozwarstwienie dochodowe, a im bliżej 0 tym mamy mniejsze rozwarstwienie dochodowe.10.Modele polityki społecznej realizowane we współczesnych krajach 3 Modele polityki społecznej.W literaturze przedmiotu najczęściej wykorzystuje się dwie klasyfikacje:- Titmuss?a- Esping ? AndersenaOba ujęcia są zbieżne, mówią o trzech modelach państwa opiekuńczego, chociaż oparte są na trzech kryteriach. Pierwszy model nosi nazwę modelu liberalnego, zaś u drugiego nosi nazwę marginalnego. Co jest istotą tego modelu?Państwo ogranicza się do przeciwdziałania ubóstwu grup szczególnie narażonych, o których wiadomo, że samodzielnie sobie nie poradzą. Pomoc jest minimalna, wyraźnie adresowana, wymaga testu dochodów i kontrolowania adresatów. Wielka Brytania jest najbliższa tego modelu. Poza Europą USA. Drugi model to model motywacyjny u innego autora nazywany konserwatywnym. W tym modelu polityka społeczna służy głównie podnoszeniu produktywności społeczeństwa, umacnia przywiązanie do pracy i pozwala na utrzymanie ładu społecznego. Polityka społeczna zajmuje się głównie kształtowaniem motywacyjnych i równoważących stosunków pracy. Zakłada się w nim, że potrzeby ludzkie są zaspokajane, przede wszystkim zależne od kryterium stażu pracy, zasług i wydajności.Kategoria zabezpieczenia społecznegoUbezpieczenie społeczne,pomoc społeczna, ochrona zdrowia,pomoc dla rodziny, patrzenie społeczneubezpieczenie społeczne ? pomoc roszczeniowapomoc społeczna ? pomoc uznaniowazaopatrzenie społeczne ? nie płacisz składek ale masz prawo do różnych roszczeń ( żołnierze, policja).Model motywacyjny funkcjonuje w krajach Europy Kontynentalnej: Francja, Belgia, Holandia, Luksemburg, a w szczególności Niemcy.NiemcyKoncepcja Społecznej Gospodarki Rynkowej, autorem jest Arnold Miller ? Armac, który uważa że istotą tej koncepcji jest połączenie zasady swobodnego działania gospodarki z zasadą wyrównywania społecznego. Uważał on, że polityka społeczna sama w sobie stanowi czynnik wzrostu gospodarczego. Poglądy jego przełożył na praktykę minister gospodarki Niemiec w latach 50 Ludwik Erhard.Zasady SGR:- zasada państwa demokratycznego- zasada państwa federalnego- zasada państwa prawnego- zasada państwa socjalnego w myśl której państwo ma obowiązek zapewnienia obywatelowi socjalnego i ekonomicznego powiązanego z poziomem bytu godnego człowieka. Państwo ma obowiązek prowadzić politykę wyrównującą dysproporcje między ludźmi i realizować zasadę pełnego zatrudnienia- zasada subsydiarności ( pomocniczości), jej istotę stanowi stwierdzenie: tyle społeczeństwa ile można, tyle władzy ile konieczne- zasada solidarności- zasada finansowania z budżetu socjalnego ? Niemcy mają dwa budżety, jeden na cele socjalne funkcjonuje od lat 60. budżet ten obejmuje wydatki na następujące grupy:- małżeństwo i rodzina- zdrowie- zatrudnienie- ludzi starych i niepełnosprawnych- mieszkania- skutki wydarzeń politycznych- pomoc życiową- oszczędności i tworzenie majątkuTrzeci model ? to model redystrybucyjny lub socjaldemokratyczny. Polega on na tym, że państwo wyrównuje nie tylko szanse, ale także dobrobyt swoich obywateli na zasadzie szerokiej redystrybucji dochodów. Odpowiedzialność za zapewnienie dobrobytu i bezpieczeństwa każdej jednostce ponosi przede wszystkim społeczeństwo. Polityka społeczna powinna mieć powszechny charakter, zajmować się redystrybucją dochodów i gwarantować dostęp do świadczeń i usług oparty na kryterium potrzeb (Szwecja Europa środkowo wschodnia). W latach 70 nastąpiło zahamowanie rozwoju Państwa Opiekuńczego. Zaczęto zwracać uwagę na wysokie koszty i negatywne efekty dla rozwoju gospodarczego. Tylko w krajach UE, które są państwami opiekuńczymi podatki i składki na ubezpieczenie społeczne stanowią ponad 40% PKB i mają tendencję wzrostową. Najwyższe obciążenie wydatkami na cele socjalne występuje w krajach skandynawskich ponad 50%, dużo niższe jest w Anglii i Irlandii ok. 35%. Krytykuje się od lat 70, że państwo opiekuńcze prowadzi do przegranej w światowej konkurencji o podział efektów gospodarczych. Państwo opiekuńcze kreuje wysoki deficyt budżetowy. Nie odpowiada na nowe wyzwania społeczne i ignoruje pojawianie się nowych kwestii socjalnych takich jak:- starzenie się społeczeństwa- masowa obecność kobiet na rynku pracy- bezrobocie.Państwo opiekuńcze prowadząc do pełnego zapewnienia bytu w sytuacji ryzyka, choroby czy starości uwalnia rodziny od obowiązków w tej dziedzinie. Rodzina jako instytucja opieki przestaje być potrzebna co osłabia motywację do zawierania małżeństw i posiadanie dzieci, a w konsekwencji prowadzi do starzenia się społeczeństwa.11.Prawa i wolności socjalne w dokumentach ONZ Prawa i normy ustalane przez ONZ wyznacza dokument Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 1948 r. w której występuje wiele uniwersalnych wartości w tym artykuł 22 do 27 poświęcone są sprawom socjalnym. W świetle tych artykułów podstawowymi prawami człowieka są między innymi:- prawo do ubezpieczeń społecznych (art. 22)- prawo do pracy i swobodnego wyboru pracy- prawo do ochrony przed bezrobociem- prawo do odpowiedniego i zadowalającego wynagrodzenia zapewniającego pracownikowi i jego rodzinie egzystencję odpowiadającą godności ludzkiej.- prawo do świadczeń z pomocy społecznej- prawo do stopy życiowej zapewniającej zdrowie i dobrobyt człowiekowi i jego rodzinie- prawo do ubezpieczenia na wypadek bezrobocia, choroby, niezdolności do pracy, czy wdowieństwa (renty rodzinne)- prawo do nauki, która jest bezpłatna przynajmniej na stopniu podstawowym, a także wyższe są dostępne dla wszystkich na zasadzie równości w zależności od zalet osobistych (talent).Powszechna Deklaracja Praw Człowieka jest tylko deklaracją tzn. że jej postanowienia są niewiążące. W 16 grudnia1966 r. zapisy deklaracji znalazły się w nowym dokumencie ?Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka? one mają charakter obowiązkowy, kraje musiały te pakty ratyfikować. Np. (Pakty praw socjalnych). Prawa zawarte w pakcie maja być realizowane progresywnie, stopniowo ? w miarę posiadanych środków państwo zobowiązuje się do prowadzenia określonej polityki służącej realizacji celów zawartych w tym dokumencieZgromadzenie ogólne ONZ przyjęło w sprawach polityki społecznej liczne konwencje np.- konwencja o prawach dziecka- konwencja o eliminacji wszelkich form dyskryminacji kobiet 12.Rola i osiągnięcia Międzynarodowej Organizacji Pracy w zakresie stanowienia standardów pracy Problematyka polityki społecznej, w tym zabezpieczenia społecznego, była już podejmowana przez Międzynarodową Organizację Pracy ( MOP )w okresie międzywojennym. MOP odegrała bardzo ważną rolę w opracowaniu koncepcji bezpieczeństwa socjalnego pracowników i innych grup zawodowych oraz członków ich rodzin w razie zajścia określonych zdarzeń losowych pozbawiających ich środków utrzymania. Są to normy pierwszej generacji.Późniejsze zalecenia dotyczą przyjęcia powszechnego zakresu podmiotowego, na który składa się system obowiązkowego ubezpieczenia społecznego , uzupełniony opieką społeczną i medyczną. Następnie przyjęto Konwencje nr 102- dotyczy minimalnych norm w dziedzinie zabezpieczenia społecznego-druga generacja. Przyjęte później konwencje i zalecenia zaliczamy do trzeciej generacji. Konwencja nr 102 obejmuje wszystkie rodzaje ryzyka dotychczas uznawanego za przedmiot ochrony w prawie międzynarodowym. W 9 częściach tego dokumentu uregulowane są świadczenia m.in. zdrowotne, zasiłki chorobowe, tyt. bezrobocia, rodzinne, macierzyńskie ? Każde świadczenie posiada zakres podmiotowy i przedmiotowy, warunki nabycia prawa, wysokość i zasady wymiaru świadczeń?Np Konwencja nr 121 dotyczy świadczeń w razie wypadków przy pracy i chorób zawodowychKonwencja nr 130 dotyczy opieki lekarskiej i zasiłków chorobowych. Wymienione instrumenty prawne MOP-u są bardziej kompleksowe, regulują całościowo zakres ochrony ustalony w razie zajścia ryzyka społecznego. Mają szerszy zakres podmiotowy, ponieważ dotyczą wszystkich pracowników oraz przewidują wyższy poziom świadczeń. Konwencja nr 168 przewiduje szeroki zakres ochrony ubezpiecz. osób uznanych za bezrobotnych i reguluję problem bezrobocia. Ważnym elementem zabezp. społ. jest ochrona macierzyństwa ? Konwencja nr 183. Dorobek normatywny MOP-u jest bogaty. odegrał on dużą w kształtowaniu i rozwoju krajowych systemów zabezpieczeń na kontynencie europejskim, a także w wymiarze globalnym. W Polsce wpływ ten jest też widoczny. Polska ratyfikowała w 2003 r. Konwencje nr 102 w wąskim zakresie, ze względu na niezgodność niektórych rozwiązań z ustaleniami tej Konwencji. Rozszerzenie zakresu ratyfikacji jest możliwe po zmianie ustawodawstwa polskiego, w pierwszej kolejności przedmiotem togo rozszerzenia mógłby być zasiłek chorobowy. Ratyfikacja przez Polskę Konwencji nr 102 jest uzasadniona, prowadzi do ugruntowania pozycji międzynarodowej naszego kraju, stanowi gwarancję nieobniżania granicy ochrony, w tym poziomu świadczeń z zabezpieczenia społecznego, poniżej minimum wyznaczonego przez tą Konwencję.13.Prawa i normy Unii Europejskiej w sprawach socjalnych 9 grudnia 1989r. przez 11 krajów (z wyjątkiem Wielkiej Brytanii) członkowskich Wspólnoty została podpisana ?Karta socjalna Wspólnoty Europejskiej?. Karta ma przyczyniać się do harmonizowania przepisów składających się na ustawodawstwo socjalne w krajach Wspólnoty.Standardy przewidziane w Karcie obejmują 12 grup praw socjalnych dotyczących:-swobodnego przepływu pracowników na obszarze EWG-swobodnego wyboru i wykonywanie zawodu-poprawy warunków życia i pracy-ochrony socjalnej-wolności zrzeszania się pracobiorców i pracodawców-swobodnego dostępu do kształcenia zawodowego przez cały okres pracy zarobkowej-równego traktowania mężczyzn i kobiet -ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracy-ochrony dzieci i młodzieży-pomocy socjalnej i medycznej dla emerytów (ludzi starszych)-zapewnienie niepełnosprawnym środków ułatwiających integrację społeczna i zawodową14.Prawa socjalne w Konstytucji RPStandardy w Polsce ? w ustawach i konstytucji RP 02.04.1997 rokPrawa socjalne zostały skatalogowane w rozdziale 2 Konstytucji?Wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne?. Najwięcej miejsca poświęcono tu sprawom socjalnym. W Polsce nie ma prawa do mieszkania, ale jest zapis że władze maja pomagać w ich zdobywaniu.Konstytucja zawiera:Art. 2 ? Polska urzeczywistnia zasady sprawiedliwości społecznej Art. 18 ? małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej PolskiejArt. 21 ? praca znajduje się pod ochroną RP, państwo sprawuje nadzór na warunkami wykonywania pracy ( inspekcja pracy)Art. 32 punkt 2 ? nikt nie może być dyskryminowany w życiu społecznym, politycznym lub gospodarczymArt. 47 ? każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego mienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistymArt. 65 punkt 1 ? każdemu zapewnia się wolność wyboru i wykonywania zawodu, oraz wyboru miejsca pracyArt. 65 punkt 5 ? władze publiczne prowadzą politykę zmierzającą do pełnego produktywnego zatrudnienia poprzez realizowanie programów zwalczania bezrobocia w tym organizowanie i wspieranie poradnictwa i szkolenia zawodowego oraz robót publicznych i prac interwencyjnychArt. 67 punkt 1 ? obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego ( zasiłek chorobowy, wypadkowy i emerytalny) ? finansowane ze składekArt. 67 punkt 2 ? obywatel pozostający bez pracy nie z własnej woli i nie mający środków Na utrzymanie ma prawo do zabezpieczenia społecznego ( z pomocy społecznej).Art68 punkt 1 ? każdy ma prawo do ochrony zdrowiaArt. 68 punkt 2 ? obywatelom niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa.Art. 69 ? osobom niepełnosprawnym władze publiczne udzielają zgodnie z ustawą pomocy w zabezpieczeniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji społecznej. Art. 70 punkt 4 ? władze publiczne zapewniają obywatelom powszechny i równy dostęp do wykształcenia. W tym celu tworzą, wspierają systemy indywidualnej pomocy finansowej organizacyjnej dla uczniów i studentówArt. 72 punkt 1 ? konstytucyjny obowiązek ochrony praw dzieckaArt. 75 punkt 1 ? władze prowadza politykę sprzyjającą zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli15.Główne procesy demograficzne w Polsce po 1990 roku Na sytuację demograficzną składa się:-stan i struktura ludności,-rozrodczość,-małżeństwa i rozwody,-umieralność i migracje.Od 1989 roku utrwala się proces reprodukcji poniżej prostej zastępowalności pokoleń. Według Narodowego Spisu Powszechnego w 2002 r. liczba ludności w Polsce wynosiła 38 230 080 osób. Na koniec 2005 r. wynosiła natomiast 38 157 000 osób. W 2005 roku ludność miejska stanowiła 61,4% a ludność wiejska 38,6%. Struktura ludności według płci w 2002 r. mężczyźni stanowili 48,4%, a kobiety 51,6%. W 2005r. była bardzo korzystna struktura ludności według wieku, ponieważ na 100 osób w wieku produkcyjnym przypadało56 osób w wieku nieprodukcyjnym. Jeżeli chodzi o rozrodczość to współczynnik dzietności spadł i w 1990r.wyniósł2,033, a w2005 r. już tylko 1,24.Współczynnik umieralności niemowląt wynosił w 2005r. 9,6 to znaczy, że na 1000 ludności rodziło się 9,6 żywego dziecka. Wzrasta odsetek coraz młodszych matek, poniżej 18 roku życia i jednocześnie wzrasta odsetek urodzeń przez matki starsze czyli 35 lat i więcej.W roku 1990 zawarto w Polsce 255 tys. małżeństw, zaś w roku 2005 już tylko 206,9 tys. małżeństw. Ze statystyki wynika, że średnia wieku kobiet wstępujących w związki małżeńskie wynosi obecnie 22 lata, a mężczyzn 25 lat.Główną przyczyną rozpadu małżeństwa w Polsce jest śmierć współmałżonka, a na drugim miejscu rozwód. W 1990r. rozwiązanych zostało 226 tys. małżeństw z czego 183 tys. przez śmierć a 42 tys. przez rozwód. W 2005 rozwiązanych zostało 209 tys. małżeństw, z czego przez śmierć 167 tys. a przez rozwód 42,8.Jeśli chodzi o umieralność to liczba zgonów w Polsce maleje, w 1995 r. wynosiła 386 tys. a w 2005r. 368 tys. osób. Przyczyną zgonu w Polsce są choroby układu krążenia, drugą nowotwory złośliwe, a na trzecim miejscu urazy i zatrucia. Chłopiec urodzony w 2005 r. ma szansę przeżyć 70,8 lat , a dziewczynka 79,4 lat.W latach 90, po zniesieniu obowiązku wizowego do większości państw Europy Zachodniej wzrosły czasowe wyjazdy zagraniczne. Nowym zjawiskiem jest zwiększająca się liczba wyjazdów turystycznych do Europy Zachodniej. W większości celem wyjazdów Polaków za granicę jest obecnie poszukiwanie dobrze płatnej pracy.16.Zmiany w stanie i strukturze ludności w Polsce i ich skutki dla polityki społecznej Od połowy lat 80-tych maleje tempo wzrostu liczby ludności a od 1989r. utrwala się proces reprodukcji poniżej prostej zastępowalności pokoleń reprodukcja rozszerzona < 2,13 < reprodukcja zawężona na 1 kobiete w wieku rozrodczym. W/g narodowego spisu powszechnego od 2002r liczba ludności ciągle maleje. W/g analizy strukturalnej w 2005r liczba ludności w mieście 61,4% a na wsi 38,6%. W 2002r.na każde 100 osób w wieku produkcyjnym przypadało 61,8 osób w wieku nieprodukcyjnym , natomiast w 2005r.na produkcyjnych przypadało 56 nieprodukcyjnych. Ciągle maleje reprodukcja czyli rozrodczość współczynnik dzietności ciągle spada. Spada także liczba zawieranych małżeństw wzrasta natomiast liczba rozwodów. Do pozytywnych zjawisk zaliczamy spadek umieralności niemowląt i wzrost przeciętnej długości życia.17.Zmiany w poziomie rozrodczości w Polsce i ich wpływ na problemy polityki społecznejOd połowy lat 80 maleje tempo wzrostu ludności, a od 1989 utrwala się proces reprodukcji poniżej prostej zastępowalności pokoleń. Obecnie liczba ludności w Polsce jest stale malejąca. Konieczne jest podjęcie aktywnej polityki ludnościowej, która doprowadziłaby do radykalnych zmian modelu rodziny w sytuacji niskiej rozrodczości. Rekomenduje się wdrożenie ?Założeń polityki ludnościowej? Polityka ludnościowa to celowe, długofalowe oddziaływanie państwa i podmiotów publicznych na przebieg procesów ruchu naturalnego w celu ukształtowania pożądanego stanu i struktury ludności, przez tworzenie warunków społecznych ekonomicznych i politycznych korzystnych dla procesów demograficznych, zapewniających biologiczne przetrwanie narodu. Polityka społeczna musi stosować odpowiednie instrumenty a szczególnie politykę rodzinną, mieszkaniową, edukacyjną, ochrony zdrowia, zabezpieczenia społecznego, zatrudnienia oraz polityki gospodarczej. Aby osiągnąć sformułowany cel konieczna jest realizacja wielu działań m.in. poprawę warunków powstawania i funkcjonowania rodzin oraz sprzyjających rodzeniu dzieci i zwiększeniu liczby urodzeń, tworzenie warunków sprzyjających integracji w starzejącym się społeczeństwie, poprawa stany zdrowia ludności i ograniczenie umieralności, określenie kierunków i zasad polityki migracyjnej państwa polskiego w dobie integracji europejskiej. W gestii Ministra Zdrowia, Ministra Pracy i Polityki Społecznej, Ministra Finansów jest przygotowanie i upowszechniania opieki prokreacyjnej, kontynuowanie programów opieki medycznej podczas ciąży i porodu, zapewnienia kobietom w ciąży i po urodzeniu dziecka stabilizacji zatrudnienia, zwiększenie zasiłku, wsparcie finansowe inicjatywy ?Szpital Przyjazny Dziecku?. Dla zwiększenia rozrodczości wprowadzono tzw. ?becikowe? i ulgi na dzieci.18. Współzależność polityki społecznej w krótkich i długich okresach Polityka społeczna jest to celowa działalność państwa i innych organizacji w dziedzinie kształtowania warunków życia i pracy ludności oraz stosunków społecznych w celu zapewnienia bezpieczeństwa socjalnego, ładu społecznego. Nauka ta jest ściśle