Motyw śmierci w literaturze, muzyce i sztuce
Motyw śmierci jest niezwykle popularnym i często występującym motywem w literaturze, filmie i sztuce ,śmierć nieodwracalnie prędzej czy później dotyka każdego Od najdawniejszych czasów człowiek próbował zgłębić fenomen śmierci, próbował zrozumieć jej sens i przewidzieć, co czeka go w życiu pośmiertnym. Literaci, pisarze i poeci przelewali swe refleksje dotyczące śmierci na papier, malarze na płótno, rzeźbiarze zaś na kamienną bryłę. Każdy z nich tworzył dzieło w nadziei zrozumienia i znaczenia śmierci .
Motyw śmierci w literaturze:
„Kamieniach na szaniec”
Bohaterowie tej książki to trzej harcerze Rudy-Jan Bytnar, Zośka-Tadeusz Zawadzki oraz Alek-Maciej Aleksy Dawidowski. Walczyli oni z okupantem podczas powstania warszawskiego. Uczestniczyli w tajnym nauczaniu ( to też jest rodzaj walki ), zrywali i niszczyli niemieckie flagi, do niemieckich restauracji i kin wpuszczali łzawiące gazy. wybijali witryny w tych zakładach fotograficznych, które eksponowały zdjęcia Niemców. Alek zasłynął tzw. aferą kopernikowską. Płytę z niemieckim szyldem zastąpił polską tablicą z napisem Mikołajowi Kopernikowi- Rodacy.
Rudy i Alek zginęli walcząc o wolną Polskę . w 1943 roku został aresztowany Heniek komendant grup szturmowych. Gestapo po jego przeszukaniu znalazło adres Rudego, Jan Bytnar został aresztowany i przewieziony na aleję Szucha. Podczas torturowania nie wydał nikogo, podczas udanej akcji odbicia Rudego śmiertelnie ranny został Alek. Tego samego dnia zmarł Rudy w wyniku odniesionych ran.
Zośka, harcmistrz, komendant rejonu Mokotów Górny. Wyjątkowo zdolny, mówiono o nim: urodzony organizator, umysł zdolny do bystrej i trafnej pracy w warunkach największego napięcia nerwowego. Pomysłodawca akcji "Pod Arsenałem". Był jedyną ofiarą udanej akcji likwidacji posterunku żandarmerii
„Janko Muzykant”
Umierając, Janko wierzy, że po śmieci otrzyma od Pana Boga nowe skrzypki. Ta dziecinna wiara nadaje jego agonii pozory spokoju i piękna. Obraz śmierci nie jest tragiczny – chłopiec umiera pośród „pulsującego” lata, gdy wokół śpiewają ptaki, dojrzewają owoce na drzewach, wracające z pól dziewczęta nucą wiejskie przyśpiewki. Bladą twarzyczkę konającego dziecka rozświetla promień słońca. Znika on wtedy, gdy następuje zgon. Jest to wizja śmieci „pięknej”, uwznioślonej, wypełnionej spokojem i nadzieją na lepszy, pośmiertny los. To także symbol poświęcenia. Symbolem życia jest natomiast promyk słońca.
„Krzyżacy”
Śmiercią kończą się tragiczne losy rodziny Juranda ze Spychowa. Żona rycerza ginie podczas ataku Krzyżaków na bezbronny dwór. Jurand przez wiele lat mści się na braciach zakonnych za wyrządzoną mu krzywdę, lecz po porwaniu jedynej córki pada ofiarą spisku Niemców. Okaleczony i poniżony, zmienia się i zemstę pozostawia Bogu. Załamuje się ostatecznie po śmierci ukochanego dziecka, przez ostatnie tygodnie życia, trwając w odrętwieniu i religijnym uniesieniu. Jego śmierć poetycko opisała Maria Konopnicka: „A wtedy rozwinęła dusza Juranda dwoje jasnych skrzydeł i poczęła wstępować z Golgoty swojej w niebo, coraz cichsza, coraz bielsza, coraz bardziej Chrystusowa, tak Chrystusowa, że aż do przebaczenia swym katom”. Krótkie i niezwykle smutne jest życie dwunastoletniej Danusi, która po ślubie z ukochanym, porwana przez Krzyżaków i przetrzymywana przez Zygfryda de Löve, popada w obłęd. Umiera w pobliżu rodzinnego dworu, a jej twarz „cicha, ukojona snem nieprzespanym, pogodna i anielska” bieleje wśród kwiatów złożonych na noszach.
