Polityka społeczna

Praca Zaliczeniowa z przedmiotu

Polityka Społeczna

Polityka społeczna:definicja, główne cele, podmioty i obszary działania (M.Książopolski, A.Rajkiewicz)

Pojęcie polityka społeczna (polityka socjalna) według encyklopedii PWN oznacza celową działalność państwa i innych podmiotów polityki w dziedzinie kształtowania warunków życia i pracy ludności oraz stosunków międzyludzkich, mająca na celu optymalne zaspokajanie potrzeb indywidualnych i społecznych. Jest to także dyscyplina naukowa o celowym oddziaływaniu na istniejący układ stosunków społecznych i przekształcaniu warunków życia ludności. W jej zakres wchodzą: polityka rodzinna, zatrudnienia i kształcenia, dochodów i struktury wydatków, wyżywienia, mieszkaniowa, kulturalna, ochrony pracy, zabezpieczenia społeczne i ochrony zdrowia, organizacji wypoczynku i turystyki, walki z patologią społeczną oraz zagadnienia prognozowania społecznego.
(pojęcie wyjaśniłem na podstawie encyklopedii PWN z roku 1983 – tak, więc nie wiem niestety czy jest ono aktualne, nie posiadam jednak nowszej wersji powyższej Encyklopedii)

Polityka społeczna powstała na przełomie XVIII i XIX wieku, jej autorstwo przypisuje się Charlesowi Fourierowi francuskiemu myślicielowi i reformatorowi.
Z terminem polityka społeczna w życiu codziennym spotykamy się niemal codziennie. Pisze i mówi się o polityce społecznej najczęściej wtedy, kiedy rozpoczynają się debaty o reformie ubezpieczeń społecznych, ochrony zdrowia czy zasiłków dla bezrobotnych. Wiąże się z nią społeczną, sytuację gospodarstw domowych, pomyślności czy niepomyślności życia rodzinnego, wielkości urodzeń, wysokość czynszów itp. Najczęściej jednak słyszymy o niej, gdy dochodzi do uchwalenia budżetu i podziału owoców wzrostu gospodarczego.
Polityka społeczna jak każda dziedzina w życiu posiada tak swoich zwolenników jak i przeciwników.
Jej zwolennicy uważają ją jako wyodrębnioną dziedzinę działalności państwa, współdziałającą z jego organami, instytucjami samorządowymi, stowarzyszeniami, organizacjami itp.. Uważają oni, że zgromadzenie odpowiednich środków na zaspokajanie elementarnych potrzeb materialnych, zdrowotnych, edukacyjnych obywateli, na wyrównanie szans życiowych oraz kształtowanie systemów wspierania przezorności osobistej i zbiorowej jest najlepszym sprawdzianem wydolności władz politycznych i polityki gospodarczej.
Przeciwnicy jej twierdzą natomiast, iż polityka społeczna pasożytuje na organizmie wzrostu gospodarczego, zabiera ekonomii środki na inwestycje, na rozwój bazy produkcyjnej, na wysokie płace dla przedsiębiorczych wydajnych producentów czy menadżerów.
Autorzy książki p.t. Polityka społeczna (M.Książopolski, A.Rajkiewicz) jako definicję polityki społecznej podają działania państwa oraz innych ciał publicznych sił społecznych, która zajmuje się kształtowaniem warunków życia ludności oraz stosunków międzyludzkich (zwłaszcza w środowisku zamieszkania i pracy). W ramach ogólnej oferty polityki społecznej mieszczą świadczenia społeczne jako ważny czynnik wspomagania gospodarstw domowych, ale jeszcze ważniejsza zdaje się być sprawa powszechnego zapewnienia zajęć zarobkowych, dających podstawę egzystencji oraz poczucia bezpieczeństwa i pokoju społecznego. W nauce występuje wiele ujęć celów i zakresu polityki społecznej. Jednak wszystkie łączy to, że wprost lub pośrednio odwołują się do kategorii potrzeb. Kategoria ta wyznacza specyfikę nauki o polityce społecznej na tle innych nauk i odrębną rolę polityki społecznej jako działalności praktycznej na tle innych polityk. Przedmiotem zainteresowania polityki społecznej są potrzeby, ich rodzaje, stan i sposób ich zaspokajania z punktu widzenia jej celu generalnego, jakim jest postęp społeczny. Teoretyczne podstawy wiedzy o potrzebach pochodzą w polityce społecznej przede wszystkim z psychologii i ekonomii. W psychologii, potrzeby wiąże się z odczuwaniem napięcia fizjologicznego lub psychicznego wywołanego jakimś brakiem. Jednostka świadomie lub nieświadomie dąży do redukcji tego napięcia, sięgając po różnorodne środki (materialne i duchowe) i w ten sposób zaspokaja swoje potrzeby. Potrzeby mogą być, zatem uświadomione i nieuświadomione. Potrzeby uświadomione inaczej można określić jako dążenia lub aspiracje. Mogą być ujawniane, ale mogą też nie być uzewnętrzniane w danej sytuacji, w dłuższym czy krótszym okresie.
W nauce o polityce społecznej przyjmuje się kilka podstawowych założeń dotyczących potrzeb:
1. Społeczeństwo jest źródłem potrzeb w stopniu nie mniejszym niż jednostka. Polityka społeczna uczestniczy w procesie kształtowania wzorów konsumpcji oraz standardów poziomu i jakości życia

2. Potrzeby można uporządkować hierarchicznie ze względu na kryterium niezbędności ich zaspokajania dla istnienia i rozwoju człowieka. Na tej podstawie wyznaczane są priorytety w polityce społecznej, to znaczy ustalana jest hierarchia celów i kolejność zadań.

3. Potrzeby jednostki ludzkiej zmieniają się w cyklu życia. Inna jest struktura potrzeb dziecka, a inna osoby dorosłej.

4. Każda celowa działalność, a taką jest polityka społeczna, wymaga określenia, co będzie uważane za osiągnięcie oczekiwanego jej efektu. W przypadku zaspokajania potrzeb oznacza to konieczność określenia norm, za pomocą, których dokonuje się oceny osiągniętego poziomu zaspokajania danej potrzeby. Ustala się w tym celu minimalny i optymalny poziom zaspokojenia potrzeby, porównując z nimi faktycznie uzyskiwane wartości.

5. W związku z wielką różnorodnością potrzeb i zróżnicowanym poziomem aspiracji nie jest możliwe pełne usatysfakcjonowanie wszystkich członków społeczeństwa. Polityka społeczna musi, zatem posługiwać się normami, których spełnienie uznawane będzie za osiągnięcie właściwego poziomu zaspokojenia potrzeb.

6. Potrzeby można badać empirycznie, to znaczy obserwując, rejestrując i analizując fakty społeczne. W związku z tym, że wielu potrzeb nie da się bezpośrednio zaobserwować polityka społeczna korzysta z opracowanych przez statystyków wskaźników społecznych. Dostarczają one wiedzy o potrzebach poprzez obserwację zjawisk i procesów towarzyszących ich zaspokajaniu.

Podstawowe pytania diagnozy w polityce społecznej dotyczą tego, jakie są potrzeby, jaka jest ich skala (jak dużej populacji dotyczą), jaki jest poziom oraz sposoby ich zaspokojenia. Tego jak zaspokajane są potrzeby dotyczą zazwyczaj badania jakościowe. Pozostałe kwestie związane z procesem zaspokojenia potrzeb są badane za pomocą metod ilościowych.

Według autora książki p.t. „Polityka społeczna koncepcje – instytucje - koszty” wyróżniamy trzy modele polityki społecznej:
- liberalny: państwo opiekuńcze ogranicza się do przeciw działania ubóstwu grup szczególnie narażonych, o których wiadomo, że samodzielnie sobie nie poradzą. Pomoc jest minimalna, wyraźnie adresowana, wymagająca testów dochodów i kontrolowania adresatów. Filozofia tego typu wywodzi się z angielskiego ustawodawstwa dla ubogich i w pełni została urzeczywistniona w Wielkiej Brytanii lat czterdziestych
- motywacyjny: przyjmuje się założenie, że polityka społeczna jest niezbędnym elementem ładu ekonomicznego i politycznego, ponieważ podnosi wydajność i umacnia przywiązanie do pracy, poprawia kwalifikacje pracowników, pozwala na utrzymanie pokoju społecznego oraz niezbędnej równowagi między pracą a kapitałem. Taka polityka społeczna zajmuje się przede wszystkim kształtowaniem motywacyjnych równoważących stosunków społecznych, łagodząc różne zakłócenia i destrukcyjne nastroje. Jej narzędziem są instytucje samorządów, odpowiednio ułożone stosunki przemysłowe oraz inne instytucje życia społecznego, takie jak np. kościół czy stowarzyszenia.
- redystrybucyjny: w modelu tym państwo ma do realizacji bardzo ambitne cele społeczne. Zakłada się znaczne wyrównanie nie tylko szans, ale także dobrobytu na zasadzie szerokiej redystrybucji dochodów. Jest to model szeroko stosowany w krajach skandynawskich, skandynawskich przykładem jego najpełniejszej realizacji jest polityka społeczna w Szwecji.
Wydatki na politykę społeczną stanowią zasadniczą część finansów publicznych państwa. Finanse publiczne obejmują całość budżetu centralnego funduszy poza budżetowych, takich jak fundusz ubezpieczeń społecznych i pracy, oraz środki budżetów samorządu terytorialnego. Od roku 1992 obok budżetu centralnego funkcjonują w Polsce budżety gminne (szczebel lokalny), a od 1999 r. budżety samorządu terytorialnego powiększyły się o budżety powiatowe i wojewódzkie.
Politykę społeczną można rozumieć jako deklarację woli służenia pewnym wartościom, połączoną z bardzo pragmatycznym i elastycznym podejściem do sposobów i tempa ich osiągania.
Według mnie polityka społeczna jest bardzo ważną dziedziną życia codziennego każdego z nas. Jest ona niedostrzegana, a praktycznie wszystko, co wykonujemy w pracy, domu, czy ulicy opiera się o nią. Wydaje mi się, że lepiej nie wyobrażać sobie, co było by gdyby nie było Polityki Społecznej. Tak naprawdę nikt by nie dbał o nas, a ni oto, jaki los spotkał człowieka jako jednostkę.