związana z polityką gospodarczą, albowiem obserwuje się wyraźną współzależność między rozwojem społecznym a wzrostem gospodarczym. Istotny jest jednak czas.Wzrost gospodarczy jest długofalowym procesem przemian. Obejmuje głównie zmiany ilościowe dotyczące wzrostu produkcji, zatrudnienia, kapitału, dochodu, spożycia. Korzyścią ze wzrostu gospodarczego jest podwyższenie standardu życia, zwiększenie produkcji, lepsza sytuacja socjalna, większe bezpieczeństwo publiczne. Wzrost gospodarczy gwarantuje rozwój społeczny, czyli proces jakościowych zmian. Kładzie nacisk na poprawę warunków bytu, rozwój kulturalny, przemiany strukturalne. Ważne jest, aby wzrost gospodarczy był podporządkowany rozwojowi społecznemu. Długi i krótki okres jest często problemem konfliktu perspektywy polityki gospodarczej i społecznej: np. -pol. gospodarcza wymaga wyrzeczeń w krótkim okresie (np. nakłady kosztów), ale daje korzyści w długim okresie, zaś pol. społeczna korzystna jest w krótkim okresie a w długim ma negatywne skutki- dla pol. gospodarczej ważne są skutki gospodarczych decyzji- długi okres; dla pol. społecznej ważne są skutki społecznych decyzji- głównie krotki okres- celem pol. gospodarczej jest wzrost gospodarczy, oszczędzanie, inwestowanie- cel długookresowy celem pol. społecznej jest wzrost zaspokojenia potrzeb życiowych ludności- cel bieżącyJednakże wiele wydatków społecznych ma również charakter inwestycyjny w przyszłość np. inwestycja w kapitał ludzki (zdrowie, wykształcenie)19.Poziom wydatków na cele socjalne w Europie i w Polsce i jego uwarunkowania Wśród krajów, które mają największy współczynnik wydatków na cele socjalne (emerytury, renty, zasiłki, świadczenia zdrowotne) względem PKB przoduje Szwecja (33,4 proc. PKB). W naszym kraju wydatki te stanowią około 21,6 proc. PKB. Najmniej wydają Łotwa, Litwa i Estonia ? około - około 13,5 proc. PKB.Eksperci podkreślają, że wydatki na emerytury stanowią największą pozycję w budżetach większości państw wspólnoty europejskiej. Starzenie się społeczeństw może pogłębić skalę problemu, a wydatki emerytalne, zamiast normować się, będą dalej rosły. W Polsce (i nie tylko) wydatki socjalne to główna pozycja wydatków państwa. Udział wydatków na cele socjalne w PKB (ok. 20 proc.) jest w Polsce na takim poziomie jak w kilku najbogatszych krajach Unii Europejskiej, znanych jako państwa socjalne. Struktura wydatków socjalnych z budżetu w Polsce przedstawia się następująco:Wydatki socjalne (dotacje do : FP, FUS, KRUS, system zaopatrzeniowy, zasiłki rodzinne i pielęgnacyjne, Fundusz Alimentacyjny, pomoc społeczna) 2001 r. ? 33,8 % 2002 r. ? 36,0 % 2003 r. ? 35,5 % 2004 r. ? 37,3 % 2005 r. ? 36,3 % 2006 r. ? 36,6 %Udział wydatków socjalnych w PKB w Polsce Wydatki socjalne (emerytury i renty, zasiłki chorobowe, pozostałe zasiłki z FUS, świadczenia zaopatrzeniowe, wydatki z KRUS, wydatki z FP, zasiłki rodzinne i pielęgnacyjne, wydatki na pomoc społeczną))2001 r. ? 18,0 % 2002 r. ? 18,0 % 2003 r. ? 17,8 % 2004 r. ? 17,2 % 2005 r. ? 16,5 % 2006 r. ? 16,1 %20.Państwowe podmioty polityki społecznej w Polsce i ich zadania Podmioty ustawodawcze polityki społecznejSejm i Senat Są naczelnymi organami władzy ustawodawczej i decydują o treści ustawodawstwa socjalnego. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje posłom, senatowi, prezydentowi i Radzie Ministrów. W sejmie w obszarze polityki społecznej działają: Komisja Polityki Społecznej, Komisja Rodziny, Komisja Edukacji, Nauki i Młodzieży, Komisja Łączności z Polakami za Granicą, Komisja Polityki Przestrzennej, Budowlanej i Mieszkaniowej, Komisja Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej, Komisja Zdrowia, Kom Mniejszości Narodowych i Etnicznych. W senacie działają komisje: Komisja Rodziny i Polityki Społecznej, Komisja Nauki i Edukacji Narodowej, Komisja Samorządów Terytorialnych i Administracji Państwowej, Komisja Spraw Emigracji i Polaków za Granicą. Podmioty wykonawcze polityki społecznejPrezydent.Jest zgodnie z Konstytucją najwyższym przedstawicielem RP i gwarantem ciągłości władzy państwowej. Organem pomocniczym prezydenta jest Kancelaria. Problematyka polityki społecznej w obecnej kadencji jest umiejscowiona na szczeblu Podsekretarza Stanu.Prezes Rady Ministrów Realizuje politykę społeczną za pośrednictwem Rady Ministrów.Komitet Społeczny Rady Ministrów jest wewnętrznym kolegialnym organem Rady Ministrów, mającym koordynować i zapewnić sprawną realizację zadań rządu w dziedzinie społeczno ? politycznej. Do zadań komitetu należy w szczególności:- systematyczne rozpatrywanie stanu realizacji zadań z zakresu przestrzegania praw człowieka i obywatela.- koordynacja działań organów administracji rządowej przy projektach aktów normatywnych- analiza sytuacji społeczno politycznej i stanu realizacji polityki społecznej w takich sprawach jak bezrobocie, oświata, nauka, bezpieczeństwo, ochrona warunków pracy, zdrowia.- rekomendowanie Radzie Ministrów i jej prezesowi stanowiska lub projektów rozstrzygnięć w sprawach społeczno ? politycznych.Ministerstwo Pracy i Polityki SpołecznejKompetencje:- realizuje ustawy socjalne- bada sytuację socjalną ludności- realizacja polityki ograniczania bezrobocia- kreuje prawo pracy harmonizując je z prawem UE- analizuje i ocenia stan bezpieczeństwa i higieny pracyMinistrowi Pracy i Polityki Społecznej są podporządkowane: Krajowy Urząd Pracy, ZUS, Centralny Instytut Ochrony i Instytut Pracy i Spraw Socjalnych. Krajowy Urząd Pracy. Jest centralnym podmiotem wykonawczym polityki zatrudnienia państwa kierowanym przez prezesa. Prezes KUP jest powoływany i odwoływany przez premiera na wniosek nadzorującego ministra po uprzednim zaopiniowaniu przez Naczelną Radę Zatrudnienia. ZUS Jest centralnym organem administracji państwowej, który wykonuje zadania z zakresu ubezpieczeń społecznych realizując przepisy o ubezpieczeniu społecznym Minister Spraw Wewnętrznych ? na nim spoczywa realizacja potrzeby poczucia bezpieczeństwa, która plasuje się wysoko w hierarchii potrzeb człowieka.Ministerstwo Edukacji Narodowej Zajmuje się obszarem polityki społecznej jakim jest polityka edukacyjna. Ma on na celu realizację następujących zadań:- realizacja konstytucyjnego prawa do nauki- wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci i młodzieży- promocja modelu wykształconego obywatela- wsparcie dla edukacji ustawicznej- wyzwalanie nowych inicjatyw edukacyjnych w szczególności realizacją reformy edukacjiUrząd Do Spraw Kombatantów i Osób RepresjonowanychUrząd ten podejmuje działania mające na celu zapewnienie kombatantom oraz ofiarom represji wojennych i powojennych niezbędnej pomocy i opieki oraz należnego im szacunku i pamięci.Minister Sprawiedliwości. W Ministerstwie Sprawiedliwości problematyka społeczna koncentruje się w departamencie spraw rodzinnych i nieletnich.Ministerstwo Zdrowia. Zadania polityki społecznej realizują głównie następujące departamenty: przekształceń systemowych, do spraw wprowadzenia powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego, świadczeń zdrowotnych, zdrowia publicznego, inspiruje i projektuje działania w zakresie promocji zdrowia, farmacji opracowuje i nadzoruje politykę lekową, pielęgniarstwa, do spraw uzdrowisk.Państwowa inspekcja sanitarnaJest organem powołanym do nadzoru nad warunkami higieny środowiska, higieny pracy w zakładach pracy, higieny w szkołach, na uczelniach, w ośrodkach wypoczynku i ma uprawnienie do kontroli zdrowotności i żywienia.Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Specyfika polityki społecznej na obszarach wiejskich wiąże się z koniecznością wyrównywania różnic socjalnych i szans życiowych dużej części społeczeństwa nie posiadającej w porównaniu z ludnością miast jednakowego dostępu do edukacji, pracy, zdrowia, kultury.Podmioty kontrolne polityki społecznejNajwyższa Izba KontroliJest najwyższym organem kontroli państwowej i podlega sejmowi. W obszarze pol społ jednostką organizacyjną NIK-u jest departament pracy i spraw socjalnych, dep zdrowia i kultury fizycznej.Rzecznik praw obywatelskich Jest powoływany przez Sejm zgodnie z 209 art. Konstytucji na 5-cio letnią kadencję. Rzecznik stoi na straży praw i wolności obywateli. Podjęcie czynności przez rzecznika następuje na wniosek obywateli lub ich organizacji na wniosek organów samorządów i z własnej inicjatywy.Rzecznik Praw Dziecka. Główne obszary jego zainteresowania to realizacja praw dziecka do życia i ochrony zdrowia, wychowania w rodzinie, nauki, godziwych warunków socjalnych. Podejmuje on działania chroniące dziecko przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem, demoralizacją oraz innym złym traktowaniem. Szczególna troska o dzieci niepełnosprawne.Państwowa Inspekcja Pracy. Do zakresu działań PIP zalicza się:- nadzór i kontrolę przestrzegania przez zakład pracy prawa pracy- analiza przyczyn wypadków pracy i chorób zawodowych- orzekanie w sprawach o wykroczenie przeciwko prawom pracownika- opiniowanie projektów pracy oraz inicjowanie prac legislacyjnych w tej dziedzinie - inicjowanie przedsięwzięć oraz prac badawczych w dziedzinie przestrzegania prawa pracy- pomoc związkom zawodowym w szkoleniu inspektorów pracyPodmioty sądownicze polityki społecznejTrybunał Konstytucyjny. Z punktu widzenia polityki społecznej trybunał jest instytucją o sądowym statucie, który orzeka o zgodności z konstytucją wszelkich aktów ustawodawczych i normatywnych, które regulują kwestie socjalne oraz socjalne prawa obywateli. Trybunał może wpływać na kształt prawa socjalnego prowadząc w kierunku orzeczeń ich zgodności lub niezgodności z konstytucją. Może on zamienić stosowanie aktu prawnego w całości lub części.Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. Przedmiotem ich działania jest rozpoznawanie spraw ze sporów między pracodawcą a pracownikiem. W sprawach o ubezpieczenie mogą się pojawić sprawy sporne, do których należą sprawy z powszechnego zaopatrzenia emerytalnego, o zasiłek rodzinny. W razie sporu między osobą zainteresowaną a płatnikiem składek ZUS wydaje decyzje od której przysługuje odwołanie do Sądu Okręgowego w strukturze którego znajduje się Sąd Ubezpieczeń Społecznych. Stronom przysługuje apelacja do sądu apelacyjnego.Sądy Rodzinno - Opiekuńcze. W Polsce jest zasada, że SRO działają w strukturze sądów powszechnych i rozpatrują sprawy procesowe jak i nieprocesowe. W sprawach, które wynikają z władzy rodzicielskiej i opieki, sąd opiekuńczy działa jako mediator. Obok funkcji orzeczniczej pełni on także funkcję profilaktyczno ? wychowawczą i resocjalizacyjną. Do spraw procesowych zalicza się sprawy o rozwód, ustalenie ojcostwa i o alimenty. Do spraw nieprocesowych związanych z postanowieniem zalicza się sprawy opiekuńcze, tj. przysposobienie, ustanowienie opiekuna, wykonywanie, ograniczenie, zawieszenie, pozbawienie i przywrócenie władzy rodzicielskiej, zakazanie osobistej styczności z dzieckiem oraz odebranie dziecka.Podmioty pozapaństwowe polityki społecznejDo pozapaństwowych podmiotów polityki społecznej zalicza się organizacje, które wspierają lub uzupełniają działalność państwa w wyrównywaniu różnic społecznych i szans życiowych jednostek i grup obywateli. Zaliczamy: stowarzyszenia, związki i fundacje, które w zorganizowany sposób chcą poprawić sytuację osób doświadczonych subiektywnie odczuwalną krzywdą (Caritas, Krajowy Fundusz na Rzecz Dzieci, Monar, Polska Akcja Humanitarna, PCK, Towarzystwo im. Brata Alberta, Towarzystwo Przyjaciół Dzieci).21. Rodzaje i rola organizacji pozarządowych w polityce społecznej Rodzaje organizacji pozarządowych:- fundacje- stowarzyszenia (ok. 80% org. pozarządowych)- organizacje pozarządowe działające dla pożytku publicznego w sferze zadań publicznychRola