Pieśń o Rolandzie
Śmierci Rolanda, będąca jednocześnie główną sceną utworu, pokazuje w momencie tak ważnym dla całego dzieła szereg cech, jakie wykazywał bohater za życia. Roland, czując zbliżający się koniec, świadomie na miejsce swej śmierci wybiera wzgórze (nawiązanie do Biblijnej Golgoty, na której umarł Chrystus) i ma przy sobie tak ważne dla niego: miecz – Durendal, w głowicy zawierający relikwie oraz róg – symbol dowódcy. Odwraca głowę w kierunku pogan – aby wszyscy widzieli, że umiera jako zwycięzca. Bije się w piersi za popełnione grzechy, a do nieba wyciąga swoją prawą rękawicę. Później zwraca oczy w kierunku Hiszpanii, aby pokazać, że nie boi się wroga. Aniołowie z nieba zstępują do rycerza. Tuż przed śmiercią przywołuje tak ważne dla niego wartości: miłość do ojczyzny, wiarę, wierność wobec króla i kraju. Anioł Gabriel przyjmuje rękawicę Rolanda i wraz z innymi archaniołami: Cherubinem i Michałem niesie duszę rycerza do raju.
Motyw śmierci w filmie:
"General Nil"
Generał August Emil Fieldorf, pseudonim "Nil", był dowódcą Kierownictwa Dywersji AK oraz zastępcą dowódcy Armii Krajowej podczas okupacji niemieckiej, stał także na czele organizacji NIE, przygotowanej do czynnego sprzeciwu wobec powojennego okupanta sowieckiego. Po wojnie i zesłaniu na Syberię, Fieldorf zmuszony jest podjąć grę z Urzędem Bezpieczeństwa. W filmie ukazano brawurowe sceny słynnej akcji AK, w której zlikwidowano dowódcę SS − Franza Kutscherę, jak również z wielką dozą realizmu pokazano okrutne metody przesłuchań i wymuszania zeznań na więźniach Urzędu Bezpieczeństwa. Na końcu samego filmu widzimy śmierć Nila, lecz nie jako szlachetnego żołnierza ponieważ został on stracony przez powieszenie a nie jak powinno się było to zrobić przez rozstrzelanie, żołnierz śmierć musi ponieść śmierć od kuli. Film pokazuje na bohaterskie poświęcenie wobec ojczyzny
Motyw śmierci w dziele sztuki:
Jan Kochanowski nad zwłokami Urszulki
Obraz Jana Matejki namalowany w 1862 roku, chciał on pokazać nam smutny nastrój, jaki towarzyszył śmierci. Na pierwszym planie widzimy cierpiącego ojca, który pochyla się nad ciałem przedwcześnie zmarłej Urszulki. Obejmuje całuje czoło na pożegnanie, dziewczynka ubrana jest w białą sukienkę, leży w małej trumience i trzyma (leży na niej) krzyż. Ma oczy zamknięte a jej twarz jest blada na główce ma wianek. Kochanowski na znak żałoby, smutek widoczny na twarzy poety świadczy o jego miłości do córki. Obraz ukazuje okrutny los młodej kilkuletniej Urszulki, bowiem miała być ona spadkobierczynią majątku Kochanowskiego.
Motyw śmierci w muzyce: