Polityka społeczna Polski

PLAN


I Wstęp
1)Struktura polskiej polityki
II Rozwinięcie
2)Polityka społeczna
3)Polityka rodzinna
a) Rodzina jako środowisko wychowawcze
b) Polityka rodzinna: definicje, cele, podmioty
c) Polityka rodzinna w Polsce w okresie transformacji
4)Zróżnicowanie i funkcje struktury społecznej
5)Polityka ochrony zdrowia
6)Polityka zabezpieczeń społecznych i reforma systemu
emerytalnego
a) Zabezpieczenia społeczne
b) Reforma systemu emerytalnego
7)Kwestia społeczna bezrobocia
8)Pomoc społeczna i świadczenia społeczne
a) Pomoc społeczna
b) Świadczenia społeczne
9)Polityka ochrony środowiska
10)Polityka psychologii społecznej
III Zakończenie
11)Praktyczny obraz Polski










1.Struktura polskiej polityki

Obecnie krajem rządzi lewica, aspiracje Polaków są wysokie, natomiast rzeczywistość każe wątpić w ich realizację. Społeczeństwu brakuje odpowiedniego kierunku działania, stąd wzięła się próba zdefiniowania struktury polskiej polityki, która powinna wyznaczyć wybór odpowiedniej strategii transformacji dość nowoczesnego kraju w państwo jeszcze bardziej rozwinięte. Celem jest dobrobyt obecny w innych krajach europejskich, i myśleć o nim warto, zwłaszcza od 1989r., kiedy historia uśmiechnęła się wreszcie do Polski. Struktura polityki to zharmonizowanie programu rządu z aspiracjami i realiami społeczeństwa.
Program rządowy składa się z polityki społecznej, obronnej, zagranicznej, kulturalnej i gospodarczej, a każda z nich powinna być aktualna i sformułowana w sposób przemyślany.

Polityka społeczna jest to działalność państwa i innych organizacji w dziedzinie kształtowania warunków życia i pracy ludności oraz warunków społecznych mających na celu m.in. zapewnienie bezpieczeństwa socjalnego, zaspokojenia potrzeb wyższego rzędu i zapewnienie ładu społecznego. Składają się na nią ustrój państwa, szkolnictwo, ochrona zdrowia, opieka społeczna, polityka rodzinna, ekologia, psychologia społeczna, jednym słowem wszystkie dziedziny związane z człowiekiem. Określa ona pozostałe kategorie polityki państwa. Obowiązek prowadzenia przez władze państwowe polityki społecznej wynika z zapisów Konstytucji RP. W najbardziej ogólny sposób regułę tę formułuje art. 2, który stanowi, że Rzeczpospolita Polska jest państwem „urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej”. Poszczególne przepisy ustawy zasadniczej konkretyzują ten zapis. Polityka społeczna nie jest domeną tylko jednego resortu, ale realizuje ją cały rząd, a także inne niż resort pracy i zabezpieczenia społecznego, takie jak edukacji, kultury, rolnictwa, polityki regionalnej, zdrowia.
W okresie demontowania komunizmu w latach 80-tych społeczeństwo opowiedziało się za liberalną demokracją i kapitalistyczną gospodarką rynkową. Rozwiązania ustrojowe demokracji liberalnej występującej w najbardziej rozwiniętych państwach zachodnich wywodzą się z idei rewolucji francuskiej i amerykańskiej. Jej cechami są:
- równość wszystkich wobec prawa;
- równość szans;
- wolne wybory;
- wolność prasy, radia i telewizji.

Polskie społeczeństwo ma ambicję „powrotu do Europy”, czyli dogonienia poziomu i jakości życia takich krajów europejskich, jak Hiszpania czy Włochy. Celem Polski jest wejście do Unii Europejskiej, a fakt ten będzie potwierdzeniem, że zostały spełnione warunki polityczno-gospodarcze, typowe dla reszty krajów członkowskich.


3. Polityka rodzinna

a) Rodzina jako środowisko wychowawcze.

W literaturze naukowej można znaleźć wiele definicji rodziny. Spotykamy takie określenia jak: ”dwie lub więcej osób żyjących, powiązanych więzami krwi, małżeństwem lub adopcją” (M.F. Reading, „A dictionary of the socjal scientes” , London 1977); „grupa osób powiązanych więzią małżeńską , więzią krwi lub adopcją” („Dictionnaire de socioligie”, Laorusse, Paris 1973”); „rodzina jest grupą złożoną z osób połączonych stosunkiem małżeńskim i rodzicielskim” (J. Szczepański, „Elementarne pojęcia socjologii”, Warszawa, 1970).
W Europie mówiąc o rodzinie ma się na myśli tzw. rodzinę małżeńską, to znaczy względnie trwały związek między kobietą i mężczyzną i ich dziećmi, osobami, które prowadzą wspólne gospodarstwo. Jest to więc małżeństwo z dziećmi lub rodzice z dziećmi. Ale są spotykane również takie rodziny której członkami są samotny ojciec lub samotna matka z dziećmi (takie rozwiązania spotykamy coraz częściej współcześnie).
Sytuacja rodziny w szerszych strukturach uległa dużym zmianom. Jednak w stosunku do swoich członków zachowała ona ważne funkcje:
a) utrzymania ciągłości biologicznej;
b) utrzymania ciągłości kulturalnej;
c) zapewnienia pozycji dzieciom;
d) zaspokajania potrzeb emocjonalnych;
e)sprawowania kontroli nad zachowaniem swoich członków.
Polska będzie tak silna, jak będzie silna polska rodzina. Nową, sprawiedliwą i zamożną Polskę trzeba budować od podstaw, czyli od rodziny, która musi mieć gdzie mieszkać, utrzymywać się sama, poprawnie odżywiać się, kształcić i wychowywać dzieci zgodnie z własnymi aspiracjami, mieć czas i możliwości ciekawego wypoczynku oraz bezpieczną, szczęśliwą starość. Rodzina polska powinna mieć prawo swobodnego wyboru systemu wartości i religii oraz promować społecznie akceptowalne zachowania. Bezpieczeństwo polskiej rodzinie gwarantuje Konstytucja RP z 1997 roku, a w szczególności art.71 („Państwo w swojej polityce społecznej i gospodarczej uwzględnia dobro rodziny. Rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, zwłaszcza wielodzietne i niepełne mają prawo do szczególnej pomocy ze strony władz publicznych”).