organizacji pozarządowych:1)uzupełnianie i wspieranie działania państwa2)docieranie do grup najbardziej zaniedbanych3)świadczenie usług społecznych4)reprezentacja i rzecznictwo interesów wybranych zbiorowości5) łagodzenie konfliktów6)promowanie solidarności i altruizmu7) kształtowanie wspólnoty i demokratyzacji stosunków społecznych8)stanowią istotę społeczeństwa obywatelskiegoPrzykłady organizacji pozarządowych : PCK, TPD, Caritas 22. Sektory polityki społecznej w państwie demokratycznymPo 90r.decenralizacja polityki społecznej znaczna część uprawnień państwa zostałą przekazana początkowo gmnią , a po 90r powiatom i samorządowym województwom np. przedszkola, niepełnosprawni, opieka socjalna.26.Przesłanki i formy socjalnej funkcji państwa w warunkach gospodarki rynkowej Funkcja państwa rozumiana jest najczęściej jako stan rzeczy , którego osiągnięcie władze państwa uważają za niezbędne . Podstawową funkcją jest zachowanie własnego istnienia . Bez tego warunku nie można realizować innych zadań. Najważniejszymi funkcjami państwa są dobro ogółu , zapewnienie bezpieczeństwa , ochrona własności i interesu narodu jak i jednostki. Obecnie jedną z najważniejszych funkcji jest strzeżenie dziedzictwa narodowego , ochrona środowiska , rozwój i szerzenie kultury. Problem funkcji pojawiał się już w pismach starożytnych Greków u Arystotelesa. S. Zawadzki wyróżniał następujące funkcje : funkcję wewnętrzną ,gospodarczo ? organizatorską , kulturalno ? wychowawczą , socjalną i zewnętrzną . funkcja wewnętrzna obejmuje całokształt działalności państwa zmierzający do utrzymania i umocnienia istniejącego systemu społeczno- gospodarczego. Model gospodarki socjalistycznej zakładający że państwo jest głównym organizatorem życia społecznego. Państwo to tworzyło struktury administracyjne . niestety ten model został w dzisiejszej gospodarce odrzucony. Celem funkcji socjalnej państwa jest zapewnienie obywatelom zabezpieczenia społecznego , obejmującego: ubezpieczenie społeczne , ochronę zdrowia , pomoc społeczną , zapewnienie odpowiednich warunków pracy i bytowania itp.. Funkcja socjalna obejmuje również działania mające na uwadze zapewnienie wszystkim obywatelom pracę i godziwe za nią wynagrodzenie , zapewnienie bezpieczeństwa i higieny pracy , ochronę środowiska naturalnego przed skażeniami , zapewnienie obywatelom minimum egzystencji itp. Właściwa realizacja funkcji socjalnej stanowi ważny czynnik zapewnienia pokoju społecznego. Funkcję socjalną realizują przede wszystkim organy administracji publicznej . podstawowym sposobem jej realizacji są formy nie władcze . Współpracuje z organizacjami społecznymi ? związki zawodowe , organizacje charytatywne , fundacje. 23.Poziom zatrudnienia w Polsce i w Europie, jego zmiany i ich uwarunkowania Tabela 1. Stopa bezrobocia oraz wskaźnik zatrudnienia w Polsce i krajach UE w latach 1999-2004.Polska ma najniższy wskaźnik zatrudnienia w UEPolska miała w zeszłym roku najniższy wskaźnik zatrudnienia wśród państw dzisiejszej Unii Europejskiej: pracowało tylko 51,2 proc. Polaków w wieku produkcyjnym, podczas gdy średnia dla 25 państw sięgała 63 proc. Najwyższą stopę zatrudnienia w Unii miała Dania ? 75,1 proc.Nieco lepiej na tle sytuacji w innych państwach UE prezentowały się Polki: pracowało ich w wieku produkcyjnym 46,0 proc. Średnia dla Unii sięgała 55,1 proc Polska miała najwyższy odsetek zatrudnionych w rolnictwie - 18,4 proc. Średnia dla 25 państw wyniosła 5,4 proc., astosunkowo najmniej rolników miały Wielka Brytania (1,3 proc. zatrudnionych) i Belgia (1,8 proc.). W Europie Środkowej najniższy wskaźnik zatrudnienia w rolnictwie miały Czechy - 4,5 proc.Sektorem zatrudniającym najwięcej ludzi były we wszystkich krajach Unii usługi - 66,0 proc. wobec 28,6 proc. w przemyśle. W Polsce było to odpowiednio 53,0 i 28,6 proc. Najwyższy wskaźnik zatrudnienia w usługach miały Luksemburg (78,2 proc.) i Wielka Brytania (75,3), a w przemyśle - Słowacja 38,4 proc.Sytuacja na rynku pracy jest silnie uzależniona od sytuacji makroekonomicznej kraju. Główną przyczyną spadku liczby osób pracujących oraz wzrostu bezrobocia jest osłabienie dynamiki wzrostu gospodarczego.Uwarunkowania zatrudnienia:- współczesny postęp technologiczny-gwałtowna globalizacja problemów gospodarczych-globalizacja stylu zycia-zwiększenie się roli jednostki oraz kobiet na rynku pracy,-przesunięcie zasobów pracy do sfery usług,-wzrost roli zatrudnienia w małych podmiotach gospodarczych i pracy na własny rachunek -upowszechnienie technologii informacyjnej? 24.Ewolucja ustawodawstwa w zakresie polityki rynku pracy w Polsce (od 1989 r.)1989r ? ustawa o zatrudnieniu (kreśliła kto może być bezrobotny, kto może uzyskać świadczenie; utworzono biura pracy) ustawa miała na celu szczególną ochronę bezrobotnych zwalnianych z upadających czy likwidowanych zakładów oraz tracących pracę na skutek zwolnień grupowych16.11.1991r - uchwalono ustawę o zatrudnieniu i bezrobociu ograniczono dostęp do statutu bezrobotnego jak i do zasiłków dla bezrobotnych; utworzono system urzędów pracy, początkowo Centralny UP, Rejonowy UP, Wojewódzki UP ustawa osłonowa dla bezrobotnych14.12.1994r. ? ustawa o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociupojawiły się elementy aktywnej polityki społecznej ? przeciwdziałanie bezrobociu: pośrednictwo pracy, szkolenia i przekwalifikowania, udzielanie pożyczek na rozpoczęcie działalności, organizacja robót i prac interwencyjnych2004 ? ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracyAktualna polityka zatrudnienia w Polsce w oparciu o ust. z 2004r.- wymienia instytucje pośrednictwa pracy, dialogu społecznego- wymienia agencje pracy- wymienia publiczne służby zatrudnienia 25.Instytucje rynku pracy w świetle ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z 2004 r. Art. 6. 