Charakterystyka podstawowych struktur rynkowych.

Strukturę rynkową tworzą: gospodarka rynkowa, gospodarka centralnie planowana, gospodarka mieszana. Gospodarka rynkowa jest to system gospodarczy, w którym rozmieszczenie zasobów wytwórczych np. pracy, ziemi i kapitału odbywa się racjonalnie, co do ich wykorzystania. W wyniku tego powstają dziedziny wytwarzania lub konkretne produkty. Wszystko to odbywa się przy niewielkim wpływie państwa. W gospodarce rynkowej kierowanie procesami gospodarczymi odbywa się przez rynek. Nie jest ona uzależniona od tradycji, lecz bezpośrednio od woli konsumentów. Ważnym elementem jest własność prywatna. Daje ona motywację do wykorzystania tego, co posiadają w celu produkcji takich wyrobów, których sprzedaż może przynieść im zysk, czyli produkuje się to, co kupujący najchętniej kupuje. W gospodarce rynkowej decyzje podejmowane są przez niezależne podmioty gospodarcze. Wpływ na tą decyzje mają informacje mające z rynku m.in. ceny dóbr usług, ceny czynników wytwarzania, płace, stopy procentowe, stopy zysku, kursy walut. Decyzje te mogą być w pewnym stopniu zmieniane. Zależy to np. od stóp procentowych, ustaleniu minimalnych i maksymalnych płac i cen ustalonych przez państwo. Podstawą funkcjonowania gospodarki rynkowej jest prywatna własność (środki produkcji i przedsiębiorstwa). Wolność wyboru (rodzaj prowadzonej działalności gospodarczej) i prawo do kierowania się własnym interesem (kształtowanie cen i przepływ kapitału). Brak lub minimalna ingerencja rządu. Państwo ustala płacę minimalną i wysokość podatku, składkę ubezpieczeniową. W Polsce gospodarka centralnie planowana była wprowadzona w latach od 1944 do 1989 roku. Był to system, w którym zespoły inżynierów, ekonomistów i specjalistów różnych dziedzin, zgodnie z wytycznymi partii komunistycznej przygotowywali plan dla całej gospodarki. Gospodarka centralnie planowana polega na ustalaniu, jakie dobra i usługi należy wyprodukować i jak będą one wytwarzane i kto je otrzyma. W chwili obecnej system ten jest charakterystyczny dla krajów byłego Związku Radzieckiego, Kuby czy Korei Północnej. System ten jednak nie zaspokajał potrzeb ludzkich. W gospodarce centralnie planowanej nie było mowy o prywatyzacji i prywatnej własności. System ten nie skłaniał do racjonalnego wykorzystywania środków, nie obniżał kosztów, nie zaspokajał potrzeb odbiorców (cele konsumpcyjne). Prowadził do nadmiernego wzrostu biurokracji i administracji. W odróżnieniu od gospodarki rynkowej będącej systemem społeczno-gospodarczym, gospodarka centralnie planowana nie funkcjonowała w praktyce. Charakteryzowała się dominacją państwowej własności czynników produkcji (dobra kapitałowe, ziemia, praca) oraz nierynkowym przemieszczeniem zasobów gospodarczych. W gospodarce centralnie planowanej występował sektor spółdzielczy oraz w bardzo małym stopniu sektor prywatny. Sektory te jednak były bardzo ograniczane przez państwo. Najważniejsze decyzje dotyczące tej gospodarki podejmowane były przez centralną biurokrację partyjno-państwową. Głównym regulatorem gospodarki był nie rynek, lecz plan centralny. Wszelkie fabryki, zakłady, sklepy zostały odebrane właścicielom i przejęło je po wojnie państwo. Spowodowane to było tym, iż państwo wzięło władzę w swoje ręce, aby odciążyć uciskanych chłopów i ukrócić nadmierne bogacenie. Utworzono coroczny plan gospodarczy, w którym uwzględniano szczegółowo to, co fabryki, zakłady powinny wytwarzać, ile powinny wytwarzać i gdzie wysyłać. Towary zostały nierównomiernie podzielone. Zaczęło brakować niektórych towarów m.in. przez to, że granice były zamknięte. W gospodarce centralnie planowanej nie występowało bezrobocie. Symbolem gospodarki planowanej były kartki żywnościowe. Po wojnie kartkowy przydział żywności w Polsce obejmował wiele produktów spożywczych jak i towarów przemysłowych. Kartki wprowadzone były również w późniejszych latach. Zniesiono je całkowicie w 1989 roku. Gospodarka mieszana jest formą gospodarowania, w której państwo i sektor prywatny współuczestniczą w rozwiązywaniu problemów gospodarczych. W gospodarce mieszanej państwo kontroluje znaczną część produkcji za pomocą podatków, płatności transferowych oraz dostarczania dóbr i usług publicznych jak obrona narodowa i bezpieczeństwo publiczne. Kontroluje także zakres, w jakim jednostki gospodarujące mogą kierować się w swoim działaniu własnym interesem. W tej gospodarce jest miejsce na prywatne działania i zyski ze strony prywatnych inwestorów jak również występuje nadzór ze strony państwa nad gospodarką mieszaną. Na naszym rynku pojawiła się obfitość dóbr i usług. Sklepy są przepełnione towarami. Większość przedsiębiorstw, hurtowni i sklepów stanowi własność prywatną. Producentom nikt nie narzuca ile powinni wytwarzać, jakie towary mają produkować, komu je sprzedawać i gdzie je sprzedawać. Nie ma planów układanych centralnie przez władze i narzucanych poszczególnym przedsiębiorcom. Jest wysokie bezrobocie. Wszystko, co jest potrzebne konsumentom można kupić w sklepach. W systemie rynkowym ważną rolę informacyjną pełnią ceny. Nadal nie wszyscy mogą zaspokajać swoje potrzeby. W warunkach konkurencji rynek jest regulowany przez popyt i podaż.



Bibliografia:

http://www.newtrader.pl/Inne-modele-gospodarki,pp_3,4.php
http://www.zset.home.pl/abc/module/6-10.htm
http://www.sciaga.pl/tekst/13113-14-charakterystyka_modeli_gospodarek_oraz_struktur_gospodarczych
http://encyklopedia.interia.pl/haslo?hid=72426
http://www.twoja-firma.pl/slownik/gospodarka-mieszana.html
Ekonomia stosowana podręcznik do podstaw przedsiębiorczości