b) Polityka rodzinna: definicje, cele, podmioty.

Według powszechnie przyjętej definicji „polityka rodzinna to całokształt form prawnych, działań i środków uruchamianych przez państwo w celu stworzenia odpowiednich warunków życia dla rodziny; jej powstania, prawidłowego funkcjonowania i spełniania przez nią wszystkich ważnych społecznie ról” (definicja S.B. Kamerman )
U podłoża tak zdefiniowanej polityki rodzinnej leżą następujące założenia:
- rodzina jest podstawową i najważniejszą instytucją społeczną,
- rodzina powinna być wspierana przez państwo,
- polityka rodzinna oznacza wielość polityk, a nie pojedynczy, jednolity akt prawny.
Polityka rodzinna adresowana jest do wszystkich rodzin, ale w jej ogólnych ramach wskazywane są szczegółowe cele związane z pomocą rodzinom znajdującym się w trudnych sytuacjach życiowych. Państwo realizuje tę politykę za pomocą:
- norm prawnych, które regulują stosunki rodzinne oraz relacje rodziny z państwem i innymi instytucjami. Wyznaczają również zasady i warunki korzystania ze świadczeń rodzinnych, określając w ten sposób krąg uprawnionych do świadczeń pieniężnych, rzeczowych i usług;
- świadczeń pieniężnych w postaci różnych zasiłków i zapomóg mogą być kierowane do poszczególnych rodzin obligatoryjnie, albo uznaniowo (przez system pomocy społecznej),
- świadczeń w naturze, które obejmują dobra rzeczowe przekazywane rodzinom (odzież, opał, paczki żywnościowe itp.),
- świadczeń w formie usług , które udzielane są przez różne instytucje. Mają one na celu wspieranie rodziny w wypełnianiu jej podstawowych funkcji. Usługi te realizowane są przy pomocy infrastruktury społecznej (np. żłobki, przedszkola, świetlice szkolne itp.).
(źródło: Analiza sytuacji rodzin i dzieci w Polsce, Raport 1992, Polski Komitet UNICEF, Warszawa 1993)
Państwo stanowi główny podmiot kształtowania polityki rodzinnej, gdyż na nim spoczywa obowiązek i odpowiedzialność za określenie, prowadzenie i finansowanie tej polityki. Zadania i uprawnienia państwa w zakresie polityki rodzinnej podzielone są między organy centralne, terenowe oraz samorządowe. Podmiotami tej polityki są również organizacje pozarządowe, związki zawodowe, związki pracodawców, Kościół Rzymskokatolicki, inne kościoły i związki wyznaniowe.

c) Polityka rodzinna w Polsce w okresie transformacji.

W latach 1990 – 1997 działania państwa na rzecz rodziny skierowane byłe przede wszystkim do rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej. Dominującą formą pomocy były świadczenia pieniężne. Udział wydatków na pieniężne świadczenia społeczne dla rodziny w produkcie krajowym brutto obniżał się, obniżyła się również ich wartość realna. Polityka wobec rodziny była wypadkową poszukiwania oszczędności w budżecie i koniecznością zaspokojenia najpilniejszych potrzeb.
Działania rządu w zakresie kreowania i realizowania polityki rodzinnej powinny być spójne i kompleksowe. Tymczasem w Polsce problemy rodziny znajdowały się w okresie PRL (i nadal znajduje się) w gestii wielu resortów (m.in. Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej, Ministerstwa Zdrowia, Ministerstwa Edukacji Narodowej). Na początku transformacji ustrojowej podjęto próbę zmiany takiego stanu rzeczy. W kwietniu 1991 r. uchwałą Rady Ministrów powołany został Pełnomocnik Rządu ds. Kobiet i Rodziny, którego zadaniem było m.in. koordynowania polityki państwa wobec rodziny. Jego funkcje zmieniały się w zależności od aktualnej sytuacji w państwie. W listopadzie 1997 r. ustanowiono Pełnomocnika Rządu do Spraw Rodziny (Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 listopada 1997 r. w sprawie ustanowienia Pełnomocnika Rządu do Spraw rodziny, Dz. U. Nr 138, poz. 927).Do zadań Pełnomocnika należy „inicjowanie i koordynowanie działań na rzecz kształtowania i relacji polityki państwa wobec rodziny”(art.2, ust. 1) Zgodnie z tym rozporządzeniem
Pełnomocnik ma również „koordynować wypełnianie zadań zapewniających realizację pełni praw dzieci i młodzieży oraz poprawę warunków ich życia.(art.3 ust.1).