1. Instytucjami rynku pracy realizującymi zadania określone w ustawie są:1) publiczne służby zatrudnienia;2) Ochotnicze Hufce Pracy;3) agencje zatrudnienia;4) instytucje szkoleniowe;5) instytucje dialogu społecznego;6) instytucje partnerstwa lokalnego.2. Publiczne służby zatrudnienia tworzą organy zatrudnienia wraz z powiatowymi i wojewódzkimi urzędami pracy, urzędem obsługującym ministra właściwego do spraw pracy oraz urzędami wojewódzkimi, realizującymi zadania określone ustawą.3. Ochotnicze Hufce Pracy są państwową jednostką wyspecjalizowaną w działaniach na rzecz młodzieży, w szczególności młodzieży zagrożonej wykluczeniem społecznym, oraz bezrobotnych do 25 roku życia.4. Agencje zatrudnienia są niepublicznymi jednostkami organizacyjnymi świadczącymi usługi w zakresie pośrednictwa pracy, pośrednictwa do pracy za granicą u pracodawców zagranicznych, poradnictwa zawodowego, doradztwa personalnego i pracy tymczasowej.5. Instytucjami szkoleniowymi są publiczne i niepubliczne podmioty prowadzące na podstawie odrębnych przepisów edukację pozaszkolną.6. Instytucjami dialogu społecznego na rynku pracy są organizacje i instytucje zajmujące się problematykąrynku pracy: organizacje związków zawodowych, pracodawców i bezrobotnych oraz organizacje pozarządowe współpracujące z publicznymi służbami zatrudnienia i Ochotniczymi Hufcami Pracy w zakresie realizacji zadań określonych ustawą.7. Instytucje partnerstwa lokalnego są instytucjami realizującymi inicjatywy partnerów rynku pracy, tworzonymi na rzecz realizacji zadań określonych ustawą i wspieranymi przez organy samorządu terytorialnego.8. Publiczne służby zatrudnienia mogą zlecać jednostkom samorządu terytorialnego, organizacjom pozarządowym, instytucjom szkoleniowym, organizacjom związków zawodowych, organizacjom pracodawców oraz agencjom zatrudnienia niektóre zadania określone w ustawie.26.Wytyczne europejskiej strategii zatrudnienia1. Zatrudnialność ? oznacza starania o to, aby bezrobotni mieli możliwości powrotu do pracy, a także promocję rynku pracy otwartego dla wszystkich. Zadaniem tego filaru jest przeciwdziałanie długoterminowemu bezrobociu, a sposobem na to jest wzmacnianie kształcenia ustawicznego, wspieranie programów szkoleniowych i przekwalifikowań, opracowanie programów doradczych, pomoc w dostosowywaniu programów edukacyjnych do zmieniających się potrzeb rynku pracy.2. Przedsiębiorczość ? oznacza dążenie do ułatwiania obywatelom UE zakładania firm, prowadzenia ich oraz zatrudniania innych osób, zalegalizowanie szarej strefy. Jest to traktowane jako wzmaganie szans na tworzenie nowych miejsc pracy. W tym filarze podkreślana jest także kwestia tworzenia motywacji do samo zatrudnienia. Zmniejszenie podatkowych obciążeń pracy i inwestycji w kapitał ludzki.3. Zdolność adaptacyjna pracowników i pracodawców - filar ten promuje modernizację organizacji pracy, uelastycznienie czasu pracy, przyjmowanie różnorodnych form zatrudnienia, unowocześnianie kontraktów o pracę, utrzymywanie zdolności dostosowawczych przedsiębiorstw poprzez szkolenia pracowników przeprowadzane w firmach. 4. Równość szans - Czwarty filar poszukuje dróg pogodzenia życia zawodowego z życiem rodzinnym. Próbuje rozwiązać problem przepaści między zatrudnianiem kobiet i mężczyzn. Chodzi o ułatwianie powrotu na rynek pracy po dłuższej przerwie, tworzenie warunków pracy dla osób niepełnosprawnych. 27. Pojęcie i rodzaje ubóstwa Pojęcie ubóstwaBieda (ubóstwo) - to pojęcie ekonomiczne i socjologiczne opisujące brak dostatecznych środków materialnych dla zaspokojenia potrzeb jednostki, w szczególności w zakresie: jedzenia, schronienia, ubrania, transportu i podstawowych potrzeb kulturalnych i społecznych.Rodzaje ubóstwaUbóstwo absolutne to pojęcie stosowane również w statystykach międzynarodowych na oznaczenie krańcowej biedy. Skrajnie (absolutnie) ubogim jest ten, kto może wydać na swoje utrzymanie mniej niż równowartość jednego dolara dziennie (w Polsce jest to 2,5 razy więcej). Takich osób jest na świecie około 2 mld, czyli ponad 1/3 ludzkości. Większość stanowią mieszkańcy Afryki i Azji Południowej. Ograniczenie o połowę liczby ludzi, którzy cierpią głód lub skrajne ubóstwo jest pierwszym zadaniem na liście Milenijnych Celów Rozwoju ONZ do 2015 roku 1.Ubóstwo względne - ma zmienną wartość i odnosi się do przeciętnego poziomu życia w danym kraju, mierzonego na ogół wysokością przeciętnych dochodów (wydatków). Zwolennicy podejścia względnego upatrują przyczyn ubóstwa przede wszystkim w funkcjonowaniu systemu społeczno-ekonomicznego. Na pierwszym miejscu wśród jego przyczyn wymieniają bezrobocie jako zjawisko niezależne od ubogich. Na drugim miejscu są niskie płace występujące w pewnych zawodach, regionach czy w stosunku do niektórych dyskryminowanych grup ludności. Brak odpowiedniego dochodu wynikającego z okoliczności niezależnych od świadomości i woli ubogich jest pierwotną przyczyną ubóstwa.Materiał dodatkowyMinimum egzystencji - koszyk dóbr, niezbędnych do podtrzymania funkcji życiowych człowieka i sprawności psychofizycznej. Uwzględnia on jedynie te potrzeby, których zaspokojenie nie może być odłożone w czasie, a konsumpcja niższa od tego poziomu prowadzi do biologicznego wyniszczenia i zagrożenia życia. W skład koszyka minimum egzystencji wchodzą potrzeby mieszkaniowe i artykuły żywnościowe. Łączny koszt nabycia (zużycia) tych dóbr określa wartość koszyka, która stanowi granicę ubóstwa skrajnego.W Polsce minimum egzystencji, zwane też "minimum biologicznym", szacowane jest od 1995 r. przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych. Podobnie, jak w przypadku minimum socjalnego, IPiSS ustala wartość koszyka minimum egzystencji oddzielnie dla 6 typów pracowniczych gospodarstw domowych (od rodziny 1-osobowej do 5-osobowej) oraz 2 typów gospodarstw emeryckich (1- i 2-osobowych). Kwota, odpowiadająca wartości koszyka minimum