4.Zróżnicowanie i funkcjonowanie struktury społecznej.

Stanisław Ossowski ujmował strukturę społeczną jako: „system międzyludzkich zależności, dystansów i hierarchii zarówno w nieorganizacyjnej, jak i organizacyjnej formie, zaś strukturę klasową (...) jako pewien szczególnie doniosły aspekt struktury społecznej”. Oznacza to, że poszczególne klasy i warstwy oraz grupy społeczne nie są zbiorowościami izolowanymi i statecznymi. Ludzie należący do tych zbiorowości pozostają w różnorodnych zależnościach (np. ekonomicznych, politycznych i ideologicznych), między nimi występują różne dystanse, powodujące, że utrzymują kontakty towarzyskie tylko z określonymi osobami i środowiskami. Istnieją także różne hierarchie między ludźmi na różnych stanowiskach, ze względu na wykształcenie, wykonywany zawód lub zamożność.
Problem zróżnicowania społecznego jest kluczem do zrozumienia doniosłych procesów społecznych w obrębie danego społeczeństwa. Zróżnicowanie społeczne przejawia się w naszym społeczeństwie w wielu przekrojach. Są różnice dotyczące środków produkcji, podziału pracy, możliwości dysponowania środkami produkcji, władzą, dobrami materialnymi. Występują też różnice w dostępności dóbr kulturalnych i socjalnych, w stopniu uczestnictwa w kulturze i aktywności kulturalnej.
Przez klasę rozumiemy pewne wielkie zbiorowości społeczne, odróżniające się od innych swoistym interesem ekonomicznym: „o ile miliony rodzin żyją w warunkach ekonomicznych, które różnią ich tryb życia, ich interesy i ich wykształcenie od trybu życia , interesów i wykształcenia innych klas i wrogo je im przeciwstawiają, to stanowią one klasę” (K. Marks, F. Engels „Dzieła wybrane”, tom I, Warszawa, 1949). Przed wojną do takich klas należały u nas burżuazja (kapitaliści), właściciele ziemscy (obszarnicy) oraz robotnicy(pracownicy fizyczni).Ten podział klasowy po reformie ustroju już nie istnieje. Ale czynniki, które różnicowały społeczeństwo, a więc „tryb życia, interesy, wykształcenie”, w innej skali społecznej i inaczej „rozlokowane”, jeszcze pozostały, ponieważ istnieją różnice w płacach, w wykształceniu, w dysponowaniu narzędziami produkcji i dobrami materialnymi, w uprawnieniach wynikających z podziału pracy i stanowisk, w korzystaniu z usług.
W dzisiejszych czasach wyróżniamy:
a) klasę robotniczą - to ogół pracowników najemnych, z wykształceniem podstawowym, zawodowym i średnim bezpośrednio wytwarzających dobra materialne i konsumpcyjne oraz wykonujących związane z tym wytwarzaniem usługi w różnych sektorach gospodarki;
b) klasę chłopską - jej członków łączy praca na roli, będąca jedynym źródłem ich utrzymania oraz podleganie swoistemu rytmowi życia wiejskiego z właściwymi mu zwyczajami i obyczajami. Dziś chłopi – rolnicy stanowią klasę społeczną liczącą około 4 milionów osób. I to nie dlatego tylko, że w odróżnieniu od klasy robotniczej posiadają własne środki produkcji (ziemię i urządzenia). Aktualnie rolnicy stanowią zbiorowość jednolitą narodowo, solidarną i świadomą swej przynależności narodowej;
c) pracowników umysłowych (klasę średnią) - różnorodność spełnianych funkcji zawodowych oraz niejednolitość położenia społecznego różnych grup pracowników umysłowych, mają ścisły związek z uprzemysłowieniem i upaństwowieniem oraz z ruchliwością geograficzną i społeczną. W stosunku do roku 1939 ogół pracowników umysłowych wzrósł do roku 1992 przeszło czterokrotnie. Początkowo proces kształtowania się tej warstwy polegał m.in. na awansowaniu zdolnych i politycznie doświadczonych robotników i chłopów na stanowiska kierownicze oraz na organizowaniu różnych skróconych form kształcenia w zakresie szkoły średniej. dokonano też reorganizacji systemu szkolnego (zniesienie opłat, zmiany w programie) i zagwarantowano możność szerokiego kształcenia się, obok dzieci pracowników umysłowych także dzieciom ze środowiska robotniczego mi chłopskiego. Szkoły wyższe w latach 1945-1992 ukończyło ok. 1.7mln.absolwentów;
d) warstwa rządząca - w każdym społeczeństwie istnieje pewna zbiorowość ludzi zajmujących kierownica stanowiska w centralnych instytucjach państwa i podejmuje decyzje ważne dla całego społeczeństwa.
Polska droga do dobrobytu wiedzie przez te same rozwiązania, które stosują najbardziej rozwinięte kraje zachodnie, a jednym z nich jest tworzenie i utrzymywanie silnej klasy średniej, która dynamizuje gospodarkę i zapewnia rozwój społeczny kraju. Polska ma jak dotychczas rozwinięte dwie klasy:
- niższą - do której należą ludzie o niskich dochodach;
- średnią - składającą się z ludzi o wysokich dochodach.
Klasa średnia, składająca się zazwyczaj z ludzi czerpiących dochody z racji posiadania wyższego wykształcenia dopiero się rozwija. Idzie to wolno, gdyż w Polsce panuje opinia, że wyższe wykształcanie jest inwestycją nieopłacalną. Jest to nonsens typowy dla polskiej rzeczywistości. Szkolnictwo wyższe w Polsce należy rozwijać, i do 2015 roku ilość studentów powinna być zwiększona czterokrotnie. Liczba studentów w Polsce na milion mieszkańców jest dziesięciokrotnie niższa niż w Stanach Zjednoczonych. Równolegle należy tak rozwijać gospodarkę i kulturę, żeby obie strefy wchłonęły nowych specjalistów. Wzrost liczby ludzi z wyższym wykształceniem z jednego miliona obecnie do czterech milionów w 2015 roku jest koniecznym warunkiem powrotu Polski do Europy.


5. Polityka ochrony zdrowia.

Polityka ochrony zdrowia jest swoistą dziedziną polityki społecznej. Jest ona pojęciem szerszym od polityki opieki lekarskiej. Pełna polityka ochrony zdrowia obejmuje oddziaływanie na wszystkie czynniki bezpośrednie i pośrednie, mające wpływ na stan zdrowia człowieka ,dlatego też przyjmuje się , że polityka ochrony zdrowia obejmuje politykę kształtowania kultury zdrowotnej, politykę ochrony środowiska naturalnego, politykę bezpieczeństwa pracy, politykę ochrony konsumenta przed szkodliwymi składnikami żywności itp. Cele społeczne polityki zdrowotnej dotyczą zapewnienia wszystkim równych szans rozwoju i ochrony zdrowia, zapobiegania chorobom, zgonom, niepełnosprawnościom oraz taką organizację leczenia z troską o chorego i poszanowaniem jego godności.
Polityka ochrony zdrowia musi prowadzić do zwielokrotnienia efektywności leczenia i profilaktyki. Oznacza to, że śmiertelność niemowląt musi się zmniejszyć dwukrotnie: z 17 do 8 przypadków na 1000 urodzeń, zaś średnia wieku mężczyzn musi wzrosnąć z 65 do 70 lat, a kobiet odpowiednio więcej. Chcąc to zrealizować, trzeba zdecydowanie zahamować odpływ lekarzy z kraju oraz zwiększyć liczbę absolwentów Akademii Medycznych.
Zmiany społeczno-ekonomiczne oraz zmieniające się potrzeby zdrowotne ludzi spowodowały konieczność wprowadzenia nowych form i metod organizacji zarządzania w systemie ochrony zdrowia. Reformę służby zdrowia przeprowadzono w 1997 roku. Istotnym elementem reformy była zmiana starego systemu podstawowej opieki zdrowotnej, na model oparty o instytucję lekarza rodzinnego. Do głównych celów reformy należą:
1) Powszechność i obowiązkowość ubezpieczenia zdrowotnego (składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 7,75% naszego przychodu i jest co miesiąc odciągana od zaliczki na poczet podatku dochodowego. Dzięki temu jesteśmy objęci ubezpieczeniem zdrowotnym. Objęte są nimi również osoby będące na utrzymaniu ubezpieczonego – jego dzieci, a także współmałżonek. Składka podatnika trafia do Kasy Chorych, która gromadzi i zarządza naszymi pieniędzmi ze składek. Kasa zawiera umowy na świadczenia zdrowotne z lekarzami i pielęgniarkami, przychodniami i szpitalami. Budżet państwa opłaca składkę za bezrobotnych bez zasiłku i za osoby na zasiłkach wychowawczych. Za pracownika składkę odlicz i opłaca pracodawca. Za zatrudnionych na podstawie umowy-zlecenia lub umowy agencyjnej-zleceniodawca. Za Bezrobotnego pobierającego zasiłek i osoby na zasiłku przedemerytalnym –Urząd Pracy . Za emeryta i rencistę – ZUS.Za rolnika składkę oblicza i pobiera z budżetu państwa KRUS - Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Pozostali obywatele mający nieregularne dochody opłacają sami składkę ubezpieczenia zdrowotnego).
2) Składka stanowi podstawę ubezpieczenia zdrowotnego (z powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego pokrywane są wszystkie koszty opieki medycznej).
3) Każdy pacjent ma zapewnioną opiekę medyczną (Bezpośrednią opiekę nad pacjentem sprawuje lekarz podstawowej opieki zdrowotnej lub lekarz rodzinny. Od tego lekarz otrzymuje się skierowanie do specjalisty, szpitala lub sanatorium.).
4) Każdy może wybrać u kogo i gdzie się chce leczyć (Od 1 stycznia 1999 r. nie obowiązuje rejonizacja. Każdy może wybrać swojego lekarza podstawowej opieki zdrowotnej lub rodzinnego. Teoretycznie możemy wybrać lekarza specjalistę, pielęgniarkę lub położną).
5) Za nasze leczenie płaci Kasa Chorych (W całym kraju powstało 16 Regionalnych Kas Chorych. Każda Kasa działa na terenie własnego województwa. Jest także Kasa Branżowa, do której może należeć każdy z nas. Kasa, którą wybraliśmy, płaci za usługę medyczną , o ile lekarz będzie miał podpisany z Kasą kontrakt).
6) Obowiązuje samorządność Kas Chorych (Kasy są niezależne, autonomiczne w stosunku do zewnętrznych podmiotów i samodzielnie podejmują decyzje oraz ponoszą za nie odpowiedzialność. Kasa ma osobowość prawną).
7) Kasy chorych są samofinansującymi się podmiotami gospodarczymi ( Przychody Kasy Chorych, które w zdecydowanej większości pochodzą ze składki na ubezpieczenie, są przeznaczone na finansowanie kosztów i inwestycji służących potrzebom Kas Chorych).
Reforma służby zdrowia miała usprawnić system opieki medycznej, jednak praktyka odbiega nieco od założeń reformy i dziś pojawiają się głosy opowiadające się za reformą reformy służby zdrowia. Po za tym w Polsce zestawienia wskazują, że wydatki na ochronę zdrowia są 10-krotnie niższe, niż w krajach gospodarczo rozwiniętych. Do tego dochodzą ceny leków, które kształtują się na poziomie światowym, przy nieproporcjonalnie małych zarobkach. Wszystkie te czynniki wpływają na fakt, że przeciętnego Polaka nie stać na naprawdę fachową opiekę medyczną.

6.Polityka zabezpieczeń społecznych i reforma systemu emerytalnego.

a)Zabezpieczenie społeczne

W literaturze pojawia się wiele definicji zabezpieczenia społecznego. Jerzy Piotrowski definiuje zabezpieczenie społeczne, jako „całokształt środków i działania instytucji publicznych, za pomocą których społeczeństwo stara się zabezpieczyć swych obywateli przed niezawinionymi przez nich niedostatkami, przed groźbą niemożności zaspokojenia podstawowych społecznie uważanych za ważne potrzeb”(Piotrowski Jerzy „Zabezpieczenie społeczne. Problematyka i metody”). Antoni Rajkiewicz zaś, rozumie pod tym pojęciem „system świadczeń, do których obywatele mają prawo lub z których mają możliwość korzystania w wypadkach i na warunkach określonych odpowiednimi przepisami” („Polityka społeczna” Red. Antoni Rajkiewicz).
Tradycyjnie za główny cel zabezpieczenia społecznego uznaje się zagwarantowanie bezpieczeństwa socjalnego. Podejmowane dla realizacji tego celu działania są więc przede wszystkim skierowane na zmniejszenie i kompensowanie następstw zaistnienia różnych zagrożeń , zaliczanych do grona ryzyk socjalnych, np. choroba, wypadek przy pracy i choroba zawodowa, inwalidztwo, macierzyństwo, utrata pracy, zgon żywiciela rodziny czy starość.

b) Reforma systemu emerytalnego.

Polityka opieki społecznej musi kierować się założeniem, że nie ma powrotu do czasu kapitalizmu z XIX wieku. Każdy, kto przepracował trzydzieści lat i osiągną wiek emerytalny powinien mieć prawo do zasłużonego odpoczynku. Państwowa opieka społeczna winna być finansowana ze zgromadzonego przez pracujących funduszu socjalnego pochodzącego z 67% odpisu od płac. Państwowa emerytura nie powinna gwarantować utrzymania się i powinna być uzupełniana emeryturą z prywatnych funduszy. To są jednak tylko założenia . Aby je choć w części zrealizować w 1998 r. przeprowadzono w Polsce reformę systemu emerytalnego. Weszła ona w życie 1 stycznia 1999 r. Zasadniczym celem reformy emerytalnej było ścisłe powiązanie wysokości przyszłego świadczenia z sumą składek wpłacanych przez całe życie przez danego pracownika, a także z wiekiem, w jakim on przejdzie na emeryturę. Nowy system rent i emerytur zastąpił stary system repartycyjny (oparty na zasadzie repartycji – podziału), w którym, najogólniej mówiąc, „młodsze pokolenie” utrzymywało „pokolenie starsze”. W nowym systemie wszyscy przyszli emeryci będą otrzymywać świadczenia z dwóch obowiązkowych źródeł (I i II filar), oraz ewentualnie z ubezpieczeń dobrowolnych (III filar).
I filar oparty jest na zasadzie umowy pokoleniowej czyli systemie repartycyjnym (przepływ środków od pracujących do emerytów). W wyniku reformy wysokość emerytury z I filaru została ściśle związana z odnotowaną na indywidualnym koncie waloryzowaną corocznie sumą odprowadzanych składek. Nabyte wcześniej uprawnienia emerytalne zostaną przeliczone na tzw. kapitał początkowy. Przy przejściu na emeryturę suma zwaloryzowanych składek oraz kapitału początkowego zapisana na koncie każdego pracownika zostanie podzielona przez wyliczoną przez Główny Urząd Statystyczny średnie dalsze trwanie życia dla osoby w danym wieku , wyrażone w miesiącach. Tak określona miesięczna emerytura będzie wypłacana dożywotnio. Kapitał zgromadzony w I filarze nie podlega dziedziczeniu. Emerytura z I filaru będzie waloryzowana i będzie miała pełną gwarancję państwa.
II filar tzw. kapitałowy, zakłada, że część składki trafiająca do II filaru będzie inwestowana w ramach otwartych funduszy emerytalnych, które są prywatnymi firmami konkurującymi ze sobą na zasadach rynkowych, a zarządzanymi przez ściśle z nimi powiązane Powszechne Towarzystwa Emerytalne (PTE). Przy przejściu na emeryturę, uzbierany przez ubezpieczonego kapitał zostanie przekazany do zakładu emerytalnego, Który będzie wypłacał dożywotnio emeryturę. Środki zgromadzone na koncie funduszu emerytalnego podlegają dziedziczeniu.
III filar obejmuje wszelkie formy dobrowolnej zapobiegliwości, w tym wspierane przez państwo Pracownicze Programy Emerytalne (PPE).
Filar pierwszy pozostał przy zasadzie repartycyjnej, a filar drugi i trzeci oparte są na zasadzie kapitałowej co oznacza, że środki odprowadzane na nasz rachunek w Otwartym Funduszu Emerytalnym lub funduszu inwestycyjnym po pobraniu opłaty są inwestowane najczęściej na rynku kapitałowym. Dzięki stałemu zasilaniu naszego konta oraz „pracy” naszego kapitału na rynku, reinwestycji zysków wzrost oszczędności następuje bardzo dynamicznie.
W zreformowanym systemie emerytalnym wiek emerytalny został utrzymany na poziomie 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Wprowadzenie nowego systemu wymagało podziału ubezpieczonych na trzy grupy wiekowe:
1) osoby urodzone po 31 grudnia 1968 r. – obligatoryjnie weszły do systemu, a ich składka dzielona jest między I i II filar;
2) osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r. – zostały objęte systemem, ale dano im możliwość wyboru, czy ulokować całość swojej składki w I filarze nowego systemu, czy też zainwestować jej część w otwartym fundusz emerytalnym o charakterze kapitałowym (II filar);
3) osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r. – pozostały w pierwszym systemie na zasadach obowiązujących przed 1 stycznia 1999 r. , a ich nabyte prawa emerytalne zostały zagwarantowane.
Tak przedstawiają się założenia reformy emerytalnej, zaś praktyka, jak obecnie widać odbiega od tych założeń. Brakuje indywidualnych kont dla każdego ubezpieczonego w I filarze i pełnych kwot składek przekazywanych do funduszy, a wyniki finansowe niektórych funduszy emerytalnych nie są zadowalające dla ubezpieczonych.


7. Kwestia społeczna bezrobocia.

Zmiany gospodarcze i polityczne, jakie dokonały się w Polsce w latach 1989 i 1990 doprowadziły do tego, że Polska dołączyła do grupy krajów o gospodarce rynkowej, co z kolei spowodowało ujawnienie się bezrobocia na szeroką skalę. bezrobocie jest definiowane w różny sposób, ale podstawą każdej definicji jest założenie, że zjawisko to charakteryzuje się pewną liczbą ludzi bez pracy. Jak podaje słownik terminów ekonomiczno prawnych bezrobocie, to zjawisko, które polega na tym, że pewna liczba pracowników zdolnych do pracy oraz gotowych do jej podjęcia nie znajduje zatrudnienia (Ł. Gęsicki, M. Gęsicki „Słownik terminów ekonomiczno – prawnych”). Jest to wynik braku równowagi pomiędzy podażą pracy a popytem na pracę. Trafną z punktu socjologicznego definicję bezrobocia podał Mieczysław Kabaj. Autor określa bezrobocie jako przesunięcie zasobów pracy ze sfery pracy do sfery bierności zawodowej, w której nie uczestniczy się w procesach pracy. Bierze się udział natomiast w podziale produktu wytworzonego przez innych pracowników (M. Kabaj „Zatrudnienie i bezrobocie. Prognoza do 2000 r. Elementy polityki zatrudnieniowej”).
W Polsce bezrobocie stało się kwestią społeczną. Świadczy o tym przede wszystkim dynamika, skala i struktura tego zjawiska, jak i jego negatywne konsekwencje odczuwane coraz silniej. Brak pracy jest czynnikiem, który ma wpływ na zaspokojenie ważnych potrzeb społecznych w różnych sferach życia. Prowadzi też do narastania kwestii społecznych jak: kwestia ubóstwa, edukacyjna, zdrowotna itd., których rozwiązania powinna podjąć się m. in. polityka społeczna.
Cechami charakterystycznymi polskiego bezrobocia są:
- wysoki odsetek młodzieży wśród bezrobotnych (1/3);
- wysoki odsetek długotrwale bezrobotnych;
- duża skala zróżnicowania regionalnego;
- bardzo duży odsetek osób pozbawionych prawa do zasiłku;
- znaczny odsetek osób pochodzących ze wsi.
Walka z bezrobociem jest możliwa przez kompleksowe działania w sferze ekonomicznej mającej na celu wzrost gospodarczy i tworzenie nowych trwałych miejsc pracy. Zadania polityki społecznej w sferze walki z bezrobociem koncentrują się wokół problemu ochrony pracowników przed utratą zatrudnienia m. in. przez ochronę prawną, przed zwolnieniami grupowymi i indywidualnymi; ochrony egzystencji jednostki i rodziny dotkniętej brakiem pracy oraz kreowania zatrudnienia i pomocy w znalezieniu pracy. Świadczenia społeczne dla bezrobotnych w Polsce reguluje ustawa o zatrudnieniu. Powinny one zapewnić bezrobotnemu minimum życiowe, ale także powinny zachęcać do podjęcia pracy.
8. Pomoc społeczna i świadczenia społeczne.

a) Pomoc społeczna.