egzystencji, wyznacza granicę ubóstwa skrajnego (absolutnego).Subiektywna granica ubóstwa - odpowiada w przybliżeniu poziomowi dochodów deklarowanych przez respondentów jako ledwie wystarczające.Ustawowa granica ubóstwa - kwota dochodów, która zgodnie z obowiązującą ustawą o pomocy społecznej uprawnia do ubiegania się o przyznanie świadczenia pieniężnego.Luka dochodowa - różnica między kwotą, stanowiącą granicę ubóstwa a otrzymywanym dochodem.Wskaźnik luki dochodowej (wydatkowej) ? relacja wysokości luki dochodowej do wysokości granicy ubóstwa wyrażona w %. Inaczej mówiąc, jest to wskaźnik ukazujący, o ile procent przeciętne wydatki gospodarstw domowych z danej grupy są niższe od danej granicy ubóstwa. Wskaźnik luki dochodowej informuje o głębokości ubóstwa.28.Przyczyny ubóstwa w Polsce Nasz kraj w porównaniu z krajami Europy Zachodniej i Ameryki Północnej ? nie należy do krajów bogatych. Przyczyną tego jest: 123- letni okres zaborów, a w nim wojny napoleońskie i powstania narodowe oraz w XX wieku dwie wojny światowe. Wydarzenia te pochłonęły setki tysięcy ofiar, a ta ostatnia miliony Polaków, zniszczyły dorobek całych pokoleń i pozostawiły po sobie ruiny i zgliszcza.Podstawowym czynnikiem sprawczym ubóstwa w Polsce jest bezrobocie. Niedostatki w sferze edukacji są kolejnym najważniejszym powodem ubóstwa. Niski poziom ogólnych dochodów ludności, wynikający w znacznej części ze słabego poziomu przygotowania pracujących do wykonywania zawodu oraz z braku dostatecznej liczby miejsc pracy, przyczynia się do rozszerzania się sfery ubóstwa. W latach 1990-1998 wynagrodzenia realne obniżyły się w Polsce o 9%. Istniejące już ubóstwo rozszerza i pogłębia niedostateczna wysokość ograniczanie liczby osób uprawnionych do pobierania zasiłków z tytułu bezrobocia oraz świadczeń z opieki społecznej, między innymi przez zaostrzanie kryteriów kwalifikujących do otrzymywania takich świadczeń. Zwiększaniu się liczby osób kwalifikujących się do otrzymywania świadczeń społecznych towarzyszy zmniejszenie się wysokości wydatków budżetu państwa na pomoc społeczną. Z około 10,9 mld złotych złotych 1997 wydatki te spadły do 9,3 mld w 1998, do 9,5mld w 1999r. Do głównych przyczyn wzrostu ubóstwa w Polsce ostatnich lat XX wieku należą, obok bezrobocia, realny spadek wynagrodzeń, rent i emerytur oraz zmniejszenie realnej wartości świadczeń socjalnych środków na pomoc społeczną. Ubóstwo wydaje się być zjawiskiem społecznym, istniejącym niezależnie od wzrostu gospodarczego. Absolutne i stosunkowe zwiększanie się ubóstwa w Polsce obserwujemy ostatnio w latach 1998-2001, choć w tym samym czasie dochód narodowy brutto wzrastał nieprzerwanie i jego stopa utrzymywała się do 2001 roku na zadowalającym poziomie. Wzrost produktu narodowego, słusznie uważany za warunek niezbędny postępu społecznego nie wystarczy, aby ten postęp zapewnić. To co wyprodukowano powinno być rozdzielone w sposób odpowiadający potrzebom rozsądku, a w tym rozsądnie podejmowanej sprawiedliwości społecznej.Tymczasem ludzie przedsiębiorczy i niektórzy ludzie tzw. ?szarej strefy? dorabiają się, inwestują, budują domy i kupują co raz bardziej luksusowe samochody, płacą za wstęp na bal sylwestrowy 5000 zł za dwie osoby (w W-wie ? wiadomość z TV ? 27.12.2001). Z drugiej strony, pozostawieni sami sobie pracownicy rozwiązanych państwowych gospodarstw rolnych, ponad 3mln bezrobotnych z których tylko kilkanaście procent ma prawo do pobierania zasiłków, kilkaset tysięcy pielęgniarek zarabiających kilkaset złotych miesięcznie, kilkaset tysięcy nauczycieli, zarabiających średnio nieco ponad 1000 złotych i kilka milionów ludności wiejskiej tłoczącej się na drobnych gospodarstwach, żyją w nędzy, albo na jej pograniczu.Z badań nad rozmiarami ubóstwa w Polsce wynika, że znaczna część społeczeństwa znajduje się w złej sytuacji materialnej i że ubóstwo obejmuje stopniowo coraz więcej osób. W 2001 roku poniżej minimum socjalnego żyło ponad 53% ludności.?Z natężeniem ubóstwa w Polsce wiąże się niewątpliwie wzrost liczby zamachów samobójczych. Ogólna ich liczba pomiędzy rokiem 1990 a 2001 zwiększyła się o 46% do 5,621 przypadków. Prawie połowę tych przypadków (43%) stanowili mężczyźni w wieku 31-50 lat.?Ubóstwo nie rozkłada się po równi na wszystkich. Dokucza ono najbardziej ludności rolniczej, aniżeli zamieszkałej w miastach, bardziej ludności małych, aniżeli wielkich miast, bardziej ludziom słabo, niż dobrze wykształconym, bardziej żyjącym w rodzinach wielodzietnych, aniżeli nie posiadającym, albo posiadającym jedno dzieStopa ubóstwa, czyli stosunek liczby ubogich do liczby ludności kraju, zależy od zastosowanego kryterium ubóstwa. Na podstawie powyższej tabeli można dostrzec możliwość manipulowania danymi statystycznymi. Osoby chcące zmniejszyć znaczenie ubóstwa stosują kryterium minimum egzystencji, a ci, którzy chcą je uwypuklić zastosują kryterium ubóstwa subiektywnego. 31.wskaźnki i linie ubóstwaMiary ubóstwa-zasięg ubóstwa ? informuje nas o tym jaki odsetek społeczeństwa żyje w ubóstwie. -głębokość ubóstwa ? jest to taki wskaźnik, który pokazuje nam o ile powinny wzrosnąć dochody jednostki lub rodziny aby przestała żyć w ubóstwie.-Zasięg ubóstwa określa się na podstawie linii ubóstwa czyli progu dochodowego, który oddziela ludzi ubogich od, którzy nimi nie są.-linia relatywna ? albo względna ? jest to dochód poniżej 50% przeciętnego w danym społeczeństwie w Europie- w Polsce minimum egzystencji i dochód, który pozwala na zaspokojenie podstawowych potrzeb na minimalnym poziomie- minimum socjalne ? wyższe od minimum egzystencji, ustalane instytucjonalnie-linie subiektywne ? pokazują dochód, który my sami uważamy za dochód, chroniący nas przed ubóstwem-linia ustawowa34. Pojęcie i podmioty pomocy społecznej w świetle ustawy z 2004 roku o pomocy społecznej Pojęcie pomocy społecznej Pomoc społeczna od dn