Pomoc społeczna jest częścią polityki społecznej państwa i skierowana jest do osób i rodzin niezdolnych samodzielnie zaspokoić niezbędnych potrzeb życiowych. Środki na ten cel gromadzone są przez instytucje państwowe. Pomoc społeczną reguluje ustawa z dnia 29 listopada 1990 r. uchwalona przez Sejm, odpowiada ona aktualnym potrzebom i określa miejsce pomocy społecznej w systemie zabezpieczenia społecznego. Celem pomocy społecznej jest zapobieganie powstawaniu trudnych sytuacji życiowych oraz pomoc osobom i rodzinom w przezwyciężeniu trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać wykorzystując własne środki, możliwości i uprawnienia. Od osób korzystających z tej pomocy wymaga się współudziału w rozwiązywaniu tych trudnych sytuacji życiowych. Pomoc ta powinna doprowadzić, w miarę możliwości do życiowego usamodzielnienia się korzystających z niej osób. Zmusza to klientów pomocy społecznej do aktywnego rozwiązywania własnych problemów, a nie do postawy biernej i często roszczeniowej.
Prawo do świadczeń z pomocy społecznej przysługuje w szczególności z powodu: ubóstwa, sieroctwa, bezdomności, ochrony macierzyństwa, bezrobocia, niepełnosprawności, alkoholizmu i narkomanii, trudności w przystosowaniu się do życia po opuszczeniu zakładu karnego, czy na skutek klęsk żywiołowych lub ekologicznych. Ustawa przewiduje także rodzaje świadczeń, np.: udzielenie schronienia, posiłku i niezbędnego ubrania, usługi opiekuńcze, renty socjalne i zasiłki (stałe, wyrównawcze, okresowe i celowe), pomoc finansowa na pokrycie wydatków na świadczenia lecznicze, czy sprawienie pogrzebu zgodnie z wolą zmarłego. Ustawa preferuje świadczenia pieniężne przyjmując za podstawę ich przyznawania nie sytuację majątkową ale bieżące dochody.
W 1999 r. wprowadzono reformę administracyjną, a z nią podział zadań związanych z pomocą społeczną między gminę, powiat, województwo. Głównym organem w strukturze organizacyjnej pomocy społecznej są utworzone powiatowe centra pomocy rodzinie (PCPR).

b) Świadczenia społeczne.

Świadczenia społeczne stanowią bardzo ważną część polityki społecznej nie tylko ze względu na swoją masowość i skalę wydatków, ale z tytułu funkcji jakie spełniają, zasad ich przekazu oraz struktury odbiorców.
Świadczenia społeczne jest to bezekwiwalentny przepływ pieniędzy i usług z różnego rodzaju instytucji do uprawnionych do ich odbioru osób. Do tych bezpłatnych lub częściowo odpłatnych usług socjalnych mają dostęp liczne grupy ludności, a niekiedy całe społeczeństwo. Zakres świadczeń społecznych ujmowany jest wielorako. Najczęściej zawęża się je do wypłacania rent i emerytur, różnego rodzaju zasiłków, a także do przekazu świadczeń lub usług związanych z chorobę, niepełnosprawnością czy też niezaradnością.


Jednak formy świadczeń społecznych to nie tylko świadczenia pieniężne, ale także świadczenia rzeczowe i zakładowe, usługi na rzecz usprawnionych oraz inne rodzaje świadczeń, np.: pożyczki na rozpoczęcie własnej działalności gospodarczej, kredyty dla studentów, świadczenia alimentacyjne, bilety ulgowe (dopłata państwowa do biletów), pomoc w spłacie kredytów mieszkaniowych itp. Gromadzenie środków na świadczenia społeczne ma wymiar publiczny i odbywa się z udziałem instytucji państwowych, samorządowych lub pod ich nadzorem. Jednak wydatkowanie tych środków nie jest przeznaczone w całości na świadczenia indywidualne. Część z tych wydatków przeznaczona jest na utrzymanie i rozwój tzw. infrastruktury społecznej, a więc urządzeń, które stanowią materialną podstawę przekazu usług socjalnych i kulturalnych, np.: szpitale, sanatoria, domy pomocy społecznej, szkoły, obiekty kulturalne itp.
Obecnie w Polsce podstawową funkcją świadczeń jest funkcja zabezpieczająca., która ma zapewnić podstawy egzystencji. Sytuacja ta jest związana z rosnącą liczbą emerytów i rencistów, bezrobotnych uprawnionych do pobierania zasiłków oraz osób korzystających ze świadczeń z pomocy społecznej. Obecna sytuacja gospodarcza państwa nie pozwala na eliminację świadczeń społecznych, ale zmusza do zmiany sposobu gromadzenia tych środków i ich wydatkowania. Dąży się do zwiększenia udziału własnego obywateli w świadczenia społeczne w postaci składek lub tzw. „współpłacenia” za niektóre usługi społeczne, przy jednoczesnym ograniczeniu wydatków budżetu państwa.


9. Polityka ochrony środowiska.

Polityka ochrony środowiska w Polsce musi zatrzymać grożącą społeczeństwu zagładę ekologiczną. W przeciwnym razie służba rozwój kraju zostanie uniemożliwiony, nie mówiąc już o powrocie do Europy. Należy zamykać zatruwające środowisko fabryki, które i tak najczęściej nie produkują konkurencyjnych wyrobów. W oparciu o pomoc techniczną Zachodu należy zlikwidować produkcję przedostających się do środowiska szkodliwych substancji. Należy zwiększyć zasilenie i przeprowadzić restaurację rzek. Budowa nowych obiektów przemysłowych musi podlegać ostrej weryfikacji pod kątem wymagań ekologicznych. Warunkiem przystąpienia do Unii Europejskiej jest spełnianie ostrych kryteriów ochrony środowiska, ale w ich spełnieniu możemy liczyć na pomoc Zachodu, któremu zależy na powstrzymaniu przenoszenia się skażeń. Katalog powyższych zaleceń jest łatwy do sformułowania i trudny do realizacji, ale sprawom ochrony środowiska można nadać odpowiedni prioryrtet i rozpocząć program powszechnej edukacji ekologicznej,


10. Polityka psychologii społecznej.

Polityka w zakresie psychologii społecznej polega na rozwijaniu i popieraniu wychowania i publicystyki obejmującej zagadnienia pragmatycznego stojących przed Polską problemów, proklamowanie kultu dobrej roboty, efektywności, przedsiębiorczości, wizji szczęśliwej młodości i spokojnej starości, sukcesu zawodowego itp. W polityce tej musi się mieścić pozytywny stosunek władz do obywatela, posługiwanie się zrozumiałym językiem, rozliczanie z powierzanych funkcji publicznych i obowiązków społecznych. Brak poszanowania wyborców jest sprzeczny z istotą demokracji, w której funkcjonariusz państwowy ma być usłużnym wykonawcą woli wyborców, nie ma prawa wynosić się ponad nich i demonstrować, że wie lepiej, nawet jeżeli nie ma racji. Utrzymywanie takich postaw prowadzi do powrotu totalitaryzmu i „geniuszu” dyktatora.

11. Praktyczny obraz Polski


Praktyczny obraz Polski jest nieco odmienny od wyżej opisanej polityki społecznej. O ile struktury państwa pozostają takie same, o tyle poszczególne dziedziny życia społecznego rozmijają się a teorią. Główną przyczyną tego jest stagnacja gospodarcza, która związana jest z sytuacją finansową państwa. Nadmierne utrzymywanie wysokiego kursu złotego powoduje wysokie oprocentowanie kredytów w bankach. Dla wielu zakładów produkcja przestaje być opłacalna, ponieważ biorąc wysoki kredyt nie są już one konkurencyjne dla kontrahentów zachodnich. Zakłady jeden po drugim ogłaszają upadłość, następnie część majątku zostaje sprzedana, a w to miejsce wchodzi obcy kapitał ze swymi towarami. Poza tym jest to przyczyną większego bezrobocia, za które musi płacić państwo stosując zapomogi zasiłki dla bezrobotnych. Stagnacja gospodarcza jest również przyczyną braku funduszy na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, a także na opłacenie instytucji państwowych, takich jak policja, czy wojsko. Do tego dochodzi brak dyscypliny organizacyjnej, na wskutek czego powstają duże różnice w wynagrodzeniach, które nie zawsze odpowiadają kompetencją poszczególnych osób. Jest to przyczyną powstania więcej niż dwóch klas majątkowych. Najniżej w hierarchii społecznej znajdują się bezdomni i bezrobotni nie korzystający z żadnych zasiłków, niejednokrotnie bez środków do życia. Druga warstwa to emeryci, renciści i bezrobotni korzystający z zasiłków . Trzecia warstwa to klasa średniozamożnych ludzi pracujących o przeciętnych dochodach. Najwyższą klasę stanowi wąska elita ludzi posiadających duże sumy pieniędzy, z których nie zawsze korzysta państwo. W chwili obecnej minister finansów Grzegorz Kołodko, poprzez abolicję podatkową próbuje odebrać część pieniędzy należnych państwu. Z finansami ściśle powiązane są inne dziedziny państwa, takie jak: służba zdrowia, ubezpieczenia społeczne, wojsko, policja. Również wadliwie działa struktura rządowa. Do głosu dochodzą przedstawiciele partii politycznych oraz ludzie posiadający duże pieniądze, a nie mający odpowiednich kwalifikacji do rządzenia państwem.
W przyszłości należałoby jak najszybciej zlikwidować te negatywne zjawiska przeszkadzające w rozwoju demokratycznego państwa mającego aspiracje dorównania elicie krajów europejskich.



LITERATURA:

„Zabezpieczenia społeczne. Problematyka i metody” J. Piotrowski
„Społeczeństwo w procesie zmian” R. Dyoniziak, K. Iwanicka
„Dzieła wybrane” K. Marks, F. Engels
„Adictionary of the social sciences” H.F. Reading
,,Elementarne pojęcie socjologii” J. Szczepański
„Polityka społeczna” A. Rajkiewicz
„Słownik terminów ekonomiczno – prawnych” Ł. Gęsicki, M. Gęsicki
„Zatrudnienie i bezrobocie. Prognoza do 2000 r. Elementy polityki zatrudnieniowej” M. Kabaj
INTERNET